Hyperaldosteronisme: symptomen, oorzaken en behandeling

Bij hyperaldosteronisme is er een verhoogde afgifte van aldosteron. Hyperaldosteronisme symptomen bestaan onder meer uit moeheid, spierzwakte, spierkrampen, hoofdpijn, onlesbare dorst en veel plassen, en een hoge bloeddruk. Hyperaldosteronisme duidt op een overproductie van het bijnierhormoon aldosteron door de bijnieren. De twee bijnieren liggen als een mutsje op de nieren en zijn ingebed in het vetkapsel van de nier. Door de bijnieren lopen drie slagaders. De bijnieren produceren hormonen die de stofwisseling regelen. De bijnier bestaat uit bijnierschors en bijniermerg: de bijnierschors levert als belangrijkste hormoon cortisol af en het bijniermerg produceert onder meer adrenaline. De bijnierschors maakt ook het hormoon aldosteron ten behoeve van de zoutbalans en bloeddruk.

• Hyperaldosteronisme: een overproductie van aldosteron
• Wat is aldosteron?
• Gevolgen van een overproductie van aldosteron
• Mogelijke oorzaken van hyperaldosteronisme
• Primaire- en secundaire hyperaldosteronisme
• Symptomen van hyperaldosteronisme
• Courante verschijnselen
• Hoge bloeddruk
• Bijkomende klachten
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling hyperaldosteronisme
• Operatie
• Medicatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Gezonde bloeddruk behouden
• Voldoende hydratatie
• Let op je kaliuminname
• Regelmatige gezondheidscontroles
• Stressmanagement

Hyperaldosteronisme: een overproductie van aldosteron

Wat is aldosteron?

Aldosteron is een hormoon dat wordt geproduceerd en afgegeven door de bijnieren. Dit hormoon geeft aan de nieren het signaal om minder natrium en meer kalium uit te scheiden, waarmee het bijdraagt de bloeddruk te regelen. Een goede verhouding tussen natrium en kalium in het lichaam is essentieel voor een goede gezondheid. De productie van aldosteron wordt voor een gedeelte geregeld door het hormoon ACTH dat de hypofyse afgeeft en voor een gedeelte door een regelmechanisme in de nieren, waarbij het enzym renine wordt aangemaakt dat de activering van het hormoon angiotensine regelt, dat weer de bijnieren stimuleert om aldosteron te produceren.[1]

Gevolgen van een overproductie van aldosteron

Een overproductie van het hormoon aldosteron werkt verstorend op de zoutbalans en daarmee de bloeddruk. Het leidt tot een grote hoeveelheid natrium (keukenzout) in het lichaam en het verlies van kalium in de urine. Te weinig kalium geeft klachten zoals moeheid en veel plassen/urineren en een teveel aan natrium –een te hoog zoutgehalte– verhoogt de bloeddruk. Bij minder dan twee op de honderd mensen die lijden aan hoge bloeddruk (hypertensie), wordt dit veroorzaakt door hyperaldosteronisme.

Mogelijke oorzaken van hyperaldosteronisme

De belangrijkste oorzaak van hyperaldosteronisme is een goedaardige tumor (adenoom) van de bijnier. Een andere oorzaak kan bijnierschors-hyperplasie zijn, dat is een vergrote bijnierschors –een zwelling van beide bijnieren– doordat het aantal cellen is toegenomen en er te veel bijnierschorshormonen - waaronder aldosteron - worden geproduceerd. Indien deze aandoening is aangeboren, spreekt men van congenitale bijnierschors-hyperplasie.

Een overproductie van aldosteron kan ook te wijten zijn aan aandoeningen buiten de bijnieren, zoals een chronische hartkwaal, cirrose of bepaalde nierziekten.

Primaire- en secundaire hyperaldosteronisme

Wanneer de oorsprong van een verhoogd aldosteron-gehalte in één of beide bijnieren ligt, spreekt men van primair hyperaldosteronisme, ook wel de ziekte van Conn genoemd.[2] In geval de oorsprong van een verhoogd aldosterongehalte niet in de bijnieren is te vinden doch elders in het lichaam, dan spreekt men van secundair hyperaldosteronisme. Dit wordt geen ziekte van Conn genoemd. De ziekte van Conn is een zeldzame aandoening.

Symptomen van hyperaldosteronisme

Courante verschijnselen

Veel mensen met deze aandoening hebben last van:

• moeheid;
• spierzwakte (spierverslapping) en spierkrampen;
• hoofdpijn;
• veel dorst en veel plassen, vooral 's nachts.

Hyperaldosteronisme zorgt vaak voor een hoge bloeddruk en een laag kaliumgehalte in het bloed. Dit laatste uit zich vaak in klachten als vermoeidheid, spierkrampen of zwakte.

Hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk geeft vaak geen of weinig klachten, maar soms kan hoge bloeddruk toch ontdekt worden door bepaalde symptomen:

• hoofdpijn;
• oorsuizingen;
• hartkloppingen;
• dansende vlekjes voor de ogen;
• kortademigheid;
• spierzwakte;
• krampen; en
• neusbloedingen.

