Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling

Urineweginfectie symptomen zijn afhankelijk van de plaats van de ontsteking. Veelvoorkomende urineweginfectie symptomen zijn een stekende en hevige pijn in de (onder)buik en/of onderrug; vaak moeten plassen; loze aandrang; branderig gevoel tijdens of vlak na het plassen. Bij kinderen kunnen de symptomen over het hoofd worden gezien of worden toegeschreven aan een andere oorzaak. Een urineweginfectie is een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen, die bestaan uit het nierbekken, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. Dit zijn de structuren waar de urine passeert voordat het uit het lichaam is verwijderd. Urineweginfecties zonder complicaties kunnen worden behandeld met een antibioticum. Vrouwen met een lichte blaasontsteking kunnen deze vaak verhelpen door veel te drinken teneinde de urinewegen te spoelen.

• Wat is een urineweginfectie?
• Oorzaken van een urineweginfectie
• Ziekteverwekkers
• Verzwakt immuunsysteem
• Onvoldoende hygiëne
• Hormonale veranderingen
• Geblokkeerde urinewegen
• Katheterisatie
• Virussen en schimmels
• Anatomische afwijkingen en aangeboren afwijkingen
• Seksuele activiteit en anticonceptie
• Besmette kip als oorzaak van een urineweginfectie
• Risicofactoren
• Afwijking in de urinewegen
• Katheter
• Afwijkingen aan de urinewegen
• Vooral vrouwen, minder bij mannen
• Antibioticagebruik
• Anticonceptie
• Diabetes
• Symptomen van een urineweginfectie
• Blaasontsteking
• Andere klachten
• Nierbekkenontsteking
• Urineweginfectie bij kinderen
• Onderzoek en diagnose
• Urineonderzoek: snel en effectief
• Beeldvormende technieken: een kijkje achter de schermen
• Cystoscopie: visualisatie van de blaas van binnenuit
• Urodynamisch onderzoek: inzicht in de werking van de blaas
• Bloedonderzoek: indicatoren van systemische infecties
• Nierfunctieonderzoek: schade opsporen bij terugkerende infecties
• Wanneer de huisarts raadplegen bij een urineweginfectie?
• Behandeling van een urineweginfectie
• Zelfzorg
• Groene thee
• Antibiotica
• Wat niet doen?
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en voorkomen

Wat is een urineweginfectie?

Op een drukke werkdag merkte Sophie ineens een branderig gevoel op bij het plassen. Eerst dacht ze dat het door haar koffie kwam, maar toen het pijnlijker werd en ze vaker naar het toilet moest, begon ze zich zorgen te maken. Elke paar minuten voelde ze die drang, maar telkens was het maar een paar druppels en die intense, stekende pijn maakte het onmogelijk om zich nog op iets anders te concentreren. Sophie had het niet eerder ervaren, maar ze vermoedde al snel wat de boosdoener was: een urineweginfectie.

Een urineweginfectie is een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen, die bestaan uit het nierbekken, de urineleiders, de blaas en de urethra (plasbuis of urinebuis). Dit zijn de structuren waar de urine passeert voordat het uit het lichaam is verwijderd.

Epidemiologie: wie loopt risico en waarom?
Urineweginfecties (UWI) behoren tot de meest voorkomende infecties wereldwijd en treffen jaarlijks miljoenen mensen. De epidemiologie varieert sterk door leeftijd, geslacht, geografische locatie en genetische aanleg. Of het nu komt door verschillen in anatomie, levensstijl of gezondheidszorg, de prevalentie en oorzaken van urineweginfecties verschillen aanzienlijk tussen bevolkingsgroepen en regio’s.

Geslachtsverschillen: vrouwen versus mannen
Urineweginfecties komen veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vooral vanwege anatomische verschillen en hormonale invloeden.

• Vrouwen: In Nederland krijgt bijna 50% van de vrouwen in haar leven een urineweginfectie. De korte afstand tussen de anus en de plasbuis bij vrouwen maakt hen kwetsbaarder voor infecties door bacteriën zoals E. coli. Ook spelen hormonale veranderingen een rol; vrouwen ervaren vaker UWI's naarmate ze ouder worden of door schommelingen tijdens de zwangerschap of menopauze. Vrouwen onder de 30 en boven de 65 vormen de grootste risicogroepen.
• Mannen: Hoewel mannen minder vaak een UWI ontwikkelen, neemt het risico toe met de leeftijd, vooral door vergroting van de prostaat bij oudere mannen. Dit veroorzaakt vaak een blokkade in de urineweg, wat de kans op een infectie verhoogt. In Nederland krijgt ongeveer 12% van de mannen ouder dan 65 jaar te maken met een urineweginfectie.

