Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling

Urineweginfectie symptomen zijn afhankelijk van de plaats van de ontsteking. Veelvoorkomende urineweginfectie symptomen zijn een stekende en hevige pijn in de (onder)buik en/of onderrug; vaak moeten plassen; loze aandrang; branderig gevoel tijdens of vlak na het plassen. Bij kinderen kunnen de symptomen over het hoofd worden gezien of worden toegeschreven aan een andere oorzaak. Een urineweginfectie is een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen, die bestaan uit het nierbekken, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. Dit zijn de structuren waar de urine passeert voordat het uit het lichaam is verwijderd. Urineweginfecties zonder complicaties kunnen worden behandeld met een antibioticum. Vrouwen met een lichte blaasontsteking kunnen deze vaak verhelpen door veel te drinken teneinde de urinewegen te spoelen.

• Wat is een urineweginfectie?
• Oorzaken van een urineweginfectie
• Ziekteverwekkers
• Besmette kip als oorzaak van een urineweginfectie
• Risicofactoren
• Afwijking in de urinewegen
• Katheter
• Afwijkingen aan de urinewegen
• Vooral vrouwen, minder bij mannen
• Antibioticagebruik
• Anticonceptie
• Diabetes
• Symptomen van een urineweginfectie
• Blaasontsteking
• Andere klachten
• Nierbekkenontsteking
• Urineweginfectie bij kinderen
• Behandeling van een urineweginfectie
• Zelfzorg
• Groene thee
• Antibiotica
• Wat niet doen?
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en voorkomen

Wat is een urineweginfectie?

Een urineweginfectie is een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen, die bestaan uit het nierbekken, de urineleiders, de blaas en de urethra (plasbuis of urinebuis). Dit zijn de structuren waar de urine passeert voordat het uit het lichaam is verwijderd.

Oorzaken van een urineweginfectie

Ziekteverwekkers

Urine bevat vloeistoffen, zouten, en afvalproducten en is normaal gesproken steriel. Het is meestal vrij van bacteriën, virussen en schimmels. Een infectie treedt op wanneer minuscule organismen, meestal bacteriën van het maag-darmkanaal, zich vasthechten aan de opening van de plasbuis, opstijgen in de plasbuis en zich beginnen te vermenigvuldigen. De meeste infecties worden veroorzaakt door bacteriën, in het bijzonder de Escherichia coli (E. coli), die normaal gesproken in de dikke darm voorkomt.

Een infectie die beperkt blijft tot de plasbuis wordt urethritis of plasbuisontsteking genoemd. Bacteriën die zich naar de blaas verplaatsen en zich daar vermenigvuldigen en een infectie veroorzaken, wordt een blaasontsteking of cystitis genoemd. Als de infectie niet tijdig wordt behandeld, kunnen bacteriën vervolgens via de urineleiders de nieren infecteren. Een nier-infectie wordt pyelonefritis genoemd.

Ook Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae kunnen urineweginfecties veroorzaken bij zowel mannen als vrouwen die zonder condoom vrijen met iemand die de bacterie draagt.

Besmette kip als oorzaak van een urineweginfectie

De belangrijkste veroorzaker van urineweginfecties is de E. coli-bacterie. Uit onderzoek (2012) van de Canadese McGill University blijkt dat ook bacteriën afkomstig uit besmet voedsel de oorzaak kunnen zijn van een urineweginfectie. Deze darmbacterie kan ontstaan in voedsel. De onderzoekers beweren dat de E. coli bacteriën waarschijnlijk afkomstig zijn van pluimvee. Dit zou blijken uit testten van 320 monsters van rundvlees, varkensvlees en kip.

Het aantal urineweginfecties kan teruggedrongen worden door een strikter anti-besmettingsbeleid op kippenfokkerijen. Voorts kan besmetting met de E.coli-bacterie voorkomen worden door de kip gekoeld te bewaren, goed te verhitten voor consumptie en contact tussen rauw (kippen)vlees en andere etenswaren te voorkomen.

