Nierkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Nierkanker symptomen ontstaan vaak later in het ziekteproces. De symptomen van nierkanker kunnen bestaan uit bloed in de urine, pijn in de nierstreek (pijn in de zij) en een voelbare zwelling in de buik. Bij nierkanker is er een kwaadaardig gezwel (ook wel tumor genoemd) in de nier. De meest voorkomende niertumor bij volwassenen is het niercelcarcinoom. Deze tumor ontstaat in de nierbuisjes. Nierkanker geeft aanvankelijk meestal geen klachten. Het is daarom moeilijk om de ziekte in een vroeg stadium vast te stellen. Later kan er bloed in de urine aanwezig zijn of kan aanhoudende pijn in de rug optreden. Verschillende behandelingen zijn mogelijk bij nierkanker. Als de niertumor niet is uitgezaaid, is operatie de behandeling van voorkeur. Bij uitzaaiingen wordt de tumor vaak ook verwijderd. Daarnaast kunnen doelgerichte therapie en/of immunotherapie bij uitzaaiingen helpen om de klachten te verminderen.

• Wat is nierkanker?
• Kanker in de nieren
• Vormen van nierkanker
• Symptomen van een tumor op de nier
• Oorzaak nierkanker
• Risicofactoren
• Diagnose en onderzoek
• Stadia van nierkanker
• Behandeling nierkanker
• Operatie bij nierkanker
• Andere methoden
• Arteriële embolisatie
• Immunotherapie
• Doelgerichte therapie
• Bestraling
• Chemotherapie
• Prognose en levensverwachting
• Preventie
• Professor UT ontwikkelt apparaat dat kanker opspoort

Wat is nierkanker?

Kanker in de nieren

Nierkanker is kanker die ontstaat in de nieren. De nieren zijn twee boonvormige organen, elk ongeveer ter grootte van een vuist. Elk mens is toegerust met twee nieren, die zich achter de buikholte bevinden, aan weerszijden van de wervelkolom waarbij de rechter nier wat lager ligt dan de linker nier. De nieren hebben als functie om een teveel aan water en afvalstoffen uit ons lichaam af te voeren.

Vormen van nierkanker

Niercelcarcinoom is bij volwassenen de meest voorkomende vorm van nierkanker. Deze vorm wordt ook wel Grawitztumor genoemd. Deze tumor ontstaat in de nierbuisjes, die deel uitmaken van de nefronen (de filtertjes) in de nier. Een andere vaker voorkomende vorm van nierkanker is de Wilms-tumor, ook nefroblastoom genoemd. Deze vorm komt alleen voor bij kinderen. Vaak treedt deze vorm van nierkanker op gedurende de eerste 5 levensjaren van het kind. In de meeste gevallen is maar één nier aangetast. De incidentie van nierkanker lijkt toe te nemen, maar het is niet duidelijk waarom.

Symptomen van een tumor op de nier

Nierkanker veroorzaakt in een vroeg stadium zelden symptomen. Daarom is het moeilijk om de ziekte vroegtijdig vast te stellen. Later kan nierkanker onder meer de volgende symptomen geven:

• Bloed in de urine, waardoor de urine roze, rood of colakleurig kan zijn;
• Aanhoudende pijn in de rug (in de zij, de nierstreek) en merkbare zwelling;
• Vaak en langdurig vermoeid zonder duidelijke oorzaak;
• Gevoel van lusteloosheid en apathie;
• Nachtzweten;
• Verlies van eetlust;
• Onverklaard gewichtsverlies
• Intermitterende koorts.

Oorzaak nierkanker

Het is niet precies duidelijk wat de oorzaak van niercelcarcinoom is. Een kankergezwel begint altijd met één abnormale cel, maar de precieze reden waarom cellen abnormaal worden is onduidelijk. Bepaalde genen in de cel veranderen of raken beschadigd, waardoor de cel abnormaal wordt en zich ongecontroleerd gaat vermenigvuldigen. Sommige mensen lopen een groter risico om nierkanker te krijgen.

Risicofactoren

Risicofactoren van nierkanker zijn:

• Overgewicht.
• Roken. Het blijkt dat rokers naar schatting een anderhalf keer zo grote kans hebben op nierkanker als niet-rokers.
• Hoge bloeddruk.
• Langdurige dialyse. Dialyse is een behandeling voor mensen van wie de nieren niet goed werken. Het verwijdert afvalstoffen uit het bloed.
• Von Hippel-Lindau (VHL) syndroom. Dit is een zeldzame erfelijke en aangeboren aandoening. De oorzaak is een verandering in het erfelijk materiaal, als gevolg waarvan er meer kans is op het ontstaan van goedaardige of kwaadaardige gezwellen (tumoren) op verschillende plekken in het lichaam waaronder de nieren.
• Beroepsrisico. Sommige mensen hebben een hoger risico op het krijgen van nierkanker, omdat ze in contact komen met bepaalde kankerverwekkende chemicaliën of stoffen op hun werkplek).
• Geslacht. Nierkanker komt twee keer zo vaak voor bij mannen als vrouwen.
• Oudere leeftijd. Het risico op nierkanker neemt toe naarmate iemand ouder wordt. Mensen boven de 45 jaar hebben een verhoogde kans op nierkanker, met een piek tussen 65 en 75 jaar.

