Necrotiserende fasciitis: Necrose door vleesetende bacterie
Necrotiserende fasciitis is een snel uitbreidende acute ontsteking van het onderhuids weefsel. De ziekte, die het gevolg is van vleesetende bacteriën, leidt op korte tijd tot het afsterven van weefsel (necrose). Een snelle diagnose en behandeling met medicatie en chirurgie zijn nodig om de levensbedreigende infectie te onderdrukken en complicaties te voorkomen. Personen die gezond zijn, een sterk immuunsysteem hebben, een goede hygiëne en goede wondzorg hanteren, lopen weinig risico op het ontwikkelen van necrotiserende fasciitis. De ziekte werd voor het eerst in de literatuur beschreven door de Amerikaanse legerchirurg Joseph Jones in 1883.
Synoniemen necrotiserende fasciitis
Necrotiserende fasciitis is eveneens gekend onder deze synoniemen:
- etterige fasciitis
- fasciitis necroticans
- streptokokken gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
- vleesetende bacterie
- vleesetende ziekte
Epidemiologie aandoening
Sinds het beschrijven van de ziekte zijn enkele honderden patiënten gerapporteerd in de medische literatuur. De incidentie is hoger in Afrikaanse en Aziatische landen. De gemiddelde leeftijd van een patiënt met necrotiserende fasciitis is 38-44 jaar. Deze ziekte komt zelden voor bij kinderen. Als kinderen getroffen zijn, leven deze voornamelijk in ontwikkelingslanden waar een slechte hygiëne aanwezig is. Mannen zijn tot slot twee tot drie keer vaker dan vrouwen getroffen door necrotiserende fasciitis.
Oorzaken en vormen: Vleesetende bacterie
Necrotiserende fasciitis treedt op wanneer bacteriën de oppervlakkige fascia infecteren, een onderhuidse bindweefsellaag. Historisch gezien zijn twee vormen beschreven.
Type 1
Type 1 komt tot stand door een combinatie van aërobe (gedijend in lucht) en anaërobe (gedijend zonder lucht) bacteriën (mengflora). De
overdracht van de bacteriën verloopt meestal na abdominale chirurgie (buikoperatie) of bij diabetici (mensen met suikerziekte).
Type 2
Type 2 is meestal het gevolg van groep-A-
streptokokken en ontstaat spontaan in voorheen gezonde mensen.
Andere vleesetende bacteriën veroorzaken mogelijk eveneens necrotiserende fasciitis, zoals
Vibrio-soorten (
V. vulnificans), wat geassocieerd is met zeewater in de tropen. De bacteriën komen in het lichaam terecht door een trauma in de huid, zoals een snee, een
schaafwonde, een brandwonde, een
insectenbeet, een
steekwonde, …
Alcoholisme vormt een risicofactor voor necrotiserende fasciitis /
Bron: Jarmoluk, Pixabay
Risicofactoren bacteriële infectie
Volgende risicofactoren zijn bekend bij necrotiserende fasciitis:
Symptomen: Afsterven van weefsel onder de huid
Necrotiserende fasciitis is een levensbedreigende, snel verspreidende infectie van het onderhuids weefsel. De infectie heeft een voorliefde voor de armen, de benen, de romp en het perineum (de streek tussen de uitwendige geslachtsorganen (vagina) en de anus).
Necrose (afsterven) van weefsel
De
ontsteking veroorzaakt vaak binnen enkele uren na een andere ziekte of een ander trauma een vernietiging van alle weefsellagen. Alle types kenmerken zich door ernstige, toenemende pijn, warmte en
roodheid van de huid op de plaats van de eerste infectie. Na gemiddeld drie dagen volgt een donkerblauwe tot zwarte huidverkleuring die gepaard gaat met ettering van de huid,
blaren of
huidzweren. Deze symptomen wijzen op necrose, wat inhoudt dat het weefsel snel afsterft. Wanneer de huidzenuwen afgestorven zijn, ervaart de patiënt geen pijn meer.
Algemene symptomen
Andere,
griepachtige symptomen zoals
diarree,
misselijkheid,
koorts,
duizeligheid,
zwakte,
veel dorst (als gevolg van
uitdroging) en een algemeen ziek gevoel zijn eveneens mogelijk.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Bij patiënten met koorts en pijn, die aanvankelijk niet in verhouding staat tot de huidbevindingen, vermoedt de arts reeds dat de patiënt lijdt aan necrotiserende fasciitis. Bij het betasten van de huid, zijn huidcrepitaties (knisperende geluiden) te horen. Verder zijn ook gasbellen onder de huid zichtbaar. De diagnose is in een vroeg stadium erg moeilijk te herkennen.
