Necrotiserende fasciitis: Necrose door vleesetende bacterie

Necrotiserende fasciitis is een snel uitbreidende acute ontsteking van het onderhuids weefsel. De ziekte, die het gevolg is van vleesetende bacteriën, leidt op korte tijd tot het afsterven van weefsel (necrose). Een snelle diagnose en behandeling met medicatie en chirurgie zijn nodig om de levensbedreigende infectie te onderdrukken en complicaties te voorkomen. Personen die gezond zijn, een sterk immuunsysteem hebben, een goede hygiëne en goede wondzorg hanteren, lopen weinig risico op het ontwikkelen van necrotiserende fasciitis. De ziekte werd voor het eerst in de literatuur beschreven door de Amerikaanse legerchirurg Joseph Jones in 1883.

• Synoniemen necrotiserende fasciitis
• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken en vormen: Vleesetende bacterie
• Risicofactoren bacteriële infectie
• Symptomen: Afsterven van weefsel onder de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie, chirurgie en wondzorg
• Prognose
• Complicaties ziekte

Synoniemen necrotiserende fasciitis

Necrotiserende fasciitis is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• etterige fasciitis
• fasciitis necroticans
• streptokokken gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
• vleesetende bacterie
• vleesetende ziekte

Epidemiologie aandoening

Sinds het beschrijven van de ziekte zijn enkele honderden patiënten gerapporteerd in de medische literatuur. De incidentie is hoger in Afrikaanse en Aziatische landen. De gemiddelde leeftijd van een patiënt met necrotiserende fasciitis is 38-44 jaar. Deze ziekte komt zelden voor bij kinderen. Als kinderen getroffen zijn, leven deze voornamelijk in ontwikkelingslanden waar een slechte hygiëne aanwezig is. Mannen zijn tot slot twee tot drie keer vaker dan vrouwen getroffen door necrotiserende fasciitis.

Oorzaken en vormen: Vleesetende bacterie

Necrotiserende fasciitis treedt op wanneer bacteriën de oppervlakkige fascia infecteren, een onderhuidse bindweefsellaag. Historisch gezien zijn twee vormen worden beschreven.

Type 1

Type 1 komt tot stand door een combinatie van aërobe (gedijend in lucht) en anaërobe (gedijend zonder lucht) bacteriën (mengflora). De overdracht van de bacteriën verloopt meestal na abdominale chirurgie (buikoperatie) of bij diabetici (mensen met suikerziekte).

Type 2

Type 2 is meestal het gevolg van groep-A-streptokokken en ontstaat spontaan in voorheen gezonde mensen.

Andere vleesetende bacteriën veroorzaken mogelijk eveneens necrotiserende fasciitis, zoals Vibrio-soorten (V. vulnificans), wat geassocieerd is met zeewater in de tropen. De bacteriën komen in het lichaam terecht door een trauma in de huid, zoals een snee, een schaafwonde, een brandwonde, een insectenbeet, een steekwonde, …

Risicofactoren bacteriële infectie

Volgende risicofactoren zijn bekend bij necrotiserende fasciitis:

• alcoholisme
• brandwonden
• diabetes mellitus
• een al bestaande weke delen infectie
• een buikoperatie
• een slechte voeding
• een trauma
• een tumor
• een verminderde nierfunctie
• een verzwakt immuunsysteem (door orgaantransplantatie, hiv-infectie, aids, chemotherapie)
• intraveneus drugsgebruik
• neutropenie (een tekort aan neutrofiele granulocyten (soort witte bloedcellen))
• perifeer arterieel vaatlijden (pijn en kramp aan been)
• varicella (waterpokken: milde infectie met algemene symptomen en huiduitslag)
• zestigplussers

Symptomen: Afsterven van weefsel onder de huid

Necrotiserende fasciitis is een levensbedreigende, snel verspreidende infectie van het onderhuids weefsel. De infectie heeft een voorliefde voor de armen, de benen, de romp en het perineum (de streek tussen de uitwendige geslachtsorganen (vagina) en de anus).

Necrose (afsterven) van weefsel

De ontsteking veroorzaakt vaak binnen enkele uren na een andere ziekte of een ander trauma een vernietiging van alle weefsellagen. Alle types kenmerken zich door ernstige, toenemende pijn, warmte en roodheid van de huid op de plaats van de eerste infectie. Na gemiddeld drie dagen volgt een donkerblauwe tot zwarte huidverkleuring die gepaard gaat met ettering van de huid, blaren of huidzweren. Deze symptomen wijzen op necrose, wat inhoudt dat het weefsel snel afsterft. Wanneer de huidzenuwen afgestorven zijn, ervaart de patiënt geen pijn meer.

