Nierbekkenontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling

Acute nierbekkenontsteking symptomen zijn rillingen, koorts, pijn onder in de rug, aan beide zijden, en misselijkheid en braken. Bij een chronische nierbekkenontsteking kan de pijn minder duidelijk zijn en hoeft er geen koorts op te treden of treedt er afwisselend koorts op. Bij baby’s zijn de verschijnselen van nierbekkenontsteking vaak heel anders dan bij volwassenen. Nierbekkenontsteking kan in één of beide nieren voorkomen. Vrouwen krijgen vaker een nierbekkenontsteking dan mannen. Mannen worden er zelden door getroffen. Een nierbekkenontsteking moet worden behandeld met antibiotica. Ook moet de onderliggende oorzaak worden behandeld. De prognose is goed bij tijdige en adequate behandeling.

• Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)
• Acuut of chronisch
• Bacteriën zijn vaak de boosdoeners
• Oorzaken van een nierbekkenontsteking
• Risicofactoren
• Geslachtsgemeenschap
• Zwangerschap
• Urinekatheters
• Nierstenen
• Nierbekkenontsteking symptomen
• Verschijnselen
• Andere klachten
• Chronische nierbekkenontsteking
• Nierbekkenontsteking bij kleine kinderen en baby’s
• Onderzoek en diagnose
• Diagnostisch onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling nierbekkenontsteking
• Prognose
• Ongecompliceerde infecties
• Gecompliceerde infecties
• Complicaties
• Preventie
• Tips

Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)

Acuut of chronisch

Een nierbekkenontsteking, ook wel nierbekkeninfectie of of pyelonefritis genoemd, is een ontsteking van de wand van het nierbekken. Het kan voorkomen in één of beide nieren. Het nierbekken of pyelum is de plaats in de nier waar de urine wordt verzameld voor afvoer via de urineleider naar de blaas en vervolgens de plasbuis. Nierbekkenontsteking kan acuut ontstaan of chronisch van aard zijn.

Bacteriën zijn vaak de boosdoeners

De infectie wordt meestal door bacteriën veroorzaakt. In 90% van de gevallen gaat het om de Escherichia coli, een bacteriesoort die bij iedereen vooral in de darm voorkomt, maar ook rond de plasbuis aanwezig kan zijn. De bacteriën komen via de plasbuis de blaas binnen. Vrouwen zijn vatbaarder voor besmettingen van de blaas (cystitis) en de urinestreek, omdat hun urinebuis vlakbij de anus ligt en de plasbuis korter is dan die van mannen. Vanuit de blaas kunnen de bacteriën verder opstijgen, via één of beide urineleiders, tot in het nierbekken, alwaar ze een ontsteking kunnen veroorzaken.

Een urineweginfectie wordt soms veroorzaakt door een infectie in een ander lichaamsdeel en via de bloedsomloop in de nieren terecht komen.

Oorzaken van een nierbekkenontsteking

Een nierbekkenontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën die opstijgen vanuit de blaas tot in het nierbekken. De meest voorkomende oorzaak is een niet opgemerkte of onvoldoende behandelde (verwaarloosde) blaasontsteking. Een nierbekkenontsteking is door de bank genomen een ernstiger aandoening dan een blaasontsteking.

Bij verstoppingen in de urinewegen als gevolg van al dan niet aangeboren structurele afwijkingen in de urinewegen, een vergrote prostaat, een niersteen of een reflux (hierbij stroomt de urine vanuit de blaas terug naar de urineleider), komen opstijgende infecties vaker voor. Bij een terugkerende nierbekkenontsteking kan nierschade ontstaan.

Risicofactoren

Er zijn veel factoren die de kans op een urineweginfectie en een nierbekkenontsteking vergroten, zoals:

Geslachtsgemeenschap

Bij vrouwen kan geslachtsgemeenschap het risico van een urineweginfectie vergroten doordat er bacteriën rond de plasbuis in de urinewegen terechtkomen.

Zwangerschap

Zwangerschap is ook een risicofactor. Het blijkt dat zo’n 2% tot 8% van de zwangere vrouwen een urineweginfectie krijgt tijdens de zwangerschap. Dit komt onder meer vanwege de verminderde doorvoer van urine in de urineleiders tijdens de zwangerschap als gevolg van de druk die wordt uitgeoefend door de baarmoeder.

Urinekatheters

Urinekatheters verhogen ook het risico van het ontwikkelen van een urineweginfectie of een nierbekkenontsteking. Via urinekatheters kunnen bacteriën van buitenaf in de blaas en de urinewegen terechtkomen.

Nierstenen

Nierstenenen andere structurele afwijkingen van de urinewegen kunnen ook leiden tot een nierbekkenontsteking. Een verminderde afvoer van urine en verstopping kunnen ervoor zorgen dat bacteriën naar de nier kunnen opstijgen.

Nierbekkenontsteking symptomen

Verschijnselen

Onder meer de volgende symptomen kunnen optreden bij een acute nierbekkenontsteking:

• pijn in één of beide zijden van de rug (binnen enkele uren tot een dag) ofwel nierpijn;
• (vaak) uitstraling van de pijn naar de geslachtsorganen en aan beide zijden onder in de rug;
• (hoge) koorts;
• koude rillingen;
• stinkende urine (urine ruikt naar ammoniak of heeft een vislucht);
• troebele, rode urine;
• (vaak) misselijkheid en overgeven/braken;
• buikpijn (strak aangespannen buikspieren);
• algehele malaise;
• verwardheid.

Andere klachten

Mogelijk dat één of beide nieren vergroot zijn. Dit geeft drukpijn in de flank aan de aangedane zijde. Het blijkt dat ongeveer 1/3e van de patiënten met een nierbekkenontsteking ook symptomen heeft van een blaasontsteking, zoals frequent en pijnlijk urineren. Door irritatie als gevolg van de infectie of als gevolg van een niersteen kunnen de urineleiders verkrampen wat hevige pijnaanvallen, nierkolieken genoemd, veroorzaakt. Bij kinderen verloopt een nierbekkenontsteking vaak onopvallend en met onduidelijke, wat vage klachten.

Chronische nierbekkenontsteking

Bij een chronische nierbekkenontsteking kan de pijn minder duidelijk zijn en hoeft er geen koorts op te treden of treedt er afwisselend koorts op. Een langdurige infectie treedt meestal alleen op bij patiënten met een ernstige onderliggende afwijking, zoals reflux waarbij urine vanuit de blaas terugstroomt naar de nieren.

Nierbekkenontsteking bij kleine kinderen en baby’s

Bij baby’s zijn de verschijnselen van nierbekkenontsteking vaak heel anders dan bij volwassenen. Koorts, spugen, problemen met voeden, huilen of een zieke indruk. zijn de meest voorkomende symptomen. Als kinderen wat ouder zijn, beginnen de verschijnselen wat meer te lijken op de bekende symptomen. Toch verloopt een nierbekkenontsteking bij kinderen vaak onopvallend en zijn de symptomen moeilijker te herkennen. De kinderen hebben koorts en zullen klagen over pijn bij het plassen en mogelijk buikpijn. Bij kinderen is de oorzaak meestal het terugstromen van urine vanuit de blaas de urineleiders in. Een nierbekkenontsteking bij jonge kinderen kan zeer ernstig zijn. Wanneer deze niet tijdig adequaat wordt behandeld, kan er blijvende schade aan de nieren ontstaan.