Leeftijd en prevalentie: kinderen versus volwassenen
Urineweginfecties komen in alle leeftijdsgroepen voor, maar het risico varieert sterk per levensfase.

• Kinderen: Urineweginfecties komen minder vaak voor bij kinderen, maar als ze zich voordoen, kunnen ze wijzen op anatomische of functionele afwijkingen van de urinewegen. Bij kinderen onder de vijf jaar wordt ongeveer 1-2% van de jongens en 3-5% van de meisjes jaarlijks getroffen door een UWI. In Nederland en België zijn urineweginfecties bij kinderen een belangrijke oorzaak voor kinderartsen om structurele afwijkingen op te sporen.
• Volwassenen en ouderen: Volwassen vrouwen hebben de hoogste incidentie, vooral tijdens de vruchtbare jaren. Bij oudere volwassenen, vooral boven de 65 jaar, nemen de kansen op UWI’s toe, niet alleen bij vrouwen maar ook bij mannen, vaak door verminderde immuunfunctie en incontinentie.

Klimaat en seizoensinvloeden
Hoewel klimaat en seizoen geen directe oorzaak zijn van urineweginfecties, kunnen ze indirect een rol spelen door veranderingen in gedrag en hydratatie.

• Warme klimaten: In warme, vochtige klimaten zoals in de Nederlandse Caribische gebieden (bijvoorbeeld Aruba, Curaçao en Bonaire), kunnen urineweginfecties iets vaker voorkomen, vooral bij mensen die minder water drinken om uitdroging te voorkomen. Een slechte vochtinname verhoogt de concentratie van bacteriën in de urine, wat de kans op infectie verhoogt.
• Koudere klimaten: In koudere landen zoals Nederland en België blijven mensen in de winter vaak langer binnen, wat de blootstelling aan bacteriën kan vergroten. Dit, in combinatie met minder beweging en vochtinname, kan indirect bijdragen aan een verhoogd risico op urineweginfecties in koudere periodes.

Genetische factoren en familiegeschiedenis
Genetische aanleg speelt een rol bij de kans op terugkerende urineweginfecties. Bepaalde genetische varianten verhogen de kans op UWI’s door invloed op het immuunsysteem of door variaties in de samenstelling van het epitheel (bekleding) van de urinewegen.

• Familiegeschiedenis van UWI’s: Mensen met een ouder of naaste familieleden die frequent last hebben van UWI’s, hebben zelf ook een hoger risico. Studies tonen aan dat genetische factoren zoals varianten in het TLR4-gen de kans op een infectie door E. coli kunnen verhogen. Dit gen speelt een rol bij het immuunsysteem en de reactie op bacteriële infecties.
• Genetische varianten en immuunfunctie: Mensen met een genetische aanleg voor verminderde afweer of varianten in de bekleding van de urinewegen lopen meer risico op infecties. In West-Europa wordt naar schatting 15-20% van de terugkerende UWI’s beïnvloed door genetische factoren.

Geografische verschillen: Nederland, Nederlandse Cariben, België en wereldwijd
De incidentie en risicofactoren voor urineweginfecties verschillen per regio door invloeden van gezondheidszorg, hygiëne en genetische aanleg.

• Nederland en België: In Nederland en België worden jaarlijks miljoenen mensen behandeld voor een UWI, waarbij vrouwen de meerderheid vormen. In België krijgen jaarlijks naar schatting 30 op de 1000 vrouwen een UWI. In Nederland worden vrouwen vanaf 50 jaar en mannen boven 65 het vaakst getroffen, met een hoog aantal antibiotische behandelingen voor deze infecties.
• Nederlandse Caribische eilanden: In de Caribische regio’s van Nederland komen urineweginfecties vaker voor tijdens de droge seizoenen, omdat mensen minder vocht binnenkrijgen. Hier vormen UWI’s een belangrijk gezondheidsprobleem, met een hogere incidentie bij zowel ouderen als jonge vrouwen.
• Wereldwijd: In ontwikkelde landen zijn de incidenties hoger door factoren zoals uitgebreide gezondheidszorg en veelvuldig gebruik van antibiotica. In de Verenigde Staten ervaart ongeveer 50% van de vrouwen in haar leven een UWI. In ontwikkelingslanden worden urineweginfecties soms moeilijker gediagnosticeerd door beperkte toegang tot zorg en antibioticumgebruik, maar de incidentie kan hoog zijn door slechtere hygiëneomstandigheden.

