Nierarteriestenose: Vernauwing van slagaders in nieren

Nierarteriestenose is een medische aandoening waarbij de bloedvaten vernauwen die de nieren voorzien van bloed. Dit leidt uiteindelijk tot een verhoogde bloeddruk, waardoor de patiënt sneller lijdt aan een beroerte of een hartaanval. De symptomen van nierarteriestenose zijn meestal afwezig, maar af en toe kampt de patiënt met onder andere pijn op de borst en duizeligheid. Het volgen van een gezonde levensstijl is nodig, maar soms is dit onvoldoende. De arts zet dan medicatie in al is sporadisch ook een chirurgische ingreep vereist. De aandoening leidt onbehandeld tot slot tot diverse complicaties, zoals nierfalen of een beroerte.

• Oorzaken
• Atherosclerose
• Fibromusculaire dysplasie
• Andere oorzaken
• Risicofactoren van vernauwing van slagaders in nieren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verhoogde bloeddruk
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Complicaties van nierarteriestenose
• Preventie van vernauwde nierslagader

Oorzaken

De nieren regelen de bloeddruk, ze filteren afval uit het bloed en ze maken urine aan. Ze helpen ervoor te zorgen dat het lichaam voldoende zuurstof en bloed heeft. Een vernauwing van de bloedvaten die de nieren voorzien van bloed (nierarteriestenose) verlaagt de hoeveelheid bloed die naar één of beide nieren stroomt. De nieren kunnen hierdoor het afval niet meer goed filteren en overtollige vloeistoffen verwijderen. Door de verminderde bloedstroom stijgt de bloeddruk in het hele lichaam (hypertensie), wat een belangrijke oorzaak is van een beroerte en een hartaanval. Daarnaast treedt door de verhoogde bloeddruk in de nieren (nierhypertensie) ook schade aan het nierweefsel op.

Atherosclerose

Bij circa 90% van de patiënten zijn de vernauwde slagaders in de nieren te wijten aan atherosclerose. Hierbij bouwt plaque (bestaat uit vetten, cholesterol en andere materialen) zich op in de slagaders en blokkeert de bloedstroom. De nierslagaders verharden en vernauwen door de opbouw van plaque. Dit staat bekend als een atherosclerotische renovasculaire ziekte. Ouderen zijn het vaakst getroffen.

Fibromusculaire dysplasie

Ook fibromusculaire dysplasie is een mogelijke oorzaak. Hierbij verdikken spieren en weefsel op de vaatwand en verharden ze tot ringen. De ringen blokkeren uiteindelijk de bloedstroom. Fibromusculaire dysplasie is de belangrijkste oorzaak van een vernauwing van de slagaders in de nieren bij jonge patiënten, meestal vrouwen jonger dan veertig jaar. De oorzaak van deze aandoening is onbekend anno januari 2020.

Andere oorzaken

Sporadisch is nierarteriestenose het resultaat van andere aandoeningen zoals een ontsteking van de bloedvaten (vasculitis), een neurologische aandoening waarbij tumoren ontstaan op zenuwweefsel (neurofibromatose) of een buiktumor die druk uitoefent op de slagaders van de nieren (extrinsieke compressie).

Risicofactoren van vernauwing van slagaders in nieren

Het risico op nierarteriesclerose is hoger bij patiënten:

• die een beroerte of een hartaanval gehad hebben
• die een familiegeschiedenis hebben van vroege hartziekten
• die een gebrek aan lichaamsbeweging hebben
• die een voeding met veel vet, cholesterol, zout en suiker consumeren
• die ouder zijn
• die tabak gebruiken / roken
• die zwaarlijvig zijn
• met andere vaatziekten (zoals kransslagaderaandoeningen en perifere vaatziekten)
• met diabetes mellitus (suikerziekte)
• met een chronische nierziekte
• met een hoge bloeddruk
• met een hoog cholesterolgehalte in het bloed
• met insulineresistentie (cellen zijn ongevoelig voor insuline)
• van het mannelijke geslacht ouder dan 45 jaar of van het vrouwelijke geslacht ouder dan 55 jaar

Symptomen

De meeste patiënten hebben geen problemen als gevolg van nierarteriestenose. Wanneer toch tekenen verschijnen, zijn deze te wijten aan een verminderde nierfunctie. Deze tekenen bestaan uit:

• hersenen: concentratieproblemen, duizeligheid, hoofdpijn, slaapproblemen / slaperigheid, vermoeidheid
• huid: een donkere huid, een droge huid, gegeneraliseerde jeuk en gevoelloosheid
• longen: ademhalingsproblemen door vochtophoping in de longen (longoedeem), pijn op de borst
• maag en darmen: braken, een verlies van eetlust, gewichtsverlies, misselijkheid
• oedeem: een zwelling in de benen (gezwollen benen), een zwelling in de voeten of enkels (gezwollen enkels en voeten), en af en toe ook een zwelling in de handen (gezwollen handen) of een zwelling in het gezicht (gezwollen gezicht)
• spierkrampen
• weinig plassen (oligurie) of meer plassen (polyurie)

Diagnose en onderzoeken

Na het bevragen van de symptomen en medische geschiedenis, volgt een lichamelijk onderzoek en een bloeddrukmeting. De arts voert ook een auscultatie van de nieren uit. Hij gebruikt met andere woorden zijn stethoscoop om naar de niergeluiden te luisteren. Bij nierarteriestenose klinken ‘ruisende’ geluiden. Verdere laboratoriumonderzoeken zoals een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn nodig om bepaalde eiwitten of andere markers op te sporen en de nierfunctie te evalueren. De eiwitwaarden zijn verhoogd in het bloed, en de nierfunctie is aangetast. De arts zet bovendien mogelijk beeldvormende onderzoeken in zoals een angiografie (radiografisch beeld van de bloedvaten), een CT-angiografie, een MR-angiografie, een Dopplerechografie (meet de bloedstroomsnelheid in de slagaders naar de nier) en/of een nierechografie.

Behandeling van verhoogde bloeddruk

Zelfzorg

De arts wil de bloeddruk verlagen, omdat hierdoor de nieren ontlast worden. Hiervoor moet de patiënt enkele aanpassingen in de levensstijl doorvoeren, zoals stoppen met roken, regelmatig sporten, stress verminderen, een gezond gewicht bereiken en behouden en/of een gezonde, gevarieerde voeding eten met een beperkte suiker-, vet- en zoutinname, een beperkt gebruik van cafeïne en alcohol.

Professionele medische zorg

Soms werkt dit niet voldoende, en dan schrijft de arts medicijnen voor om de bloeddruk te verlagen. Soms moet de patiënt wel meerdere medicijnen uitproberen alvorens een effectief medicijn gevonden wordt. Vaak voorgeschreven bloeddrukverlagende medicijnen zijn ACE-remmers, bètablokkers, calciumantagonisten en diuretica (plaspillen: vochtafdrijvende geneesmiddelen). Af en toe is een operatie nodig. Bij een percutane angioplastiek gebruikt de arts een ballon of stent om de slagader te openen. Een bypassoperatie maakt een bloedvat aan door rond de blokkade te gaan. Af en toe moet de arts één of beide nieren chirurgisch verwijderen. Deze ingreep staat in medische termen bekend als een ‘nefrectomie’.

Complicaties van nierarteriestenose

Wanneer beide nieren onvoldoende bloedstroom krijgen, ontstaat een verminderde nierfunctie. Dit resulteert in een chronische nierziekte/nierfalen. Een andere complicatie is een kransslagaderziekte. Hierbij ontstaat een vernauwing en verharding van de slagaders die bloed aan het hart leveren. De hoge bloeddruk leidt sneller tot een beroerte (hersenschade veroorzaakt door een gebrek aan bloedtoevoer naar de hersenen). Tot slot leidt nierateriestenose mogelijk tot een perifere vaatziekte. Hierbij ontstaat een verstopping van de bloedvaten waardoor de bloedstroom vanuit het hart naar andere lichaamsdelen geremd is en dan vooral naar de benen.

Preventie van vernauwde nierslagader

Er zijn anno januari 2020 geen specifieke stappen bekend om deze aandoening te voorkomen. Wel is het verstandig om de niergezondheid te verbeteren. Dit is onder andere mogelijk door een gezonde levensstijl na te streven zodat de kans op atherosclerose verlaagt waardoor de nierziekte minder vaak tot uiting komt.

Lees verder

• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren
• Atherosclerose of arteriosclerose: Slagaderverkalking
• Fibromusculaire dysplasie: Abnormale groei in wand slagader