Chronische nierziekte: Progressieve schade aan nierfunctie

De term 'chronische nierziekte' vervangt de oudere termen ‘chronisch nierfalen’ of ‘nierinsufficiëntie’. Chronische nierziekte verwijst naar een langdurige en vaak progressieve achteruitgang van de nierfunctie. Ouderen zijn bijzonder vatbaar voor deze aandoening, maar ook andere bevolkingsgroepen kunnen getroffen worden. Bekende oorzaken van chronische nierziekte omvatten tumoren, infecties, en vaatziekten. Risicofactoren zijn onder andere diabetes, obesitas en roken. Symptomen kunnen onder meer botpijn, verlies van eetlust en jeuk zijn. Hoewel de voortgang van nierschade vaak vertraagd kan worden en soms zelfs gedeeltelijk omgekeerd kan worden, vereist dit tijdige identificatie en behandeling van het onderliggende probleem door de arts.

• Epidemiologie van chronische nierziekte
• Oorzaken van progressieve schade aan nierfunctie
• Risicofactoren
• Symptomen
• Mild tot matig
• Ernstig
• Diagnostiek
• Behandeling

Epidemiologie van chronische nierziekte

Er zijn aanzienlijke geografische verschillen in de incidentie van aandoeningen die leiden tot chronische nierziekte. In sub-Sahara Afrika is malaria de meest voorkomende oorzaak van glomerulonefritis (nierfilterontsteking). Schistosomiasis is daarentegen een veelvoorkomende oorzaak van nierfalen door urinewegobstructie (verstopping van de urinewegen) in delen van het Midden-Oosten, waaronder Zuid-Irak. Er zijn ook raciale verschillen in de incidentie van terminaal nierfalen. Nierfalen komt drie tot vier keer vaker voor bij zwarte Afrikanen dan bij blanken. In sommige Aziatische groepen is de prevalentie van diabetes mellitus en daarmee diabetische nefropathie (nierziekte door suikerziekte) hoger dan bij blanken. Chronische nierziekte door atherosclerotische renale vasculaire aandoeningen komt vaker voor bij ouderen dan bij jongeren. Meer dan 70% van de gevallen van chronische nierziekte zijn gerelateerd aan diabetes mellitus, hypertensie (hoge bloeddruk) en atherosclerose (slagaderverkalking).

Oorzaken van progressieve schade aan nierfunctie

De volgende oorzaken zijn bekend voor chronische nierziekte:

• Balkan-nefropathie
• Bekken-tumoren
• Calculus ziekte (nierstenen)
• Chinese kruidnefropathie
• Congenitale obstructieve uropathie
• Cystinose (aandoening met afwijkingen in nieren, ogen en andere organen)
• Glomerulaire ziekten
• Hypertensieve nefrosclerose (vaak bij zwarte Afrikanen)
• Kleine en middelgrote vasculitis
• Medullaire cystische ziekte
• Multiple myeloom (niermyeloom)
• Nefrocalcinose (calciumafzettingen in de nieren)
• Nier papillaire necrose (door diabetes mellitus, sikkelcelanemie, analgetica nefropathie)
• Obstructie van de urinewegen
• Oxalose
• Polycystische nierziekte (volwassen en kinderlijke vormen)
• Primaire glomerulonefritiden, waaronder focale glomerulosclerose
• Prostaatziekten
• Reflux-nefropathie
• Renovasculaire aandoeningen
• Retroperitoneale fibrose (ziekte met blokkering van de urineleiders)
• Schistosomiasis (parasitaire infectie door wormen)
• Secundaire glomerulaire ziekten (systemische lupus erythematodes, polyangiitis, Wegener-granulomatose, amyloïdose, diabetische glomerulosclerose, versnelde hypertensie, hemolytisch uremisch syndroom, trombotische trombocytopenische purpura, systemische sclerose, sikkelcelanemie)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• Tubereuze sclerose (aandoening van zenuwen en huid met tumoren)
• Tubulointerstitiële nefritis - idiopathisch, door geneesmiddelen (vooral nefrotoxische analgetica), immunologisch gemedieerd
• Tubulointerstitiële ziekte
• Vaatziekten

Risicofactoren

Enkele risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van chronische nierziekte:

• Diabetes mellitus type 1 met het begin van de ziekte vóór de leeftijd van twintig jaar
• Laag geboortegewicht, geassocieerd met een verminderde nierontwikkeling, resulterend in minder en kleinere nefronen
• Ongecontroleerde hoge bloeddruk
• Slechte bloedglucosecontrole bij patiënten met suikerziekte type 1 en 2
• Genetica / familiegeschiedenis van chronische nierziekte
• Obesitas: Zwaarlijvigheid draagt bij aan een hoge bloeddruk, verhoogt het risico op suikerziekte en leidt tot de productie van ontstekingsstoffen door vetweefsel die nierweefsel kunnen beschadigen
• Ouderen
• Roken van sigaretten, wat de bloedvaten van de nieren verder vernauwt

Symptomen

In de vroege stadia van nierfalen zijn symptomen vaak afwezig. Symptomen ontstaan doorgaans wanneer de serumureumconcentratie 40 mmol/L overschrijdt, hoewel veel patiënten al uremische symptomen ontwikkelen bij lagere serumureumwaarden.

Mild tot matig

Enkele symptomen van chronische nierziekte zijn onder meer:

• Algemeen: een algemeen ziek gevoel, verlies van eetlust, vermoeidheid, loomheid, slapeloosheid
• Benen: het rusteloze benen syndroom (overweldigende behoefte om de positie van de benen regelmatig te veranderen)
• Bijschildklier: een overmatig actieve bijschildklier
• Bloed: bloedarmoede (anemie), bloedneus, bloedplaatjesafwijkingen, hoge bloeddruk, perifere vaatziekte
• Botten: botpijn, osteomalacie (verweking van botten met botbreuken), osteosclerose (verharding van botweefsel met risico op botbreuken)
• Hart: ademloosheid bij inspanning, hartfalen, uremische pericarditis (ontsteking van het hartzakje), veranderingen in ademhaling
• Huid: blauwe plekken, bleekheid (door bloedarmoede), jeuk, veranderingen in huidskleur en temperatuur
• Grootte: een kortere lichaamslengte bij kinderen met chronische nierziekte
• Hormonaal: hypogonadisme (verminderde geslachtsklierfunctie), verminderde vruchtbaarheid
• Nieren: vergroting van de nieren bij acute nierinsufficiëntie, niervergroting door polycystische nierziekte
• Ogen: ontsteking van het netvlies (retinitis), oorzaken van blindheid zoals hypertensie retinopathie
• Urine: hematurie (bloed in urine), proteïnurie (eiwit in urine), pyurie (pus in urine), frequent urineren

Ernstig

In meer gevorderde stadia kunnen symptomen meer uitgesproken zijn:

• Huid: jeuk, wazige huid, bruine of grijze huidkleur, verhoogd risico op infecties door huidletsels
• Bloeddruk: verhoogd risico op ernstige complicaties door aanhoudend hoge bloeddruk, zoals hartaanvallen en beroertes
• Urine: afscheiding van grote hoeveelheden urine of juist zeer weinig urine
• Hersenen: geheugenverlies, desoriëntatie, agitatie, prikkelbaarheid, ernstige vermoeidheid en slaperigheid
• Spieren: spierzwakte, trillingen, krampen en verminderde spiermassa
• Maag-darmkanaal: ernstige misselijkheid, braken, diarree en verlies van eetlust

Diagnostiek

Diagnose van chronische nierziekte omvat verschillende stappen:

• Anamnese en lichamelijk onderzoek: Een gedetailleerde geschiedenis van symptomen en een lichamelijk onderzoek om tekenen van nierproblemen te identificeren.
• Laboratoriumtests: Tests zoals serumcreatinine, serumureum, urine-eiwit en urine-onderzoeken om nierfunctie en eventuele afwijkingen te beoordelen.
• Beeldvorming: Echografie of andere beeldvormingstechnieken om de grootte en structuur van de nieren te evalueren en eventuele obstructies of afwijkingen te identificeren.
• Nierbiopsie: In sommige gevallen kan een nierbiopsie noodzakelijk zijn om de oorzaak van de nierziekte te bepalen en de ernst te beoordelen.

Behandeling

Behandeling van chronische nierziekte is gericht op het vertragen van de progressie en het verlichten van symptomen:

• Medicamenteuze behandeling: Gebruik van medicijnen om hoge bloeddruk en diabetes te beheersen, en andere aandoeningen die bijdragen aan nierbeschadiging.
• Dieet: Specifieke dieetmaatregelen om de belasting van de nieren te verminderen en de algehele gezondheid te verbeteren.
• Dialyse: Voor gevorderde gevallen kan dialyse nodig zijn om de functies van de nieren over te nemen en afvalstoffen uit het bloed te verwijderen.
• Niertransplantatie: Een niertransplantatie kan worden overwogen voor patiënten met eindstadium nierziekte die in aanmerking komen voor de procedure.

Lees verder

• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Complicaties door een chronische nierziekte