Prostaatvergroting: symptomen, onderzoeken en behandeling
Prostaatvergroting symptomen zijn vooral plasklachten. De prostaat of voorstanderklier bevindt zich onder en achter de urineblaas, rondom het bovenste deel van de urethra (urinebuis) en tegen de endeldarmwand aan. De urinebuis loopt van de blaas tot aan het uiteinde van je geslachtsdeel. Wanneer de prostaat zich vergroot, kan deze de urinebuis gaan afknellen waardoor plasklachten ontstaan. De prostaat heeft ongeveer de grootte van een kastanje en is een onderdeel van de mannelijke geslachtsorganen. Het orgaantje produceert een vloeistof om de zaadcellen in leven te houden en naar buiten te transporteren bij een ejaculatie (zaadlozing), 'zaadvocht' genaamd. Klachten die kunnen ontstaan bij een prostaatvergroting zijn onder meer: een zwakke urinestraal, problemen bij het beginnen met plassen en dan vooral ’s nachts of als de blaas vol is, na het plassen nadruppelen van urine en het gevoel dat de blaas niet helemaal leeg is. Een prostaatvergroting kan je enigszins tegengaan.
Wat is een prostaatvergroting?
Goedaardige vergroting
Vanaf de leeftijd van 50 jaar wordt de
prostaatklier stilaan wat groter, dit is een normaal verschijnsel. Op 70 jaar hebben 4 van de 5 mannen een vergrote prostaat. Goedaardige prostaatvergroting noemt men ook wel Benigne Prostaat Hyperplasie (BPH). De prostaat groeit groter door een toename van het aantal cellen, dit wordt 'hyperplasie' genoemd. De precieze oorzaak voor deze toename is (nog) niet bekend. In een enkel geval wordt de prostaat groter of stugger als gevolg van een
ontsteking of door een
kwaadaardig gezwel.
Plasklachten door prostaatvergroting
Als de prostaat groter wordt, kan deze de plasbuis net onder de blaas drukken. Deze vernauwing van de plasbuis kan ertoe leiden dat sommige mannen met een vergrote prostaat problemen met plassen krijgen. Prostaatvergroting is het meest voorkomende gezondheidsprobleem bij mannen ouder dan 60 jaar. BHP is een goedaardige aandoening (geen kanker) bij oudere mannen.
Symptomen van een vergrote prostaat
Verschijnselen
Ongeveer 1 op de 3 mannen van 50 jaar en ouder ontwikkelt klachten als gevolg van een prostaatvergroting. Deze klachten bestaan uit:
- Een zwakke straal tijdens het plassen. De urinestraal wordt niet alleen minder krachtig, maar kan ook onderbroken zijn. Al met al duurt het langer om de blaas helemaal leeg te plassen.
- Startproblemen bij het plassen, dat wil zeggen dat het een tijdje duurt voordat de urine begint te lopen als men gaat plassen
- Nadruppelen na het plassen, waardoor men wat druppeltjes urine verliest kort nadat men geplast heeft.
- Frequent urineren, vooral 's nachts moet je vaak uit bed om te plassen.
- Aandrang, soms moet men zich haasten om op tijd op het toilet te zijn.
- Onbewust kleine hoeveelheden urine verliezen, wat 'incontinentie' wordt genoemd.
In het begin zijn de symptomen vaak vrij mild en met het voortschrijden der jaren kunnen ze langzaamaan verergeren.
Internationale Prostaat Symptoom Score
De huisarts kan voor het kwantificeren van de ernst van de
plasklachten en de door de patiënt ervaren hinder een vragenlijst met scores gebruiken. Het meest gebruikt en bestudeerd is de
Internationale Prostaat Symptoom Score (IPPS), een vragenlijst met zeven items die door de
American Urological Association werd ontwikkeld en gevalideerd, en in de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) wordt aanbevolen. Er wordt steeds gevraagd naar de frequentie waarin de klachten zich voordoen. IPSS is goed bruikbaar voor het maken van een inschatting van de ernst van de symptomen en het monitoren van het beloop ervan met of zonder behandeling.
Vul de volgende vragenlijst in, waarbij:
- < staat voor 'minder dan'; en
- > staat voor 'meer dan'.
