Hyperaldosteronisme: Verhoogde vrijgave van aldosteron

Hyperaldosteronisme, ook bekend als het syndroom van Conn of de ziekte van Conn, is een aandoening waarbij één of beide bijnieren een overmatige hoeveelheid van het hormoon aldosteron in het bloed afgeven. Deze aandoening kan in twee vormen voorkomen: primaire en secundaire hyperaldosteronisme. Bij de primaire vorm ligt het probleem bij de bijnieren zelf, terwijl bij de secundaire vorm de oorzaak buiten de bijnieren ligt. Het vasthouden van water en een verhoogde bloeddruk zijn veelvoorkomende gevolgen van deze aandoening. De behandeling verschilt tussen de twee vormen: bij primaire hyperaldosteronisme kan chirurgie nodig zijn, terwijl secundaire hyperaldosteronisme vaak met medicatie wordt behandeld. De prognose varieert sterk afhankelijk van de vorm en de behandeling van de aandoening.

• Wat is aldosteron?
• Oorzaken en vormen: Primair en secundair hyperaldosteronisme
• Symptomen: Verhoogde bloeddruk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie en/of chirurgie
• Prognose
• Complicaties van verhoogde aldosteronproductie
• Preventie van hyperaldosteronisme

Wat is aldosteron?

Aldosteron is een hormoon dat wordt geproduceerd door de bijnieren. Het speelt een cruciale rol in het reguleren van de bloeddruk door de elektrolytenbalans in het lichaam te beheersen, waaronder natrium en kalium. Een overproductie van aldosteron verstoort deze balans, waardoor het lichaam natrium en water vasthoudt en kalium in grote hoeveelheden verliest. Dit leidt tot een verhoogd vochtvolume in het lichaam en verhoogt de bloeddruk.

Oorzaken en vormen: Primair en secundair hyperaldosteronisme

Primair

Primair hyperaldosteronisme ontstaat door een probleem binnen de bijnieren zelf, wat leidt tot een overmatige afgifte van aldosteron. De oorzaken kunnen genetisch zijn, maar ook andere factoren zoals voeding, hart- en vaatziekten, leveraandoeningen, nierziekten, en hoge bloeddruk (hypertensie) kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Vaak is primair hyperaldosteronisme het gevolg van een goedaardige tumor van de bijnier, ook wel bijnieradenoom genoemd. Dit type tumor is verantwoordelijk voor ongeveer 60% van de gevallen en komt vooral voor bij mensen tussen de dertig en vijftig jaar oud. Een andere oorzaak kan bilaterale bijnierhyperplasie zijn, waarbij beide bijnieren vergroot zijn. Minder vaak voorkomende oorzaken zijn eenzijdig bijnierschorscarcinoom (<1%), eenzijdige bijnierhyperplasie (<1%) of familiaal hyperaldosteronisme, type I en II (<1%).

Secundair

Secundair hyperaldosteronisme wordt veroorzaakt door een probleem elders in het lichaam, wat leidt tot een overmatige productie van aldosteron door de bijnieren. Dit gebeurt meestal door een overstimulatie van renine en angiotensine II in de zona glomerulosa (de buitenste laag van de bijnier). Veelvoorkomende oorzaken bij patiënten met hypertensie zijn nierarteriestenose (vernauwing van de slagaders in de nieren) en het nefrotisch syndroom (nierziekte gekenmerkt door te veel eiwit in de urine). Bij patiënten met een normale bloeddruk kunnen oorzaken zoals congestief hartfalen (onvoldoende bloedcirculatie door het hart) en levercirrose bijdragen aan een verhoogde aldosteronproductie, wat leidt tot natriumretentie.

Symptomen: Verhoogde bloeddruk

De symptomen van zowel primaire als secundaire hyperaldosteronisme worden vaak veroorzaakt door natriumretentie, kaliumverlies en de combinatie van hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed) en hypertensie.

Veel patiënten presenteren zich met hypertensie (verhoogde bloeddruk), die soms ernstig kan zijn en kan leiden tot schade aan de nieren, het hart (zoals hartritmestoornissen) en het netvlies. Veel voorkomende bijkomende symptomen zijn een verhoogde dorst (polydipsie), veelvuldig urineren (polyurie), en nycturie (nachtelijk urineren), die vaak voorkomen bij een slechte nierfunctie. Minder specifieke symptomen kunnen spierzwakte (spierzwakte) en tetanie omvatten. Tetanie kenmerkt zich door een verhoogde spierprikkelbaarheid, wat kan leiden tot overmatige reflexen en krampachtige buigingen van de polsen en enkels, vaak gevolgd door spierkrampen in het gehele lichaam. Andere symptomen zijn verzakkingen die komen en gaan, tintelingen in de handen, vingers, voeten en tenen, evenals tijdelijk en plaatselijk verdoofd gevoel. Hoofdpijn, migraine (met aanvallen van aura en/of eenzijdige hoofdpijn) en vermoeidheid kunnen ook voorkomen bij hyperaldosteronisme.

Diagnose en onderzoeken

Om hyperaldosteronisme te diagnosticeren, maakt de arts gebruik van verschillende onderzoeken, waaronder een CT-scan van de buik, een elektrocardiografie (hartfilmpje), een urineonderzoek en een bloedonderzoek. Het urineonderzoek kan hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed) en hyperkaliurie (verhoogd kaliumgehalte in de urine) aantonen. Het bloedonderzoek kan een verlaagd kaliumgehalte (hypokaliëmie), een verhoogd natriumgehalte (hypernatriëmie), een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie) en metabole alkalose (verhoogde zuurgraad van het bloed) onthullen. Daarnaast kan een katheterisatie van de bijnieren helpen bij het identificeren van de bijnier die te veel aldosteron aanmaakt.

