Blaasontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & prognose

De symptomen van een blaasontsteking zijn een sterke, aanhoudende drang om te plassen; pijn voelen of brandend gevoel tijdens het urineren; vaak moeten plassen; elke keer slechts kleine hoeveelheden plassen; een doffe pijn in de onderbuik; urine die ruikt, of troebel of bloederig lijkt; en koorts. Bij een milde blaasontsteking kun je eventueel afwachten of de klachten vanzelf overgaan en ondertussen elke dag 1,5 tot 2 liter water drinken om de urinewegen door te spoelen. De gebruikelijke behandeling van een bacteriële blaasontsteking is met antibiotica. Behandeling voor andere vormen van blaasontsteking is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij mannen met een blaasontsteking is er vaak tegelijk sprake van een prostaatontsteking. Mannen die klachten hebben die lijken op blaasontsteking, doen er daarom verstandig aan om direct contact op te nemen met hun huisarts. Er zijn een aantal maatregelen die je kunt nemen ter preventie van blaasontsteking, zoals voldoende drinken.

• Wat is een blaasontsteking?
• Symptomen van een blaasontsteking
• Oorzaken
• Bacteriële blaasontsteking
• Niet-infectieuze blaasontsteking
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een blaasontsteking
• Zelfzorg
• Medische behandeling
• Complicaties
• Nierbekkenontsteking
• Bloed in de urine
• Preventie
• Cranberrysap en proanthocyanidine
• Algemene adviezen
• Prognose van een ontsteking van de blaas

Wat is een blaasontsteking?

Cystitis is de medische term voor blaasontsteking. Meestal wordt blaasontsteking veroorzaakt door een bacterie en wordt het een urineweginfectie genoemd. Een blaasontsteking kan pijnlijk en vervelend zijn en als de infectie zich verspreidt naar de nieren, kan het voor serieuze problemen zorgen. Soms kan blaasontsteking optreden als een reactie op bepaalde medicijnen, bestraling of potentiële irriterende stoffen, zoals het gebruik van intieme hygiënesprays ten behoeve van vrouwelijke hygiëne, zaaddodende glijmiddelen of langdurig gebruik van een katheter. Een blaasontsteking kan ook optreden als een complicatie van een andere ziekte.

Symptomen van een blaasontsteking

De symptomen van een blaasontsteking zijn:

• een sterke, aanhoudende drang om te plassen
• pijn bij het plassen
• een branderig gevoel tijdens het urineren
• steeds kleine beetjes urine plassen
• bloed in de urine (hematurie)
• troebele urine
• sterk ruikende urine
• pijn in de onderbuik
• doffe pijn in de onderrug
• pijn in de flank of zij
• bekkenpijn
• een gevoel van druk in de onderbuik
• geen koorts, soms wel verhoging

Ouderen kunnen zich zwak en koortsig voelen, maar hebben soms geen van de andere bovengenoemde symptomen. Ouderen kunnen bij een blaasontsteking ook last hebben van verwardheid. Wanneer kinderen een blaasontsteking hebben, kunnen ze een van de hierboven genoemde symptomen hebben, plus braken en algehele malaise.

Oorzaken

Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen infectieuze en niet-infectieuze blaasontsteking. In verreweg de meeste gevallen is er sprake van een infectieuze blaasontsteking.

Bacteriële blaasontsteking

Een blaasontsteking treedt meestal op wanneer bacteriën buiten het lichaam via de plasbuis (urethra) de urinewegen binnendringen en zich beginnen te vermenigvuldigen. Vaak is de Escherichia coli (E. coli-bacterie oftewel de poepbacterie) de boosdoener. Bij vrouwen kunnen bacteriële blaasontstekingen voorkomen als gevolg van geslachtsgemeenschap. Maar zelfs seksueel inactieve meisjes en vrouwen zijn vatbaar voor lagere urineweginfecties omdat het vrouwelijke genitale gebied vaak bacteriën herbergt die blaasontsteking kunnen veroorzaken. Dit komt doordat de doordat de vagina en anus bij een vrouw dicht bij elkaar liggen, waardoor darmbacteriën gemakkelijker in de blaas terecht kunnen komen. Bovendien hebben vrouwen een kortere urinebuis dan mannen, waardoor bacteriën sneller in de blaas kunnen komen en er dus ook eerder een blaasontsteking kan optreden.

Niet-infectieuze blaasontsteking

Hoewel bacteriële infecties de meest voorkomende oorzaak van een blaasontsteking zijn, kan een aantal niet-infectieuze factoren ervoor zorgen dat de blaas ontstoken raakt. Enkele voorbeelden zijn:

Interstitiële cystitis
Interstitiële cystitis (IC), ook wel blaaspijnsyndroom genoemd, is de oorzaak van chronische blaasontsteking. De oorzaak van het blaaspijnsyndroom is anno 2024 onbekend. De meeste gevallen worden gediagnosticeerd bij vrouwen. Het is een moeilijk te diagnosticeren en te behandelen aandoening.

Door geneesmiddelen geïnduceerde cystitis
Bepaalde medicatie, met name de cytostatica (medicijnen die onder de groep chemotherapie vallen) cyclofosfamide en ifosfamide, kunnen een ontsteking van de blaas veroorzaken als de afgebroken bestanddelen van de medicijnen via de urine uit je lichaam verdwijnen.

Bestralingscystitis
Bestralingscystitis is een late complicatie van bestraling van het kleine bekken bij de behandeling van kanker van het bekkengebied. Bestraling kan ontstekingsveranderingen in het blaasweefsel veroorzaken.

Blaasontsteking door een katheter
Na het inbrengen van een katheter in de blaas kan een blaasontsteking ontstaan. Vooral langdurig gebruik van een katheter maakt je vatbaar maken voor bacteriële infecties en weefselschade, die beide een ontsteking kunnen veroorzaken.

Chemische cystitis
Sommige mensen zijn overgevoelig voor chemische stoffen in bepaalde producten, zoals een bubbelbad, hygiënesprays voor vrouwen of zaaddodende gel, en kunnen een allergische reactie ontwikkelen in de blaas, wat ene ontsteking kan veroorzaken.

Cystitis geassocieerd met andere aandoeningen
Blaasontsteking kan soms optreden als een complicatie van andere aandoeningen, zoals diabetes, nierstenen, een vergrote prostaat of ruggenmergletsel.

Risicofactoren

Vrouwen hebben meer kans om een blaasontsteking te krijgen. Vrouwen hebben een kortere urethra, waardoor de afstand kleiner wordt die bacteriën moeten afleggen om de blaas te bereiken. Vrouwen die het grootste risico lopen op een blaasontsteking zijn vrouwen die seksueel actief zijn, aangezien seksuele gemeenschap ertoe kan leiden dat bacteriën in de urethra worden geduwd. Het gebruik van een pessarium of diafragma geeft ook een verhoogd risico op blaasontsteking. Daarnaast vergroot zwangerschap het risico op een blaasontsteking. Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kunnen het risico op een blaasontsteking vergroten. Ook vrouwen in de overgang vormen een risicogroep vanwege hormonale schommelingen. Andere risicofactoren bij zowel mannen als vrouwen zijn:

• Problemen met de urinestroom. Dit kan voorkomen in aandoeningen zoals een blaassteen of een vergrote prostaat bij mannen.
• Veranderingen in het immuunsysteem wat kan plaatsvinden bij bepaalde aandoeningen, zoals diabetes en hiv en door kankerbehandeling.
• Langdurig gebruik van blaaskatheters, vooral gebruikt bij chronische ziekten of bij ouderen. Langdurig gebruik kan resulteren in een verhoogde kwetsbaarheid voor bacteriële infecties en blaasweefselbeschadiging.

Onderzoek en diagnose

De huisarts zal je enkele vragen stellen, een lichamelijk onderzoek uitvoeren en een urineonderzoek doen. De urinetest wordt naar een laboratorium gestuurd of de arts kan een teststrip gebruiken, waarbij de uitslag snel bekend is. Een urinekweek kan worden uitgevoerd om het type bacteriën in de urine te bepalen. Na te hebben vastgesteld welke bacterie de boosdoener is, zal de arts een oraal antibioticum voorschrijven. De huisarts kan ook testen op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), aangezien de klachten van een blaasontsteking veel gelijkenis kunnen vertonen met een soa.

Bij personen die regelmatig last hebben van een blaasontsteking, kunnen verdere tests nodig zijn. Dit kan bestaan uit echografie, een röntgenfoto of een cystoscopie, een inwendig onderzoek van de plasbuis en de blaas

Behandeling van een blaasontsteking

Zelfzorg

De volgende huismiddeltjes en maatregelen kunnen helpen bij een blaasontsteking:

• pijnstillers, zoals paracetamol of ibuprofen, kunnen het ongemak verlichten
• voldoende drinken om de bacteriën door het urinesysteem te spoelen
• alcohol vermijden
• de veenbes of cranberry bevat een actieve stof die voorkomt dat bacteriën aan de blaaswand blijven kleven
• groene thee bevat EGC (epicatechinegallaat) en deze stof heeft antimicrobiële effecten op de poepbacterie E. coli[1], die vaak de veroorzaker is van een blaasontsteking
• seksuele onthouding vermindert de kans dat bacteriën de urethra binnendringen

