Bloed in de urine: oorzaken bloed in plas bij man en vrouw

Bloed in urine kan bij zowel mannen als vrouwen optreden. Bloed in de urine, bloedplassen of hematurie is de aanwezigheid van rode bloedcellen in de urine. Hematurie is een veelvoorkomend probleem. De meeste oorzaken zijn niet ernstig, maar omdat hematurie het resultaat kan zijn van een tumor of een ander ernstige aandoening, moet een arts worden geraadpleegd. De hematurie kan zonder symptomen optreden, maar kan zich ook voordoen met andere verschijnselen zoals pijn in de flank, plasklachten of meer aandrang. Als je roodgekleurde urine hebt, dan betekent dat niet per se dat er ook bloed in je urine zit. Het eten van rode bietjes, bessen, rabarber of kleurstoffen, evenals sommige medicijnen, kunnen een roze verkleuring van de plas veroorzaken. Bloed in de urine vereist altijd verder medisch onderzoek. Daarom is het raadzaam de huisarts te raadplegen als je bloed in de urine denkt waar te nemen. Als de oorzaak voor bloed in de urine is gevonden, zal de behandeling bepaald worden.

• Bloed in de urine of hematurie bij man en vrouw
• Veel voorkomende klacht
• Zichtbare en onzichtbare hematurie
• Zonder en met andere symptomen
• Meer vrouwen dan mannen
• Epidemiologie van bloed in de urine: inzichten in hematurie wereldwijd
• De urinewegen: een kijkje in het ingenieuze systeem achter ons lichaam
• Oorzaken rode bloedcellen in de urine
• Tumoren
• Blaastumor of blaaskanker
• Ureter-nierbekkentumor
• Niercelcarcinoom
• Vergrote prostaat of BPH (Benigne Prostaat Hyperplasie)
• Aangeboren afwijkingen
• Waternier of hydronefrose
• Polycysteuze nieren
• Eenvoudige niercyste
• Sponsnier
• Trauma
• Niercontusie en nierruptuur
• Blaasruptuur
• Urethraruptuur
• Vreemd lichaam
• Bloed in urine door ontstekingen
• Cystitis, blaasontsteking
• Nierbekkenontsteking
• Nierfilterontsteking
• Urethritis
• Bloed in urine door stenen
• Uretersteen
• Niersteen
• Blaassteen
• Systeemoorzaken
• Stollingsstoornis
• Zware lichamelijke inspanning
• Gynaecologische oorzaken
• Menstruatie
• Interstitiële cystitis
• Hormonale of endocriene oorzaken
• Diabetes
• Ziekte van Cushing en andere hormonale stoornissen
• Infectieziekten en parasitaire infecties
• Schistosomiasis
• Andere oorzaken bloed in urine
• Endometriose
• Bloedverdunnende medicatie
• Voedingsmiddelen en rode urine
• Risicofactoren en -groepen voor bloed in de urine
• Bijkomende symptomen van bloed in de urine: wat je lichaam je vertelt
• medische hulp inschakelen
• Onderzoek en diagnose van bloed in de urine: een zoektocht naar de oorzaak
• Gesprek en medische voorgeschiedenis
• Urineonderzoek: microscopisch en chemisch onderzoek
• Urinekweek: de zoektocht naar bacteriën
• Bloedonderzoek: het detecteren van onderliggende oorzaken
• Echografie: de ogen op de nieren en blaas
• CT-scan: een gedetailleerde kijk op de urinewegen
• Cystoscopie: een kijkje in de blaas
• IVP (intraveneus pyelogram): röntgenonderzoek met contrastmiddel
• Minder bekende onderzoeksmethoden
• Behandeling van bloed in de urine: gericht op herstel en zorg
• Antibiotica: gericht op infecties bestrijden
• Medicatie voor vergrote prostaat: verminderen van druk en ontsteking
• Shockwavetherapie (ESWL): nierstenen vergruizen zonder operatie
• Chirurgische verwijdering van stenen en tumoren
• Laserbehandeling voor blaas- en niertumoren
• Embolisatie: verminderen van bloedtoevoer naar tumoren
• Plasmaferese: behandeling voor auto-immuunziekten
• Immunosuppressieve therapie: remmen van ontsteking bij nierziekten
• Renale denervatie: behandeling bij hypertensie-gerelateerde hematurie
• Conclusie: diverse behandelingen voor een complex symptoom
• Prognose
• Complicaties
• Casus: Bloed in de urine (hematurie) bij een man
• Casus: Bloed in de urine (hematurie) bij een vrouw

Bloed in de urine of hematurie bij man en vrouw

Ellen keek met een schok naar het toiletwater, dat een vreemde roze tint had gekregen. Ze herinnerde zich dat ze gisteravond bietensalade had gegeten, maar voelde toch een ongemakkelijk knagen in haar buik. "Het zal wel niets zijn," mompelde ze tegen zichzelf, maar die geruststelling hield niet lang stand. Ze probeerde verder te gaan met haar dag, maar haar gedachten bleven teruggaan naar dat ene moment in de badkamer. Na een paar dagen van lichte ongemakken en die onmiskenbare kleur in haar urine, besloot Ellen uiteindelijk toch de huisarts te bellen – een keuze die, zo zou later blijken, allesbehalve overbodig was.

Veel voorkomende klacht

Bloed in de urine of bloedplassen is een veelvoorkomend probleem. De medische term is 'hematurie'. Hematurie kan onschuldig zijn en zonder symptomen optreden, maar het kan ook veroorzaakt worden door een gevaarlijke ziekte. Pas na een grondig medisch onderzoek kan worden uitgemaakt wat de oorzaak ervan is. Let wel: ook bij gezonde mensen komen betrekkelijk vaak (5-15%) rode bloedcellen in de urine voor. Bij weinig cellen zijn, zal de urine niet rood kleuren.

Zichtbare en onzichtbare hematurie

Hematurie of bloed in de urine kan zich op twee manieren voordoen: onzichtbaar voor het blote oog en dus alleen zichtbaar onder een microscoop of zichtbaar, waarbij de urine alle kleuren rood tot bruin-paars kan hebben en zelfs gepaard kan gaan met stolsels. Deze vormen worden respectievelijk microscopische hematurie en macroscopische hematurie genoemd.

Zonder en met andere symptomen

De hematurie of bloed in de urine kan zonder symptomen optreden, maar het kan zich ook voordoen met andere verschijnselen zoals pijn in de flank, plasklachten of moeite met het uitplassen, meer aandrang en een toename van het aantal keren dat men moet plassen of een branderig gevoel tijdens het plassen.

Meer vrouwen dan mannen

Vrouwen krijgen vaker hematurie dan mannen, omdat vrouwen meer kans hebben op infecties van de urinewegen. Een blaasontsteking ontstaat vaak door (darm)bacteriën, die in de darmen leven maar daar geen schade veroorzaken. Deze lastpakken kunnen echter vanuit de anus of het gebied rond de anus via de huid in de urinebuis terechtkomen. Soms worden de bacteriën overgedragen via gemeenschap. Vrouwen hebben anatomisch gezien een kortere urinebuis dan mannen. Daarom kunnen bacteriën makkelijker de blaas binnendringen. Oudere mensen, vooral mannen, hebben vaker hematurie dan jongere mensen, omdat ze meer risico lopen op een (goedaardige) vergroting van de prostaat of kanker.

Epidemiologie van bloed in de urine: inzichten in hematurie wereldwijd

De aanwezigheid van bloed in de urine, ook wel hematurie genoemd, kan wijzen op verschillende medische aandoeningen. Het vóórkomen van hematurie varieert wereldwijd en wordt beïnvloed door factoren als leeftijd, geslacht, klimaat, erfelijkheid, en leefstijl. Hier volgt een uitgebreide blik op de epidemiologie van bloed in de urine, met specifieke aandacht voor demografische verschillen, genetische factoren, en opvallende statistieken uit Nederland, België en wereldwijd.

Geslachtsverschillen in hematurie
In termen van geslachtsverschillen is hematurie relatief gelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen, maar de oorzaken en risico’s variëren. In Nederland hebben vrouwen iets vaker last van hematurie door urineweginfecties, terwijl bij mannen vooral prostaatproblemen een oorzaak kunnen zijn. Bij vrouwen wordt hematurie vaak geassocieerd met gynaecologische oorzaken zoals menstruatie of interstitiële cystitis. Onder mannen is de kans op bloed in de urine groter naarmate ze ouder worden, vaak als gevolg van een vergrote prostaat.

• In België en Nederland heeft ongeveer 3-5% van de bevolking incidenteel bloed in de urine, met iets hogere percentages bij mannen ouder dan 50 door prostaatproblemen. In een studie van het British Journal of Urology werd vastgesteld dat 20% van de mannen boven de 60 jaar hematurie heeft ervaren, waarbij vaak prostaatvergroting of nierstenen als oorzaak werd vastgesteld.

Leeftijd en ontwikkelingsverschillen: kind versus volwassene
Hematurie komt minder vaak voor bij kinderen, maar kan bij hen wijzen op een onderliggende afwijking zoals een nierziekte of een aangeboren afwijking. In Nederland en België bedraagt het percentage kinderen dat bloed in de urine heeft minder dan 1%, waarbij erfelijke nierziekten en urineweginfecties de belangrijkste oorzaken zijn. Bij volwassenen is het voorkomen van hematurie hoger en wordt het vaak veroorzaakt door urineweginfecties, stenen, of kwaadaardige aandoeningen, afhankelijk van de leeftijd en geslachtsverschillen.

• Bij kinderen wordt hematurie vaak opgemerkt na intensieve fysieke inspanning of trauma, en wereldwijd treft het naar schatting 0,5% van de kinderen. In Nederland en België wordt bij kinderen vaker hematurie gescreend na fysieke trauma’s, zoals in sporten met veel lichaamscontact. In tropische regio’s is de incidentie hoger vanwege parasitaire infecties zoals schistosomiasis, die kinderen vatbaar maken voor hematurie.

Invloed van klimaat en geografische verschillen
Het klimaat en omgevingsfactoren spelen een verrassende rol in de epidemiologie van hematurie. In tropische en subtropische regio’s, zoals sommige Nederlandse overzeese gebiedsdelen (bijv. Caribisch Nederland) en gebieden in Afrika en Zuid-Amerika, komt hematurie vaker voor door parasitaire infecties zoals schistosomiasis, die de urinewegen kunnen infecteren en bloed in de urine veroorzaken. In gematigde klimaten zoals in Nederland en België, wordt hematurie vooral veroorzaakt door niet-infectieuze oorzaken zoals stenen, infecties, en tumorvorming.

• In tropische gebieden, waar schistosomiasis endemisch is, heeft naar schatting 70% van de kinderen en jonge volwassenen in getroffen gemeenschappen symptomen van hematurie. In Caribisch Nederland wordt bloed in de urine bij kinderen vaker opgemerkt tijdens screening op schistosomiasis en andere tropische ziekten, wat minder vaak voorkomt in gematigde klimaten zoals in Nederland en België.

