Erysipelas: wondroos of belroos

Een klein wondje aan voet, been, arm of gezicht kan al genoeg zijn om een vervelende infectie op te lopen, die behalve erysipelas ook wel wondroos of belroos wordt genoemd. Wat is dit voor infectie, hoe ontstaat deze en hoe moet die behandeld worden? Wat kunnen de gevolgen zijn? Erysipelas is goed te behandelen, maar ga op tijd naar de huisarts.

Wat is erysipelas?

Erysipelas wordt ook wondroos of belroos genoemd en is een infectie waarbij de huid en het onderliggende bindweefsel, vooral de lymfevaten, betrokken is. Meestal komt deze infectie voor op de onderbenen, gezicht (rond het oor), armen of romp. Ook kan het voorkomen bij littekens na een (grote) operatie. De verwekker van deze bacteriële infectie is meestal de groep-A-streptokok. Het gaat hier om een Gram-positieve bacterie, die hoort tot de streptokokken en officieel Streptococcus pyogenes heet.

Via welke weg kan je een infectie met de groep-A-streptokok krijgen?

Deze bacterie komt voor in de neus- en keelholte en op de huid van mensen. Bij dieren is dit niet het geval maar die kunnen de bacterie wel verspreiden. De besmetting vindt plaats via kleine druppeltjes uit de keel en via contact met de handen, dit geldt dan vooral vanuit wonden hieraan. Hierbij is duidelijk dat een goede wondontsmetting zeer belangrijk is, ook bij kleine wondjes.

Iemand die een infectie met de groep-A-streptokok heeft is besmettelijk voor anderen zolang er nog pus of vocht uit de aangedane plekken komt en dit kan maanden zijn. Als het om een niet-ernstige vorm gaat is iemand zolang er niet behandeld wordt 10 dagen tot 3 weken besmettelijk voor anderen. Vanaf het moment dat er met antibiotica behandeld wordt is dat nog 2 dagen. Sommige mensen zijn drager van de bacterie; deze komt dan in de keel voor. Via intiem contact kan de drager de bacterie doorgeven aan anderen.

Hoe ontstaat de infectie en wat zijn de verschijnselen?

Deze aandoening ontstaat meestal na een wondje zoals bijvoorbeeld bij een splinter, insectenbeet of als de huid al is aangedaan door een schimmelinfectie, waarin de bacterie terecht is gekomen. Vaak is niet duidelijk waar de infectie begonnen is omdat het om een heel kleine beschadiging van de huid gaat. Het is een acute infectie: er komt een glanzende, fel rode plek op de plaats van de ontsteking, die warm, pijnlijk en een beetje verheven is en daarbij scherp begrensd van de omliggende huid. Hierbij ontstaat hoge koorts en koude rillingen en een algeheel gevoel van ziek-zijn.

Erysipelas kan bij herhaling (recidiverend) voorkomen bij mensen die een slechte afvoer van het bloed richting het hart hebben, of van het lymfevocht. Dit kan leiden tot chronisch lymfoedeem: dit betekent dat het lymfevocht zich ophoopt in bijvoorbeeld de benen. Door de infectie beschadigen namelijk de lymfevaten waardoor de kans op een nieuwe infectie toeneemt, waarbij weer beschadiging optreedt, enzovoorts.

Hoe kan erysipelas worden vastgesteld?

Het ziektebeeld dat bij deze aandoening voorkomt is zo karakteristiek dat hierop de diagnose gesteld kan worden. Van de ontstoken plek kan eventueel een uitstrijk worden gemaakt voor een kweek, waarbij meestal de groep-A-streptokok als verwekker wordt gevonden. Het is ook mogelijk om antistoffen in het bloed aan te tonen.

Hoe wordt erysipelas behandeld?

De bacterie die erysipelas veroorzaakt is dus meestal de groep-A-streptokok en die reageert goed op het antibioticum penicilline. Dit moet via een infuus gegeven worden. Na 3 tot 4 dagen kan dit ook oraal (via de mond) gegeven worden. Als er toch een andere verwekker in het spel is, zoals de stafylokok, dan zal er voor een ander middel gekozen worden. Bij de behandeling met antibiotica zal ook de wond die de ingang voor de bacterie vormde behandeld worden.

Ook zal er in het geval de erysipelas zich aan arm of been bevindt vaak behandeld worden met zwachtels, om de ophoping van lymfevocht terug te dringen, zodat de genezing bevorderd wordt. Pijn kan eventueel ook verlicht worden met pijnstillers. Bij mensen die last hebben van recidiverende (steeds terugkerende) erysipelas zal een onderhoudskuur met antibiotica worden voorgeschreven.

Complicaties bij erysipelas: mogelijke gevolgen

Als er niet met antibiotica behandeld wordt is er bij deze aandoening een hoog sterftecijfer; dit geldt vooral voor kleine kinderen en oude mensen. Er kunnen complicaties ontstaan zoals abcessen onder de huid, nierontsteking, verspreiding via het bloed (sepsis) en ook fasciitis necroticans: een ernstige infectie van het onderhuidse weefsel waarbij vernietiging van dit weefsel optreedt, waarbij snel behandeld moet worden met niet alleen antibiotica maar ook door middel van operatie.

Bij steeds terugkerende erysipelas kunnen de lymfevaten zo beschadigd raken dat elephantiasis (olifantsziekte) kan ontstaan: dit is een zwelling van een of meer lichaamsdelen waarbij de structuur van de huid verandert als gevolg van een langdurige, ernstige ophoping van lymfevocht.