Medische behandeling

De meeste gevallen van milde blaasontsteking zullen vanzelf binnen een paar dagen verdwijnen. Een blaasontsteking die langer duurt dan 4 dagen moet worden besproken met je huisarts. Mannen met een blaasontsteking moeten direct contact opnemen met hun huisarts. Bij mannen gaat een blaasontsteking namelijk vaak samen met een prostaatontsteking. De huisarts kan een antibioticakuur van 3 of 7 tot 10 dagen voorschrijven, afhankelijk van de patiënt. Dit zou de symptomen binnen een dag moeten verminderen. Als de symptomen na het innemen van de antibiotica niet verbeteren, moet je terugkeren naar de huisarts. Bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van diabetes, is het risico groter dat de infectie zich verspreidt naar de nieren en dat er zich andere complicaties ontwikkelen. Kwetsbare mensen en zwangere vrouwen moeten snel worden behandeld.

Complicaties

Een niet goed behandelde of een verwaarloosde blaasontsteking kan leiden tot complicaties:

Nierbekkenontsteking

Een onbehandelde blaasontsteking kan leiden tot een nierbekkenontsteking (pyelonefritis). Dit kan leiden tot permanente nierschade.

Bloed in de urine

Bij blaasontsteking kun je bloedcellen in de urine hebben die alleen met een microscoop (microscopische hematurie) kunnen worden gezien, maar ook met het blote oog en die meestal na behandeling verdwijnt. Als er na de behandeling bloedcellen in de urine aanwezig blijven, kan de arts je verwijzen naar een specialist om de oorzaak te achterhalen.

Preventie

Cranberrysap en proanthocyanidine

Cranberrysap of tabletten met proanthocyanidine (druivenpitextract), een zeer krachtige antioxidant die voorkomt in druivenpitten en schil van blauwe druiven en in rode wijn, worden vaak aanbevolen om het risico op recidiverende blaasontstekingen bij sommige vrouwen te verminderen.

Algemene adviezen

Er zijn een aantal maatregelen die je kunt nemen om de kans op een blaasontsteking te verminderen:

• Drink veel vloeistoffen, vooral water. Het drinken van veel water is vooral belangrijk als je chemotherapie of bestralingstherapie krijgt, vooral op dagen dat je behandeld wordt.
• Als je de drang voelt om te plassen, stel het dan niet uit maar ga direct plassen
• Veeg van voren naar achteren nadat je gepoept hebt. Dit voorkomt dat bacteriën vanuit het anale gebied zich verspreiden naar de vagina en urethra.
• Ga douchen in plaats van in bad.
• Was de huid voorzichtig rond de vagina en de anus. Doe dit dagelijks, maar gebruik geen agressieve zeep of was niet te krachtig. De tere huid rond deze gebieden kan snel geïrriteerd raken.
• Nadat je geslachtsgemeenschap hebt gehad, is het verstandig dat een vrouw gaat plassen. Drink een vol glas water om bacteriën te helpen wegspoelen.
• Vermijd het gebruik van intiemsprays of andere producten die in het genitale gebied worden toegepast. Deze producten kunnen de urethra en de blaas irriteren.

Prognose van een ontsteking van de blaas

De prognose van blaasontsteking na behandeling is uitstekend.[2] Aangezien een blaasontsteking relatief vaak voorkomt bij vrouwen, zullen veel vrouwen uiteindelijk een recidief krijgen. Als je binnen 1 maand na de behandeling weer last hebt van klachten, is een urinekweek geïndiceerd om aan te tonen welke bacterie de ontsteking veroorzaakt en welk medicijn (antibioticum) daar goed tegen helpt.

Noten:

1. Reygaert, W., & Jusufi, I. (2013). Green tea as an effective antimicrobial for urinary tract infections caused by Escherichia coli. Frontiers in microbiology, 4, 162. https://doi.org/10.3389/fmicb.2013.00162
2. Foxman B, Barlow R, D'Arcy H, et al. Urinary tract infection: self-reported incidence and associated costs. Ann Epidemiol. 2000 Nov;10(8):509-15.

Lees verder

• Blaasontsteking bij mannen en vrouwen: oorzaken en symptomen
• Blaasontsteking (cystitis): symptomen, oorzaak & behandeling
• Blaasontsteking tijdens zwangerschap: symptomen en oorzaken
• Blaasontsteking symptomen en behandelen met cranberrysap
• Blaaspijnsyndroom: symptomen, oorzaken en behandeling