Genetische factoren en erfelijkheid in hematurie
Genetische aanleg speelt een belangrijke rol bij het vóórkomen van hematurie, vooral wanneer nierziekten of aangeboren afwijkingen een oorzaak zijn. Polycysteuze nieraandoeningen en erfelijke stollingsstoornissen, zoals de ziekte van von Willebrand, kunnen het risico op bloed in de urine verhogen. In Nederland en België zijn erfelijke nierziekten zoals Alport-syndroom en polycysteuze nierziekte relatief zeldzaam, maar in sommige etnische groepen komt het vaker voor, wat wijst op genetische vatbaarheid.

• In Nederland komt polycysteuze nierziekte voor bij 1 op de 1.000 mensen, wat het risico op hematurie vergroot. Alport-syndroom, een erfelijke nierziekte die vaak samengaat met gehoorverlies, komt wereldwijd voor bij ongeveer 1 op de 50.000 mensen en kan op jonge leeftijd hematurie veroorzaken. Studies tonen aan dat mensen met een familiegeschiedenis van nierziekten tot 30% meer kans hebben op hematurie, vooral wanneer de aandoening erfelijk is.

Invloed van zware inspanning en sport
Zware fysieke inspanning, zoals intensief hardlopen of sporten waarbij herhaalde impact plaatsvindt, kan ook hematurie veroorzaken. Dit fenomeen, vaak gezien bij hardlopers en militairen, staat bekend als ‘sports hematurie’ en komt relatief vaak voor bij mannen en vrouwen die langdurig of intensief sporten. Uit een studie in Sports Medicine bleek dat ongeveer 18% van de langeafstandslopers enige mate van hematurie had na wedstrijden of intensieve trainingen.

• In Nederland en België treft sports hematurie vooral professionele atleten en mensen die regelmatig hardlopen of aan duursporten doen. Onder hardlopers die deelnemen aan marathons en ultramarathons, is de kans op hematurie na een wedstrijd ongeveer 15-20% door de impact en het schuren van de blaas tijdens het lopen. In deze gevallen verdwijnt de hematurie vaak binnen enkele dagen en is meestal onschuldig.

Wereldwijde variaties en zeldzame oorzaken van hematurie
Wereldwijd kunnen zeldzame aandoeningen zoals schistosomiasis en erfelijke bloedstollingsstoornissen bijdragen aan het vóórkomen van bloed in de urine. In regio’s zoals Afrika en Zuid-Amerika, waar schistosomiasis endemisch is, komt hematurie vaak voor bij mensen van alle leeftijden. In Nederland en België is deze parasitaire infectie zeldzaam, maar het vóórkomen van hematurie door erfelijke stollingsstoornissen of auto-immuunziekten komt relatief vaker voor.

• In Afrika en sommige delen van Zuid-Amerika hebben naar schatting 200 miljoen mensen risico op schistosomiasis, wat jaarlijks miljoenen mensen met hematurie beïnvloedt. In landen met betere toegang tot gezondheidszorg, zoals Nederland en België, wordt ongeveer 1% van de bevolking jaarlijks met hematurie geconfronteerd, meestal door niet-infectieuze oorzaken zoals stenen en tumoren.

De urinewegen: een kijkje in het ingenieuze systeem achter ons lichaam

Ons lichaam heeft een uniek en nauwkeurig werkend systeem om afvalstoffen af te voeren en de balans van essentiële stoffen te behouden. Dit systeem, de urinewegen, werkt als een interne waterzuiveringsinstallatie die ervoor zorgt dat we gehydrateerd blijven, belangrijke voedingsstoffen vasthouden, en afvalstoffen efficiënt kwijtraken. De urinewegen staan centraal bij de productie, opslag en uitscheiding van urine, en wanneer er iets misgaat, zoals bij bloed in de urine, kan dat wijzen op allerlei verstoringen in dit nauwkeurige systeem. Laten we dieper ingaan op de werking van de urinewegen en de rol die deze spelen in onze algehele gezondheid.

De basis: hoe de urinewegen zijn opgebouwd
De urinewegen bestaan uit vier hoofdelementen: de nieren, de urineleiders (ureters), de blaas en de plasbuis (urethra). Elk onderdeel speelt een eigen rol en werkt samen om afvalstoffen te filteren, op te slaan, en uit te scheiden. Hier volgt een overzicht van elk van deze onderdelen:

• De nieren: Dit zijn twee boonvormige organen die net onder de ribbenkast aan de achterkant van de buikholte liggen. Ze werken als filters die het bloed zuiveren van afvalstoffen, overtollige mineralen, en overtollig water. Elke nier bevat miljoenen kleine filters, glomeruli genaamd, die water en afvalstoffen filteren. Deze stoffen worden dan omgezet in urine en naar de urineleiders gestuurd.
• De urineleiders (ureters): Deze dunne buizen verbinden de nieren met de blaas en transporteren de geproduceerde urine. De ureters zijn voorzien van kleine spiertjes die regelmatig samentrekken om de urine in de richting van de blaas te duwen, zelfs als we liggen of ondersteboven hangen. Ze voorkomen terugstroming van urine door een eenrichtingsklepmechanisme.
• De blaas: Dit is een hol, gespierd orgaan dat fungeert als opslagruimte voor urine. De blaas kan uitzetten en inkrimpen naarmate hij gevuld wordt en houdt gemiddeld 400-600 ml urine vast. Wanneer de blaas vol is, sturen zenuwen signalen naar de hersenen dat het tijd is om te plassen. Dit gebeurt zelfs 's nachts, dankzij de samenwerking tussen blaas en hersenen die ervoor zorgt dat we wakker worden bij volle blaas.
• De plasbuis (urethra): De plasbuis is de laatste stap in het systeem. Via deze buis wordt de urine uitgescheiden uit het lichaam. Bij mannen is de plasbuis langer en loopt deze door de penis, terwijl bij vrouwen de plasbuis korter is en net boven de vaginale opening uitkomt.

Van bloed naar urine: hoe de nieren afval filteren
De nieren spelen een cruciale rol in de productie van urine door bloed te filteren. Dit proces begint in de glomeruli, kleine haarvaten in de nieren waar bloed doorheen stroomt. Door druk en osmose worden afvalstoffen en water uit het bloed gefilterd, terwijl essentiële stoffen zoals glucose en eiwitten worden teruggehaald in de bloedbaan. In slechts één minuut kunnen de nieren ongeveer 1 liter bloed zuiveren, wat neerkomt op 1.440 liter per dag!

Nadat de glomeruli hun werk hebben gedaan, wordt het filtraat omgezet in urine door reabsorptie en concentratie van water en elektrolyten. Deze urine, die nu rijk is aan afvalstoffen zoals ureum, creatinine en overtollige zouten, stroomt naar de urineleiders, klaar om door het lichaam uitgescheiden te worden. De balans die de nieren bewaren, voorkomt dat afvalstoffen zich ophopen in het lichaam en helpt ons gezond en gehydrateerd te blijven.

[De reis van de urine: van nieren naar blaas
Zodra de urine in de urineleiders terechtkomt, begint de reis richting de blaas. De urineleiders trekken regelmatig samen om de urine in een gestage stroom naar de blaas te sturen. Dit gebeurt met behulp van peristaltische bewegingen, zoals bij het verplaatsen van voedsel door de darmen. De urineleiders laten de urine toe in de blaas zonder dat deze kan terugstromen. Elke minuut wordt er nieuwe urine naar de blaas gevoerd, en naarmate de blaas voller wordt, beginnen we de behoefte te voelen om te plassen.

Wist je dat?
De blaas kan uitrekken en krimpen en heeft bij volwassenen een opslagcapaciteit van ongeveer 500 ml, maar deze kan tot wel 800 ml uitrekken als het echt moet. Een gemiddeld persoon plast ongeveer vijf tot zeven keer per dag.

De rol van de urinewegen bij bloed in de urine
Wanneer er bloed in de urine verschijnt, wijst dit vaak op een verstoring in een van de onderdelen van de urinewegen. Dit kan variëren van een ontsteking of infectie tot een mechanisch probleem zoals een verwonding of steen. Hier zijn enkele manieren waarop elke schakel van de urinewegen een rol kan spelen bij bloed in de urine:

• Nieren: Wanneer de glomeruli beschadigd zijn, zoals bij glomerulonefritis (nierfilterontsteking), kunnen rode bloedcellen het filtraat binnendringen en uiteindelijk in de urine terechtkomen. Ook nierstenen en tumoren kunnen kleine bloedingen veroorzaken, waardoor bloed zichtbaar wordt in de urine.
• Urineleiders: Schade aan de urineleiders, zoals door een steen die vastzit en schurende bewegingen maakt, kan bloed in de urine veroorzaken. Bij bepaalde aandoeningen zoals tumoren kan er ook een bloedtoevoer naar de urineleiders ontstaan.
• Blaas: De blaas zelf kan worden beïnvloed door ontstekingen, zoals bij blaasontstekingen, waarbij bloed in de urine zichtbaar kan zijn. Tumoren of een trauma aan de blaaswand kunnen ook bloedingen veroorzaken.
• Plasbuis: Infecties en verwondingen aan de plasbuis kunnen bloed in de urine veroorzaken, vooral bij urethritis (ontsteking van de plasbuis) of trauma, bijvoorbeeld na een sportblessure.

Waarom bloed in de urine? Veelvoorkomende oorzaken
Bloed in de urine kan een breed scala aan oorzaken hebben, van onschuldige tot ernstige gezondheidsproblemen. Hier zijn enkele veelvoorkomende oorzaken:

• Infecties: Blaasontstekingen en nierbekkenontstekingen kunnen het slijmvlies van de urinewegen irriteren en ontstekingen veroorzaken, wat leidt tot bloed in de urine.
• Stenen: Nier- en blaasstenen kunnen de urinewegen beschadigen wanneer ze bewegen, wat bloedingen kan veroorzaken.
• Tumoren: Zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren in de nieren, blaas of urineleiders kunnen de bloedtoevoer verstoren en bloed in de urine veroorzaken.
• Trauma: Verwondingen aan de buik of het bekken, bijvoorbeeld na een ongeval, kunnen leiden tot bloedingen in de urinewegen.
• Medicatie en inspanning: Sommige medicijnen, zoals bloedverdunners, kunnen bloedingen veroorzaken die zichtbaar worden in de urine. Ook intense lichamelijke inspanning, vooral hardlopen, kan leiden tot hematurie.

Wat de kleur vertelt: van roze tot donkerrood
De kleur van bloed in de urine kan variëren van lichtroze tot diep rood, afhankelijk van de hoeveelheid bloed en waar het bloed vandaan komt. Soms is het bloed niet zichtbaar voor het blote oog, wat microscopische hematurie wordt genoemd, maar kan het toch worden aangetoond via een urinetest.

• Lichtroze: Vaak veroorzaakt door een kleine hoeveelheid bloed, zoals bij een lichte blaasontsteking of na intensieve inspanning.
• Felrood: Kan duiden op een bloeding in de lagere urinewegen, zoals bij een urineweginfectie of urethritis.
• Bruin of roestkleurig: Kan wijzen op een bloeding in de nieren of de hogere urinewegen. Deze donkere kleur komt door een chemische reactie waarbij het bloed mengt met de urine.

Wist je dat?
Ongeveer 10% van de mensen heeft ooit te maken met bloed in de urine, en in de meeste gevallen is dit onschuldig. Echter, bij onverklaarbaar bloed in de urine is het altijd raadzaam om een arts te raadplegen voor een grondige check-up.

Oorzaken rode bloedcellen in de urine

Veel afwijkingen en aandoeningen zijn geassocieerd met de aanwezigheid van rode bloedcellen in de urine of hematurie. De meest voorkomende oorzaken van bloed in de urine zijn onder te verdelen in de volgende clusters:

• tumoren;
• aangeboren afwijkingen;
• trauma;
• ontstekingen;
• stenen;
• systeemoorzaken;
• gynaecologische oorzaken;
• hormonale of endocriene oorzaken; en
• infectieziekten en parasitaire infecties.

Tumoren

Blaastumor of blaaskanker

Aanvankelijk geven blaastumoren geen klachten of symptomen. Het eerste signaal van blaaskanker is vaak macroscopische hematurie. Vaak gaat het urineren niet gepaard met pijnklachten, hoewel er in sommige gevallen klachten kunnen optreden die lijken op een blaasontsteking. Bij wat grotere tumoren kan er een doffe pijn in de onderbuik en in het kleine bekken optreden, hetgeen gepaard gaat met pijn bij het urineren of moeilijk kunnen plassen (mictieklachten).

Ureter-nierbekkentumor

Bij deze aandoening is hematurie het belangrijkste symptoom. Soms kunnen obstructietekenen of nierkolieken optreden. Er kan ook pijn ontstaan ten gevolge van tumorale doorgroei.

Niercelcarcinoom

Bij deze vorm van nierkanker geeft aanvankelijk meestal geen klachten. Pas in een verder gevorderd stadium kunnen de volgende klachten ontstaan:

• bloed in de urine;
• pijn in de nierstreek (pijn in de zij);
• nachtzweten;
• gevoel van lusteloosheid en apathie;
• verlies van eetlust;
• vaak en langdurig vermoeid zonder duidelijke oorzaak;
• onverklaard gewichtsverlies.

Vergrote prostaat of BPH (Benigne Prostaat Hyperplasie)

Veel mannen van 50 jaar of ouder hebben in meer of mindere mate een vergrote prostaat. Een geringe vergroting van de prostaat die geen klachten geeft, is bij het ouder worden een normaal verschijnsel. Indien een vergrote prostaat voor klachten zorgt, dan begint dit in veel gevallen met een verminderde straalkracht bij het plassen. De vergrote prostaat kan de plasbuis (gedeeltelijk) dichtdrukken, waardoor het langer duurt voordat de blaas geleegd is. De doorgang voor de urine wordt kleiner en de straal dientengevolge minder sterk. Naast een zwakkere plasstraal, kunnen andere symptomen en verschijnselen wijzen op een vergrote prostaat:

• vaak plassen;
• het urineren gaat moeilijker;
• vaak 's nachts plassen (nycturie)
• bloed in de urine;
• terugkerende infecties van de urinewegen.

Aangeboren afwijkingen

Waternier of hydronefrose

Bij deze aandoening zwellen één of beide nieren en urineleiders op door ophoping van water in de nierkanaaltjes en het nierbekken. Mogelijke symptomen zijn van een waternier zijn onder meer:

• bij de acute vorm: een nierkoliek, oftewel aanvallen van hevige tot ondraaglijke pijn in de flank door overvulling van de nier met water;
• bij de chronische vorm: doffe pijn in de flank, een voelbaar opgezwollen nier;
• overige klachten: buikpijn, misselijkheid, braken, koorts, onaangenaam gevoel in de bekkenstreek, bloed in de urine (in ongeveer 10% van de gevallen), urineweginfectie met pus in de urine, vage maagdarm-klachten, nierbeschadiging met nierfunctie-verlies (nier-insufficiëntie).

Polycysteuze nieren

Polycysteuze nieren betreft een aandoening waarbij in de nieren vele cystes gevonden worden, hetgeen kan leiden tot het ontstaan van nierfalen. In veel gevallen hebben mensen jarenlang geen enkele last van klachten, laat staan dat ze beseffen dat ze deze aandoening hebben. Sommige mensen met deze aandoeningen krijgen zelfs nooit symptomen of problemen. In veel gevallen ontwikkelen de eerste symptomen zich tussen het 30ste en 50ste levensjaar. De eerste symptomen zijn onder andere:

• omdat één of meer van de cysten van tijd tot tijd bloeden, kan incidenteel bloed in de urine aangetroffen worden;
• pijn aan één of beide nieren, omdat de nieren groter zijn;
• nierstenen;
• pijn in de buik en/of een opgezette buik;
• hoge bloeddruk;
• herhaalde nierinfecties.

Eenvoudige niercyste

Een cyste van de nier is een goedaardige tumor van de nier, bestaande uit een holte die gevuld is met een op water gelijkend vocht. De cysten van de nier zijn vaak stabiel en geven slechts uitzonderlijk klachten. Deze cysten geven normaal gesproken geen pijn of bloedverlies.

Sponsnier

Dit betreft een zeldzame aangeboren afwijking van de verzamelkanaaltjes in de nieren. Als er zich al symptomen voordoen, bestaan deze uit pijn in de lendenen, urineweginfectie en bloed in de urine. Deze patiënten lopen een verhoogd risico op de vorming van nierstenen en chronische nierinsufficiëntie.

Trauma

Niercontusie en nierruptuur

Een niercontusie is een nierkneuzing en een nierruptuur is een scheurtje in de nier. Bij een nierkneuzing of scheurtje in de nier kan sprake zijn van bloed in de urine. Een nierkneuzing kan iemand oplopen door bijvoorbeeld een ongeval of als gevolg van een harde trap.

Blaasruptuur

Een blaasruptuur is een scheuring in de blaas en deze kan spontaan, dus zonder voorafgaand letsel, optreden, doch dat gebeurt zelden. Een spontane blaasruptuur kan te wijten zijn aan verschillende ziekteprocessen, maar kan ook optreden bij gezonde mensen zonder dat er een oorzaak voor wordt gevonden. Dit wordt idiopathische blaasruptuur genoemd. De symptomen die kunnen optreden bij een spontane blaasruptuur zijn:

• Pijn in de onderbuik;
• Geen aandrang tot plassen of soms is het plassen zelfs onmogelijk;
• Bij een blaasruptuur die plaatsvindt binnen het buikvlies (een extraperitoneale blaasruptuur) is er sprake van buikpijn en moeite met plassen en dit gaat gepaard met een vol gevoel in de buik, doordat er urine in de buikholte lekt. Er kunnen in zo'n geval ook symptomen optreden als op als moeizame en pijnlijke urinelozing, bloed in de urine of niet kunnen plassen.

Urethraruptuur

Na trauma kan een scheurtje of een totale afscheuring van de urethra (urinebuis of plasbuis) ontstaan. Het meest voorkomende symptoom is spontaan bloedverlies uit de plasbuis.

Vreemd lichaam

De aanwezigheid van een vreemd lichaam (zoals een steen) in de urinewegen, kan bloed in de urine veroorzaken;

Bloed in urine door ontstekingen

Cystitis, blaasontsteking

Een blaasontsteking, ook wel cystitis genoemd, kan de volgende symptomen geven:

• een stekende en hevige pijn in de (onder)buik en/of onderrug;
• frequent moeten plassen (frequente aandrang);
• loze aandrang (aandrang tot plassen, terwijl de blaas niet vol is);b
• brandende pijn of branderig gevoel tijdens het plassen en/of pijn of branderig gevoel vlak na het plassen;
• slecht ruikende, stinkende of troebele urine;
• bloed in de urine;
• koorts en koude rillingen.

Nierbekkenontsteking

Pyelonefritis is gelijktijdige ontsteking van de nier en het nierbekken (nierbekkenontsteking). Symptomen die kunnen optreden zijn:

• rugpijn of pijn in de flanken;
• rillingen;
• soms ernstige buikpijn;
• vermoeidheid;
• koorts;
• algemeen gevoel van ziek zijn;
• mentale veranderingen of verwardheid;
• huidveranderingen: rode huid, vochtige huid (transpireren), warme huid;
• problemen bij het urineren: bloed in de urine, troebele of abnormale kleur urine, vieze of een sterke urinegeur, verhoogde frequentie van urineren, vaak moeten plassen 's nachts (nycturie), pijn bij het plassen;
• braken, misselijkheid.

Nierfilterontsteking

Nierfilterontsteking (glomerulonefritis) kan bij de acute vorm de volgende symptomen geven:

• verminderde urineproductie;
• frequent urineren;
• troebele of schuimende urine;
• (roodbruin) bloed in de urine;
• opgezwollen gezicht met dikke ogen;
• opgezwollen voeten en benen.

Urethritis

Urethritis is een ontsteking van de urethra (plasbuis). De volgende verschijnselen kunnen optreden:

• branderige pijn bij het plassen;
• vaker plassen dan normaal;
• bij mannen kan er een slijm- en pus afscheiding aan het uiteinde van het mannelijke lid plaatsvinden hetgeen kan jeuken;
• eventueel pijn in de onderbuik.

Bloed in urine door stenen

Uretersteen

Een uretersteen is een steen in de ureter of urineleider. Als er een steen in de urinewegen zit, kan er (een beetje) bloed in de urine aanwezig zijn. Ook kan er koliekpijn optreden en tijdens een pijngolf lukt het de persoon niet om stil te zitten of stil te liggen. Dit kan gepaard gaan met misselijk zijn en overgeven.

Niersteen

Een niersteen kan gepaard gaan met de volgende klachten:

• koliekpijn: krampende pijn van wisselende intensiteit (aanvalsgewijze pijn);
• koliekpijn treedt op in de rug en kan uitstralen naar onderbuik, zijkant van de buik en lies;
• de pijn kan bewegingsdrang tot gevolg hebben;
• misselijkheid en braken;
• bloed in de urine.
• vaak en pijnlijk urineren, of gevoel van aandrang.

Blaassteen

Een kleine blaassteen hoeft geen klachten te geven, maar een grotere steen kan dit wel. De klachten kunnen bestaan uit:

• pijnlijk en moeizaam plassen;
• frequente aandrang tot urineren;
• bloed in de urine.

