Vergrote prostaat of BPH (Benigne Prostaat Hyperplasie)

Vergrote prostaat wordt ook wel Benigne Prostaat Hyperplasie (BHP) of Benigne Prostaat Hypertrofie genoemd. Veel mannen van 50 jaar of ouder hebben in enige mate een vergrote prostaat. Een geringe vergroting van de prostaat die geen klachten geeft, is een normaal verschijnsel bij het ouder worden. Prostaatvergroting is een niet-kankerachtige aandoening van de prostaat; het heeft dus niets met prostaatkanker te maken. De oorzaak van deze aandoening is onbekend. Een goedaardige prostaatvergroting kan op verschillende manieren behandeld worden, onder meer met medicijnen.

• Wat is een vergrote prostaat?
• Ligging van de prostaat
• Symptomen vergrote prostaat
• Verschijnselen
• Plasklachten zijn van invloed op de levenskwaliteit en levensvreugde
• Oorzaken van een vergrote prostaat
• Veroudering
• Hormonale veranderingen
• Genetische aanleg
• Chronische ontstekingen
• Levensstijlfactoren
• Hormonale onevenwichtigheden
• Onderzoek en diagnose
• Rectaal toucher
• PSA-bloedonderzoek
• Urineonderzoek
• Cystoscopie en echografie
• Behandeling vergrote prostaat
• Ruimtescheppende medicijnen - alpha 1 blokkers
• Prostaat verkleinende medicijnen - 5 alpha reductase remmers
• Combinatietherapie
• Trans Urethrale Resectie van de Prostaat (TURP)
• Laserbehandeling
• Operatie via de buikwand
• Prostaat-arterie-embolisatie (PAE)
• Wat kun je zelf kunt doen
• Zittend plassen
• Prostaatmassage
• Prognose bij een vergrote prostaat
• Goede vooruitzichten
• Langetermijnresultaten
• Levenskwaliteit
• Conclusie
• Preventie

Wat is een vergrote prostaat?

Een vergrote prostaat, of Benigne Prostaat Hyperplasie (BHP), komt vaak voor bij mannen van 50 jaar en ouder. Denk aan de prostaat als een walnootvormige klier onderaan je blaas. Bij BHP groeit deze klier als een opgezwollen ballon.

Deze vergroting kan de plasbuis, die door de prostaat loopt, in de verdrukking brengen. Dit veroorzaakt vaak problemen bij het urineren, zoals een zwakke straal, frequent plassen, vooral 's nachts, alsmede moeite met het starten van de urinestroom.

Een lichte vergroting van de prostaat is normaal en hoort bij het ouder worden. Het heeft niets te maken met prostaatkanker. De exacte oorzaak van de vergroting is onbekend, maar er zijn gelukkig behandelingen beschikbaar om de symptomen te verlichten. Vaak gebeurt dit met medicijnen.

Ligging van de prostaat

Stel je voor dat je lichaam een goed georganiseerde werkplaats is, met elk orgaan op een specifieke plek als gereedschap op een werkbank. De prostaat is als een klein, maar belangrijk mechanisch onderdeel dat net onder je blaas ligt, als een soort schakelaar die de stroom van vloeistoffen regelt.

In deze werkplaats ligt de prostaat ongeveer ter hoogte van je kruis, als een stevige schijf van ongeveer de grootte van een walnoot. Het zit om de plasbuis heen, zoals een ring die een stuk draad omhult. Deze ring is ingebed in een net van spieren en weefsels, die ervoor zorgen dat alles op zijn plaats blijft en soepel functioneert.

Wanneer de prostaat vergroot, voelt het alsof de ring om je draad te veel uitrekt en de normale werking van de werkplaats begint te verstoren. Deze uitrekking kan druk uitoefenen op de plasbuis en zelfs de nabijgelegen structuren, wat leidt tot ongemak of problemen bij het plassen.

Symptomen vergrote prostaat

Verschijnselen

Aanvankelijk zal een prostaat die groter wordt, geen klachten geven. Als de prostaat echter steeds groter wordt, kan hij op den duur de urinebuis afknellen en vervormen. Dit zal het urineren beïnvloeden. Veelvoorkomende symptomen en verschijnselen van een vergrote prostaat zijn in dat geval:

• regelmatig plassen, zowel overdag als 's nachts;
• plotselinge drang om te urineren;
• vertraagd beginnen met urineren;
• pijn of brandend gevoel;
• gevoel dat de blaas nooit helemaal leeg wordt;
• (na)druppelen of lekken op het einde;
• zwakke en onderbroken urinestroom.

De blaas kan groter worden als er urine in achterblijft. Hierdoor kan de onderbuik opzetten. Ook bestaat het risico dat de urinewegen ontstoken raken.