Diagnostisch onderzoek
Een laboratoriumanalyse van vloeistof en weefselmonsters is nodig om de specifieke bacteriën die de infectie veroorzaken te identificeren. De resultaten van een
bloedonderzoek onthullen voorts een hoog CRP (
C-Reactief Proteïne: een eiwit dat door de lever wordt geproduceerd als reactie op een ontsteking; CRP stijgt bij een infectie). Ook heeft de patiënt een tekort aan natrium in het bloed (
hyponatriëmie). Beeldvormende onderzoeken zijn mogelijk nuttig, maar een chirurgische exploratie dringt zich wel op.
Differentiële diagnose
Het klinisch beeld van volgende aandoeningen bootst de symptomenreeks na van necrotiserende fasciitis:
LIST
myositis (pijn en zwakte in spieren)
acute
epididymitis (pijnlijke ontsteking van de bijbal)
artritis (gewrichtsontsteking)
bursitis (ontsteking van een slijmbeurs door overbelasting)
cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
de griep
een gewone huidinfectie
erysipelas (vuurrode huiduitslag met verhoogde rand)
flebitis
vleesetende bacterie
Behandeling: Operatieve ingreep en antibiotica
Necrotiserende fasciitis vereist een onmiddellijke medische behandeling. Door de snelle voortgang van de ziekte moeten patiënten zo snel mogelijk worden geopereerd. De wond moet door een chirurg zorgvuldig worden schoongemaakt en vrij worden gemaakt van necrotisch weefsel (dode weefsel). Deze ingreep moet herhaald worden totdat alle necrotische weefsels zijn verwijderd en de wond schoon is. De chirurgische ingreep moet plaatsvinden vóór de uitslagen van de bloedkweken beschikbaar zijn.
Antibiotica
De patiënt krijgt hooggedoseerde antibiotica om de infectie te bestrijden. De keuze van de antibiotica hangt af van het type bacterie.
Penicilline is vaak gebruikt voor de behandeling van necrotiserende fasciitis veroorzaakt door streptokokken en clostridia. De patiënt krijgt meestal een combinatie van antibiotica toegediend, bijvoorbeeld:
- penicilline + clindamycine + gentamicine of
- vancomycine + penicilline + gentamicine of
- metronidazol + vancomycine + penicilline + ceftriaxon
Bacteriële resistentie (ongevoeligheid voor de werking van antibiotica) kan mogelijk leiden tot een gewijzigde antibiotica-regime. Indien nodig, wordt een infectieziektenarts ingeschakeld voor advies over de antibiotische behandeling. Naast antibiotica worden pijnstillers en eventuele andere medicijnen toegediend om het ongemak van de patiënt te verlichten.
Hyperbare zuurstoftoediening
Een aanvullende behandeling met hyperbare zuurstoftoediening (HBO) kan eveneens nuttig zijn bij necrotiserende fasciitis. Hyperbare zuurstoftoediening is een behandeling waarbij de patiënt zuurstof inademt onder druk. Het doel is om bacteriën te doden en de genezing van weefsel te versnellen. De behandeling kan 1 tot 2 weken duren.
Prognose
De kans op overleving bij necrotiserende fasciitis is afhankelijk van een aantal factoren, zoals de algehele gezondheid van de patiënt, de snelheid waarmee de behandeling wordt gestart en de ernst van de infectie. Ongeveer 20-30% van de patiënten met necrotiserende fasciitis overlijdt ondanks de behandeling. De prognose is over het algemeen slechter voor oudere patiënten en voor patiënten met bijkomende gezondheidsproblemen. Vroege diagnose en onmiddellijke behandeling verbeteren de overlevingskansen aanzienlijk.
Complicaties
Complicaties van necrotiserende fasciitis kunnen onder andere zijn:
- sepsis (bloedinfectie)
- shock (plotselinge daling van de bloeddruk)
- organenfalen (falen van organen zoals de nieren, lever)
- amputatie (verwijdering van een ledemaat door ernstige infectie en necrose)
- langdurige pijn of invaliditeit
- psychologische impact (posttraumatische stressstoornis, angst)
Preventie
De preventie van necrotiserende fasciitis is voornamelijk gericht op het voorkomen van infecties en het verzorgen van wonden. Enkele preventieve maatregelen zijn:
- zorgen voor een goede hygiëne, vooral bij open wonden
- het behandelen van bestaande infecties met antibiotica
- het vermijden van risicofactoren zoals overmatig alcoholgebruik en een slechte voeding
- het tijdig en adequaat verzorgen van wonden en snijwonden
- het volgen van goede handhygiëne in medische instellingen
- het monitoren en behandelen van onderliggende ziekten zoals diabetes mellitus