De laatste tien jaar zijn er E.coli-bacteriën in opkomst die resistent zijn voor antibiotica. De behandeling van urineweginfecties is daardoor moeilijker geworden. Het risico dat een behandeling niet aanslaat, is hierdoor toegenomen, zo waarschuwen de onderzoekers.

Risicofactoren

Sommige mensen zijn meer vatbaar voor het krijgen van een urineweginfectie dan anderen.

Afwijking in de urinewegen

Elke afwijking in de urinewegen die de urinestroom blokkeert of belemmert, kan een infectie veroorzaken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een niersteen die losraakt en in de urineleider (de buis tussen de nieren en de blaas) terechtkomt. Deze fungeert als een dam, waardoor bacteriën zich gemakkelijker kunnen vermenigvuldigen. Personen die hun blaas niet goed kunnen leegplassen, als gevolg van een vergrote prostaat of een verzakte blaas, lopen meer risico. Er blijft bij hen steeds een klein beetje urine in de blaas achter, waardoor bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen.

Katheter

Een veelvoorkomende oorzaak van een urineweginfectie zijn katheters die zijn geplaatst in de plasbuis en blaas.

Afwijkingen aan de urinewegen

Urineweginfecties kunnen voorkomen bij baby's, zowel jongens als meisjes, met aangeboren afwijkingen aan de urinewegen. Deze afwijkingen kunnen heel divers zijn en moeten soms worden gecorrigeerd door middel van een operatie.

Vooral vrouwen, minder bij mannen

Urineweginfecties zijn zeldzaam bij jongens en jonge mannen. Bij volwassen vrouwen neemt het percentage van urineweginfectie geleidelijk toe met de leeftijd. Een factor die daarbij een rol speelt is dat bij een vrouw de urinebuis kort is, waardoor bacteriën sneller toegang hebben tot de blaas. Ook is bij vrouwen de afstand tussen hun plasbuis en anus klein. Ook lijkt bij veel vrouwen seksuele gemeenschap te leiden tot een infectie. Tijdens de zwangerschap zijn vrouwen vatbaarder voor het ontwikkelen van een urineweginfectie.

Na de menopauze hebben vrouwen meer kans op een urineweginfectie. Dit heeft te maken met daling van het oestrogeengehalte. Oestrogeen is een hormoon dat de aanwezigheid van de goede lactobacillen bevordert. Wanneer het oestrogeengehalte daalt, komen er echter minder lactobacillen in de blaas terecht, waardoor ongezonde bacteriën bij postmenopauzale vrouwen sneller de kans kunnen grijpen een infectie te veroorzaken. Ook spelen veranderingen in de vaginawand een rol voor de verhoogde gevoeligheid voor urineweginfecties bij postmenopauzale vrouwen. Als gevolg van een lager oestrogeengehalte na de menopauze, wordt slijmvlies van de vagina dunner en daardoor vatbaarder voor ongezonde bacteriën om zich te vermenigvuldigen. Daarnaast is het vaginavocht minder zuur, terwijl een zure omgeving juist schadelijke bacteriën doodt en ongezonde bacteriën in een alkalische omgeving gedijen.

Antibioticagebruik

Antibiotica bestrijden bacteriën, maar deze medicijnen vernietigen vaak ook lactobacillen, beschermende bacteriën die blaasontsteking helpen voorkomen. Dit verhoogt de kans op een overgroei van de staafvormige bacterie Escherichia coli in de vagina van een vrouw, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van een urineweginfectie.

Anticonceptie

Bepaalde soorten anticonceptiva vormen een risicofactor voor het ontwikkelen van een urineweginfectie. Vooral vrouwen die een spiraaltje gebruiken, zijn kwetsbaarder. De veerrand van het spiraaltje beschadigt soms een gebied vlakbij de blaas, waardoor bacteriën sneller in de blaas terecht kunnen komen. Voorts verhogen zaaddodend gel en gecoate condooms de gevoeligheid voor urineweginfecties.