Plasklachten zijn van invloed op de levenskwaliteit en levensvreugde

Een dergelijke vergroting van de prostaat die van invloed is op de urinestroom, is van invloed op de levensstijl van mannen. Als je vaak moet plassen, is dat zeer vervelend. Het verstoort niet alleen de slaap, maar sociale activiteiten moeten ook steeds onderbroken worden door een toiletgang. Sommige mannen gaan daardoor sociale activiteiten vermijden. Hun leefwereld wordt steeds kleiner.

Oorzaken van een vergrote prostaat

Veroudering

Natuurlijke ontwikkeling: Naarmate je ouder wordt, groeit de prostaat vaak. Dit is een veelvoorkomend verschijnsel bij mannen boven de 50 jaar.

Hormonale veranderingen

Testosteron en DHT: Veranderingen in de niveaus van testosteron en dihydrotestosteron (DHT) dragen bij aan de vergroting van de prostaat.

Testosteron is een belangrijk mannelijk hormoon. Een deel van testosteron wordt omgezet in dihydrotestosteron (DHT). Met het ouder worden kunnen de niveaus van testosteron en DHT veranderen. Verhoogde DHT stimuleert prostaatgroei. Deze groei leidt tot vergroting van de prostaat. Een onbalans tussen testosteron en DHT kan de vergroting verder bevorderen.

Genetische aanleg

Familiegeschiedenis: Erfelijkheid speelt een rol. Als je vader of broers prostaatproblemen hebben gehad, heb je een grotere kans om het zelf ook te ontwikkelen.

Chronische ontstekingen

Langdurige ontstekingen: Ontstekingen in de prostaat door infecties of andere oorzaken kunnen leiden tot vergroting.

Levensstijlfactoren

Dieet en lichaamsbeweging: Een ongezonde levensstijl met weinig beweging en een dieet met veel vet kan de gezondheid van de prostaat beïnvloeden.

Hormonale onevenwichtigheden

Andere hormonale aandoeningen: Aandoeningen die de hormoonbalans verstoren, zoals diabetes, kunnen bijdragen aan prostaatvergroting.

Onderzoek en diagnose

De volgende onderzoeken kunnen verricht worden:

Rectaal toucher

De prostaat kan vrij eenvoudig rectaal onderzocht worden door de huisarts. De arts brengt in dat geval de vinger in het rectum en onderzoekt de prostaat op onregelmatigheden, zoals eventuele knobbels (zie afbeelding 2). Zo'n onderzoek heet rectaal toucher. Bovengenoemde symptomen kunnen het gevolg zijn prostaatkanker.

PSA-bloedonderzoek

Teneinde kanker als een oorzaak van deze klachten trachten uit te sluiten, kan de arts een PSA-bloedonderzoek aanbevelen. PSA staat voor Prostaat Specifiek Antigeen en is een eiwit dat alleen in de prostaat wordt geproduceerd. Een verhoging van het PSA-gehalte in het bloed kan duiden op prostaatkanker. Doch bij goedaardige prostaatvergroting kan het PSA ook verhoogd zijn. Bij iets minder dan de helft van de goedaardige prostaatvergrotingen is dit het geval.

Normaal is het PSA-gehalte in het bloed onder de 4 (microgram per liter), maar bij een goedaardige vergroting kan dit stijgen tot wel 10. Om het nog iets ingewikkelder te maken: er bestaan bepaalde soorten agressieve prostaatkanker waarbij PSA-waarden voorkomen die duidelijk onder de 4 liggen. Het grote probleem bij de PSA-waarde is kortom, dat het moeilijk is daar een goede conclusie aan te verbinden.

Urineonderzoek

Voorts kan de arts urineonderzoek doen om een ontsteking van de prostaat uit te sluiten.

Cystoscopie en echografie

Mogelijke verdere onderzoeken zijn cystoscopie en echografie. Een cystoscopie is een inwendig onderzoek van de plasbuis en de blaas en bij een echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven waarmee onregelmatigheden in het lichaam opgespoord kunnen worden.

Behandeling vergrote prostaat

Onder meer de volgende behandelingen zijn mogelijk:

Ruimtescheppende medicijnen - alpha 1 blokkers

Dit zijn spierontspannende medicijnen van het gladde spierweefsel in het stroma en kapsel van de prostaat, in de urethra en in de blaashals, waardoor de persoon minder vaak naar het toilet hoeft.

Prostaat verkleinende medicijnen - 5 alpha reductase remmers

Deze medicijnen kunnen de prostaat met wel 30% verkleinen.

Combinatietherapie

Een combinatie van bovengenoemde medicijnen.

Trans Urethrale Resectie van de Prostaat (TURP)

Via de plasbuis holt de uroloog met een elektrisch verwarmd draadje de prostaat uit, waardoor de persoon weer normaal kan urineren.