Diagnose en onderzoek

Nierkanker kan gediagnosticeerd worden op basis van de volgende onderzoeken:

• Lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt algemene gezondheid van de patiënt en hij kijkt of er sprake is van koorts en hoge bloeddruk. De arts voelt ook in het niergebied.
• Bloed- en urineonderzoek.
• Beeldvormende onderzoeken, zoals echografie, doppler-echografie. computertomografie (CT) of magnetic resonance imaging (MRI).
• Een cystoscopie. Dit is een 'kijkonderzoek' waarbij gebruik wordt gemaakt van een cystoscoop, een holle buis met een kijkertje aan het einde van de buis.
• Het doen van een biopsie. Hierbij wordt een stukje weefsel (een biopt) weggenomen voor nader onderzoek.

Stadia van nierkanker

Nierkanker kent de volgende stadia:

Behandeling nierkanker

Verschillende behandelingen zijn mogelijk bij nierkanker. De behandeling hangt af van de volgende factoren:

• het soort kankercellen waaruit de tumor is ontstaan;
• de mate van kwaadaardigheid van de kanker is;
• het stadium waarin de kanker zich bevindt, dat wil zegen de mate waarin de ziekte zich in het lichaam heeft uitgebreid.

Deze factoren bepalen ook de doel van de behandeling. Wanneer genezing mogelijk is, zal een curatieve behandeling worden ingezet. Dat is een op genezing gerichte behandeling. Als genezing is uitgesloten doordat de ziekte bijvoorbeeld uitgezaaid is, dan kan er een palliatieve behandeling worden gestart. Dat is een behandeling waarbij de klachten zoveel mogelijk worden bestreden en de ziekte zoveel mogelijk wordt geremd.

Nierkanker kan behandeld worden door een operatie, met behulp van medicijnen of door een combinatie van medicijnen en een operatie.

Operatie bij nierkanker

Wanneer er geen uitgroei of uitzaaiingen zijn vastgesteld, dan wordt de nier operatief verwijderd. Vaak zal de arts de gehele nier en het omliggende weefsel verwijderen. Bij een kleine tumor kan een gedeelte van de nier soms behouden blijven.

Je kunt overleven met slechts één nier zolang deze nog werkt. Als de chirurg beide nieren verwijdert of als beide nieren niet werken, zal nierdialyse nodig zijn of een nieuwe nier (niertransplantatie). Een transplantatie is mogelijk als je kanker alleen in je nier werd aangetroffen en een gedoneerde nier beschikbaar is.

Andere methoden

Bij een niertumot kleiner dan 4 cm waarbij deze niet kan worden verwijderd via een operatie of wanneer er een noodzaak is voor niersparende behandeling, kan de arts andere behandelopties voorstellen om de tumor te vernietigen:

• Cryoablatie gebruikt extreme koude om de tumor te vernietigen. Dit vindt laparoscopisch plaats, dat wil zeggen via een kijkoperatie van de buik of onder geleide van radiologische beeldvorming: CT-scan, MRI, Cone Beam CT of echografie
• Radiofrequente ablatie (RFA) maakt gebruik van hoog-energetische radiogolven om de tumor te vernietigen.

Arteriële embolisatie

Arteriële embolisatie is het afsluiten van een bloedvat door toediening van een bepaald middel teneinde de doorbloeding van een bloedvat of meerdere bloedvaten te blokkeren. Dit blokkeert de bloedtoevoer naar de tumor. Deze procedure kan worden gedaan om de tumor te laten krimpen vóór de operatie.

Immunotherapie

Bij uitgezaaide nierkanker kan immunotherapie ingezet worden. Dit is een behandeling met medicijnen die je afweersysteem stimuleren om kankercellen aan te vallen. Dit kan uitzaaiingen terugdringen.

Doelgerichte therapie

Doelgerichte therapie of targeted therapy is een bijzondere vorm van immunotherapie, waarbij middelen gebruikt worden die rechtstreeks inwerken op de kankercellen. Deze medicijnen blokkeren de groei en deling van kankercellen.

Bestraling

Bij nierkanker wordt bestraling ingezet als palliatieve behandeling, vaak bij uitzaaiingen in botten of hersenen. Doel van radiotherapie is pijn bestrijden of andere klachten verminderen.

Chemotherapie

Chemotherapie is volgens de literatuur niet effectief bij nierkanker.

Prognose en levensverwachting

De prognose is afhankelijk van je algemene gezondheid, maar ook van het stadium van de nierkanker. Stadium I nierkanker heeft een driejaarsoverleving van meer dan 90%, en van de patiënten met stadium IV nierkanker overleeft 20% de eerste 3 jaar.

Preventie

Omdat artsen niet de precieze oorzaken van nierkanker kennen, is het niet duidelijk hoe je de ziekte het beste kunt voorkomen. Er zijn echter bepaalde factoren die verband houden met nierkanker, zodat je wel bepaalde stappen kunt nemen om je risico te verlagen, zoals:

• stoppen met roken;
• een gezond gewicht handhaven;
• het onder controle houden van je bloeddruk; en
• blootstelling aan schadelijke chemische stoffen voorkomen.

Lees verder

• Nierstenen: symptomen, oorzaken, behandeling en verwijderen
• Nierbekkenontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Urine of plas: afwijkingen in kleur of hoeveelheid urine
• Hyperaldosteronisme: symptomen, oorzaken en behandeling
• Bloed in de urine: oorzaken bloed in plas bij man en vrouw