Hoe vaak had u in de afgelopen maand... | Nooit | < 1 op 5 | < de helft | ± de helft | > de helft | Bijna altijd |
het gevoel dat uw blaas nog niet leeg was nadat u had geplast? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
dat u binnen 2 uur nadat u geplast had weer moest plassen? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
dat u tijdens het plassen merkte dat de straal enkele keren stopte en weer begon? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
moeite om het plassen uit te stellen? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
een zwakke urinestraal? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
dat u moest persen om de urinestraal op gang te brengen? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Hoe vaak moest u in de afgelopen maand... | Nooit | 1 x | 2 x | 3 x | 4 x | 5 x |
gemiddeld per nacht het bed uit om te plassen? | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
De antwoorden zijn gescoord op een zespuntenschaal (0-5 punten) en kunnen nu worden opgeteld tot een totaalscore. Er wordt doorgaans de volgende indeling naar ernst gehanteerd:
- 0 tot 7 punten - geen of geringe klachten;
- 8 tot 19 punten - matige klachten;
- 20 tot 35 punten - ernstige klachten.
Complicaties van een prostaatvergroting?
De urineafvoer kan plotseling geblokkeerd raken, waardoor men niet kan plassen. Dit noemt men 'acute
urineretentie', hetgeen een medische noodsituatie is waarbij men direct behandeld moet worden. Er kan ook 'chronische urineretentie' ontstaan: een ophoping van urine in de blaas gedurende langere tijd omdat men de blaas niet meer helemaal leeg kan plassen. De hoeveelheid urine die in de blaas achterblijft, wordt steeds groter. Dit kan leiden tot ontstekingen of ongewild urineverlies. Er kunnen ook
prostaatstenen ontstaan als gevolg van een prostaatvergroting.
Onderzoek en diagnose
De prostaat kan onderzocht worden door middel van een rectaal toucher. Hierbij wordt door de (huis)arts een gehandschoende vinger via het rectum naar binnen gebracht, waarmee de prostaat wordt onderzocht en de arts kan inschatten hoe groot de prostaat ongeveer is. Ook kunnen urine en bloed onderzocht worden. Dit om ontstekingen, kanker of nierproblemen uit te sluiten. Het is van belang dat andere mogelijke oorzaken van een vergrote prostaat, zoals kanker, worden uitgesloten, voordat de patiënt wordt behandeld voor goedaardige prostaatvergroting. Bij ernstige klachten en complicatie kan de huisarts de patiënt verwijzen naar een specialist in het ziekenhuis voor verdere tests en onderzoeken.
Prostaatvergroting behandeling
Geen behandeling
In veel gevallen veroorzaakt een prostaatvergroting geen schade of complicaties en hoeft men niet tot behandeling over te gaan. Of men overgaat tot behandeling is afhankelijk van de ernst van de klachten. Bij milde of matige symptomen kan regelmatige controle plaatsvinden om te beoordelen of de prostaat verder groeit en of de symptomen verergeren. De klachten worden lang niet altijd erger en kunnen zelfs spontaan verdwijnen. Indien de klachten ernstiger worden, zijn er grofweg een drietal behandelingen beschikbaar.
Medicatie bij prostaatvergroting /
Bron: Jarmoluk, PixabayMedicatie
Er zijn twee soorten geneesmiddelen die de klachten kunnen doen verminderen:
- Alpha-1- blokkers. Deze helpen de spiervezels in de prostaat en het prostaatkapsel ontspannen, zodat de patiënt minder vaak hoeft te plassen.
- 5- alpha-reductase-remmers. Deze medicijnen hebben invloed op de mannelijke hormoonhuishouding en verminderen de prostaatvolume, soms met wel 30%. Bij 1 op de 20 patiënten kan verminderd seksueel verlangen en impotentie optreden.
Chirurgie
Bij ernstige klachten en complicaties en wanneer medicatie onvoldoende soelaas biedt, kan men een chirurgische ingreep overwegen. De meest toegepaste operatie is de zogeheten 'Trans Urethrale Resectie van de Prostaat' (TURP), waarbij door de plasbuis een deel van van de prostaat wordt afgepeld. De laatste jaren zijn er ook verscheidene nieuwe behandelmethoden ontwikkeld. Van de nieuwe methoden wordt TUMT het meest toegepast. TUMT staat voor 'trans urethrale microwave thermotherapie' en wordt ook wel 'warmtebehandeling' of 'thermotherapie' genoemd. Hierbij wordt een speciale katheter in de plasbuis gebracht en via dit slangetje wordt met behulp van microgolven prostaatweefsel verhit. Door de verhitting verschrompelt een deel van dit weefsel en ontstaat er weer ruimte.