Systeemoorzaken

Stollingsstoornis

Stollingsstoornissen zijn aandoeningen waarbij de bloedstolling afwijkt van normale situatie en het uit zich in het optreden van bloedingen of abnormaal veel bloedverlies.

Zware lichamelijke inspanning

Na zware fysieke inspanning - bijvoorbeeld een (te) zware sporttraining of een (te) intensieve duurloop - kan het voorkomen dat de urine van kleur is veranderd: donkerbruin of rood. Bij hardlopers worden relatief vaak en in grotere aantallen rode bloedcellen in de urine aangetroffen, waardoor de urine rood kan kleuren. In dat geval zit er ook vaak eiwit in de urine. Doorgaans zijn deze rode bloedcellen en het eiwit afkomstig uit de nieren, die als gevolg van de zware inspanning zijn gaan lekken. In dat geval is er vaak na twee dagen geen bloed meer in de urine te zien. Er kunnen echter ook andere oorzaken zijn voor bloedverlies met de urine na zware lichamelijke inspanning. Zo kan het slijmvlies van de blaas en de plasbuis beschadigd zijn geraakt door de schokbelasting die optreedt bij het landen tijdens het hardlopen. Een dergelijke beschadiging treedt vaak bij mannen op, vooral als de blaas leeg is en om die reden gemakkelijker op en neer kan bewegen. Raadpleeg altijd de huisarts bij bloed in de urine.

Gynaecologische oorzaken

In sommige gevallen kan bloed in de urine veroorzaakt worden door gynaecologische aandoeningen:

Menstruatie

Bloed in de urine kan soms verward worden met menstruatiebloed dat tijdens het urineren in het toilet terechtkomt. Dit hoeft geen medische oorzaak te hebben, maar kan een natuurlijke vergissing zijn.

Interstitiële cystitis

Het blaaspijnsyndroom of interstitiële cystitis is een chronische blaasontsteking die veel voorkomt bij vrouwen en vaak gepaard gaat met bloed in de urine, zonder dat er een bacteriële infectie wordt gevonden. De oorzaak is niet altijd duidelijk, maar stress, voeding en hormoonschommelingen lijken de klachten te verergeren.

Hormonale of endocriene oorzaken

Bepaalde endocriene stoornissen kkunnen leiden tot bloed in de urine:

Diabetes

mensen met diabetes mellitus hebben een verhoogde kans op niercomplicaties die tot hematurie kunnen leiden. Hoge bloedsuikerspiegels kunnen de nieren beschadigen, wat bloedverlies in de urine veroorzaakt.

Ziekte van Cushing en andere hormonale stoornissen

Bij aandoeningen waarbij de cortisolproductie verhoogd is, zoals bij de ziekte van Cushing, kunnen bloedvaten verzwakken, wat bij sommige patiënten tot hematurie leidt.

Infectieziekten en parasitaire infecties

In bepaalde delen van de wereld kunnen parasitaire infecties bloed in de urine veroorzaken:

Schistosomiasis

Schistosomiasis is een parasitaire infectie die veel voorkomt in tropische en subtropische gebieden, en veroorzaakt wordt door de Schistosoma-parasiet. De parasiet infecteert de urinewegen en kan leiden tot ernstige ontstekingen, bloed in de urine, en littekenvorming. Mensen die reizen naar endemische gebieden hebben een verhoogd risico.

Andere oorzaken bloed in urine

Endometriose

Er zijn ook andere, minder vaak voorkomende oorzaken van bloed in de urine, zoals endometriose. Endometriose is een goedaardige afwijking waarbij de binnenbekleding van de baarmoederholte, het baarmoederslijmvlies of endometrium, ook buiten de baarmoeder aanwezig is. Een endometriosehaard die tegen de blaas aandrukt kan pijnklachten veroorzaken bij het plassen. Voorts kan loze aandrang voor urine optreden. Indien de endometriose ook nog doorgroeit in de blaas, kan bloedverlies bij de urine ontstaan. Meestal treedt dit op tijdens de menstruatie, maar soms ook daarbuiten. Deze klachten hebben echter veelal een andere oorzaak dan endometriose, bijvoorbeeld een blaasontsteking.

Bloedverdunnende medicatie

Er wordt soms gesuggereerd dat bloedverdunnende medicijnen hematurie kunnen veroorzaken, maar dat is niet correct. Bloedverdunnende of antistollingsmedicijnen - bijvoorbeeld carbasalaat, acetylsalicylzuur, fenprocoumon, acenocoumarol - zorgen er wel voor dat een bloeding heviger zal zijn, waardoor bloedverlies bij gebruik van deze middelen sneller zal opvallen. Doch het bloedverlies wordt dus niet door deze middelen veroorzaakt.

Voedingsmiddelen en rode urine

Verder is het belangrijk om te weten dat na het eten van voedingsmiddelen met veel kleurstof - bijvoorbeeld rode bietjes - de urine rozerood kan verkleuren.

Risicofactoren en -groepen voor bloed in de urine

Bloed in de urine kan voorkomen bij mensen van alle leeftijden, maar er zijn bepaalde risicofactoren en -groepen die een grotere kans hebben op hematurie. Deze factoren kunnen variëren van leeftijd en geslacht tot leefstijl en genetische aanleg. Hier volgt een uitgebreide verkenning van de risicofactoren, compleet met cijfers, weetjes, en voorbeelden om inzicht te krijgen in de groepen die extra alert moeten zijn op bloed in de urine.

Leeftijd: oudere volwassenen hebben een hoger risico
De kans op bloed in de urine neemt toe met de leeftijd, vooral bij mensen boven de 50 jaar. Naarmate het lichaam ouder wordt, stijgt de kans op urinewegaandoeningen zoals een vergrote prostaat bij mannen of blaas- en nierproblemen bij zowel mannen als vrouwen. Studies tonen aan dat hematurie bij volwassenen boven de 60 jaar voorkomt in ongeveer 15% van de gevallen, vaak als gevolg van aandoeningen zoals nierstenen, infecties, of goedaardige prostaatvergroting.

• Bij mannen ouder dan 50 kan een vergrote prostaat bloed in de urine veroorzaken. Dit gaat vaak gepaard met een verminderde urinestraal en frequente aandrang. Regelmatige controles bij de huisarts kunnen helpen om deze aandoeningen vroegtijdig te ontdekken.

Geslacht: mannen en vrouwen met verschillende risico’s
Mannen en vrouwen lopen om verschillende redenen risico op bloed in de urine. Bij mannen zijn prostaatproblemen en nierstenen veelvoorkomende oorzaken, terwijl vrouwen vaker last hebben van urineweginfecties en blaasontstekingen, die hematurie kunnen veroorzaken. Volgens gegevens van de American Urological Association krijgt ongeveer 20% van de vrouwen te maken met bloed in de urine door een urineweginfectie of blaasontsteking. Bij mannen wordt hematurie vaker veroorzaakt door nierstenen, vooral bij fysiek actieve mannen.

• Een vrouw in haar dertiger jaren die vaak te maken heeft met blaasontstekingen kan af en toe bloed in haar urine zien. Dit verdwijnt meestal na behandeling van de infectie. Mannen van middelbare leeftijd die regelmatig zware fysieke inspanning leveren, zoals hardlopen, kunnen ook sporadisch bloed in hun urine opmerken door nierstenen.

Leefstijl: roken, alcohol en intensieve lichaamsbeweging
Leefstijlgewoonten spelen een aanzienlijke rol in het risico op hematurie. Roken verhoogt bijvoorbeeld de kans op blaas- en nierkanker, waardoor bloed in de urine een vroeg symptoom kan zijn. Ook intensieve fysieke activiteiten zoals marathons of ultramarathons kunnen bloed in de urine veroorzaken door herhaalde impact op de blaas. Onder marathondeelnemers treedt sports hematurie op bij ongeveer 18% van de lopers na een lange afstand.

• Iemand die al jaren rookt en vervolgens bloed in zijn urine opmerkt, kan hier bezorgd over zijn omdat dit in sommige gevallen een vroeg teken kan zijn van blaaskanker. Intensieve sporters die na een ultramarathon bloed in de urine opmerken, hebben vaak te maken met een tijdelijk fenomeen dat doorgaans binnen 24-48 uur verdwijnt.

Genetische aanleg en erfelijke aandoeningen
Genetica speelt een belangrijke rol in de aanleg voor hematurie, vooral bij erfelijke nierziekten en stollingsstoornissen. Mensen met erfelijke aandoeningen zoals polycysteuze nierziekte of het Alport-syndroom, die de structuur van de nieren beïnvloeden, hebben een verhoogd risico op bloed in de urine. In Nederland en België komt polycysteuze nierziekte voor bij ongeveer 1 op de 1.000 mensen, wat hen vatbaar maakt voor niergerelateerde hematurie.

• Een persoon met een familiegeschiedenis van polycysteuze nierziekte kan op jongere leeftijd bloed in de urine opmerken, wat soms het eerste teken is van de aandoening. Regelmatige medische controles en vroegtijdige opsporing kunnen helpen bij het beheren van de aandoening.

Chronische aandoeningen: diabetes en hypertensie
Chronische ziekten zoals diabetes en hoge bloeddruk vergroten het risico op nierbeschadiging, wat kan leiden tot bloed in de urine. Diabetes, bijvoorbeeld, kan leiden tot diabetische nefropathie (nierschade), wat hematurie kan veroorzaken. Bij mensen met hoge bloeddruk worden de nieren extra belast, wat bijdraagt aan een verhoogde kans op bloed in de urine. Ongeveer 30% van de diabetespatiënten ontwikkelt uiteindelijk nierschade, wat gepaard kan gaan met hematurie.

• Een man met langdurige diabetes merkt na een tijd bloed in zijn urine op. Dit kan een teken zijn van nierschade door zijn diabetes, wat vroegtijdige medische aandacht vereist om verdere achteruitgang te voorkomen.

Gebruik van bepaalde medicijnen
Bepaalde medicijnen, zoals bloedverdunners (antistollingsmiddelen), kunnen ook bijdragen aan hematurie. Bloedverdunners zoals warfarine verhogen het risico op bloedingen, inclusief bloedingen in de urinewegen. Andere medicijnen, zoals bepaalde pijnstillers en antibiotica, kunnen de nieren belasten, wat in zeldzame gevallen kan leiden tot bloed in de urine.

• Iemand die bloedverdunners gebruikt, merkt bloed in de urine op na het starten van de medicatie. Hoewel bloedverdunners hematurie niet direct veroorzaken, kunnen ze bestaande bloedingen verergeren en zichtbaar maken.

Infecties en parasitaire ziekten
In tropische en subtropische gebieden, waar parasitaire infecties zoals schistosomiasis veel voorkomen, is het risico op bloed in de urine aanzienlijk verhoogd. Deze infectie, veroorzaakt door een parasiet die de blaas en urinewegen kan aantasten, leidt vaak tot bloedingen in de urine. In Caribisch Nederland wordt schistosomiasis sporadisch gezien, maar in gebieden in Afrika en Zuid-Amerika hebben miljoenen mensen te maken met hematurie door deze parasitaire infectie.

