Jeukende voeten: Oorzaak van jeuk aan de voet

De voeten krijgen overdag heel wat te verduren doordat ze blootgesteld zijn aan de warmte van de schoenen. Ze dragen bovendien het lichaamsgewicht. Dit veroorzaakt mogelijk een droge huid en irritatie, hetgeen leidt tot jeuk aan de voeten. De huid rond de voeten is tevens gevoelig voor verschillende aandoeningen en infecties die jeuk veroorzaken. De jeuk aan de voeten komt bij alle leeftijden en rassen en bij beide geslachten voor. Soms ervaart de patiënt bijkomende problemen bij een jeukende voet. De jeuk aan de voet(en) kan overal voorkomen, bijvoorbeeld aan de tenen, bovenaan de voet of onder de voetzool.

• Contactdermatitis
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Droge huid (xerosis cutus)
• Eczeem
• Atopische dermatitis
• Dyshidrotisch eczeem
• Infecties aan de voeten
• Haakworminfectie
• Hand-, mond- en voetziekte
• Tungiasis: Huidinfectie met pijnlijke en jeukende voet
• Voetschimmel
• Juveniele plantaire dermatose
• Leveraandoening
• Lichen planus
• Lymfoom
• Medicatie (door medicatie veroorzaakte jeuk)
• Perifere neuropathie
• Psoriasis
• Schurft (scabiës)
• Ziekte van Charcot-Marie-Tooth

Contactdermatitis

Contactdermatitis is een rode, jeukende en vaak blaarvormende huiduitslag die veroorzaakt wordt door het contact van de huid met een irriterende stof of een allergeen (uitlokkende stof). Enkele voorbeelden van deze irriterende stoffen en allergenen zijn:

• lijmen of chemicaliën die in schoenen aanwezig zijn
• neomycine die voorkomt in antibiotische zalven
• plakband en parfums of andere chemicaliën die zich bevinden in huid- en nagelverzorgingsproducten

De patiënt vermijdt de uitlokkende stof(fen). De arts schrijft orale (via de mond ingenomen) of topische (op de huid aangebrachte) corticosteroïde (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) crèmes en zalven voor om de huid te kalmeren. De dermatoloog of allergoloog zet vaak huidafplaktesten in om het specifiek allergeen of de juiste irriterende middelen op te sporen die verantwoordelijk zijn voor de huiduitslag.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Jeukende voetzolen zijn soms een teken van diabetes. In dergelijke gevallen komt de jeuk op de voet tot stand door zenuwschade (diabetische neuropathie) of door een nierziekte door diabetes (diabetische nefropathie). Jeuk aan de voeten komt bij diabetici vaak voor, en dan vooral tijdens periodes met een hoog suikergehalte in het bloed (hyperglykemie).

Droge huid (xerosis cutus)

Een droge huid is mogelijk het gevolg van een andere medische aandoening, zoals atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk), maar ook omgevingsfactoren zoals een lage luchtvochtigheid of gewichtsdragende druk zijn mogelijke oorzaken van een droog aanvoelende huid. Bij de veroudering komt ok een droge huid tot stand. Wanneer een patiënt bepaalde vitaminen of essentiële vetzuren niet opneemt in de voeding (vitaminetekorten), ontstaat bovendien een droge huid. Het gebruik van huidreinigers verhoogt tevens de kans op de droge huid. In de winter verergeren vaak de klachten van de droge huid. Het is belangrijk om regelmatig vochtinbrengende crèmes of zalven te gebruiken om een droge en gebarsten huid te voorkomen zodat jeuk niet tot uiting komt.

Eczeem

Eczeem is een chronische huidaandoening waarbij een huiduitslag verschijnt op de voeten, die doet denken aan de symptomen van voetschimmel. Bij eczeem zijn er kleine, cirkelvormige huidgebieden met een dikke, geschubde huid of anders zijn grotere, minder duidelijke letsels aanwezig op de voet. Typische oorzaken van eczeem zijn huidirritatie door overmatige blootstelling aan vocht (zweet) of een te droge huid die optreedt als gevolg van een lage luchtvochtigheid of de overmatige blootstelling aan hitte. De behandeling voor deze huidaandoening bestaat uit orale medicatie, steroïde crèmes en fototherapie (behandeling via licht).