Algemene symptomen

Andere, griepachtige symptomen zoals diarree, misselijkheid, koorts, duizeligheid, zwakte, veel dorst (als gevolg van uitdroging) en een algemeen ziek gevoel zijn eveneens mogelijk.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij patiënten met koorts en pijn, die aanvankelijk niet in verhouding staat tot de huidbevindingen, vermoedt de arts reeds dat de patiënt lijdt aan necrotiserende fasciitis. Bij het betasten van de huid, zijn huidcrepitaties (knisperende geluiden) te horen. Verder zijn ook gasbellen onder de huid zichtbaar. De diagnose is in een vroeg stadium erg moeilijk te herkennen.

Diagnostisch onderzoek

Een laboratoriumanalyse van vloeistof en weefselmonsters is nodig om de specifieke bacteriën die de infectie veroorzaken te identificeren. De resultaten van een bloedonderzoek onthullen voorts een hoog CRP (C-Reactief Proteïne: een eiwit dat door de lever wordt geproduceerd als reactie op een ontsteking; CRP stijgt bij een infectie). Ook heeft de patiënt een tekort aan natrium in het bloed (hyponatriëmie). Beeldvormende onderzoeken zijn mogelijk nuttig, maar een chirurgische exploratie dringt zich wel op.

Differentiële diagnose

Het klinisch beeld van volgende aandoeningen bootst de symptomenreeks na van necrotiserende fasciitis:

• (pyo)myositis (pijn en zwakte in spieren)
• acute epididymitis (pijnlijke ontsteking van de bijbal)
• artritis (gewrichtsontsteking)
• bursitis (ontsteking van een slijmbeurs door overbelasting)
• cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
• de griep
• een gewone huidinfectie
• erysipelas (vuurrode huiduitslag met verhoogde rand)
• flebitis
• gasgangreen (Clostridia: bacteriële infectie met ophoping van gas)
• het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en schade aan organen)
• orchitis (ontsteking van de teelbal)
• pyoderma gangrenosum (huidaandoening met diepe, pijnlijke zweren)
• testis torsie

Behandeling: Medicatie, chirurgie en wondzorg

Medicatie

De behandeling van necrotiserende fasciitis zet de arts zo snel mogelijk in. De arts behandelt type 2 necrotiserende fasciitis agressief met hoge doses antibiotica (benzylpenicilline en clindamycine). Bij type 1 zet de arts breedspectrum antibiotica in. De antibioticatoediening gebeurt in het ziekenhuis op een intraveneuze manier (via een ader). Voorts zijn bloeddruk verhogende medicijnen nodig.

Chirurgie

Een dringende chirurgische ingreep met uitgebreid debridement is nodig. Een debridement is een ingreep waarbij de arts dood en beschadigd weefsel wegneemt zodat het resterende weefsel wel te kans krijgt om zich te herstellen. Indien nodig is een amputatie vereist. Soms is hyperbare zuurstoftherapie vereist om het resterende weefsel gezond te houden.

Wondzorg

Een goede wondzorg is belangrijk. Open of etterende wonden zijn best bedekt met schone, droge verbanden totdat deze genezen zijn. Zwembaden, natuurlijke waren, sauna's enzovoort zijn voorts af te raden bij de aanwezigheid van een open wonde of een actieve infectie. Het is tot slot belangrijk om de handen vaak te wassen met water en zeep.

Andere behandelingen

Hartbewaking, een bloedtransfusie en intraveneuze immunoglobuline (om infecties te bestrijden) zijn nog andere mogelijke behandelingen. De behandeling is afhankelijk van het stadium van de ziekte waarin de arts de behandeling opstart.

Prognose

Het uitvallen van meerdere organen (orgaanfalen) is gebruikelijk bij necrotiserende fasciitis. De sterftecijfers liggen hoog bij deze aandoening. Ongeveer 20 tot 40% van de patiënten met de aandoening komt hieraan namelijk te overlijden.

Complicaties ziekte

Complicaties van necrotiserende fasciitis omvatten:

• bewusteloosheid
• bloedvergiftiging (sepsis)
• een ernstige daling van de bloeddruk met een tekort aan bloedvolume in het lichaam (hypovolemie)
• een toxische shock
• littekens met cosmetische misvormingen
• nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie)
• verlies van een ledemaat