• In landen zoals Egypte, waar schistosomiasis veel voorkomt, heeft tot 70% van de bevolking in getroffen gebieden wel eens bloed in de urine gezien als gevolg van de infectie. In tropische gebieden kan screening op schistosomiasis helpen om de ernst van deze infectie vroegtijdig aan te pakken.

Blaas- en nierstenen: risicogroepen en oorzaken
Blaas- en nierstenen komen vooral voor bij mensen die te weinig water drinken, een zout- of eiwitrijk dieet volgen, of een geschiedenis van nierproblemen hebben. Deze stenen kunnen bewegen en kleine bloedingen veroorzaken in de urinewegen. Mensen in warme klimaten hebben een verhoogd risico op nierstenen en hematurie door uitdroging en zwaardere belasting van de nieren. Wereldwijd treft niersteenziekte ongeveer 12% van de mannen en 7% van de vrouwen.

• Een man die regelmatig zware lichamelijke arbeid verricht in een warme omgeving en weinig water drinkt, kan bloed in zijn urine opmerken als gevolg van een niersteen. De pijn kan intens zijn en gaat vaak gepaard met de behoefte om dringend te plassen.

Bijkomende symptomen van bloed in de urine: wat je lichaam je vertelt

Wanneer bloed in de urine verschijnt, of hematurie, kan dit een signaal zijn dat er iets in de urinewegen of elders in het lichaam niet goed functioneert. Vaak gaat bloed in de urine niet alleen gepaard met de opvallende verkleuring van roze of rood, maar ook met een reeks andere symptomen die ons lichaam vertellen wat er aan de hand is. Hier volgt een uitgebreide verkenning van de bijbehorende symptomen van hematurie, zodat je weet wat deze kunnen betekenen.

Pijn en ongemak in de onderbuik en rug
Een van de meest voorkomende begeleidende symptomen van bloed in de urine is pijn of een gevoel van ongemak in de onderbuik of de onderrug. Afhankelijk van de oorzaak kan de pijn scherp en plotseling zijn, zoals bij een niersteen, of meer dof en aanhoudend, zoals bij een blaasontsteking. Rugpijn, vooral aan één kant, kan wijzen op nierproblemen of nierinfecties, waarbij de pijn vaak uitstraalt naar de zijkanten van de buik.

• Bij een nierbekkenontsteking, of pyelonefritis, kan een persoon een scherpe, kloppende pijn ervaren in de rug en de flanken. Dit gaat vaak gepaard met koorts en een algemeen ziek gevoel, naast de aanwezigheid van bloed in de urine. Studies tonen aan dat meer dan 75% van de mensen met een niersteen bloed in de urine en rugpijn ervaart.

Frequent urineren en dringende aandrang
Hematurie gaat vaak gepaard met veranderingen in de plasgewoonten. Een verhoogde plasfrequentie, waarbij men vaak kleine hoeveelheden moet plassen, is typisch bij infecties zoals blaasontsteking. Het gevoel dat je dringend moet plassen, zelfs wanneer de blaas niet vol is (aandrang), kan ook voorkomen, en is vaak een teken van irritatie of ontsteking van de blaaswand.

• Bij een blaasontsteking moet iemand vaak en met dringende aandrang plassen. Zelfs na het plassen blijft het gevoel van aandrang vaak aanwezig, wat kan leiden tot frustratie en ongemak. Onderzoeken laten zien dat bijna 85% van de mensen met blaasontsteking last heeft van frequent urineren en pijn bij het plassen, naast bloed in de urine.

Branderig of pijnlijk gevoel bij het plassen
Wanneer bloed in de urine het gevolg is van een infectie of ontsteking, ervaren veel mensen een branderig gevoel of pijn bij het plassen. Deze pijn kan variëren van mild tot zeer intens, afhankelijk van de ernst van de infectie en de mate van irritatie van de urinewegen. Bij mannen kan deze pijn ook voelbaar zijn in de penis, terwijl vrouwen het vaak voelen als een scherpe steek bij de uitgang van de plasbuis.

• Bij urethritis, een ontsteking van de plasbuis, kunnen mannen en vrouwen een intense, branderige pijn voelen bij het plassen, wat gepaard kan gaan met bloed in de urine. Dit symptoom is een van de belangrijkste klachten bij seksueel overdraagbare infecties zoals gonorroe. Het American Journal of Urology meldt dat bijna 90% van de mannen met urethritis klaagt over branderige pijn en hematurie.

Koorts, rillingen en vermoeidheid
Bij bloed in de urine door een infectie zoals een nier- of blaasontsteking kunnen symptomen van koorts, koude rillingen en een algemeen ziek gevoel optreden. Deze symptomen duiden erop dat het lichaam een infectie bestrijdt en zijn een teken van ontsteking of bacteriële infectie. Vermoeidheid en lusteloosheid kunnen ook voorkomen, vooral wanneer het lichaam te maken heeft met een langdurige of chronische infectie.

• Bij een nierbekkenontsteking kan iemand zich zeer ziek voelen, met koorts die kan oplopen tot boven de 39°C en hevige rillingen. Dit gaat vaak gepaard met bloed in de urine en buik- of rugpijn. Uit cijfers blijkt dat meer dan 80% van de mensen met een nierbekkenontsteking koorts en koude rillingen heeft naast hematurie.

Troebele of slecht ruikende urine
Wanneer bloed in de urine samengaat met een infectie, kan de urine er troebel uitzien of een onaangename geur hebben. De troebelheid kan het gevolg zijn van pus en bacteriën in de urine, wat wijst op een ontsteking. De geur kan variëren van een licht onaangename geur tot een sterke, scherpe geur, afhankelijk van de mate van infectie.

• Mensen met een blaasontsteking of nierbekkenontsteking melden vaak dat hun urine er dikker en troebel uitziet, met een geur die soms lijkt op ammoniak. Volgens een onderzoek uit The International Journal of Infectious Diseases heeft ongeveer 70% van de mensen met een urineweginfectie troebele of onaangenaam ruikende urine.

Misselijkheid en braken
Bij ernstige infecties of obstructies, zoals een niersteen, kunnen misselijkheid en braken optreden als bijkomende symptomen. Dit komt doordat de zenuwen van de nieren en het maagdarmstelsel nauw met elkaar verbonden zijn. Het lichaam reageert soms op de pijn in de nieren door het maagdarmkanaal te activeren, wat leidt tot misselijkheid.

• Mensen met een niersteenaanval ervaren vaak golven van misselijkheid, vooral tijdens pieken van de koliekpijn die gepaard gaat met het passeren van een steen. In sommige gevallen treedt ook braken op, wat de pijn en het ongemak nog verder kan verergeren. Niersteenpatiënten melden in bijna 50% van de gevallen misselijkheid en braken naast bloed in de urine.

Pijnlijke of opgezwollen buik
Sommige mensen ervaren pijn of een opgezwollen gevoel in de buik wanneer bloed in de urine gepaard gaat met ernstige aandoeningen zoals tumoren of obstructies. Dit kan gepaard gaan met een vol of drukkend gevoel in het onderbuikgebied, vooral wanneer de blaas ontstoken is of bij ernstige nierproblemen.

• Bij een uretersteen of blaassteen kan het opgezwollen gevoel ontstaan doordat de urine niet goed kan worden afgevoerd, wat druk en ongemak in de buik veroorzaakt. Mensen met blaasstenen ervaren vaak pijn in de onderbuik of het bekkengebied naast bloed in de urine. Uit gegevens blijkt dat 40% van de mensen met blaasstenen klaagt over een opgeblazen gevoel en pijn in de buik.

Verminderd of frequent urineren
Hematurie kan ook samengaan met een verandering in de hoeveelheid of frequentie van urineren. Bij een vergrote prostaat of een obstructie, zoals een niersteen, kan het moeilijk zijn om de blaas volledig te legen. Sommige mensen merken dat ze vaak naar het toilet moeten, terwijl anderen juist moeite hebben om te plassen.

• Mannen met een vergrote prostaat melden vaak dat ze ’s nachts vaak wakker worden om te plassen (nycturie), maar slechts kleine hoeveelheden produceren. Uit statistieken blijkt dat 70% van de mannen boven de 60 jaar met een vergrote prostaat hematurie en frequent urineren ervaren.

medische hulp inschakelen

Bij bloed in de urine is het belangrijk om onderscheid te maken tussen situaties waarin je de huisarts moet raadplegen en wanneer direct medische spoedzorg nodig is. Hier volgt een overzicht:

Wanneer de huisarts raadplegen
In deze situaties is het verstandig om de huisarts te benaderen voor verder onderzoek:

• Langdurige hematurie: Als bloed in de urine langer dan een paar dagen aanhoudt of herhaaldelijk terugkomt zonder duidelijke oorzaak.
• Pijn bij het plassen: Wanneer bloed in de urine samengaat met een brandend of pijnlijk gevoel tijdens het plassen, wat kan wijzen op een blaasontsteking of plasbuisontsteking.
• Frequent urineren en aandrang: Als je vaker dan normaal moet plassen of telkens een gevoel van aandrang hebt, kan dit wijzen op een urineweginfectie of blaasprobleem.
• Kleurveranderingen zonder pijn: Bij onverklaarbare verkleuringen van de urine (zoals roze, rood of roestkleurig) zonder pijnklachten is het altijd goed om de huisarts te raadplegen voor verder onderzoek.

Voorbeeld: Bij een persoon die lichtroze urine heeft en af en toe een brandend gevoel tijdens het plassen, kan de huisarts helpen om een urineweginfectie of irritatie van de urinewegen op te sporen en te behandelen.

Wanneer direct medische spoedzorg inschakelen (alarmsymptomen)
Sommige symptomen bij bloed in de urine kunnen wijzen op een ernstige aandoening, waarbij directe medische hulp noodzakelijk is:

• Plotselinge, ernstige pijn: Bij intense pijn in de rug, zij, of buik (koliekpijn) die samengaat met bloed in de urine kan dit wijzen op een niersteenaanval of ernstige obstructie in de urinewegen. Zoek onmiddellijk medische hulp.
• Koorts boven de 38,5°C met rillingen: Bloed in de urine samen met hoge koorts en koude rillingen kan duiden op een nierbekkenontsteking (pyelonefritis) of andere infecties in de nieren. Deze kunnen leiden tot ernstige complicaties en vereisen directe zorg.
• Moeite met plassen of niet kunnen plassen: Wanneer je moeite hebt om te plassen of helemaal niet kunt plassen, en dit gepaard gaat met bloed in de urine, kan dit wijzen op een blokkade of ernstige ontsteking in de urinewegen.
• Grote hoeveelheden bloed in de urine: Bij zichtbaar veel bloed in de urine (helderrood) zonder duidelijke oorzaak of bij het passeren van bloedstolsels.
• Misselijkheid en braken: Bij bloed in de urine samen met ernstige misselijkheid en braken kan dit wijzen op een acute niersteenaanval of een ernstige infectie in de nieren of urineleiders.