Behandeling met medicatie en/of chirurgie

Primair hyperaldosteronisme

De behandeling van primair hyperaldosteronisme veroorzaakt door een bijnieradenoom bestaat vaak uit chirurgie (meestal laparoscopisch). Deze operatie kan de symptomen effectief onder controle brengen. Ongeveer 30% van de patiënten ervaart echter nog steeds hoge bloeddruk na de operatie, waardoor zij mogelijk medicatie blijven gebruiken, vaak in lagere doses. Daarnaast kunnen medicijnen die de werking van aldosteron blokkeren en diuretica (plaspillen) ingezet worden om de vochtophoping in het lichaam te reguleren. Veel voorkomende bijwerkingen van deze medicatie zijn misselijkheid, huiduitslag (huiduitslag) en gynaecomastie (vergrote borsten bij mannen).

Secundair hyperaldosteronisme

Bij secundair hyperaldosteronisme wordt de aandoening vaak behandeld met medicijnen zoals ACE-remmers (zoals captopril, enalapril of lisinopril) en angiotensine-II-antagonisten (zoals losartan en candesartan). Deze medicijnen zijn effectief bij het behandelen van hartfalen, zowel symptomatisch als in het verbeteren van de levensverwachting. Spironolacton is waardevol in beide gevallen en een dagelijkse dosis van 25 mg kan de overlevingskansen verbeteren. Chirurgie wordt niet toegepast bij secundair hyperaldosteronisme.

Prognose

De vooruitzichten voor primair hyperaldosteronisme zijn over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening vroegtijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. De prognose voor secundair hyperaldosteronisme hangt echter af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling van die oorzaak.

Complicaties van verhoogde aldosteronproductie

Primair hyperaldosteronisme kan leiden tot ernstige complicaties zoals hoge bloeddruk, wat schade kan veroorzaken aan verschillende organen, waaronder de ogen, nieren, hart en hersenen. Langdurig gebruik van medicatie kan in sommige gevallen leiden tot bijwerkingen zoals impotentie (onvruchtbaarheid) en gynaecomastie (vergrote borsten bij mannen).

Preventie van hyperaldosteronisme

Preventie van hyperaldosteronisme richt zich voornamelijk op het vermijden van de risicofactoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Hoewel het moeilijk is om hyperaldosteronisme volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico te verkleinen:

• Gezonde levensstijl
• Een gezonde levensstijl kan helpen bij het verminderen van de risico’s die bijdragen aan hoge bloeddruk en andere gerelateerde aandoeningen. Dit omvat:
• Gezond dieet: Eet een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten, en arm aan verzadigde vetten en zout. Het verminderen van de zoutinname kan helpen bij het reguleren van de bloeddruk en het voorkomen van vochtretentie.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Streef naar ten minste 150 minuten matige tot intensieve lichaamsbeweging per week, zoals wandelen, fietsen of zwemmen. Regelmatige beweging helpt bij het handhaven van een gezond gewicht en het verlagen van de bloeddruk.
• Gezond gewicht: Ondersteun een gezond lichaamsgewicht door een combinatie van dieet en lichaamsbeweging. Overgewicht kan bijdragen aan verhoogde bloeddruk en andere gezondheidsproblemen die verband houden met hyperaldosteronisme.
• Regelmatige medische controles
• Het regelmatig laten controleren van de bloeddruk en andere gezondheidsparameters bij de huisarts kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van problemen die kunnen bijdragen aan hyperaldosteronisme. Dit omvat:
• Bloeddrukmetingen: Laat regelmatig je bloeddruk meten om te controleren op hoge bloeddruk, wat een risicofactor kan zijn voor hyperaldosteronisme.
• Nierfunctiecontrole: Controleer de nierfunctie met periodieke bloed- en urineonderzoeken, vooral als je een risico hebt voor nierziekten of andere gerelateerde aandoeningen.

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Het effectief beheren en behandelen van aandoeningen zoals hypertensie, diabetes en nierziekten kan helpen bij het verminderen van de kans op het ontwikkelen van hyperaldosteronisme. Dit omvat:

• Hypertensie: Volg de aanbevelingen van je arts voor het behandelen en beheren van hoge bloeddruk. Dit kan het gebruik van medicijnen, dieetveranderingen en levensstijlaanpassingen omvatten.
• Diabetescontrole: Als je diabetes hebt, werk samen met je zorgverlener om je bloedsuikerspiegel onder controle te houden en de risico's van complicaties te minimaliseren.

Vermijden van risicofactoren

Het vermijden van risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van hyperaldosteronisme kunnen verhogen, kan ook nuttig zijn:

• Beperk alcoholconsumptie: Overmatig alcoholgebruik kan bijdragen aan hoge bloeddruk en andere gezondheidsproblemen. Beperk alcoholconsumptie tot gematigde niveaus.
• Stoppen met roken: Roken kan bijdragen aan verhoogde bloeddruk en andere ernstige gezondheidsproblemen. Het stoppen met roken kan de algehele gezondheid verbeteren en het risico op het ontwikkelen van hyperaldosteronisme verlagen.

Lees verder

• Congenitale bijnierhyperplasie: Vroege mannelijke symptomen