Atopische dermatitis

Baby’s en kinderen lijden vaak aan atopische dermatitis. Deze vorm van eczeem is geassocieerd met een voorgeschiedenis van een allergie of astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen). De patiënt heeft huidgebieden met een verdikte, schilferige huid. Huidcrèmes en zalven zijn inzetbaar om de huid te bevochtigen, de pH van de huid in balans te brengen en als een beschermende barrière tegen uitdroging of zweet. Lokale corticosteroïden zijn eveneens nuttig voor het onderdrukken van ontstekingen.

Dyshidrotisch eczeem

Dyshidrotisch eczeem (blaasjeseczeem, pompholyx, acrovesiculair eczeem) is een vorm van eczeem waarbij de uiteinden of zijkanten van de tenen en vingers aangetast zijn. Hierbij verschijnt een intens jeukende, blaarvormende huiduitslag met een rode, geschubde en/of gebarsten huid.

Infecties aan de voeten

Haakworminfectie

Een darmparasiet veroorzaakt een zogenaamde haakworminfectie. Mensen lopen de haakworminfectie op door het lopen op de besmette bodem met blote voeten. Aan de voet ontstaat jeuk en (grondjeuk) een pijnlijke huiduitslag. Necator americanos en Ancylostoma duodenum zijn de twee meest voorkomende haakwormen die een infectie bij mensen veroorzaken.

Hand-, mond- en voetziekte

Hand-, mond- en voetziekte is een besmettelijke virale infectie die vaak voorkomt bij kinderen. Het coxackievirus is verantwoordelijk voor de infectieziekte. De patiënt ervaart hierbij zweren in de mond (afteuze mondzweren) en een pijnlijke uitslag op de handen en voeten die mogelijk gepaard gaat met jeuk. Een behandeling is niet altijd nodig maar het kind moet wel voldoende blijven drinken (voor het voorkomen van uitdroging) en mag de blaren niet doorprikken. Na circa één week is de patiënt genezen van deze onschuldige aandoening.

Tungiasis: Huidinfectie met pijnlijke en jeukende voet

Tungiasis is een infectie aan de huid veroorzaakt door een zandvlo. De huidinfectie gaat gepaard met een pijnlijke voet (voetpijn) die jeukt. De zandvlooienziekte presenteert zich het vaakst aan de voet, maar ook de handen, ellebogen, dijen en billen zijn mogelijk getroffen. Cryotherapie, chirurgie, antiparasitaire geneesmiddelen en het laten verwijderen van de vlo met een naald en pincet zijn mogelijke behandelingsopties. Het is aangeraden om geschikt en vooral ook dicht schoeisel te dragen in gebieden waar deze zandvlo voorkomt, met name met name in diverse (sub)tropische klimaten waaronder West-Indië en het Caribisch gebied.

Voetschimmel

Voetschimmel (tinea pedis, atleetvoet) is een veel voorkomende schimmelinfectie van de voet. Deze aandoening treedt op wanneer een tinea-schimmel op de voeten groeit. De infectie verspreidt zich door fysiek contact of door aanraking van een besmette oppervlakte. De infectie komt vaker voor bij het blootsvoets naar het toilet gaan, het delen van sokken met een besmette patiënt, het dragen van schoenen met natte voeten en bij overmatig zweten (hyperhidrose). Voetschimmel verschijnt een rode of schilferige uitslag die jeukt. Op de voetzool is een wijdverspreide huiduitslag met een poederachtig uiterlijk zichtbaar. Sommige patiënten ervaren een gelokaliseerde huiduitslag tussen de tenen. Bij een acute infectie ontstaat een rode, ontstoken huiduitslag met blaren die vaak opengekrabd zijn. Hierdoor ontstaat nog meer irritatie en mogelijk een secundaire bacteriële infectie waarvoor de arts antibiotica moet inzetten. De voetschimmel zelf behandelt de arts met antimycotica (antischimmelmedicijnen) en soms met topische corticosteroïden om de ontsteking en jeuk te verminderen.

Juveniele plantaire dermatose

Juveniele plantaire dermatose is een chronische huidziekte die vooral voorkomt bij kinderen van het mannelijke geslacht. Zij ervaren hierbij rode, schilferige, pijnlijke voetzolen met de vorming van pijnlijke kloofjes. De exacte oorzaak van de huidaandoening is niet bekend, maar wellicht is wrijving bij bezwete voeten een risicofactor. Het dragen van geschikt, goed ademend schoeisel en het gebruik van vette crèmes en eventueel hormoonzalven zijn de belangrijkste behandelingsmethoden voor deze aandoening. De symptomen van junveniele plantaire dermatose steken af en toe terug de kop op, maar rond de puberteit zijn de klachten bij de meeste patiënten verdwenen.