Laserbehandeling
Een nieuwe, moderne behandelingsmethode van prostaatvergrotingen is laserbehandeling met de
GreenLight laser. De ingreep is vrijwel bloedloos, waardoor de opnameduur teruggebracht wordt van twee tot vier dagen naar één nacht. De behandeling vindt plaats op de operatiekamer en tijdens de ingreep brengt de uroloog een kijkbuis, een zogeheten scoop, de plasbuis in. Door deze buis gaat vervolgens een laserdraad, een fiber, waaraan de lasermachine wordt aangesloten. De uroloog activeert vervolgens de laser, waarna er een felgroen laserlicht door de buis komt die het extra weefsel van de vergrote prostaat verdampt. Door deze ingreep wordt de prostaat teruggebracht naar zijn normale grootte. De behandeling duurt zo’n één tot anderhalf uur. Na afloop krijg je een blaaskatheter, welke na één dag wordt verwijderd.
Kruiden (Serenoa repens)
Er worden meerdere geneesmiddelen op basis van planten voorgesteld voor de behandeling van prostaatvergroting, ofschoon hun werkingsmechanisme onduidelijk is. Serenoa repens is het best bestudeerd. Verscheidene onderzoeken tonen een gunstig effect op de symptomen nachtelijk plassen, urinestroomsnelheid en het residuele volume. De prostaatgrootte wordt niet beïnvloed.
Zittend plassen
Mannen met een goedaardig vergrote prostaat kunnen beter gaan zitten bij het plassen. Hierdoor lijkt er een krachtiger straal te zijn, terwijl de plastijd korter lijkt te worden en de blaas wordt op deze manier beter leeggeplast, waardoor ze minder risico op blaasontsteking lopen. Wanneer je zit zijn de spieren in benen en bekken meer ontspannen, waardoor je de blaas beter leeg kunt plassen. Dat blijkt uit bestudering van de wetenschappelijke literatuur op dit gebied. Onderzoekers van het LUMC publiceerden de resultaten op 22 juli 2014 in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE. Medicijnen die de
spierspanning rond de blaas verminderen kunnen verlichting geven. Maar dit onderzoek toont aan dat het effect van zittend plassen bijna net zo groot is. Het is echter niet aan te raden met medicijnen te stoppen. Waarschijnlijk werkt een combinatie van medicatie en zitten bij het plassen het beste.
Gezonde voeding gaat prostaatklachten tegen /
Bron: Oleksandra Naumenko/ShutterstockProstaatvergroting tegengaan
Prostaatklachten kan je nooit helemaal voorkomen en de prostaat wordt groter bij het ouder worden, maar er zijn maatregelen die kunnen bijdragen aan de conditie van je prostaat. Eet veel groente en fruit en zorg dagelijks voor lichaamsbeweging. Mannen die regelmatig lichamelijk actief zijn hebben een veel kleinere kans op prostaatproblemen dan mannen die een inactief bestaan leiden.
Een vergrote prostaat en prostaatkanker
Mannen met een vergrote prostaat hebben géén verhoogd risico op
prostaatkanker. Deze twee problemen beginnen gewoonlijk in verschillende delen van de prostaat. Mannen kunnen wel tegelijkertijd een vergrote prostaat- en prostaatkanker hebben. Lokale prostaatkanker (dus kanker die niet is verspreid buiten de prostaat) veroorzaakt meestal geen symptomen bij het plassen. Als je je zorgen maakt over prostaatkanker, maak dan een afspraak met de huisarts.
Hoe kan een vergrote prostaat je leven beïnvloeden?
Het hebben van een vergrote prostaat heeft op verschillende manieren invloed op mannen. Sommige mannen hebben slechts in geringe mate last van symptomen en hebben geen behandeling nodig. Andere mannen hebben het gevoel dat ze dichtbij een toilet moeten blijven, omdat ze steeds moeten plassen. Dit kan behoorlijk interfereren met je dagelijkse leven, zoals werken, autorijden, buiten zijn en het bijwonen van sociale evenementen. Als je 's nachts vaak je bed uit moet om te plassen, kan dit je slaap danig verstoren waardoor je overdag minder uitgerust en soms zelfs gewoon
moe bent. Sommige mannen met een prostaatvergroting merken dat hun klachten na verloop van tijd zonder behandeling afnemen. Maar voor de meeste mannen geldt dat (zonder behandeling) de symptomen min of meer hetzelfde blijven of langzamerhand erger worden.
Lees verder