Voorbeeld: Iemand die bloed in de urine heeft, gepaard met hevige pijn in de zij en koorts van 39°C, heeft waarschijnlijk een nierbekkenontsteking en moet onmiddellijk naar de spoedeisende hulp om verdere complicaties te voorkomen.

Bij deze alarmsymptomen is het raadzaam om onmiddellijk 112 te bellen of naar de spoedeisende hulp te gaan om de oorzaak snel te laten diagnosticeren en behandelen.

Onderzoek en diagnose van bloed in de urine: een zoektocht naar de oorzaak

Wanneer bloed in de urine opduikt, kan dit een alarmerend signaal zijn dat er iets misgaat in de urinewegen of een ander deel van het lichaam. Gelukkig zijn er talloze manieren om de oorzaak te achterhalen en een passend behandelplan op te stellen. Van standaard onderzoeken tot geavanceerde technieken, elk onderzoek biedt inzichten die kunnen leiden tot de juiste diagnose en zorg. Hier volgt een uitgebreide beschrijving van de onderzoeksmethoden bij hematurie, met enkele minder bekende methoden die soms verrassende resultaten opleveren.

Gesprek en medische voorgeschiedenis

Een goed onderzoek begint met een grondig gesprek met de arts over de symptomen, medische voorgeschiedenis en leefstijl. De arts zal vragen stellen over de duur van de klachten, pijn bij het plassen, de frequentie van urineren en eventuele bijkomende symptomen zoals rugpijn, koorts, of vermoeidheid. Ook wordt gekeken naar risicofactoren zoals medicatiegebruik, roken en eerdere aandoeningen. Deze informatie helpt om het onderzoek te richten op mogelijke oorzaken en kan soms zelfs al voldoende zijn om een diagnose te stellen.

• Bij een man die langdurig rookt en bloed in de urine heeft, kan de arts vragen naar symptomen zoals gewichtsverlies of verlies van eetlust, wat kan wijzen op blaaskanker. Bij een vrouw met frequent urineren en pijn kan een urineweginfectie vermoed worden.

Urineonderzoek: microscopisch en chemisch onderzoek

Urineonderzoek is een van de meest basale en effectieve manieren om bloed in de urine te analyseren. Met een dipstick-test kan de aanwezigheid van rode bloedcellen, eiwitten, witte bloedcellen en bacteriën snel worden vastgesteld. Een microscopische analyse gaat nog een stap verder en kan helpen om het aantal rode bloedcellen in de urine te tellen en te bepalen of er bacteriën of kristallen aanwezig zijn. Dit kan cruciaal zijn om infecties of nierstenen te identificeren.

Wist je dat?
Microscopische hematurie (kleine hoeveelheden bloed die niet zichtbaar zijn met het blote oog) komt bij bijna 10% van de bevolking voor en kan soms het eerste teken zijn van nierziekte of een infectie.

Urinekweek: de zoektocht naar bacteriën

Als er tekenen zijn van een infectie, zoals troebele urine, geur, of pijn, kan de arts een urinekweek aanvragen om te bepalen welke bacteriën de infectie veroorzaken. Dit helpt om de juiste antibiotica voor te schrijven en is vooral nuttig bij terugkerende urineweginfecties of bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Door de bacteriën te kweken en te analyseren, kunnen specifieke pathogenen zoals E. coli, die verantwoordelijk is voor 80% van de blaasontstekingen, opgespoord worden.

Bloedonderzoek: het detecteren van onderliggende oorzaken

Een bloedonderzoek kan aanwijzingen geven over de nierfunctie, de aanwezigheid van infecties of ontstekingen, en tekorten aan bepaalde vitaminen of mineralen. Metingen van creatinine en ureum in het bloed geven inzicht in de niergezondheid. Bij een vermoeden van stollingsproblemen of auto-immuunziekten worden extra bloedtests uitgevoerd om afwijkingen op te sporen die mogelijk verband houden met hematurie.

• Bij iemand met verhoogde bloeddruk en bloed in de urine kan een bloedonderzoek verhoogde creatinine-waarden aantonen, wat kan wijzen op nierschade door hypertensie. Mensen met diabetes ondergaan vaak routinematige bloedonderzoeken, aangezien tot 30% van de diabetespatiënten uiteindelijk nierschade ontwikkelt.

Echografie: de ogen op de nieren en blaas

Echografie is een veilige en niet-invasieve manier om de nieren, blaas en urinewegen te bekijken. Dit beeldvormende onderzoek wordt vaak gebruikt om nierstenen, cysten, tumoren en andere structurele afwijkingen in kaart te brengen. Echografie kan binnen enkele minuten aanwijzingen geven over de oorzaak van hematurie en is zeer effectief bij het opsporen van nierstenen, wat wereldwijd bij ongeveer 10-15% van de bevolking voorkomt.

• Een patiënt met pijn in de zij en bloed in de urine ondergaat een echografie en ontdekt dat hij een niersteen heeft van 5 mm in de linker nier. Met gerichte pijnstilling en veel water drinken, kan de steen mogelijk op natuurlijke wijze worden uitgeplast.

CT-scan: een gedetailleerde kijk op de urinewegen

Bij een vermoeden van ernstigere problemen zoals tumoren of obstructies, kan een CT-scan (computertomografie) worden uitgevoerd. Deze scan biedt gedetailleerde beelden van de nieren, blaas, urineleiders en omliggende structuren, en kan zelfs kleine tumoren of afwijkingen opsporen. Een CT-scan met contrastmiddel geeft nog meer details en wordt vaak gebruikt om nierkanker of uitgebreide stenen te diagnosticeren.

Wist je dat?
Een CT-scan heeft bij patiënten met hematurie een opsporingspercentage van 95% voor nierstenen en tumoren in de urinewegen, wat het een van de meest betrouwbare onderzoeken maakt.

Cystoscopie: een kijkje in de blaas

Bij een cystoscopie bekijkt de arts de binnenkant van de blaas en plasbuis met een kleine camera. Deze procedure is nuttig bij het opsporen van afwijkingen in de blaaswand, zoals tumoren, poliepen of ontstekingen. Het kan wat ongemak veroorzaken, maar biedt een ongekend nauwkeurig beeld van de blaas. Bij onverklaarbare hematurie of terugkerende blaasontstekingen is een cystoscopie vaak het beste diagnostische middel.

• Bij iemand die al maanden bloed in de urine heeft zonder duidelijke oorzaak, kan een cystoscopie poliepen of een vroege blaastumor onthullen. In bijna 20% van de gevallen wordt een vroege tumor ontdekt tijdens een cystoscopie bij mensen met chronische hematurie.

IVP (intraveneus pyelogram): röntgenonderzoek met contrastmiddel

Het IVP-onderzoek is een klassieke röntgenmethode waarbij een contrastmiddel in de bloedbaan wordt geïnjecteerd. Dit contrastmiddel wordt door de nieren verwerkt en maakt de urinewegen zichtbaar op röntgenfoto’s. Het kan helpen bij het opsporen van blokkades, tumoren, en structurele afwijkingen, maar wordt tegenwoordig vaker vervangen door CT-scans of echografie.

• Een patiënt die pijn in de onderbuik en bloed in de urine heeft, kan tijdens een IVP ontdekken dat hij een uretersteen heeft. Hoewel IVP minder vaak wordt gebruikt dan vroeger, blijft het een waardevol hulpmiddel in regio’s met beperkte toegang tot CT-technologie.

Minder bekende onderzoeksmethoden

Renogram
Een renogram is een nucleaire beeldvormingstest die de functie van elke nier afzonderlijk meet. Dit onderzoek wordt vaak uitgevoerd bij mensen met langdurige hematurie en een voorgeschiedenis van nierziekten. Een radioactieve stof wordt geïnjecteerd en opgenomen door de nieren, wat helpt om de doorbloeding en filtratiecapaciteit te beoordelen.

Urinecytologie
Bij urinecytologie wordt de urine onderzocht op abnormale cellen, vooral wanneer een blaastumor wordt vermoed. Dit onderzoek kan afwijkende cellen opsporen die in de urine worden uitgescheiden en geeft een indicatie van een mogelijk kwaadaardig proces. Hoewel niet altijd sluitend, kan het waardevol zijn bij het vroegtijdig opsporen van blaaskanker.

Urodynamisch onderzoek
Bij urodynamisch onderzoek wordt de werking van de blaas en plasbuis gemeten. Dit onderzoek wordt gebruikt bij patiënten die problemen hebben met het plassen, zoals moeite om de blaas volledig te legen, en kan helpen bij het opsporen van structurele of neurologische problemen.

Wist je dat?
In ongeveer 25% van de gevallen van onverklaarde hematurie biedt een combinatie van urodynamisch onderzoek en cystoscopie aanvullende inzichten, vooral bij mensen met complexe of terugkerende klachten.

Behandeling van bloed in de urine: gericht op herstel en zorg

Wanneer bloed in de urine verschijnt, vraagt dit om een zorgvuldige benadering om de oorzaak aan te pakken en de gezondheid van de urinewegen te herstellen. De behandeling van hematurie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en kan variëren van medicatie en chirurgie tot enkele minder bekende technieken. Hier volgt een uitgebreide verkenning van behandelmogelijkheden, die elk hun unieke bijdrage leveren aan het herstelproces.

Antibiotica: gericht op infecties bestrijden

Wanneer bloed in de urine wordt veroorzaakt door een urineweginfectie (UTI) of nierbekkenontsteking, is een antibioticakuur vaak de eerste stap in de behandeling. Antibiotica zoals ciprofloxacine of nitrofurantoïne doden de bacteriën die de infectie veroorzaken en verminderen daardoor ontsteking en pijn. Meestal verdwijnen de symptomen binnen enkele dagen na het starten van de medicatie, inclusief het bloed in de urine.

• Een vrouw met frequent urineren, pijn bij het plassen en roze urine wordt behandeld met een antibioticakuur van zeven dagen. Na de eerste paar dagen merkt ze dat de pijn en de kleur van haar urine verbeteren, wat wijst op herstel.

Medicatie voor vergrote prostaat: verminderen van druk en ontsteking

Voor mannen bij wie een vergrote prostaat (BPH) het plassen bemoeilijkt en bloed in de urine veroorzaakt, zijn alfablokkers zoals tamsulosine of 5-alpha-reductase-remmers zoals finasteride gebruikelijke behandelingen. Deze medicijnen ontspannen de spieren in de prostaat en verminderen de prostaatgrootte, wat de urinestroom verbetert en het risico op bloedingen vermindert. In veel gevallen merken mannen na enkele weken een vermindering van hun klachten.