Leefstijl, sociale determinanten en omgevingsfactoren
Leefstijl en sociale factoren spelen een belangrijke rol in het risico op urineweginfecties:

• Hydratatie en voeding: Onvoldoende water drinken verhoogt de concentratie van bacteriën in de urine, wat het risico op infecties verhoogt. In Nederland wordt aanbevolen om minstens 1,5 tot 2 liter water per dag te drinken. Deze aanbeveling is in warmere klimaten nog hoger.
• Seksuele activiteit: Vrouwen hebben een verhoogd risico op UWI’s na seksuele activiteit, wat bacteriën in de urinebuis kan brengen. Jonge, seksueel actieve vrouwen hebben hierdoor een grotere kans op UWI’s.
• Toegang tot zorg en hygiëne: Toegang tot goede gezondheidszorg speelt een grote rol in de frequentie en behandeling van UWI’s. In Nederland en België is de toegang tot antibiotica en medische begeleiding breed, waardoor veel vrouwen en mannen snel behandeld worden. In ontwikkelingslanden kunnen slechte sanitaire voorzieningen en beperkte toegang tot antibiotica de incidentie en complicaties van UWI’s verhogen.

Deze factoren laten zien hoe divers en complex de epidemiologie van urineweginfecties is. Van genetische aanleg en sociale factoren tot regionale verschillen, elk aspect heeft invloed op de prevalentie en risico’s van urineweginfecties.

Oorzaken van een urineweginfectie

Ziekteverwekkers

Urine bevat vloeistoffen, zouten, en afvalproducten en is normaal gesproken steriel. Het is meestal vrij van bacteriën, virussen en schimmels. Een infectie treedt op wanneer minuscule organismen, meestal bacteriën van het maag-darmkanaal, zich vasthechten aan de opening van de plasbuis, opstijgen in de plasbuis en zich beginnen te vermenigvuldigen. De meeste infecties worden veroorzaakt door bacteriën, in het bijzonder de Escherichia coli (E. coli), die normaal gesproken in de dikke darm voorkomt.

Een infectie die beperkt blijft tot de plasbuis wordt urethritis of plasbuisontsteking genoemd. Bacteriën die zich naar de blaas verplaatsen en zich daar vermenigvuldigen en een infectie veroorzaken, wordt een blaasontsteking of cystitis genoemd. Als de infectie niet tijdig wordt behandeld, kunnen bacteriën vervolgens via de urineleiders de nieren infecteren. Een nier-infectie wordt pyelonefritis genoemd.

Ook Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae kunnen urineweginfecties veroorzaken bij zowel mannen als vrouwen die zonder condoom vrijen met iemand die de bacterie draagt.

Verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals ouderen, diabetici, of mensen die immunosuppressiva gebruiken, hebben een verhoogd risico op urineweginfecties. Een verminderde weerstand maakt het moeilijker voor het lichaam om bacteriën effectief te bestrijden, waardoor infecties gemakkelijker kunnen ontstaan en verergeren.

Onvoldoende hygiëne

Slechte hygiëne, vooral na het toiletgebruik, kan de kans op een UWI vergroten, doordat bacteriën vanuit het anale gebied naar de urinewegen kunnen migreren. Bij vrouwen is de korte afstand tussen anus en plasbuis een bijkomende factor. Onjuiste toilethouding of niet goed afvegen kunnen bacteriën sneller toegang geven tot de urinewegen.

Hormonale veranderingen

Hormonale schommelingen tijdens de zwangerschap, menopauze of menstruatiecyclus kunnen invloed hebben op de zuurgraad en het milieu van de urinewegen, wat de kans op een UWI kan verhogen. Tijdens de menopauze bijvoorbeeld vermindert de hoeveelheid oestrogeen, wat kan leiden tot een drogere vaginale omgeving en meer vatbaarheid voor infecties.