Leveraandoening

Wanneer de jeukende voeten 's nachts en tijdens de zwangerschap tot stand komen, is vaak sprake van een leveraandoening veroorzaakt door een opeenhoping van galzuur in het lichaam. Zwangerschapscholestase (jeuk en geelzucht tijdens de zwangerschap) en levercirrose door overmatig alcoholgebruik zijn de voornaamste oorzaken van jeuk aan de voeten.

Lichen planus

Lichen planus is een ontstekingsaandoening wat mogelijk het gevolg is van een auto-immuunziekte of een allergische reactie. Hierbij verschijnen meestal op de armen, de benen en de romp (intens) jeukende huidzweren en bultjes. De donkerrode tot paarse huidletsels zijn gemiddeld 35mm in diameter groot en komen eveneens voor aan de voet(en). De huidletsels zijn overal op de huid en slijmvliezen mogelijk, dus ook bijvoorbeeld aan de genitaliën.

Lymfoom

Een lymfoom is een vorm van kanker van het lymfestelsel. Het lymfestelsel bestaat uit de lymfeklier, de milt, de thymus en het beenmerg. Het lymfestelsel maakt deel uit van het immuunsysteem zodat het lichaam in staat is om infecties te bestrijden. De aandoening is moeilijk te diagnosticeren in een vroeg stadium, omdat dan geen of andere niet-typische symptomen ontstaan, zoals jeuk, koorts, nachtelijke koude rillingen en vermoeidheid. Vooral bij een Hodgkin-lymfoom komen jeukende voeten tot stand.

Medicatie (door medicatie veroorzaakte jeuk)

Bepaalde medicijnen veroorzaken sneller jeuk, waaronder aan de voeten met name:

• antibiotica
• antipsychotica
• aspirine
• opioïden / opiaten (krachtige pijnstillers)

Een allergische reactie op medicijnen veroorzaakt een jeukende huiduitslag of urticaria (netelroos), mogelijk aan de voeten.

Perifere neuropathie

Perifere neuropathie staat voor schade aan de perifere zenuwen. Dit zijn zenuwen die buiten het centrale zenuwstelsel liggen. De zenuwschade is gekenmerkt door tintelingen, pijn, zwakte en gevoelloosheid en/of jeuk in de handen en voeten en/of andere lichaamsdelen. De schade is het gevolg van traumatische letsels, infecties, stofwisselingsstoornissen of blootstelling aan toxines (gifstoffen). Soms ontstaan ook erfelijke ziekten met perifere neuropathie. Diabetes mellitus is een veelvoorkomende oorzaak van perifere neuropathie.

Psoriasis

Psoriasis is een chronische huidziekte die zich kenmerkt door droge, rode, jeukende, schilferige vlekken op de huid, waaronder bijvoorbeeld de voeten. Deze aandoening is eveneens geassocieerd met andere aandoeningen, zoals artritis (gewrichtsontsteking), hart- en vaatziekten en diabetes mellitus type 2.

Schurft (scabiës)

Schurft is een jeukende en zeer besmettelijke huidziekte veroorzaakt door de mijt ‘Sarcoptes scabiei’ die zich in de huid nestelt. Een medicamenteuze behandeling is nodig die meestal bestaat uit antihistaminica. Helpt dit niet, dan zet de arts corticosteroïden in. De aandoening verdwijnt ongeveer twee tot vier weken nadat de patiënt de behandeling heeft opgestart. De eerste week na de behandeling verergeren de symptomen veelal maar nadien nemen de klachten af.

Ziekte van Charcot-Marie-Tooth

Bij de ziekte van Charcot-Marie-Tooth, een erfelijke neurologische aandoening, zijn de zenuwen aangetast die de vrijwillige spierbewegingen reguleren. De aandoening veroorzaakt problemen bij het staan en lopen en soms ervaart de patiënt zwakke benen. Diepe jeuk aan de onderkant van de voet komt bij deze aandoening mogelijk tot stand. Accupunctuur is een mogelijke behandelingsmethode voor de jeuk, maar de patiënt overlegt dit steeds eerst met de arts.

Lees verder

• Voetschimmel: Huidziekte door schimmels (tinea pedis)
• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Brandende voeten: Oorzaken van branderige, hete voeten
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten