De vleesetende bacterie en fasciitis necroticans

Na een verwonding kan een ernstige infectie ontstaan met wat in de volksmond de vleesetende bacterie wordt genoemd: fasciitis necroticans. Het gaat dan meestal om een infectie met de groep A streptokok, maar ook andere bacteriën doen er vaak aan mee. Snel behandelen is noodzakelijk, in combinatie met opereren. Gelukkig is deze aandoening relatief zeldzaam. Foto: Streptococcus pyogenes (groep A streptokok)

Fasciitis necroticans: omschrijving

Fasciitis necroticans ofwel necrotiserende fasciitis is een acute, heftig verlopende onsteking van het onderhuidse weefsel. Hierbij is karakteristiek dat er necrose en gangreen (afsterving en ontbinding) van weefsel optreedt, en dit breidt zich snel uit in de loop van de volgende uren. De weefsels die hierbij worden aangetast maken deel uit van de huid, de spieren, het onderhuidse vet en de bindweefsels.

Het verloop van een infectie met de vleesetende bacterie: symptomen

Deze infectie begint oorspronkelijk bij een plaatselijke verwonding van de huid en komt vaker op de benen voor. Het kan in het begin lijken op wondroos ofwel erysipelas, maar de pijn is erg heftig voor wat de omvang van de wond lijkt te zijn. Ook is de huid warm en rood, zeer gevoelig bij druk, er is sprake van grotere en kleinere blaren gevuld met vocht, het hele geïnfecteerde gebied gaat zwellen. De roodheid kan zich heel vlug verspreiden. Als de infectie niet zo duidelijk aan de oppervlakte ligt maar dieper, is er vaak nog niets te zien.

Andere symptomen die de meeste patiënten krijgen - naast de hevige pijn - zijn diarree, misselijkheid, overgeven. Bij infecties die zich aan de oppervlakte bevinden is te zien dat de huid verkleurt van rood naar paars (na 2 tot 3 dagen) en daarna naar bruin tot zwart. Dit is het stadium van necrose, het afsterven van weefsel. Het gangreen, de ontbinding, met de vorming van gas in de weefsels, kan ontstaan op de vierde tot vijfde dag. Vaak ontstaan erbij nog abcessen in het geïnfecteerde gebied. In dit stadium heeft de patiënt hoge koorts en voelt zich zeer ziek, met koude rillingen, hoofdpijn. Ook kunnen ernstiger verschijnselen optreden, zoals lage bloeddruk, snelle hartslag en ademnood. De infectie breidt zich in 24 tot 72 uur zeer snel uit. Als er geen behandeling volgt zal de infectie dodelijk zijn.

De oorzaak van de infectie: verwekkers

Als de infectie wordt veroorzaakt door een enkele bacteriesoort blijkt dit meestal een bacterie te zijn die behoort tot de streptokokken: Streptococcus pyogenes, de groep A streptokok. Om die reden heeft deze bacterie ook wel de bijnaam vleesetende bacterie. Daarnaast worden ook vaak andere bacteriën gevonden die meedoen aan het infectieproces: onder andere Stafylococcus aureus, E.coli, Pseudomonas aeruginosa, Clostridium.

Er wordt dan een combinatie van een aantal soorten (mengflora) gevonden als oorzaak voor fasciitis necroticans; sommige soorten gedijen met zuurstof (aerobe bacteriën), andere juist beter zonder zuurstof (anaerobe bacteriën). MRSA (Methicilline Resistente Stafylococcus Aureus), de beruchte ziekenhuisbacterie, wordt ook steeds vaker gevonden hierbij. De bacteriën die de oorzaak zijn maken toxinen (gifstoffen) waardoor de bloedvaten niet goed meer kunnen werken, en de weefsels afsterven.

De behandeling

Bij de behandeling is snelheid van levensbelang en de patiënt moet ervoor worden opgenomen in het ziekenhuis. Via een infuus worden antibiotica toegediend in hoge dosering. Om de infectie te stoppen moet door middel van opereren het aangetaste weefsel verwijderd worden, waarbij ook amputatie van een arm of been nodig kan zijn. De operatie is nodig omdat antibiotica niet goed kunnen worden verspreid door het afgestorven weefsel. Later zal dan een huidtransplantatie nodig zijn om het geopereerde gebied blijvend goed te kunnen afdekken. Soms wordt ook zuurstof gebruikt bij de behandeling om de anaerobe bacteriën aan te pakken.

Hoe langer het duurt voordat met de behandeling wordt begonnen, hoe slechter de vooruitzichten voor de patiënt. Het sterftecijfer is hoog: 20 tot 40 % van de patiënten overlijdt eraan, zelfs met de juiste behandeling. Het goede nieuws is dat het een relatief zeldzame aandoening is.

Ontvankelijkheid voor deze infectie

Mensen lopen kans om deze infectie te krijgen als ze te maken hebben met een verwonding, zoals bijvoorbeeld een brandwond of na een chirurgische ingreep. Mensen die drugs spuiten (intraveneus) lopen daardoor meer risico. Ook een reeds bestaande infectie geeft meer risico op deze infectie. Andere factoren die een rol kunnen spelen zijn onder andere:

• leeftijd boven de 60 jaar
• een kunstmatige onderdrukking van de afweer, zoals na transplantatie
• suikerziekte (diabetes)
• structureel verkeerd voedingspatroon
• verminderde functie van de nieren
• bepaalde aandoeningen van de bloedvaten

Verwonding: altijd antiseptisch behandelen

Ook bij een kleinere wond, zoals een snijwond bij huis-tuin-en-keuken werkzaamheden kan al een wondinfectie ontstaan, al is de boosdoener dan meestal Stafylococcus aureus, en verloopt de infectie minder dramatisch. De kans op een ernstige infectie zoals boven beschreven is gelukkig niet zo groot, al is het verstandig om bij een verwonding altijd de wond antiseptisch te behandelen.

Bekende patiënt

Premier Balkenende kreeg deze infectie aan een voet in het najaar van 2004 en is toen voor de behandeling ervan wekenlang op de intensive care van het IJssellandziekenhuis opgenomen geweest.