Blaasontsteking (cystitis): symptomen, oorzaak & behandeling

Blaasontsteking (cystitis) symptomen zijn onder meer pijn bij plassen en/of een branderig gevoel bij het plassen, wat gepaard kan gaan met pijn in de onderbuik of rug. Ook moet je bij een blaasontsteking vaker plassen dan normaal en vaak plas je dan kleine beetjes en heb je het gevoel dat de blaas niet helemaal leeg is. De urine kan troebel zijn, er kan bloed in de urine aanwezig zijn (bloedverlies) en de urine kan sterk ruiken. Niet alle blaasontsteking symptomen en klachten hoeven aanwezig te zijn. Je kunt zelf een aantal maatregelen nemen bij een blaasontsteking, zoals veel drinken, het plassen niet uitstellen en de blaas goed leeg te plassen. Bij aanhoudende klachten kan de huisarts een antibioticum voorschrijven.

Blaasontsteking symptomen en behandeling

• Wat is een blaasontsteking?
• Blaasontsteking oorzaak
• Risicofactoren blaasontsteking
• Mannen
• Vrouwen
• Mannen en vrouwen
• Blaasontsteking symptomen: bloed in urine en buikpijn
• Complicaties
• Wat kun je zelf doen?
• Zelfzorgmaatregelen
• Wanneer naar de huisarts?
• Wat doet de huisarts?
• Antibioticum
• Estriol-crème of -vaginaal pillen
• Bekkenbodemfysiotherapie

Wat is een blaasontsteking?

Een blaasontsteking (cystitis) is een ontstekingsproces van het slijmvlies van de urineblaas en ontstaat vrijwel altijd doordat bacteriën —meestal colibacteriën uit de endeldarm— de blaas binnendringen. Wanneer de klachten van een blaasontsteking steeds terugkomen zonder dat dit aantoonbaar is, kan er sprake zijn van interstitiële cystitis (IC), ook wel blaaspijnsyndroom genoemd. Dit betreft een zeldzame en pijnlijke vorm van chronische blaasontsteking, die vooral bij vrouwen gezien wordt. Vrouwen worden eerder getroffen door een blaasontsteking dan mannen. Dit komt onder meer door de plaats van de opening van de urinebuis, die bij vrouwen vlakbij de anus ligt. Bovendien is de urinebuis bij vrouwen slechts 3 cm, terwijl deze bij mannen 20 cm is.

Blaasontsteking oorzaak

Een blaasontsteking wordt vaak veroorzaakt wanneer infectie-verwekkende bacteriën via de plasbuis de blaas binnendringen, waar zij zich vermenigvuldigen en verspreiden. Vaak gaat het om bacteriën die in de darm voorkomen en daar niet schadelijk zijn. Deze darmbacteriën bevinden zich in het gebied rond de anus. Doordat de afstand tussen de anus en ingang van de plasbuis bij vrouwen klein is, kunnen deze lastpakken gemakkelijk in de vagina of plasbuis terechtkomen. Het komt nogal eens voor dat tijdens het vrijen bacteriën in de plasbuis terechtkomen. Normaal gesproken zijn er in de vagina zure bacteriën aanwezig die darmbacteriën tegengaan. Wanneer darmbacteriën erin slagen om via de plasbuis in de blaas terecht te komen, kunnen ze aan de blaaswand gaan kleven en een ontsteking veroorzaken.

Risicofactoren blaasontsteking

Een algeheel verminderde weerstand en familiaire aanleg (vooral als je moeder vroeger ook blaasontstekingen had), geeft meer kans op blaasontstekingen. Onder meer een afwijking aan de urinewegen kan bij kinderen voor een blaasontsteking zorgen.

Mannen

Bij mannen zie je vaak dat een blaasontsteking gepaard gaat met een prostaatontsteking. Bij klachten op latere leeftijd kan er ook sprake zijn van een goedaardige prostaatvergroting, waardoor de blaas niet goed leeg geplast kan worden en er urine in de blaas achterblijft.

Vrouwen

Vrouwen die het grootste risico lopen op het ontwikkelen van urineweginfecties zijn zij die:

• Seksueel actief zijn. Geslachtsgemeenschap kan resulteren in bacteriën die in de urethra geduwd worden.
• Zwanger zijn. Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kan het risico van een blaasontsteking verhogen.
• In de menopauze zijn. Veranderde hormoonspiegels bij postmenopauzale vrouwen worden vaak geassocieerd met urineweginfecties.

Mannen en vrouwen

Andere risicofactoren bij zowel mannen als vrouwen zijn onder meer:

• Een geblokkeerde urinestroom. Dit kan optreden door bijvoorbeeld een blaassteen of bij mannen door een vergrote prostaat.
• Veranderingen in het immuunsysteem. Dit kan gebeuren bij bepaalde aandoeningen, zoals diabetes, hiv-infectie en behandeling van kanker. Een onderdrukt immuunsysteem verhoogt het risico op bacteriële blaasontsteking en, in sommige gevallen, virale blaasontsteking.
• Langdurig gebruik van blaaskatheters. Langdurig gebruik kan leiden tot verhoogde gevoeligheid voor bacteriële infecties alsmede schade aan het blaasweefsel.