Geblokkeerde urinewegen

Elke vorm van obstructie in de urinewegen, zoals nierstenen of een vergrote prostaat, kan urine vastzetten, wat het risico op een infectie verhoogt. Door de blokkade kunnen bacteriën zich makkelijker vermenigvuldigen in stilstaande urine. Chronische nierstenen kunnen het risico op herhaalde infecties aanzienlijk vergroten.

Katheterisatie

Het gebruik van een urinekatheter (vaak bij ziekenhuispatiënten) kan bacteriën rechtstreeks toegang geven tot de blaas, waardoor infecties ontstaan. Urineweginfecties als gevolg van kathetergebruik komen vaak voor bij mensen die langdurig katheters nodig hebben, bijvoorbeeld na een operatie of bij chronische gezondheidsproblemen.

Virussen en schimmels

Hoewel bacteriën de belangrijkste veroorzakers zijn van urineweginfecties, kunnen ook virussen en schimmels een rol spelen. Virale urineweginfecties, zoals die door het BK-virus, komen minder vaak voor en treffen voornamelijk mensen met een verzwakt immuunsysteem. Schimmel-infecties, vaak door Candida, kunnen optreden bij mensen met diabetes of bij langdurig antibioticagebruik dat de natuurlijke bacteriële balans verstoort.

Anatomische afwijkingen en aangeboren afwijkingen

Bij mensen met anatomische afwijkingen in de urinewegen, zoals vesico-ureterale reflux (VUR) – waarbij urine terugstroomt naar de nieren – is de kans op urineweginfecties verhoogd. Kinderen met aangeboren afwijkingen van de urinewegen lopen vaker risico op herhaalde infecties.

Seksuele activiteit en anticonceptie

Seksuele activiteit kan bacteriën in de urinewegen brengen, vooral bij vrouwen. Het gebruik van bepaalde anticonceptiemethoden, zoals een pessarium of spermiciden, kan het risico verder verhogen doordat deze de natuurlijke bacteriële balans verstoren.

Deze factoren tonen aan dat het ontstaan van urineweginfecties niet alleen afhankelijk is van bacteriën, maar ook van anatomische, fysiologische en leefstijlgerelateerde factoren.

Risicofactoren

Sommige mensen zijn meer vatbaar voor het krijgen van een urineweginfectie dan anderen.

Afwijking in de urinewegen

Elke afwijking in de urinewegen die de urinestroom blokkeert of belemmert, kan een infectie veroorzaken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een niersteen die losraakt en in de urineleider (de buis tussen de nieren en de blaas) terechtkomt. Deze fungeert als een dam, waardoor bacteriën zich gemakkelijker kunnen vermenigvuldigen. Personen die hun blaas niet goed kunnen leegplassen, als gevolg van een vergrote prostaat of een verzakte blaas, lopen meer risico. Er blijft bij hen steeds een klein beetje urine in de blaas achter, waardoor bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen.

Katheter

Een veelvoorkomende oorzaak van een urineweginfectie zijn katheters die zijn geplaatst in de plasbuis en blaas.

Afwijkingen aan de urinewegen

Urineweginfecties kunnen voorkomen bij baby's, zowel jongens als meisjes, met aangeboren afwijkingen aan de urinewegen. Deze afwijkingen kunnen heel divers zijn en moeten soms worden gecorrigeerd door middel van een operatie.

Vooral vrouwen, minder bij mannen

Urineweginfecties zijn zeldzaam bij jongens en jonge mannen. Bij volwassen vrouwen neemt het percentage van urineweginfectie geleidelijk toe met de leeftijd. Een factor die daarbij een rol speelt is dat bij een vrouw de urinebuis kort is, waardoor bacteriën sneller toegang hebben tot de blaas. Ook is bij vrouwen de afstand tussen hun plasbuis en anus klein. Ook lijkt bij veel vrouwen seksuele gemeenschap te leiden tot een infectie. Tijdens de zwangerschap zijn vrouwen vatbaarder voor het ontwikkelen van een urineweginfectie.

Na de menopauze hebben vrouwen meer kans op een urineweginfectie. Dit heeft te maken met daling van het oestrogeengehalte. Oestrogeen is een hormoon dat de aanwezigheid van de goede lactobacillen bevordert. Wanneer het oestrogeengehalte daalt, komen er echter minder lactobacillen in de blaas terecht, waardoor ongezonde bacteriën bij postmenopauzale vrouwen sneller de kans kunnen grijpen een infectie te veroorzaken. Ook spelen veranderingen in de vaginawand een rol voor de verhoogde gevoeligheid voor urineweginfecties bij postmenopauzale vrouwen. Als gevolg van een lager oestrogeengehalte na de menopauze, wordt slijmvlies van de vagina dunner en daardoor vatbaarder voor ongezonde bacteriën om zich te vermenigvuldigen. Daarnaast is het vaginavocht minder zuur, terwijl een zure omgeving juist schadelijke bacteriën doodt en ongezonde bacteriën in een alkalische omgeving gedijen.

Antibioticagebruik

Antibiotica bestrijden bacteriën, maar deze medicijnen vernietigen vaak ook lactobacillen, beschermende bacteriën die blaasontsteking helpen voorkomen. Dit verhoogt de kans op een overgroei van de staafvormige bacterie Escherichia coli in de vagina van een vrouw, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van een urineweginfectie.

Anticonceptie

Bepaalde soorten anticonceptiva vormen een risicofactor voor het ontwikkelen van een urineweginfectie. Vooral vrouwen die een spiraaltje gebruiken, zijn kwetsbaarder. De veerrand van het spiraaltje beschadigt soms een gebied vlakbij de blaas, waardoor bacteriën sneller in de blaas terecht kunnen komen. Voorts verhogen zaaddodend gel en gecoate condooms de gevoeligheid voor urineweginfecties.

Diabetes

Mensen met diabetes mellitus (suikerziekte) hebben een hoger risico op een urineweginfectie vanwege verminderde afweer tegen bacteriën.

Symptomen van een urineweginfectie

Niet iedereen met een urineweginfectie heeft symptomen, maar de meeste mensen vertonen op z'n minst enkele symptomen. De klachten zijn afhankelijk van de plaats van de ontsteking.

Blaasontsteking

Bij een blaasontsteking kan een persoon last hebben van:

• soms een stekende en hevige pijn in de (onder)buik en/of onderrug (of bekkenpijn);
• vaak moeten plassen, frequente aandrang;
• loze aandrang;
• incontinentie (urineverlies);
• branderig gevoel tijdens of vlak na het plassen;
• pijn bij het plassen (dysurie);
• slecht ruikende, stinkende (naar vis of ammoniak ruikende) of troebele urine;
• slijm in de urine;
• bloed in de urine;
• in sommige gevallen koorts en koude rillingen;
• bij ouderen kan er urine-incontinentie optreden en kinderen die reeds zindelijk waren, kunnen door een blaasontsteking weer (tijdelijk) onzindelijk worden.

Andere klachten

Andere symptomen die kunnen worden geassocieerd met een urineweginfectie zijn:

• pijn tijdens seksuele gemeenschap;
• pijn aan de penis (bij mannen);
• pijn aan de flanken;
• vermoeidheid
• koorts en rillingen;
• braken;
• gezwollen lymfeklieren;
• mentale veranderingen of verwardheid.

Nierbekkenontsteking

Bij een niet opgemerkte of onvoldoende behandelde blaasontsteking kan een nierbekkenontsteking ontstaan. Nierbekkenontsteking is vele malen ernstiger dan blaasontsteking. Regelmatig terugkerende of chronische nierbekkenontsteking kan zelfs leiden tot nierschade. Een nierbekkenontsteking kan pijn in één of beide zijden van de rug veroorzaken, met uitstraling naar de geslachtsorganen. Verder kan de persoon plotseling ziek worden met hoge koorts, koude rillingen en misselijkheid en braken.

Urineweginfectie bij kinderen

Bij kinderen kunnen de symptomen van een urineweginfectie over het hoofd worden gezien of worden toegeschreven aan een andere oorzaak. Een urineweginfectie dient overwogen te worden wanneer een kind of zuigeling prikkelbaar en geagiteerd is en niet eet zoals hij gewoonlijk doet, een onverklaarbare koorts heeft die niet weggaat, last heeft van urine-incontinentie of dunne ontlasting produceert. In tegenstelling tot volwassenen hebben kinderen meer kans op koorts zonder andere symptomen.

