Haakworminfectie: Infectie met haakworm door lopen op grond

Ongeveer één op de vier mensen wereldwijd lijdt aan een haakworminfectie. Dit komt voornamelijk voor in ontwikkelingslanden en treft zowel kinderen als volwassenen. De larven bevinden zich op de grond en komen meestal via het lopen op blote voeten in het lichaam van de patiënt terecht. Diverse symptomen aan de huid en de buik kunnen hierbij ontstaan. Bij milde infecties zijn vaak geen tekenen aanwezig, maar ernstige worminfecties veroorzaken buikgerelateerde symptomen in combinatie met algemene klachten. Bloedarmoede, vermoeidheid en ontwikkelingsstoornissen zijn mogelijke gevolgen van deze worminfectie. De behandeling verloopt met wormdodende medicijnen en is meestal effectief.

• Epidemiologie van haakworminfectie
• Oorzaken: Infectie door lopen op de grond
• Symptomen aan huid en buik
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via wormdodende medicijnen
• Prognose van worminfectie
• Voeding en levensstijl
• Complicaties van haakworminfectie
• Preventie van infectie met haakworm

Epidemiologie van haakworminfectie

Haakworminfecties die mensen aantasten, komen wereldwijd voor. De menselijke haakwormen Ancylostoma duodenale en Necator americanus zijn de bekendste haakwormen. Ze zijn relatief zeldzaam in ontwikkelde landen, maar komen zeer vaak voor in gebieden met slechte hygiëne en sanitaire voorzieningen. Circa 25% van de wereldbevolking is aangetast door een haakworminfectie. Een haakworminfectie draagt significant bij aan bloedarmoede in de tropen. A. duodenale komt vooral voor in Oost-Azië, Noord-Afrika en de Middellandse Zee, terwijl N. americanus de overheersende soort is in Zuid- en Midden-Amerika, Zuidoost-Azië en Afrika ten zuiden van de Sahara. Haakworminfecties komen zowel voor bij schoolgaande kinderen als bij volwassenen, in tegenstelling tot de door de grond overgedragen worminfecties zoals ascariasis (buikpijn en piepende ademhaling) en een zweepworminfectie.

Oorzaken: Infectie door lopen op de grond

Volwassen wormen (die ongeveer 1 cm lang zijn) leven in het duodenum (twaalfvingerige darm: eerste deel van de dunne darm) en het bovenste deel van het jejunum (nuchtere darm: middelste deel van de dunne darm), waar ze vaak in grote aantallen voorkomen. Ze hechten zich stevig aan het slijmvlies en voeden zich met bloed. Eieren die in de ontlasting worden uitgescheiden, ontwikkelen zich in warme en vochtige bodem, waardoor infectieuze larven ontstaan. De overdracht van de infectie gebeurt door het lopen op blote voeten op besmette grond. Ook het eten van groenten die gekweekt zijn op mest van besmette menselijke ontlasting vormt een risicofactor. De larven penetreren direct door de huid van een nieuwe gastheer en worden via de bloedbaan naar de longen gebracht. Nadat de alveolen (longblaasjes) zijn gekruist, worden de parasieten opgehoest en vervolgens ingeslikt, waardoor ze bij hun definitieve locatie komen: de darmen.

Symptomen aan huid en buik

Eerst ontstaat lokale huidirritatie waar de larven in de huid doordringen ('ground itch', ‘grondjeuk’) (jeukende voet). Daarna treden diverse buikgerelateerde symptomen op, vaak vergezeld van eosinofilie (verhoogd aantal eosinofielen, een type witte bloedcel). Milde infecties, vooral bij goed gevoede patiënten, zijn vaak asymptomatisch. Ernstige worminfecties zijn geassocieerd met epigastrische pijn (pijn boven het maaggebied in het midden van de bovenbuik) en misselijkheid, wat doet denken aan de pijn van een maagzweer (branderige pijn). Ook buikpijn, diarree, verlies van eetlust, gewichtsverlies, koorts, vermoeidheid en bloedarmoede komen voor.

Diagnose en onderzoeken

Een ontlastingsstaaltje is nodig voor het diagnosticeren van een haakworminfectie. Bij een microscopisch onderzoek zijn namelijk eieren aanwezig in de stoelgang. Bij infecties die ernstig genoeg zijn om bloedarmoede te veroorzaken, zijn deze eieren in grote aantallen aanwezig. Verder is een bloedonderzoek soms nuttig om hypoproteïnemie en ferriprieve anemie te bevestigen.

Behandeling via wormdodende medicijnen

De wormdodende medicijnen (anthelmintica) albendazol of mebendazol worden gebruikt om de worminfectie volledig uit te roeien. Gedurende één tot drie dagen moet de patiënt deze medicijnen innemen. De arts schrijft soms ijzersupplementen voor als de geïnfecteerde patiënt lijdt aan bloedarmoede.

Prognose van worminfectie

De behandeling met wormdodende geneesmiddelen is effectief en veroorzaakt weinig bijwerkingen. De meeste patiënten herstellen volledig na een korte behandelingskuur.

Voeding en levensstijl

Een evenwichtig voedingspatroon rijk aan ijzer en eiwitten kan helpen om de gevolgen van een haakworminfectie te verminderen. Het verbeteren van de algehele gezondheid en immuniteit door middel van een gezond dieet en levensstijl kan bijdragen aan een betere prognose en herstel.

Complicaties van haakworminfectie

Een chronisch ernstige infectie kan bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie) en een verlaagd aantal eiwitten in het bloed (hypoproteïnemie) veroorzaken, vooral bij patiënten met ondervoeding. Ernstige infecties bij kinderen kunnen leiden tot vertragingen in de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling.

Preventie van infectie met haakworm

Het is belangrijk om niet met blote voeten over de grond te lopen op plaatsen waar de haakworm aanwezig is, maar ook ander huidcontact met de grond is niet aangewezen, bijvoorbeeld het spelen of baden in verontreinigd zand. Het gebruik van menselijke ontlasting als mest moet eveneens worden vermeden. De infectie is bovendien te voorkomen door het gebruik van effectieve afvalwaterbeheersystemen en door voorlichting over hygiëne en sanitaire voorzieningen.