Blaasontsteking symptomen: bloed in urine en buikpijn

Een blaasontsteking is vaak te herkennen aan de volgende symptomen:

• pijn en/of branderig gevoel tijdens het plassen;
• je voelt vaker aandrang om te plassen en per keer plas je kleine beetjes;
• de aandrang om te plassen kan al pijn veroorzaken;
• een blaasontsteking kan gepaard gaan met pijn in onderbuik of rug (bekkenpijn);
• de urine kan troebel zijn of er kan bloed in de urine aanwezig zijn;
• stinkende urine;
• geen koorts, soms wel wat verhoging;
• verwardheid (vooral bij ouderen).

Complicaties

De ontsteking kan zich uitbreiden tot urineleiders en nierbekken. Je voelt je dan zieker, wat gepaard gaat met koorts en vaak ook pijn in je flank of zij. Zwangere vrouwen, vrouwen met verminderde weerstand (bijvoorbeeld door diabetes mellitus) of vrouwen met afwijkingen aan de urinewegen, hebben meer kans op een nierbekkenontsteking als zij een blaasontsteking hebben.

Wat kun je zelf doen?

Zelfzorgmaatregelen

Wat kun je zelf doen bij een blaasontsteking?

• Veel drinken (1½ tot 2 liter vocht per dag) ten behoeve van een natuurlijke doorspoeling van het urinesysteem, waardoor schadelijke stoffen en bacteriën weggespoeld worden.
• Stel het plassen niet uit en plas de blaas goed leeg.
• Mannen met plasklachten urineren zittend beter dan staand.¹ Er blijft dan minder plas in de blaas achter. Dit verkleint de kans op een blaasontsteking.
• Ga direct na het vrijen naar het toilet, zodat bacteriën die tijdens het vrijen in de plasbuis terecht zijn gekomen snel weer uitgeplast worden.
• Goed afvegen: van de vagina naar de anus afvegen (van voor naar achter), zodat je geen darmbacteriën richting de urinebuis veegt.
• Groene thee drinken. Het heeft een antibacterieel effect tegen diverse urineweginfectie-veroorzakende bacteriën, zoals de E. coli bacterie.²
• Berendruif zit boordevol verschillende stoffen met antiseptische eigenschappen. Zo wordt de stof arbutoside in berendruif omgezet in een vorm van hydrochinon, wat helpt bij het bestrijden van infecties, zoals een blaasontsteking.

Wanneer naar de huisarts?

Een (lichte) blaasontsteking kan binnen een week spontaan overgaan, zeker als je veel drinkt en goed uitplast. Afwachten geeft door de bank genomen zelden problemen. Bij meer ernstige klachten, wanneer de klachten toenemen of wanneer de klachten na enkele dagen niet verdwijnen, moet je contact opnemen met de huisarts. Mannen, zwangere vrouwen, kinderen beneden 12 jaar, hoogbejaarden, diabetici en patiënten met een urinekatheter met klachten die passen bij een blaasontsteking, moeten altijd contact opnemen met de huisarts.

Wat doet de huisarts?

Antibioticum

Wanneer de klachten niet spontaan verdwijnen, kan de huisarts de blaasontsteking behandelen met een antibioticum.

Estriol-crème of -vaginaal pillen

Vrouwen die na de overgang vaak last hebben van een blaasontsteking, kunnen eventueel estriol-crème of -vaginaal pillen gebruiken. Dit zorgt ervoor dat het slijmvlies rond de plasbuis minder kwetsbaar wordt, waardoor je minder kans hebt op een ontsteking. De huisarts, uroloog of gynaecoloog kan dit voorschrijven.

Bekkenbodemfysiotherapie

Bij verkeerd plasgedrag (bijvoorbeeld als je de blaas onvoldoende leeg plast of als het plassen vlotter kan), kan de bekkenbodemfysiotherapeut helpen. De huisarts kan voor een verwijzing zorgen.

Noot:

1. Fieke Hoeijmakers. Zittend plassen beter bij mannen met mictieklachten. Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:C2270
2. Reygaert, W., & Jusufi, I. (2013). Green tea as an effective antimicrobial for urinary tract infections caused by Escherichia coli. Frontiers in microbiology, 4, 162. https://doi.org/10.3389/fmicb.2013.00162

Lees verder

• Blaasontsteking bij mannen en vrouwen: oorzaken en symptomen
• Blaasontsteking tijdens zwangerschap: symptomen en oorzaken
• Bloed in de urine: oorzaken bloed in plas bij man en vrouw
• Urine of plas: afwijkingen in kleur of hoeveelheid urine
• Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling