Narcistische persoonlijkheidsstoornis: Symptomen narcisme

Af en toe over zichzelf opscheppen is een menselijk kenmerk. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben echter een vertekend zelfbeeld en gaan hierin tot het uiterste vanwege een extreem gevoel van eigenwaarde. Ze vertonen vaak een overdreven zelfvertrouwen, waarderen de gevoelens en ideeën van anderen niet, en negeren de behoeften van anderen. Achter dit masker kan echter een persoon schuilgaan die kwetsbaar is voor kritiek. Narcisme leidt vaak tot aanzienlijke problemen of beperkingen in verschillende levensgebieden, zoals werk en persoonlijke relaties. Voor de diagnose moet dit patroon van innerlijke ervaring en gedrag langdurig aanwezig zijn. Behandelingsopties kunnen medicatie, psychotherapie en eventuele ondersteunende behandelingen voor bijkomende complicaties omvatten. Het woord "narcisme" is afgeleid van een Griekse mythe waarin de knappe jongeman Narcissus zijn eigen spiegelbeeld in een plas water ziet en daar verliefd op wordt.

• Oorzaken van narcisme
• Symptomen: Gedrag en innerlijke beleving bij narcisten
• Emotionele reacties en zelfperceptie
• Sociale impact en conflicten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Innovaties in psychotherapie
• Prognose van de psychische aandoening
• Levensstijl en zelfzorg
• Impact van levensstijl op symptomatische behandeling
• Ondersteuning en zelfhulp
• Complicaties van narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Praktische tips voor het omgaan met narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Omgaan met de patiënt met narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Therapie en ondersteuning
• Communicatie en conflicthantering
• Zelfzorg en grenzen voor de omgeving
• Begrip en geduld met narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Wanneer professionele hulp inschakelen
• Misvattingen rond narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd egoïstisch
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd zelfverzekerd
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn slecht in relaties
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis willen altijd de controle hebben
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd onvriendelijk of vijandig
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn niet in staat om liefde te voelen
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis is altijd het gevolg van opvoeding of trauma
• Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen niet veranderen

Oorzaken van narcisme

De exacte oorzaak van narcisme is anno augustus 2024 nog niet volledig bekend, maar er zijn verschillende theorieën over mogelijke oorzaken. Wetenschappers vermoeden dat meerdere factoren een rol spelen bij de ontwikkeling van narcisme, zoals genetische aanleg, neurobiologische factoren, en opvoedingsomstandigheden. Een kind dat overmatig wordt bewonderd door zijn ouders of juist overdreven veel kritiek krijgt, heeft een grotere kans om later een narcistische persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen. Ook factoren zoals een onveilige hechting of een gebrek aan empathie tijdens de vroege jeugd kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van narcistische kenmerken.

Symptomen: Gedrag en innerlijke beleving bij narcisten

Een narcist denkt vaak voornamelijk aan zichzelf en praat veel over zijn eigen prestaties en kwaliteiten. Hij verlangt naar constante aandacht en bewondering en overdrijft vaak zijn talenten en prestaties. Narcisten geloven dat ze uniek en speciaal zijn en stellen vaak onrealistische doelen. Ze ervaren vaak brede en snelle stemmingswisselingen en vinden het moeilijk om de gevoelens van anderen serieus te nemen. Het winnen van een competitie of het behalen van succes is voor narcisten van groot belang, en ze kunnen fantaseren over onbeperkt succes, geld en macht. Ondanks een ogenschijnlijk hoog zelfbeeld, ervaren veel narcisten een diepgeworteld gevoel van onveiligheid en kwetsbaarheid. Ze zijn vaak competitief en voelen zich bedreigd door de prestaties van anderen, wat kan leiden tot stormachtige en kortdurende relaties, waarbij ze een spoor van gekwetste gevoelens achterlaten.

Narcisten reageren vaak extreem op kritiek door deze te negeren of door sterke gevoelens van jaloezie, woede en prikkelbaarheid te tonen. Ze hebben moeite met het accepteren van verantwoordelijkheid voor hun fouten en mislukkingen en zien zichzelf vaak als natuurlijke leiders die anderen gemakkelijk kunnen beïnvloeden. Ze luisteren niet goed naar anderen en onderbreken vaak, waarbij ze voornamelijk geïnteresseerd zijn in hun eigen behoeften en wensen.

Emotionele reacties en zelfperceptie

Hoewel narcisten vaak een groot zelfbeeld uitstralen, ligt daar vaak een gevoel van onzekerheid en kwetsbaarheid onder. Ze zijn extreem gevoelig voor kritiek, wat kan leiden tot woede of een geprefereerde vlucht in zelfverheerlijking. Het kan moeilijk zijn voor hen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun fouten, aangezien dit hun zelfbeeld zou kunnen bedreigen.

Overreactie op kritiek
Wanneer narcisten worden geconfronteerd met kritiek, kunnen ze deze vaak niet op een gezonde manier verwerken. Ze kunnen hun boosheid richten op de persoon die de kritiek uit, of proberen de situatie te bagatelliseren door de schuld bij anderen te leggen. Het vermogen om constructieve feedback te accepteren en te gebruiken is vaak minimaal, wat hen belemmert in persoonlijke groei.

Onrealistische verwachtingen van succes
Patiënten met narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben vaak grandioze fantasieën over succes, macht of onbereikbare doelen. Deze onrealistische verwachtingen kunnen hen onterecht in een staat van ontevredenheid houden, aangezien ze verwachten dat anderen hen behandelen volgens een standaard die vaak niet overeenkomt met de werkelijkheid.

Sociale impact en conflicten

De symptomen van narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben vaak een verwoestende impact op de sociale relaties en het dagelijks functioneren van de patiënt. De interpersoonlijke conflicten kunnen variëren van kleine meningsverschillen tot grove ruzies, afhankelijk van de mate van narcisme en de intensiteit van de gevoelens van superioriteit.

Verstoorde relaties op het werk en in sociale kring
Patiënten met narcistische trekken kunnen het moeilijk vinden om met collega’s of vrienden samen te werken. Ze hebben vaak een hoge verwachting van hun eigen prestaties en kunnen hun succes afmeten aan de prestaties van anderen, wat leidt tot conflicten of jaloezie. Deze spanning kan resulteren in eenzaamheid of het verlies van sociale steun, wat het risico op depressieve gevoelens vergroot.

Patiënten met narcisme en hun omgang met gezag
Narcisten hebben vaak moeite met het accepteren van autoriteit of gezag, aangezien dit hun gevoel van superioriteit kan bedreigen. Ze kunnen ongeduldig zijn met regels of structuren die hun vrijheid beperken, wat kan leiden tot conflicten met leidinggevenden of andere gezagsdragers.

Diagnose en onderzoeken

Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis realiseren zich vaak niet dat ze een psychisch probleem hebben, wat hen minder geneigd maakt om een arts te raadplegen en zo een behandeling te ondergaan. Er bestaan geen specifieke laboratoriumtests om een narcistische persoonlijkheidsstoornis te bevestigen. De arts voert een lichamelijk onderzoek uit om andere medische aandoeningen uit te sluiten en gebruikt vaak psychologische evaluatietools. Dit kan het invullen van vragenlijsten omvatten die meten hoeveel aandacht en macht iemand verlangt. Vaak erkennen mensen met narcistische trekken trots hun narcistische kenmerken, wat hun zelfperceptie versterkt. Voor de bevestiging van de diagnose moeten de symptomen chronisch en persistent zijn.

Behandeling van narcistische persoonlijkheidsstoornis

Er bestaat geen specifieke medicatie voor de behandeling van narcistische persoonlijkheidsstoornis. Echter, indien er sprake is van bijkomende aandoeningen zoals depressie of angststoornissen, kunnen medicijnen worden voorgeschreven om deze symptomen te behandelen. Het behandelen van verslavingen zoals alcohol- of drugsmisbruik is ook cruciaal, aangezien deze vaak gepaard gaan met narcistische persoonlijkheidsstoornis. Psychotherapie, vooral cognitieve gedragstherapie en psychodynamische therapie, kan nuttig zijn bij het aanleren van gezondere manieren van omgaan met anderen en het bevorderen van empathie en zelfreflectie. De effectiviteit van therapie hangt echter sterk af van de bereidheid van de persoon om open te staan voor feedback en verandering.

Innovaties in psychotherapie

Nieuwe benaderingen in psychotherapie, zoals schematherapie en EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), worden steeds vaker toegepast bij de behandeling van narcistische persoonlijkheidsstoornis. Deze therapieën richten zich op diepgewortelde patronen van denken en voelen die bijdragen aan de narcistische trekken en kunnen helpen bij het verwerken van trauma’s en het verbeteren van interpersoonlijke vaardigheden.

Prognose van de psychische aandoening

De prognose voor patiënten met narcistische persoonlijkheidsstoornis varieert sterk. Hoewel veel patiënten merken dat hun symptomen minder intens worden naarmate ze ouder worden, blijft de stoornis vaak aanwezig. De levenskwaliteit kan aanzienlijk verbeteren met de juiste behandeling, hoewel de veranderingen in het gedrag van de patiënt langzaam en geleidelijk plaatsvinden.

Veranderingen in de loop van de tijd
Naarmate patiënten ouder worden, kunnen ze minder behoefte hebben aan constante bewondering en zich meer richten op interpersoonlijke stabiliteit. Het is mogelijk dat de symptomen van narcisme in ernst afnemen, hoewel de onderliggende kenmerken van de stoornis moeilijk volledig te verhelpen zijn zonder langdurige en intensieve therapie.

Langdurige effecten van therapie
Met de juiste therapie kunnen sommige patiënten leren hun narcistische gedragingen te verminderen en effectiever om te gaan met hun relaties en emotionele welzijn. Echter, therapie kan niet altijd volledig de kern van de narcistische stoornis oplossen, wat betekent dat voortdurende zorg en opvolging noodzakelijk kunnen blijven.

Levensstijl en zelfzorg

Impact van levensstijl op symptomatische behandeling

Levensstijlkeuzes zoals regelmatige lichaamsbeweging, een gezond dieet, en goede slaappatronen kunnen de algemene geestelijke gezondheid bevorderen en mogelijk bijdragen aan een betere behandeling van narcistische symptomen. Het integreren van mindfulness en stressbeheersingstechnieken kan ook helpen om de impact van de stoornis op het dagelijks functioneren te verminderen.

Ondersteuning en zelfhulp

Zelfhulpstrategieën en ondersteuningsgroepen kunnen waardevolle bronnen zijn voor mensen die worstelen met narcistische trekken. Het delen van ervaringen en het leren van anderen kan helpen bij het ontwikkelen van copingmechanismen en het verbeteren van sociale vaardigheden.

Complicaties van narcistische persoonlijkheidsstoornis

Een narcistische persoonlijkheidsstoornis kan leiden tot aanzienlijke problemen in relaties, werk, school en financiën. Personen met deze stoornis ervaren vaak gevoelens van ongelukkigheid en teleurstelling wanneer ze niet de speciale aandacht of bewondering ontvangen die ze denken te verdienen. Andere mogelijke complicaties zijn depressie, angststoornissen, alcohol- en drugsmisbruik, en zelfmoordgedachten of -gedrag. De combinatie van narcisme met deze complicaties kan de behandeling bemoeilijken en vraagt om een geïntegreerde aanpak die zowel de persoonlijkheidsstoornis als de bijkomende problemen aanpakt.

Praktische tips voor het omgaan met narcistische persoonlijkheidsstoornis

Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) wordt gekarakteriseerd door een sterk gevoel van eigenbelang, gebrek aan empathie voor anderen, en een voortdurende behoefte aan bewondering. Patiënten met NPS kunnen moeilijkheden ervaren in sociale relaties, en het kan voor hun omgeving uitdagend zijn om met hen om te gaan. Voor zowel de patiënt als hun omgeving zijn er praktische strategieën die kunnen helpen om met deze stoornis om te gaan en het dagelijks leven te vergemakkelijken.

Omgaan met de patiënt met narcistische persoonlijkheidsstoornis

Als je een patiënt met narcistische persoonlijkheidsstoornis in je omgeving hebt, is het belangrijk om grenzen duidelijk en consequent te stellen. Personen met NPS kunnen vaak proberen de controle te krijgen of anderen te manipuleren. Het is cruciaal om je eigen grenzen te bewaken en je niet te laten meeslepen door hun gedragingen. Wees assertief en stel je grenzen op een kalme en standvastige manier.

Hoewel het moeilijk kan zijn, probeer altijd geduldig en kalm te blijven in gesprekken, vooral als de patiënt kritisch of beledigend wordt. Narcistische patiënten kunnen gevoelig zijn voor kritiek, dus probeer opbouwende feedback te geven en benadruk positieve punten wanneer mogelijk. Dit kan helpen om conflicten te voorkomen, hoewel het soms moeilijk kan zijn om hen echt te bereiken.

Therapie en ondersteuning

Hoewel patiënten met narcistische persoonlijkheidsstoornis vaak geen therapeutische hulp zoeken (omdat ze denken dat er niets mis is), is therapie essentieel voor het verbeteren van de symptomen en het omgaan met de stoornis. Cognitieve gedragstherapie kan nuttig zijn om onrealistische denkpatronen te doorbreken en meer empathie te ontwikkelen voor anderen.

Voor patiënten is het belangrijk om therapie als een hulpmiddel te zien voor zelfverbetering. Het kan tijd kosten voordat ze de voordelen van therapie inzien, maar het kan hen helpen om beter om te gaan met hun relaties en emoties. Ondersteuning van familie en vrienden is ook belangrijk, zodat de patiënt zich gesteund voelt in hun behandeling en vooruitgang.

Communicatie en conflicthantering

Narcistische patiënten kunnen communicatie moeilijk maken, vooral wanneer ze de behoefte hebben om constant in het middelpunt van de aandacht te staan of hun mening op te dringen. Het is belangrijk om effectief met hen te communiceren door assertief te zijn, maar ook ruimte te geven voor hun gevoelens, zonder hun dominante houding te bevestigen. Wees duidelijk en direct in gesprekken, maar probeer te voorkomen dat je in een machtsstrijd terechtkomt.

Conflicten met een patiënt met NPS kunnen snel escaleren, vooral als ze zich gekrenkt of niet begrepen voelen. Het is nuttig om conflicten rustig aan te pakken en ze niet persoonlijk op te nemen. Probeer in plaats van een discussie, een oplossing te vinden die beide partijen tegemoetkomt, hoewel dit vaak lastig kan zijn door de vastberadenheid van de patiënt om de controle te behouden.

Zelfzorg en grenzen voor de omgeving

Het omgaan met iemand met narcistische persoonlijkheidsstoornis kan emotioneel en mentaal belastend zijn. Het is belangrijk voor de omgeving van de patiënt om goed voor zichzelf te zorgen en regelmatig tijd voor ontspanning en reflectie te nemen. Soms is het nodig om emotioneel afstand te nemen van de situatie om zelf niet te worden uitgeput.

Individuen in de omgeving moeten zich blijven concentreren op het stellen van gezonde grenzen en het onderhouden van een steunnetwerk. Het kan helpen om met een therapeut of steungroepen te praten, zodat je kunt leren omgaan met de uitdagingen die gepaard gaan met deze stoornis. Het ontwikkelen van sterke communicatieve vaardigheden en het verkrijgen van meer inzicht in de stoornis kan je helpen om in relaties met de patiënt effectiever te zijn.

Begrip en geduld met narcistische persoonlijkheidsstoornis

Hoewel het voor de omgeving van een patiënt met narcistische persoonlijkheidsstoornis soms frustrerend kan zijn, is geduld en begrip essentieel. De patiënt heeft vaak een onderliggend gebrek aan zelfvertrouwen en onzekerheid, wat zich uit in narcistisch gedrag. Dit betekent niet dat ze altijd in staat zijn om gezonde, empathische relaties te ontwikkelen, maar met geduld kunnen ze leren om te communiceren en omgaan met anderen.

Het is belangrijk om als omgeving te begrijpen dat verandering tijd kost. Hoewel de patiënt misschien niet onmiddellijk responsief is, kan consistente therapeutische interventie en steun helpen bij het verminderen van enkele van de meer schadelijke gedragingen. Het ontwikkelen van meer zelfbewustzijn kan de patiënt helpen om minder zelfgericht te worden en hun gedrag aan te passen aan de behoeften van hun relaties.

Wanneer professionele hulp inschakelen

Professionele hulp is vaak essentieel bij de behandeling van narcistische persoonlijkheidsstoornis. Als je vermoedt dat je of iemand anders in je omgeving deze stoornis heeft, is het belangrijk om een arts of psycholoog te raadplegen. Behandeling kan de vorm hebben van therapie, en in sommige gevallen kunnen medicijnen worden voorgeschreven om gerelateerde symptomen zoals angst of depressie te behandelen.