Onderzoek en diagnose

Bij een urineweginfectie (UWI) is snelle en nauwkeurige diagnose belangrijk om de oorzaak vast te stellen en complicaties te voorkomen. Er zijn verschillende onderzoeksmethoden, variërend van eenvoudige urinetests tot meer gespecialiseerde onderzoeken wanneer een UWI terugkerend of complex is. Elk onderzoek biedt unieke inzichten en helpt artsen de beste behandeling te bepalen.

Urineonderzoek: snel en effectief

Een eerste en vaak eenvoudige stap bij het onderzoeken van een UWI is een urineonderzoek. Hierbij wordt een monster van de urine geanalyseerd op tekenen van infectie zoals bacteriën, bloedcellen en nitrieten, die wijzen op de aanwezigheid van bacteriën.

• Urine dipstick-test: Een snelle test waarbij een strip in de urine wordt gedompeld om nitrieten, leukocyten en bloed op te sporen. Binnen enkele minuten zijn de resultaten zichtbaar en kan een UWI meestal worden bevestigd.
• Urinekweek: Als een urine dipstick een UWI aangeeft, kan een urinekweek worden uitgevoerd om de exacte bacterie te identificeren.

Dit helpt artsen om een specifiek antibioticum voor te schrijven. Een kweek duurt meestal 1-2 dagen en wordt vaak ingezet bij terugkerende infecties.

Beeldvormende technieken: een kijkje achter de schermen

Wanneer een UWI regelmatig terugkomt of als de oorzaak onduidelijk is, kan beeldvorming worden ingezet om de urinewegen nader te onderzoeken.

• Echografie: Een echografie van de nieren en blaas helpt om anatomische afwijkingen, zoals nierstenen of blokkades, op te sporen. Echografie is veilig, pijnloos en wordt vaak gebruikt bij kinderen en zwangere vrouwen.
• CT-scan van de urinewegen: Bij meer complexe of langdurige infecties kan een CT-scan gedetailleerde beelden van de urinewegen opleveren. Dit is vooral nuttig om abnormale structuren, tumoren of abcessen te detecteren die bijdragen aan herhaalde UWI’s.

Cystoscopie: visualisatie van de blaas van binnenuit

Een cystoscopie is een endoscopisch onderzoek waarbij een dunne buis met een camera (cystoscoop) via de plasbuis in de blaas wordt ingebracht om de binnenkant te bekijken.

Toepassing: Cystoscopie wordt vaak gebruikt wanneer er sprake is van terugkerende UWI’s, bloed in de urine of een vermoeden van blaasafwijkingen. Dit onderzoek kan afwijkingen zoals poliepen, tumoren en andere structuren identificeren die een rol spelen bij aanhoudende infecties.

Urodynamisch onderzoek: inzicht in de werking van de blaas

Bij patiënten met frequent voorkomende UWI’s, incontinentie of neurologische aandoeningen kan urodynamisch onderzoek helpen om de werking van de blaas te begrijpen.

Hoe het werkt: Urodynamisch onderzoek meet de druk en het volume van de blaas tijdens het vullen en legen. Dit onderzoek kan helpen bij het opsporen van problemen zoals een slecht functionerende blaas, die mogelijk bijdraagt aan UWI’s.

Bloedonderzoek: indicatoren van systemische infecties

In ernstige gevallen kan een UWI zich verspreiden naar de bloedbaan, vooral bij ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem. In deze gevallen kan bloedonderzoek nuttig zijn om te controleren op een systemische infectie.

Bloedkweek: Wanneer er tekenen van sepsis (een ernstige infectie die zich via het bloed verspreidt) zijn, kan een bloedkweek bacteriën detecteren die mogelijk afkomstig zijn uit een UWI. Dit vereist snelle diagnose en behandeling.

Nierfunctieonderzoek: schade opsporen bij terugkerende infecties

Voor patiënten met terugkerende of chronische UWI’s kan nierfunctieonderzoek nodig zijn om te controleren op mogelijke nierschade.

Creatinine- en ureumtests: Deze bloedtests meten de nierfunctie en kunnen helpen om te bepalen of herhaalde infecties de nieren hebben beschadigd. Verhoogde waarden kunnen wijzen op verminderde nierfunctie.

Wanneer de huisarts raadplegen bij een urineweginfectie?

Urineweginfecties kunnen variëren van mild tot ernstig, en het is belangrijk om te weten wanneer het verstandig is om contact op te nemen met de huisarts. Het advies verschilt enigszins voor mannen, vrouwen en kinderen, gezien hun verschillende anatomische en fysiologische risicofactoren.

Vrouwen: wanneer naar de huisarts?
Vrouwen hebben over het algemeen een groter risico op urineweginfecties vanwege de kortere plasbuis, en voor hen is het belangrijk om alert te zijn op symptomen zoals branderigheid en frequente aandrang.

• Bij terugkerende infecties: Vrouwen die binnen een paar maanden opnieuw symptomen van een UWI ervaren, zoals pijn bij het plassen, een branderig gevoel of een frequente aandrang, kunnen baat hebben bij een huisartsbezoek om de oorzaak en eventuele behandeling te bepalen.
• Bij ernstige symptomen: Als de urine troebel is, sterke geur heeft, bloed bevat of als er pijn in de zij ontstaat, kan er sprake zijn van een meer uitgebreide infectie zoals een nierbekkenontsteking.
• Zwangerschap: Tijdens de zwangerschap kunnen UWI’s sneller complicaties veroorzaken. Zwangere vrouwen met symptomen van een urineweginfectie wordt daarom aangeraden altijd de huisarts te raadplegen.

Mannen: wanneer naar de huisarts?
Bij mannen komen urineweginfecties minder vaak voor, en wanneer ze optreden, kunnen ze duiden op een onderliggende oorzaak zoals een vergrote prostaat.

• Bij symptomen van een UWI: Omdat urineweginfecties bij mannen zeldzamer zijn, is het verstandig om altijd contact op te nemen met de huisarts bij symptomen zoals een branderig gevoel bij het plassen, frequent plassen of troebele urine.
• Pijn in de onderbuik of zij: Bij mannen kan pijn in de onderbuik of zij, samen met koorts en koude rillingen, wijzen op een uitgebreidere infectie zoals prostatitis of een nierinfectie. In dit geval is een spoedig huisartsbezoek aangeraden.
• Bloed in de urine: Bloed in de urine is altijd een alarmsymptoom bij mannen en kan wijzen op een serieuze oorzaak die verder onderzocht moet worden.

Kinderen: wanneer naar de huisarts?
Bij kinderen kunnen urineweginfecties moeilijker te herkennen zijn, en ze kunnen snel verergeren. Bij kinderen jonger dan twee jaar wordt vaak meteen een huisartsbezoek aanbevolen.

• Onverklaarbare koorts: Bij jonge kinderen kan een UWI gepaard gaan met koorts zonder duidelijke oorzaak. Als een kind onverklaarbare koorts heeft, vooral bij zuigelingen en peuters, is het raadzaam de huisarts te raadplegen om een UWI uit te sluiten.
• Veranderd plasgedrag: Bij oudere kinderen kunnen veranderingen zoals plotselinge incontinentie, frequent plassen, of huilen bij het plassen wijzen op een UWI. Het is dan verstandig om de huisarts in te schakelen voor onderzoek.
• Herhaalde infecties: Als een kind vaker een UWI heeft gehad, kan een onderzoek door de huisarts nodig zijn om onderliggende oorzaken zoals anatomische afwijkingen op te sporen.

Een urineweginfectie kan mild beginnen, maar kan bij onvoldoende of vertraagde behandeling verergeren. Het is daarom belangrijk om bij twijfel, of als de symptomen ernstig of aanhoudend zijn, tijdig de huisarts in te schakelen om complicaties te voorkomen.

Behandeling van een urineweginfectie

Zelfzorg

Vrouwen met een lichte blaasontsteking kunnen deze in veel gevallen verhelpen door veel te drinken teneinde de urinewegen te spoelen. Het blijkt dat een niet (met antibiotica) behandelde lichte blaasontsteking vaak na ongeveer drie weken vanzelf geneest. In het algemeen wordt geadviseerd bij het optreden van terugkerende blaasontstekingen veel te drinken, waardoor men vaker moet plassen en bacteriën uit het lichaam worden weggespoeld. Vrouwen met terugkerende blaasontsteking lijken er ook verstandig aan te doen consequent dagelijks twee glazen cranberrysap te drinken.