Bijkomende klachten

Als je bloeddruk jarenlang veel te hoog is, kun je hartproblemen (hartritmestoornissen bij een extreem laag kaliumgehalte), schade aan de nieren en het netvlies optreden. Ook kun je een hersenbloeding krijgen.

Onderzoek en diagnose

Om vast te stellen of er sprake is van hyperaldosteronisme, wordt er allereerst een bloed/urineonderzoek gedaan teneinde de gehalten natrium, kalium en aldosteron te meten. Als daaruit blijkt dat je hyperaldosteronisme hebt, volgt een zoutbelastingtest ter bevestiging van het resultaat van het bloed/urineonderzoek. Daarna zal beeldvormend onderzoek middels een MRI- of CT-scan uitwijzen of je een gezwel hebt in één of beide bijnieren. Zo nodig wordt er een sample genomen van de bijnieraders, waarmee de aldosterongehaltes in de linker ten opzichte van de rechter bijnierader met elkaar kunnen worden vergeleken.

Behandeling hyperaldosteronisme

Operatie

Als er een tumor aanwezig is, wordt vaak de aangedane bijnier operatief verwijderd. De andere bijnier neemt dan de functie over en na verloop verloop van tijd worden in vrijwel alle gevallen normale kaliumwaarden in het bloed bereikt. Ook zal in veel gevallen een normale bloeddruk bereikt worden.

Medicatie

Bij hyperplasie is symptoombestrijding door middel van medicatie de aangewezen weg. De behandeling kan dan bestaan uit het innemen van medicijnen die de werking van het surplus van aldosteron tegengaat.

Prognose

De vooruitzichten van primaire hyperaldosteronisme zijn goed met een vroege diagnose en adequate behandeling. De vooruitzichten van secundaire hyperaldosteronisme hangt af van de oorzaak van de aandoening.

Complicaties

Primaire hyperaldosteronisme kan een zeer hoge bloeddruk veroorzaken, die veel organen, waaronder de ogen, nieren, het hart en de hersenen kan beschadigen. Impotentie en gynaecomastie (vergrote borsten bij mannen) kunnen optreden bij langdurig gebruik van geneesmiddelen. Maar dit is komt niet vaak voor.

Preventie

Preventie van hyperaldosteronisme, zowel primair als secundair, draait vooral om het goed in de gaten houden van je bloeddruk en je algemene gezondheid. Aangezien de ziekte van Conn (primair hyperaldosteronisme) zeldzaam is en vaak te maken heeft met een afwijking in de bijnieren, kun je het niet echt voorkomen. Maar er zijn wél dingen die je kunt doen om je risico op secundair hyperaldosteronisme te verminderen en je bijnieren in topconditie te houden.

Gezonde bloeddruk behouden

Een van de grootste triggers voor secundair hyperaldosteronisme is hoge bloeddruk. Zorg er dus voor dat je bloeddruk binnen de gezonde grenzen blijft. Dat betekent minder zout eten, regelmatig bewegen, en je stressniveau laag houden. Ook stoppen met roken en matigen met alcohol helpt om je bloeddruk stabiel te houden.

Voldoende hydratatie

Nierproblemen kunnen leiden tot secundair hyperaldosteronisme, en één van de manieren om je nieren gezond te houden, is door voldoende water te drinken. Het drinken van voldoende water helpt je nieren om afvalstoffen effectief af te voeren en voorkomt overbelasting.

Let op je kaliuminname

Een verstoorde kaliumbalans speelt vaak een rol bij hyperaldosteronisme. Eet voldoende kaliumrijke voeding zoals bananen, avocado’s en spinazie om je kaliumspiegels op peil te houden. Dit kan helpen om het effect van een verhoogd aldosterongehalte tegen te gaan.

Regelmatige gezondheidscontroles

Als je een verhoogd risico loopt op bijnierproblemen of hoge bloeddruk, is het belangrijk om regelmatig je bloeddruk en bloedwaarden te laten controleren. Hoe sneller eventuele afwijkingen worden opgemerkt, hoe beter je complicaties kunt voorkomen.

Stressmanagement

Langdurige stress heeft een negatieve invloed op je bloeddruk en bijnieren. Zorg voor voldoende ontspanning in je dagelijkse leven. Het doen van ontspanningsoefeningen of gewoon regelmatig even een wandeling maken, helpen om stress te verminderen en je lichaam gezond te houden.

Noten:

1. Overactiviteit van de bijnieren: http://www.merckmanual.nl (voor de laatste keer geraadpleegd op 1 juli 2009)
2. De Amerikaanse endocrinoloog (dat is een arts die is gespecialiseerd in de diagnose en behandeling van hormonale ofwel endocriene aandoeningen) Jerome W. Conn (1907-1994) is bekend geworden door zijn beschrijving van het primair hyperaldosteronisme. Deze aandoening werd daarom naar hem vernoemd: ziekte- of syndroom van Conn.

Lees verder

• Bijnieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nierbekkenontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Nierkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Nierstenen: symptomen, oorzaken, behandeling en verwijderen