Onderzoek en diagnose

Diagnostisch onderzoek

Microscopisch onderzoek van een urinemonster en een bacteriekweek moeten bepalen of het nierbekken ontstoken is. Ook vindt bloedonderzoek plaats. Soms is aanvullend onderzoek nodig in de vorm van echografisch of röntgenologisch onderzoek.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen sterke gelijkenis vertonen met een nierbekkenontsteking en moeten daarom uitgesloten worden als oorzaak van de klachten:

• abdominaal abces (abces in de buikholte);
• blaaspijnsyndroom of interstitiële cystitis;
• blindedarmontsteking;
• buitenbaarmoederlijke zwangerschap;
• diverticulitis;
• eileiderontsteking of salpingitis;
• eierstokontsteking;
• endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies);
• nefrocalcinose (vorming van kalkneerslag in de nieren, waaruit nierstenen kunnen ontstaan);
• nierstenen;
• papilnecrose (ontsteking van een gedeelte van de nier waarbij dat gedeelte afsterft);
• prostaatontsteking (prostatitis);
• renaal abces (een ophoping van pus in een nier);
• renale veneuze trombose (vorming van een bloedstolsel in de renale ader);
  Aneurysma / Bron: Martin Sulman
• seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's);
• plasbuisontsteking of urethritis;
• ureterovaginale fistel (een abnormale opening of verbinding tussen de urineleider en de vagina);
• vesico-vaginale fistel (een fistel tussen de urineblaas en de vagina);
• verwijding (aneurysma) van de buikslagader.

Behandeling nierbekkenontsteking

Bij een nierbekkenontsteking is altijd een antibioticabehandeling nodig. Wanneer de infectie (mede) is ontstaan door verstoppingen, dan moet ook de onderliggende oorzaak behandeld worden. Een operatie kan nodig zijn in geval van een afsluiting, een structurele afwijking of een niersteen. Bij pijn kan paracetamol of ibuprofen helpen. Bij heftige pijn kan de arts zwaardere pijnmedicatie voorschrijven. Voorts is het belangrijk dat je bij een nierbekkenontsteking veel drinkt om uitdroging te voorkomen.

Prognose

Acute nierbekkenontsteking reageert meestal goed op behandeling met antibiotica. Hoe snel herstel intreedt hangt grotendeels af van de ernst van de ziekte. Als je last hebt van ernstige acute symptomen hebben, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat je je antibioticakuur afmaakt. Dit is overigens ook belangrijk bij minder ernstige klachten. Adequate en snelle behandeling zorgt ervoor dat je snel herstelt en dat de ontsteking niet terugkeert.

Ongecompliceerde infecties

In de meeste gevallen zal een snelle diagnose en een passende behandeling resulteren in een volledig en ongecompliceerd herstel binnen enkele dagen tot weken.

Gecompliceerde infecties

De prognose is minder gunstig voor oudere patiënten en mensen met complicerende factoren of onderliggende nierziekten.

Complicaties

Een mogelijke complicatie van acute nierbekkenontsteking is chronische nierziekte. Als de infectie aanwezig blijft, kunnen de nieren permanent beschadigd worden. Hoewel het niet vaak voorkomt, kan de infectie zich verspreiden naar de bloedbaan (sepsis). Dit is een potentieel dodelijke aandoening. Andere complicaties zijn onder meer:

• Terugkerende nierinfecties;
• De infectie verspreidt zich naar gebieden rond de nieren;
• Acuut nierfalen;
• Nierabces.

Preventie

Een nierbekkenontsteking vereist medische behandeling. Neem contact op met de huisarts zodra je vermoedt dat je last hebt van een nierbekkenontsteking of een urineweginfectie. Dit vereist snel medisch ingrijpen, dus hoe eerder je begint met de behandeling, hoe beter.

Tips

Neem de volgende maatregelen in acht om een nierbekkenontsteking te voorkomen:

• Veel drinken zodat je vaak moet plassen, waardoor eventuele bacteriën uit de plasbuis verwijderd worden;
• Plassen nadat je seksuele gemeenschap hebt gehad om bacteriën weg te spoelen;.
• Veeg na het poepen van voren naar achteren;
• Vermijd het gebruik van producten die de plasbuis kunnen irriteren, zoals vaginale douches of sprays.

Lees verder

• Blaasontsteking bij mannen en vrouwen: oorzaken en symptomen
• Blaasontsteking symptomen en behandelen met cranberrysap
• Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling
• Pijn bij plassen: oorzaken branderig gevoel bij het plassen
• Prostaatpijn en prostaatklachten: (pijn)klachten prostaat