Groene thee

Groene thee bevat EGC (epicatechinegallaat) extracten die antimicrobiële effecten heeft op E. coli.[1] Bij een urineweginfectie is de E. coli bacterie vaak de boosdoener. Met 3-4 koppen per dag profiteer je optimaal van deze en andere gezonde eigenschappen van groene thee.

Antibiotica

Urineweginfecties kunnen worden behandeld met een antibioticumkuur. Bij ongecompliceerde infecties –dat wil zeggen indien er sprake is van een blaasontsteking of cystitis bij gezonde, niet-zwangere, volwassen vrouwen– is een vijfdaagse kuur met nitrofurantoïne met gereguleerde afgifte (100 mg tweemaal per dag) eerste keus. Het is daarbij van belang dat de gehele kuur afgemaakt wordt. Bij terugkerende klachten, zal verwijzing plaatsvinden naar een specialist (uroloog of gynaecoloog). Deze zal onderzoeken of er een afwijking van de urineweg is die de ontsteking in stand houdt of uitlokt.

Wat niet doen?

Vermijd koffie, alcohol en kruidig voedsel, aangezien deze de blaas irriteren. Stop met roken, want roken irriteert de blaas.

Prognose

Urineweginfecties reageren doorgaans erg goed op behandeling. Als je vaak last hebt van urineweginfecties of als je de symptomen niet kan verbeteren, is het zinvol dat de huisarts checkt of er mogelijk sprake is van een antibioticaresistente infectie is. Dit zijn meer gecompliceerde infecties die moeten worden behandeld en waarvoor mogelijk intraveneuze antibiotica (via een infuus) of andersoortige behandelingen nodig zijn.

Complicaties

Bij een snelle en juiste behandeling leiden lagere urineweginfecties slechts zelden tot complicaties. Onbehandeld kan een urineweginfectie echter ernstige gevolgen hebben. Mogelijke complicaties zijn onder meer:

• Terugkerende infecties, vooral bij vrouwen die twee of meer urineweginfecties hebben binnen een periode van zes maanden of vier of meer binnen een jaar.
• Blijvende nierschade door een acute of chronische nierinfectie (pyelonefritis) als gevolg van een onbehandelde urineweginfectie.
• Verhoogd risico bij zwangere vrouwen om een laag geboortegewicht te krijgen of te vroeg geboren baby's.
• Plasbuisvernauwing (urethrastrictuur) bij mannen door terugkerende urethritis, vooral bij gonokokken urethritis.
• Sepsis of bloedvergiftiging, een mogelijk levensbedreigende complicatie van een infectie, vooral als de infectie zich via je urinewegen naar je nieren verspreidt.

Preventie en voorkomen

Door het nemen van de volgende preventieve maatregelen kun je voorkomen dat je een urineweginfectie krijgt:

• Leeg je blaas zodra je de behoefte voelt om te plassen. Haast je niet, en wees er zeker van dat je je blaas helemaal leeg hebt geplast.
• Veeg je billen van voor naar achter.
• Veel water drinken.
• Prefereer een douche boven een bad.
• Gebruik geen vaginale hygiënesprays en geurige badproducten; deze zullen alleen de irritatie vergroten.
• Reinig je genitale gebied voordat je seksuele gemeenschap hebt.
• Urineer na de seksuele gemeenschap om eventuele bacteriën die in je urethra zijn binnengebracht weg te spoelen.
• Houd je genitale zone droog door katoenen of linnen ondergoed en losse kleding te dragen. Vermijd strakke spijkerbroek en nylon ondergoed. Synthetische stoffen kunnen vocht vasthouden en de perfecte omgeving creëren voor bacteriegroei.

Noten:

1. Reygaert, W., & Jusufi, I. (2013). Green tea as an effective antimicrobial for urinary tract infections caused by Escherichia coli. Frontiers in microbiology, 4, 162. https://doi.org/10.3389/fmicb.2013.00162

Lees verder

• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Hoofdpijn tijdens zwangerschap: oorzaken en voorkómen
• Zesde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassenen
• Blaasontsteking bij mannen en vrouwen: oorzaken en symptomen
• Blaasontsteking symptomen en behandelen met cranberrysap