Indien de patiënt zich niet openstelt voor therapie, kan het nog steeds nuttig zijn om als familielid of partner de situatie met een therapeut te bespreken om manieren te vinden om met de gedragingen van de patiënt om te gaan. Hulp inschakelen kan niet alleen het leven van de patiënt verbeteren, maar ook de kwaliteit van de relaties rondom hen.

Misvattingen rond narcistische persoonlijkheidsstoornis

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd egoïstisch

Het is een veelvoorkomende misvatting dat mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis altijd egoïstisch zijn. Hoewel narcissisme vaak gepaard gaat met een overdreven gevoel van eigenbelang, betekent dit niet dat iemand met deze stoornis geen rekening kan houden met anderen. In sommige gevallen kunnen mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis juist anderen gebruiken om hun eigen doelen te bereiken, maar dit betekent niet noodzakelijkerwijs dat ze constant egoïstisch gedrag vertonen.

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd zelfverzekerd

Er wordt vaak gedacht dat mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis altijd zelfverzekerd en vol vertrouwen zijn. Hoewel sommige mensen met deze stoornis inderdaad een opgeblazen zelfbeeld kunnen hebben, ervaren anderen juist onzekerheid en kwetsbaarheid. Dit komt doordat hun externe zelfvertrouwen vaak een verdediging is tegen diepgewortelde gevoelens van onzekerheid en minderwaardigheid.

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn slecht in relaties

Het idee dat mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis helemaal niet in staat zouden zijn om gezonde relaties te onderhouden, is een misverstand. Hoewel mensen met deze stoornis vaak moeite hebben met het tonen van empathie en het onderhouden van gelijkwaardige relaties, kunnen ze wel degelijk relaties aangaan. Het kan zijn dat de relaties oppervlakkig zijn of dat de ander wordt gemanipuleerd, maar het is niet zo dat mensen met deze stoornis nooit betekenisvolle banden kunnen hebben.

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis willen altijd de controle hebben

Veel mensen denken dat iemand met narcistische persoonlijkheidsstoornis altijd de controle wil hebben, maar dit is niet altijd het geval. Hoewel sommige mensen met deze stoornis inderdaad het gevoel hebben dat ze de leiding moeten nemen, kan het voor anderen juist belangrijker zijn om bewondering te krijgen en in de schijnwerpers te staan. Het verlangen naar controle kan dus variëren, afhankelijk van de persoon en de situatie.

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd onvriendelijk of vijandig

Er bestaat een misverstand dat mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis altijd onvriendelijk of vijandig zijn. In werkelijkheid kunnen veel mensen met deze stoornis charmant en sociaal lijken, vooral als ze een voordeel kunnen behalen uit interacties met anderen. Het is pas wanneer ze zich bedreigd voelen in hun zelfbeeld of wanneer ze niet krijgen wat ze willen, dat de vijandigheid naar voren kan komen.

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn niet in staat om liefde te voelen

Een veelvoorkomende misvatting is dat mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis niet in staat zouden zijn om liefde te voelen. In werkelijkheid kunnen ze liefde ervaren, maar vaak op een andere manier dan mensen zonder deze stoornis. De manier waarop ze liefde tonen, kan vaak egocentrisch zijn en meer gericht op het ontvangen van bewondering dan op het geven van onzelfzuchtige zorg.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis is altijd het gevolg van opvoeding of trauma

Sommigen geloven dat narcistische persoonlijkheidsstoornis altijd het gevolg is van een slechte opvoeding of trauma in de kindertijd. Hoewel negatieve opvoedingsomstandigheden, zoals overmatige kritiek of verwaarlozing, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van narcistische trekken, is de oorzaak vaak complexer. Genetische factoren, temperament en andere omgevingsinvloeden kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van deze stoornis.

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen niet veranderen

Er wordt vaak gedacht dat mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis niet in staat zijn om te veranderen. Hoewel het waar is dat deze stoornis moeilijk te behandelen kan zijn, is verandering zeker mogelijk. Met de juiste therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie, kunnen mensen met deze stoornis leren om hun gedrag aan te passen, meer empathie te tonen en gezondere relaties te ontwikkelen. Het is een lang proces, maar het is niet onmogelijk om vooruitgang te boeken.

Lees verder

• Persoonlijkheidsstoornissen: Soorten en kenmerken