Diabetes

Mensen met diabetes mellitus (suikerziekte) hebben een hoger risico op een urineweginfectie vanwege verminderde afweer tegen bacteriën.

Symptomen van een urineweginfectie

Niet iedereen met een urineweginfectie heeft symptomen, maar de meeste mensen vertonen op z'n minst enkele symptomen. De klachten zijn afhankelijk van de plaats van de ontsteking.

Blaasontsteking

Bij een blaasontsteking kan een persoon last hebben van:

• soms een stekende en hevige pijn in de (onder)buik en/of onderrug (of bekkenpijn);
• vaak moeten plassen, frequente aandrang;
• loze aandrang;
• incontinentie (urineverlies);
• branderig gevoel tijdens of vlak na het plassen;
• pijn bij het plassen (dysurie);
• slecht ruikende, stinkende (naar vis of ammoniak ruikende) of troebele urine;
• slijm in de urine;
• bloed in de urine;
• in sommige gevallen koorts en koude rillingen;
• bij ouderen kan er urine-incontinentie optreden en kinderen die reeds zindelijk waren, kunnen door een blaasontsteking weer (tijdelijk) onzindelijk worden.

Andere klachten

Andere symptomen die kunnen worden geassocieerd met een urineweginfectie zijn:

• pijn tijdens seksuele gemeenschap;
• pijn aan de penis (bij mannen);
• pijn aan de flanken;
• vermoeidheid
• koorts en rillingen;
• braken;
• gezwollen lymfeklieren;
• mentale veranderingen of verwardheid.

Nierbekkenontsteking

Bij een niet opgemerkte of onvoldoende behandelde blaasontsteking kan een nierbekkenontsteking ontstaan. Nierbekkenontsteking is vele malen ernstiger dan blaasontsteking. Regelmatig terugkerende of chronische nierbekkenontsteking kan zelfs leiden tot nierschade. Een nierbekkenontsteking kan pijn in één of beide zijden van de rug veroorzaken, met uitstraling naar de geslachtsorganen. Verder kan de persoon plotseling ziek worden met hoge koorts, koude rillingen en misselijkheid en braken.

Urineweginfectie bij kinderen

Bij kinderen kunnen de symptomen van een urineweginfectie over het hoofd worden gezien of worden toegeschreven aan een andere oorzaak. Een urineweginfectie dient overwogen te worden wanneer een kind of zuigeling prikkelbaar en geagiteerd is en niet eet zoals hij gewoonlijk doet, een onverklaarbare koorts heeft die niet weggaat, last heeft van urine-incontinentie of dunne ontlasting produceert. In tegenstelling tot volwassenen hebben kinderen meer kans op koorts zonder andere symptomen.

Behandeling van een urineweginfectie

Zelfzorg

Vrouwen met een lichte blaasontsteking kunnen deze in veel gevallen verhelpen door veel te drinken teneinde de urinewegen te spoelen. Het blijkt dat een niet (met antibiotica) behandelde lichte blaasontsteking vaak na ongeveer drie weken vanzelf geneest. In het algemeen wordt geadviseerd bij het optreden van terugkerende blaasontstekingen veel te drinken, waardoor men vaker moet plassen en bacteriën uit het lichaam worden weggespoeld. Vrouwen met terugkerende blaasontsteking lijken er ook verstandig aan te doen consequent dagelijks twee glazen cranberrysap te drinken.

Groene thee

Groene thee bevat EGC (epicatechinegallaat) extracten die antimicrobiële effecten heeft op E. coli.[1] Bij een urineweginfectie is de E. coli bacterie vaak de boosdoener. Met 3-4 koppen per dag profiteer je optimaal van deze en andere gezonde eigenschappen van groene thee.

Antibiotica

Urineweginfecties kunnen worden behandeld met een antibioticumkuur. Bij ongecompliceerde infecties –dat wil zeggen indien er sprake is van een blaasontsteking of cystitis bij gezonde, niet-zwangere, volwassen vrouwen– is een vijfdaagse kuur met nitrofurantoïne met gereguleerde afgifte (100 mg tweemaal per dag) eerste keus. Het is daarbij van belang dat de gehele kuur afgemaakt wordt. Bij terugkerende klachten, zal verwijzing plaatsvinden naar een specialist (uroloog of gynaecoloog). Deze zal onderzoeken of er een afwijking van de urineweg is die de ontsteking in stand houdt of uitlokt.

Wat niet doen?

Vermijd koffie, alcohol en kruidig voedsel, aangezien deze de blaas irriteren. Stop met roken, want roken irriteert de blaas.

Prognose

Urineweginfecties reageren doorgaans erg goed op behandeling. Als je vaak last hebt van urineweginfecties of als je de symptomen niet kan verbeteren, is het zinvol dat de huisarts checkt of er mogelijk sprake is van een antibioticaresistente infectie is. Dit zijn meer gecompliceerde infecties die moeten worden behandeld en waarvoor mogelijk intraveneuze antibiotica (via een infuus) of andersoortige behandelingen nodig zijn.

Complicaties

Bij een snelle en juiste behandeling leiden lagere urineweginfecties slechts zelden tot complicaties. Onbehandeld kan een urineweginfectie echter ernstige gevolgen hebben. Mogelijke complicaties zijn onder meer:

• Terugkerende infecties, vooral bij vrouwen die twee of meer urineweginfecties hebben binnen een periode van zes maanden of vier of meer binnen een jaar.
• Blijvende nierschade door een acute of chronische nierinfectie (pyelonefritis) als gevolg van een onbehandelde urineweginfectie.
• Verhoogd risico bij zwangere vrouwen om een laag geboortegewicht te krijgen of te vroeg geboren baby's.
• Plasbuisvernauwing (urethrastrictuur) bij mannen door terugkerende urethritis, vooral bij gonokokken urethritis.
• Sepsis of bloedvergiftiging, een mogelijk levensbedreigende complicatie van een infectie, vooral als de infectie zich via je urinewegen naar je nieren verspreidt.

Preventie en voorkomen

Door het nemen van de volgende preventieve maatregelen kun je voorkomen dat je een urineweginfectie krijgt:

• Leeg je blaas zodra je de behoefte voelt om te plassen. Haast je niet, en wees er zeker van dat je je blaas helemaal leeg hebt geplast.
• Veeg je billen van voor naar achter.
• Veel water drinken.
• Prefereer een douche boven een bad.
• Gebruik geen vaginale hygiënesprays en geurige badproducten; deze zullen alleen de irritatie vergroten.
• Reinig je genitale gebied voordat je seksuele gemeenschap hebt.
• Urineer na de seksuele gemeenschap om eventuele bacteriën die in je urethra zijn binnengebracht weg te spoelen.
• Houd je genitale zone droog door katoenen of linnen ondergoed en losse kleding te dragen. Vermijd strakke spijkerbroek en nylon ondergoed. Synthetische stoffen kunnen vocht vasthouden en de perfecte omgeving creëren voor bacteriegroei.

Noten:

1. Reygaert, W., & Jusufi, I. (2013). Green tea as an effective antimicrobial for urinary tract infections caused by Escherichia coli. Frontiers in microbiology, 4, 162. https://doi.org/10.3389/fmicb.2013.00162

Lees verder

• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Hoofdpijn tijdens zwangerschap: oorzaken en voorkómen
• Zesde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassenen
• Blaasontsteking bij mannen en vrouwen: oorzaken en symptomen
• Blaasontsteking symptomen en behandelen met cranberrysap