• Bij een man van middelbare leeftijd met moeite om te plassen en bloed in zijn urine, helpt het gebruik van alfablokkers om de druk op de plasbuis te verlichten. Studies tonen aan dat alfablokkers de symptomen bij BPH met ongeveer 30% kunnen verminderen en daarmee de kans op hematurie verlagen.

Shockwavetherapie (ESWL): nierstenen vergruizen zonder operatie

Bij bloed in de urine door nierstenen kan extracorporeal shock wave lithotripsy (ESWL), ofwel shockwavetherapie, een effectieve oplossing zijn. Hierbij worden geluidsgolven gebruikt om stenen in kleinere fragmenten te breken, die vervolgens via de urinewegen het lichaam verlaten. Deze methode is niet-invasief en vereist meestal geen ziekenhuisopname, waardoor het een populaire keuze is voor het behandelen van nierstenen.

• Een patiënt met bloed in de urine en een 6 mm steen in de nier ondergaat shockwavetherapie. Na enkele sessies verlaat de steen zijn lichaam in kleine fragmenten, waardoor de pijn en hematurie verdwijnen. ESWL is effectief in meer dan 80% van de gevallen van nierstenen tot 2 cm.

Chirurgische verwijdering van stenen en tumoren

In gevallen van grotere nierstenen, blaasstenen of tumoren kan een chirurgische ingreep nodig zijn. Voor grotere stenen wordt vaak een percutane nefrolithotomie (PCNL) uitgevoerd, waarbij een kleine incisie in de rug wordt gemaakt om de steen direct uit de nier te verwijderen. Blaas- of niertumoren worden meestal via een cystoscopie of laparoscopische ingreep verwijderd, afhankelijk van de grootte en locatie. Deze methoden zorgen ervoor dat de oorzaak van de bloedingen direct wordt aangepakt.

• Bij een patiënt met een 3 cm niersteen die niet vanzelf uitkomt, wordt een PCNL-procedure uitgevoerd. Dit biedt snelle verlichting, en het bloed in de urine verdwijnt binnen een week. Laparoscopische chirurgie heeft een hoog succespercentage bij het verwijderen van kleine tumoren, met herstel binnen een paar weken.

Laserbehandeling voor blaas- en niertumoren

Een minder bekende maar effectieve behandeling voor kleine tumoren in de blaas of nieren is lasertherapie. Hierbij wordt een laser gebruikt om tumoren selectief te verdampen zonder grote incisies. Dit is vooral nuttig bij goedaardige tumoren of oppervlakkige kankers die zich niet ver hebben verspreid. Laserbehandeling biedt een nauwkeurige manier om tumoren te verwijderen, met minimale schade aan het omliggende weefsel en een relatief snel herstel.

• Een man met terugkerende hematurie en een kleine blaastumor ondergaat een laserbehandeling. Na de procedure merkt hij dat het bloed in zijn urine snel verdwijnt, en hij kan binnen enkele dagen weer normaal functioneren. Laserbehandelingen zijn bij 80-90% van de patiënten met oppervlakkige blaastumoren succesvol.

Embolisatie: verminderen van bloedtoevoer naar tumoren

Bij patiënten met grote tumoren of bloedingen uit tumoren kan een embolisatieprocedure worden toegepast. Hierbij wordt een kleine katheter in een bloedvat geplaatst om de bloedtoevoer naar de tumor af te sluiten. Hierdoor krijgt de tumor minder zuurstof en voedingsstoffen, wat de groei vertraagt of stopt en de bloedingen vermindert. Dit is een niet-invasieve ingreep en kan zeer effectief zijn voor het beheersen van bloedingen bij gevorderde tumoren.

• Een patiënt met bloedingen veroorzaakt door een niercelcarcinoom ondergaat een embolisatie om de bloedtoevoer naar de tumor te verminderen. Dit helpt om het bloedverlies te verminderen en verlicht de symptomen, terwijl aanvullende behandelingen worden overwogen.

Plasmaferese: behandeling voor auto-immuunziekten

In zeldzame gevallen kan hematurie het gevolg zijn van een auto-immuunziekte zoals glomerulonefritis, waarbij het immuunsysteem de nieren aanvalt. Bij deze patiënten kan plasmaferese worden ingezet, een techniek waarbij de bloedplasma wordt gefilterd om schadelijke antilichamen te verwijderen. Deze methode vermindert ontsteking in de nieren en helpt de symptomen te verlichten.

• Een patiënt met lupus, die bloed in zijn urine en nierproblemen heeft, ondergaat plasmaferese om het aantal schadelijke antilichamen in zijn bloed te verlagen. Studies tonen aan dat plasmaferese bij patiënten met glomerulonefritis het risico op nierfalen met 20% kan verminderen.

Immunosuppressieve therapie: remmen van ontsteking bij nierziekten

Voor auto-immuunziekten zoals vasculitis of lupus, die ontsteking en schade aan de nieren kunnen veroorzaken, kan immunosuppressieve therapie effectief zijn. Medicijnen zoals corticosteroïden en cyclofosfamide remmen het immuunsysteem, verminderen ontsteking en beschermen de nieren. Deze behandeling is intensief, maar kan helpen om verdere schade te voorkomen en het bloed in de urine te verminderen.

• Een patiënt met lupus nefritis die last heeft van hematurie, start een behandeling met corticosteroïden. Na enkele weken merkt ze dat de ontsteking in haar nieren afneemt en de symptomen verbeteren. Immunosuppressieve therapie is een cruciale behandeling voor patiënten met auto-immuunziekten die de nieren aanvallen.

Renale denervatie: behandeling bij hypertensie-gerelateerde hematurie

Bij mensen met ernstig hoge bloeddruk (hypertensie) die de nieren heeft beschadigd, kan renale denervatie worden overwogen. Dit is een minder bekende behandeling waarbij de zenuwen rondom de nierslagaders worden behandeld om de bloeddruk te verlagen. Dit vermindert de belasting op de nieren en kan de bloeddruk aanzienlijk verlagen, wat helpt om verdere nierschade te voorkomen.

• Een man met hypertensie en bloed in zijn urine ondergaat renale denervatie. Na de procedure daalt zijn bloeddruk en stabiliseert zijn nierfunctie, wat bijdraagt aan het verdwijnen van bloed in de urine. In onderzoeken is aangetoond dat renale denervatie de bloeddruk bij patiënten met hypertensie met 20-30 mmHg kan verlagen.

Conclusie: diverse behandelingen voor een complex symptoom

De behandeling van bloed in de urine kan variëren van eenvoudige antibiotica tot geavanceerde procedures zoals lasertherapie, embolisatie, en zelfs immunosuppressieve therapie. Door de oorzaak van hematurie nauwkeurig vast te stellen, kan een gerichte behandeling worden ingezet die zowel symptomen verlicht als toekomstige problemen voorkomt. Of het nu gaat om het vergruizen van stenen, het remmen van auto-immuunontstekingen, of het operatief verwijderen van tumoren, de verschillende behandelopties maken herstel mogelijk en bieden verlichting voor patiënten met hematurie.

Prognose

De prognose bij bloed in de urine varieert sterk en hangt af van de oorzaak, de gezondheid van de patiënt, en de snelheid waarmee een diagnose en behandeling plaatsvinden. Onderliggende aandoeningen zoals nierstenen, infecties, en tumoren hebben allemaal hun eigen vooruitzichten.

Nierstenen: een gunstige prognose na behandeling
Bij mensen met nierstenen en bloed in de urine is de prognose over het algemeen goed. Nierstenen kunnen met behulp van medicatie, shockwavetherapie of chirurgie effectief worden behandeld, met een slagingspercentage van 80-90% voor behandelingen zoals ESWL (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy) bij stenen kleiner dan 2 cmng komt echter voor; ongeveer 50% van de patiënten ontwikkelt binnen 5-10 jaar opnieuw stenen, afhankelijk van leefstijl en dieet .

Studies gepubliceerd in The Journal of Urology tonen aan dat mensen met kleine stenen vaak binnen enkele weken symptomatisch herstellen na shockwavetherapie, terwijl grotere stenen soms een chirurgische ingreep vereisen. Regelmatige controles en preventieve maatregelen zoals voldoende water drinken en voedingsaanpassingen helpen herhaling te voorkomen.

Blaas- en nierinfecties: snelle verlichting en laag recidief bij tijdige behandeling
Bij een urineweginfectie (UTI) of nierbekkenontsteking is de prognose meestal positief wanneer de aandoening snel wordt behandeld met antibiotica. Bij tijdige behandeling geneest 85-95% van de patiënten binnen enkele dagen tot weken zonder blijvende schade . Terugkerende innnen echter voorkomen, vooral bij vrouwen, waarbij naar schatting 20-30% van de vrouwen binnen een jaar een herinfectie ervaart .

Volgensi het Journal of Kidney Diseases heeft 90% van de patiënten met een urineweginfectie geen herinfectie binnen zes maanden na een antibioticakuur, ofschoonbij sommige patiënten extra preventieve maatregelen nodig zijn.

Vergrote prostaat (BPH): beheersbare symptomen en lage progressie naar kanker
Bij mannen met hematurie door een vergrote prostaat is de prognose vaak gunstig. Hoewel prostaatvergroting zelf geen kanker veroorzaakt, kunnen symptomen zoals bloed in de urine behandeld worden met medicijnen. Alfablokkers en 5-alpha-reductase-remmers verbeteren bij 70% van de mannen de plasklachten binnen enkele weken . De kans dat een vergrote prostaatin kanker blijft laag, maar regelmatige controles worden aangeraden.

Uit studies gepubliceerd in European Urology blijkt dat de kans op blaaskanker bij mannen met BPH licht verhoogd is als gevolg van langdurige irritatie van de blaaswand, hoewel dit minder dan 5% bedraagt. Regelmatige screening helpt vroegtijdige ontdekking en behandeling.

Blaas- en niertumoren: afhankelijk van de stadium bij ontdekking
De prognose bij blaaskanker en niertumoren is sterk afhankelijk van het stadium waarin de tumor wordt ontdekt. Wanneer blaaskanker vroeg wordt opgespoord (stadium 0 of I), is de overlevingskans binnen vijf jaar meer dan 90%. Bij gevorderde stadia daalt deze echter aanzienlijk, tot 15-30% bij metastasen (uitzaaiingen) . Niertumoren hebben vergelijkbare vooruitzineer in een vroeg stadium behandeld, is de vijfjaarsoverleving bij niertumoren groter dan 80% .

Volgens een studie in Cancer Research leven meer dan 90% van de patiënten met niet-invasieve blaastumoren ten minste vijf jaar na behandeling. Dit benadrukt het belang van vroegtijdige diagnose bij mensen met hematurie, vooral bij rokers of mensen met een verhoogd risico.