Laserbehandeling

Via de plasbuis wordt een instrument ingebracht die middels laserlicht het binnenste gedeelte van de prostaat verdampt. Op deze manier ontstaat er meer ruimte. Een laserbehandeling met de GreenLight laser duurt zo’n één tot anderhalf uur, waarna de patiënt een blaaskatheter krijgt.

Operatie via de buikwand

Voor een operatieve ingreep via de buikwand wordt gekozen als de prostaat te groot is voor de TURP-behandeling.

Prostaat-arterie-embolisatie (PAE)

Deze procedure vermindert de bloedtoevoer naar de prostaat door kleine bolletjes in de bloedvaten van de prostaat te injecteren, wat leidt tot een vermindering van de prostaatgrootte.

Wat kun je zelf kunt doen

Zittend plassen

Mannen met een goedaardig vergrote prostaat kunnen beter gaan zitten bij het plassen. Hierdoor lijkt er een krachtiger straal te zijn, terwijl de plastijd korter lijkt te worden en de blaas wordt op deze manier beter leeggeplast, waardoor ze minder risico op blaasontsteking lopen. Wanneer je zit zijn de spieren in benen en bekken meer ontspannen, waardoor je de blaas beter leeg kunt plassen. Dat blijkt uit bestudering van de wetenschappelijke literatuur op dit gebied. Onderzoekers van het LUMC publiceerden de resultaten op 22 juli 2014 in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE. Medicijnen die de spierspanning rond de blaas verminderen kunnen verlichting geven. Maar dit onderzoek toont aan dat het effect van zittend plassen bijna net zo groot is. Het is echter niet aan te raden met medicijnen te stoppen. Waarschijnlijk werkt een combinatie van medicatie en zitten bij het plassen het beste.

Prostaatmassage

Wat het is: Prostaatmassage is een techniek waarbij de prostaat via de anus wordt gemasseerd. Dit gebeurt met een vinger of een speciaal ontworpen apparaat.

Voordelen:

• Verlichting van symptomen: Voor sommige mannen kan prostaatmassage tijdelijke verlichting bieden van symptomen zoals een gevoel van onvolledige lediging van de blaas.
• Verbetering van de bloedcirculatie: Het kan de bloedcirculatie in het gebied verbeteren, wat mogelijk bijdraagt aan een betere prostaatgezondheid.

Beperkingen:

• Geen oplossing voor prostaatvergroting: Het vermindert de prostaatgrootte niet en vervangt geen medicijnen of chirurgie.
• Risico op irritatie: Onzorgvuldige uitvoering kan leiden tot irritatie of infecties.
• Beperkt bewijs: Er is niet veel wetenschappelijk bewijs dat het echt helpt bij een vergrote prostaat.

Conclusie: Prostaatmassage kan tijdelijk comfort geven, maar het is geen vervanging voor reguliere behandelingen. Praat altijd met je arts voordat je het probeert.

Prognose bij een vergrote prostaat

Goede vooruitzichten

• Symptomen onder controle: Behandeling met medicijnen kan je klachten flink verlichten.
• Stabiele toestand: Veel mannen hebben milde symptomen die goed beheersbaar zijn.

Langetermijnresultaten

• Chronisch beheer: De vergrote prostaat blijft vaak een aandachtspunt. Regelmatige controles zijn nodig.
• Mogelijke ingrepen: Als medicijnen niet helpen, kan een operatie verbetering brengen. Dit vereist soms herstel.

Levenskwaliteit

• Actief leven mogelijk: Met de juiste behandeling kun je een normaal leven leiden. Aanpassing van je levensstijl kan nodig zijn.
• Aanpassing aan veranderingen: Mogelijk moet je je verwachtingen en routines bijstellen, maar veel mannen vinden een balans.

Conclusie

Een vergrote prostaat vereist voortdurende zorg, maar met de juiste behandeling en aanpassingen blijft de impact meestal beperkt.

Preventie

Neem de volgende preventieve maatregelen ina cht:

• Gezonde voeding: Eet veel groenten, fruit en volkorenproducten.
• Beperk vet en rood vlees: Vermijd voedingsmiddelen die het risico verhogen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Houd je gewicht onder controle en bevorder een goede bloedcirculatie.
• Vermijd overmatig alcoholgebruik: Beperk alcohol en stop met roken.
• Hydrateer goed: Drink voldoende water en vermijd langdurig vasthouden van urine.
• Regelmatige medische controles: Laat je prostaat regelmatig controleren door je arts.

Lees verder

• Vergrote prostaat: oorzaken, laseren en katheter na ingreep
• Natuurlijke middelen en kruiden tegen vergrote prostaat
• Prostaatvergroting: symptomen, onderzoeken en behandeling
• Prostaatvergroting tegengaan: tips voor een gezonde prostaat
• Vergrote prostaat: symptomen, behandeling en medicijnen