Diabetes insipidus: symptomen, oorzaak en behandeling

Diabetes insipidus symptomen bestaan uit heel veel plassen en daardoor veel dorst hebben. Diabetes insipidus, ook wel 'water diabetes' genoemd, is een zeldzame vorm van diabetes die wordt veroorzaakt door een stoornis van het antidiuretisch hormoon (ADH). Deze vorm van diabetes heeft dus niets te maken met bloedsuiker, zoals diabetes mellitus. Diabetes insipidus kenmerkt zich door veel plassen en veel drinken, zo'n 5-15 liter per dag. Er zijn verschillende vormen diabetes insipidus. Bij één vorm wordt het antidiuretisch hormoon (ADH ofwel vasopressine) niet gevormd. Dit hormoon wordt aangemaakt in de hypofyse en is werkzaam in de nieren. Het heeft tot taak dat het lichaam voldoende water vasthoudt.

• Diabetes insipidus in vogelvlucht
• Wat is diabetes insipidus?
• Zeldzame aandoening
• Verschil met diabetes mellitus
• Diabetes insipidus symptomen: veel plassen en veel drinken
• Verschillende vormen
• Neurogene diabetes insipidus
• Nefrogene diabetes insipidus
• Gestagene diabetes insipidus
• Dipsogene diabetes insipidus
• Risicofactoren
• Complicaties
• Uitdroging
• Verstoring van de elektrolytische balans
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van diabetes insipidus
• Prognose

Diabetes insipidus in vogelvlucht

• Type aandoening: Diabetes insipidus (DI) is een aandoening die gekenmerkt wordt door overmatig urineren en dorst.
• Vasopressine-deficiëntie: DI ontstaat wanneer je lichaam onvoldoende vasopressine (antidiuretisch hormoon) produceert of wanneer de nieren er niet goed op reageren.
• Centrale DI: Hierbij is de oorzaak een tekort aan vasopressine als gevolg van problemen in de hypothalamus of de hypofyse.
• Nefrogene DI: Dit type wordt veroorzaakt door nierproblemen. De nieren reageren niet voldoende op vasopressine.
• Symptomen: Overmatige dorst, vaak plassen, grote hoeveelheden kleurloze urine, met een groot risico op uitdroging.
• Diagnose: Wateronthoudingstest om te bepalen hoe de nieren reageren op vasopressine. Meten van urine- en bloedosmolaliteit.
• Behandeling centrale DI: Dagelijkse toediening van synthetisch vasopressine (desmopressine) in de vorm van neusspray, tabletten of injecties.
• Behandeling nefrogene DI: Dieetbeheer en het behandelen van onderliggende nierziekten. Soms medicijnen om nierreceptoren te beïnvloeden.
• Prognose: Met behandeling kun je vaak weer een normaal leven leiden.
• Belangrijk: Niet te verwarren met diabetes mellitus (type 1 en 2), die te maken hebben met hoge bloedsuikerspiegels.

Wat is diabetes insipidus?

Zeldzame aandoening

Diabetes insipidus is een zeldzame aandoening die een verstoring van de vochtbalans in het lichaam veroorzaakt. Deze onevenwichtigheid leidt tot intense dorst, zelfs na het drinken van vloeistoffen (polydipsie), en de uitscheiding van grote hoeveelheden urine (veel plassen, polyurie).

Verschil met diabetes mellitus

Hoewel de namen van diabetes insipidus en diabetes mellitus hetzelfde klinken, zijn ze niet aan elkaar gerelateerd. Diabetes mellitus, die kan optreden als type 1 of type 2, is de meest voorkomende vorm van diabetes. Bij diabetes mellitus kan het lichaam de bloedsuiker niet meer zelf regelen, terwijl bij diabetes insipidus de nieren niet in staat zijn vocht vast te houden, wat vaak komt door een tekort aan antidiuretisch hormoon (ADH), ook wel vasopressine genoemd.

Diabetes insipidus symptomen: veel plassen en veel drinken

Diabetes insipidus (DI) is een aandoening die veelvuldig urineren veroorzaakt. De uitgescheiden urine is daarbij sterk verdund. Een persoon met diabetes insipidus heeft veel dorst en voelt de noodzaak om grote hoeveelheden te drinken en zal daardoor vaak plassen, zelfs 's nachts, wat de slaap kan verstoren en soms bedplassen veroorzaakt. De urine is bleek van kleur of kleurloos. Vanwege de uitscheiding van abnormaal grote hoeveelheden verdunde urine, kunnen mensen met diabetes insipidus snel uitgedroogd raken als ze niet genoeg water drinken. Dit kan een hoge hartslag, een lage bloeddruk en obstipatie tot gevolg hebben. Kinderen met diabetes insipidus kunnen prikkelbaar of lusteloos zijn en last hebben van koorts, braken of diarree. Mildere vorm van diabetes insipidus kunnen in de hand worden gehouden door het drinken van voldoende water, meestal tussen 2 en 2,5 liter per dag.

Verschillende vormen

Er worden vier vormen van diabetes insipidus onderscheiden. Bij alle vormen zijn de kenmerken of symptomen dezelfde.

Neurogene diabetes insipidus

Neurogene diabetes insipidus, ook wel bekend als centrale diabetes insipidus, komt door beschadiging aan de hypofyse, wat de opslag en afgifte van ADH verstoort. Het gevolg is te weinig ADH. Beschadiging aan de hypofyse kan onder meer ontstaan door hoofdletsel, een operatie aan de hersenen, of door infecties. Een hypofyse-afwijking kan ook komen door een hersentumor, hersenvliesontsteking (met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) of een hersenbloeding.

Nefrogene diabetes insipidus

Nefrogene diabetes insipidus ontstaat wanneer de nieren niet in staat zij om op ADH te reageren. Nefrogene diabetes insipidus is meestal erfelijk. Het vermogen van de nieren om te reageren op ADH kan worden geschaad door bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld lithium) en (nier)ziekten, zoals polycysteuze nierziekte, sikkelcelziekte en nierfalen. Soms wordt de oorzaak van nefrogene diabetes insipidus nooit achterhaald.

Gestagene diabetes insipidus

Deze vorm ontstaat tijdens een zwangerschap. De placenta breekt het ADH te snel af, wat resulteert in te weinig ADH in het lichaam. Binnen 4 tot 6 weken na de bevalling is gestagene diabetes insipidus over.

Dipsogene diabetes insipidus

Deze vorm wordt veroorzaakt door een defect of schade aan het dorstmechanisme in de hersenen, in de hypothalamus. Dit leidt tot verhoogd dorstgevoel, waardoor je veel te veel gaat drinken. Dit kan leiden tot watervergiftiging.

Risicofactoren

Nefrogene diabetes insipidus die aanwezig is bij of kort na de geboorte, heeft meestal een genetische oorzaak die van invloed is op het vermogen van de nieren om de urine te concentreren. Nefrogene diabetes insipidus treft vooral mannen, maar vrouwen kunnen het gen doorgeven aan hun kinderen.

Complicaties

De volgende complicaties kunnen optreden bij diabetes insipidus.

Uitdroging

Met uitzondering van dipsogene diabetes insipidus, dat ervoor zorgt dat je te veel water drinkt, kan diabetes insipidus ertoe leiden dat je lichaam te weinig water vasthoudt om goed te functioneren, waardoor je kunt uitdrogen. Uitdroging kan leiden tot:

• droge mond;
• verlies van elasticiteit en stugger worden van de huid;
• lage bloeddruk (hypotensie);
• natriumgehalte in het bloed is verhoogd (hypernatriëmie);
• koorts;
• hoofdpijn;
• snelle hartslag; en
• gewichtsverlies.

Verstoring van de elektrolytische balans

Diabetes insipidus kan ook een verstoring van de elektrolytenbalans veroorzaken. Elektrolyten zijn mineralen in het bloed, zoals natrium en kalium, dat het evenwicht van vloeistoffen in het lichaam helpen handhaven. Een elektrolyt onbalans kan symptomen veroorzaken zoals:

• vermoeidheid of lusteloosheid;
• misselijkheid;
• verlies van eetlust;
• spierkrampen; en
• verwardheid.

Onderzoek en diagnose

Omdat de symptomen van diabetes insipidus ook kunnen worden veroorzaakt door andere aandoeningen, zal de arts een aantal onderzoeken uitvoeren om de diagnose te kunnen stellen. Als de arts diabetes insipidus heeft vastgesteld, is het nodig om te bepalen welk type diabetes insipidus je hebt, omdat de behandeling verschilt per type.

Op basis van urineonderzoek en bloedonderzoek kan een arts de diagnose diabetes insipidus vaststellen. Een MRI van het hoofd kan ook worden uitgevoerd. Dit is een niet-invasieve procedure waarmee met een krachtig magnetisch veld en radiogolven gedetailleerde foto's van hersenweefsel wordt gemaakt. De arts kan een MRI uitvoeren om te zoeken naar afwijkingen in of rond de hypofyse. Genetisch onderzoek kan bij nefrogene diabetes insipidus de diagnose bevestigen.

Behandeling van diabetes insipidus

Ten eerste is het belangrijk om voldoende te drinken teneinde uitdroging te voorkomen. Het voortdurende verlies van vocht moet worden vervangen. Voor de behandeling van neurogene diabetes insipidus zijn er medicijnen. Vasopressine of desmopressine kan het tekort aan ADH vervangen. Het wordt meestal toegediend als een neusspray. Gestagene diabetes insipidus kan ook worden behandeld met medicijnen. Nefrogene diabetes insipidus is moeilijker te behandelen. Wanneer dit het gevolg is van een geneesmiddel, zal het stoppen met het nemen van dit geneesmiddel helpen. De arts kan bekijken of er een alternatief medicijn is. Andere geneesmiddelen kunnen de symptomen verbeteren, bijvoorbeeld indomethacine.

Prognose

De vooruitzichten van diabetes insipidus zijn afhankelijk van de onderliggende aandoening. Wanneer deze adequaat wordt behandeld, leidt diabetes insipidus doorgaans niet tot ernstige problemen.

Lees verder

• Kleurloze urine: oorzaken van doorzichtige urine of plas
• Vaak plassen: oorzaken veel plassen 's nachts of overdag
• Natriumtekort: symptomen van tekort aan natrium en voeding
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Bloed in de urine: oorzaken bloed in plas bij man en vrouw