Auto-immuunziekten en nierfilterontstekingen: complexe prognose afhankelijk van de behandeling
Bij auto-immuunziekten die de nieren aantasten, zoals lupus nefritis of glomerulonefritis, varieert de prognose. Behandeling met immunosuppressieve therapieën kan effectief zijn in het voorkomen van blijvende nierschade, met een stabilisatie van de nierfunctie bij 60-80% van de patiënten . Echter, de progressie naar chronische nierziekte blijft een ernstige gevallen, met ongeveer 10-20% van de patiënten die in een later stadium dialyse of niertransplantatie nodig heeft .

The New England Journal of Medicine rapporteert de meerderheid van de patiënten met lupus nefritis die vroegtijdig immunosuppressieve therapie ondergaan een gestabiliseerde nierfunctie behouden. In ernstige gevallen is verdere behandeling en intensieve follow-up noodzakelijk om de progressie van de ziekte te beperken.

Algemene prognose: de kracht van vroege interventie
Ongeacht de oorzaak, blijft vroegtijdige diagnose cruciaal voor een positieve prognose bij hematurie. Patiënten die snel actie ondernemen bij het ontdekken van bloed in de urine hebben een grotere kans op volledig herstel, vooral wanneer de oorzaak infectieus of behandelbaar is. Volgens cijfers van de Mayo Clinic verbetert de overlevingskans en herstelduur met 30-40% wanneer ernstige oorzaken van hematurie vroegtijdig worden opgespoord en behandeld .

Complicaties

Wanneer je bloed in je urine opmerkt, kan dit meer zijn dan een tijdelijke klacht. Soms kan het wijzen op onderliggende problemen die complicaties kunnen veroorzaken, vooral als ze niet tijdig worden behandeld. Hier is een overzicht van enkele mogelijke complicaties, zodat je weet wat je kunt verwachten en wat je moet doen om risico’s te beperken.

Nierbeschadiging: voorkomen is beter dan genezen
Als bloed in je urine een teken is van een nierprobleem, zoals een infectie, ontsteking, of blokkade door nierstenen, dan kan dit op de lange termijn voor nierschade zorgen. Langdurige obstructies of chronische infecties zetten druk op de nieren en kunnen uiteindelijk leiden tot verminderde nierfunctie of zelfs nierfalen.

• Bij een onbehandelde nierbekkenontsteking kan het bacteriën lukken om diep in de nierweefsels door te dringen, wat leidt tot littekenvorming. Dit is een van de redenen waarom tijdig starten met antibiotica belangrijk is. Denk erom: wanneer je vaker pijn in je zij ervaart samen met bloed in je urine, dan is het slim om snel de oorzaak te achterhalen.

Infectieverspreiding: van blaas naar nieren en verder
Bij bloed in de urine door een blaasontsteking kan de infectie zich soms uitbreiden naar de nieren of zelfs in je bloedbaan terechtkomen, vooral als de infectie niet snel genoeg wordt behandeld. Dit wordt sepsis genoemd en is een ernstige aandoening waarbij bacteriën zich door je lichaam verspreiden.

• Stel je voor dat een blaasontsteking onbehandeld blijft en de bacteriën verder reizen naar je nieren. De pijn kan snel verergeren en gepaard gaan met koorts en rillingen. Binnen enkele dagen kan een infectie zich ontwikkelen tot een nierbekkenontsteking en zelfs leiden tot bloedvergiftiging. Dit is waarom het belangrijk is om bij een blaasontsteking snel actie te ondernemen.

Bloedarmoede: verlies van bloed door herhaalde hematurie
Als je langdurig bloed in je urine hebt, kan je lichaam langzaam bloed verliezen, zelfs als je dit niet direct merkt. Bij chronische bloedingen in de urinewegen kan je uiteindelijk last krijgen van bloedarmoede. Dit betekent dat je minder rode bloedcellen hebt om zuurstof door je lichaam te transporteren, wat leidt tot symptomen zoals vermoeidheid, bleekheid en kortademigheid.

• Bij iemand die wekenlang bloed in zijn urine heeft door een tumor in de blaas, kan dit leiden tot een vermindering van rode bloedcellen in het bloed. Plotseling voel je je dan moe en snel buiten adem. Vroegtijdig onderzoek en behandeling zijn belangrijk om deze complicatie te voorkomen en om je energieniveau te behouden.

Verminderde blaascapaciteit door littekenvorming
Wanneer bloed in de urine te maken heeft met herhaalde blaasontstekingen, dan kan er na verloop van tijd littekenweefsel ontstaan in de blaaswand. Dit littekenweefsel kan de capaciteit van de blaas verminderen, waardoor je sneller moet plassen en je blaas minder flexibel wordt. Het resultaat is een verhoogde frequentie en soms pijn bij het plassen.

• Mensen met chronische blaasontstekingen kunnen uiteindelijk moeite krijgen om hun plas lang op te houden. Je moet vaker naar het toilet, en je blaas voelt al vol aan bij kleinere hoeveelheden urine. Dit komt doordat de blaaswanden door littekenweefsel minder rekbaar worden. Door vroegtijdige behandeling en preventieve maatregelen kun je deze complicatie helpen voorkomen.

Verhoogd risico op kanker bij langdurige irritatie
Langdurige irritatie in de urinewegen, bijvoorbeeld door een vergrote prostaat, infecties, of roken, kan op de lange termijn het risico op kanker verhogen. Vooral blaaskanker is vaker te zien bij mensen die jarenlang met irritatie en hematurie te maken hebben gehad, zoals rokers.

• Als je rookt en bloed in je urine hebt zonder duidelijke oorzaak, is het goed om extra alert te zijn. Roken is een risicofactor voor blaaskanker, en herhaalde irritatie kan soms kwaadaardige cellen in de blaaswand stimuleren. Regelmatig medische controles laten doen helpt je om dit risico in de gaten te houden.

Chronische pijn en ongemak
Bloed in je urine door nierstenen of blaasproblemen kan gepaard gaan met chronische pijn in de zij, buik of onderrug, vooral als de oorzaak niet volledig wordt verholpen. Deze pijn kan met periodes verergeren, bijvoorbeeld wanneer je meer last hebt van bewegende nierstenen of een acute ontsteking.

• Stel dat je een niersteen hebt die bloed in je urine veroorzaakt en af en toe verschuift. Dit kan leiden tot scherpe pijngolven die plotseling opkomen en moeilijk te verdragen zijn. Pijnbestrijding en, indien nodig, medische procedures om de steen te verwijderen, kunnen helpen om je kwaliteit van leven te verbeteren en ongemak te verminderen.

Casus: Bloed in de urine (hematurie) bij een man

Patiënt
Mark, 55 jaar, accountant.

Klachten
Mark ziet sinds enkele dagen bloed in zijn urine. Hij heeft geen pijn bij het plassen, maar wel een doffe pijn in zijn onderrug. Mark heeft geen koorts en voelt zich verder gezond. Dit is de eerste keer dat Mark bloed in zijn urine heeft opgemerkt.

Onderzoek

• Anamnese: Mark heeft geen voorgeschiedenis van nierproblemen. Hij rookt al 30 jaar en drinkt af en toe alcohol. Mark beweegt weinig door zijn zittend beroep. Geen recente verwondingen of medische ingrepen. Fysiek onderzoek: Bij Mark is er lichte gevoeligheid in de rechter onderrug. Geen zwelling in de buik en geen gevoeligheid rond de blaas. Geen koorts of andere tekenen van infectie. Laboratoriumonderzoek: Urineonderzoek toont rode bloedcellen in de urine. Bloedonderzoek laat normale nierfunctie zien. Beeldvorming: Echografie van Mark's nieren en blaas om nierstenen of tumoren uit te sluiten.

Diagnose
Hematurie bij Mark, mogelijk door nierstenen of andere oorzaken zoals een tumor. Verdere diagnostiek is nodig.

Behandeling

• Diagnostische stappen: Mark krijgt een CT-scan om nierstenen of andere oorzaken te vinden. Een cystoscopie kan nodig zijn om de blaas te onderzoeken. Pijnstilling: Als Mark's rugpijn verergert, kan hij paracetamol of ibuprofen gebruiken.

Advies

• Stoppen met roken: De arts raadt Mark aan om te stoppen met roken vanwege het verhoogde risico op blaaskanker. Vochtinname: Mark moet veel water drinken om zijn urinewegen te spoelen. Medische follow-up: Mark moet terugkomen voor verdere onderzoeken op basis van de beeldvormingsresultaten. Bij ernstige oorzaken wordt direct verdere behandeling gestart.

Prognose
De prognose hangt af van de oorzaak. Als nierstenen of een infectie de oorzaak zijn, kan Mark goed herstellen. Ernstige oorzaken zoals een tumor vereisen snelle behandeling. Regelmatige follow-up blijft essentieel voor Mark.

Casus: Bloed in de urine (hematurie) bij een vrouw

Patiënt
Eva, 38 jaar, lerares.

Klachten
Eva ziet sinds enkele dagen bloed in haar urine. Ze heeft geen pijn bij het plassen, maar wel een zeurende pijn in haar onderbuik. Eva heeft geen koorts en verder geen andere symptomen.

Onderzoek

• Anamnese: Eva heeft geen voorgeschiedenis van nierproblemen. Ze heeft geen trauma of recente medische ingrepen gehad. Eva is niet zwanger en heeft geen recente menstruatie gehad. Fysiek onderzoek: Eva's onderbuik is licht gevoelig bij palpatie. Geen zwellingen of rugpijn. Haar vitale functies zijn stabiel. Laboratoriumonderzoek: Urine toont rode bloedcellen en eiwitten, maar geen infectie. Nierfunctie is normaal. Beeldvorming: Echografie van de nieren en blaas wordt uitgevoerd om nierstenen of tumoren uit te sluiten.

Diagnose
Hematurie bij Eva, mogelijk door nierstenen, blaasontsteking of een andere oorzaak. Verdere diagnostiek is nodig.

Behandeling

• Diagnostische stappen: Eva krijgt een CT-scan van de nieren en blaas om afwijkingen op te sporen. Een cystoscopie kan nodig zijn. Symptomatische behandeling: Eva kan pijnstillers zoals paracetamol gebruiken voor de buikpijn.

Advies

• Vochtinname: Eva moet veel water drinken om de urinewegen te spoelen. Medische follow-up: Eva moet terugkomen na de onderzoeken. Bij nieuwe symptomen zoals koorts of hevige pijn moet ze meteen contact opnemen.

Prognose
De prognose hangt af van de oorzaak. Bij nierstenen of blaasontsteking kan Eva goed herstellen. Vroege interventie is belangrijk bij ernstigere oorzaken. Regelmatige controle is nodig om Eva’s herstel te volgen.

Lees verder

• Rode urine: oorzaken rood gekleurde urine bij man en vrouw
• Pijn bij plassen: oorzaken branderig gevoel bij het plassen
• Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling
• Bloed in urine: macroscopische of microscopische hematurie
• Urine of plas: afwijkingen in kleur of hoeveelheid urine