Mijnwormziekte: Infectie darm en longen met jeuk en anemie

Vooral in de (sub)tropen lopen patiënten mogelijk een infectie op met een mijnworm. Deze wormen bevinden zich op een bodem waar ontlasting van geïnfecteerde dieren of mensen ligt. De patiënt loopt deze op door op de bodem te lopen met blote voeten, of door per ongeluk deze larven in te slikken of aan te raken. Veelal heeft de patiënt problemen met de dunne darm en longen, in combinatie met een jeukende huiduitslag en anemie (bloedarmoede). Via een korte behandeling herstellen de meeste patiënten zeer goed, al is de prognose somberder indien reeds complicaties zijn opgetreden. Betere sanitaire voorzieningen en altijd schoenen dragen, zijn preventieve maatregelen om de infectie te vermijden.

• Synoniemen mijnworm en mijnwormziekte
• Epidemiologie infectie met mijnworm
• Oorzaken infectieziekte: Besmetting door geïnfecteerde larven op de bodem
• Risicofactoren voor mijnwormziekte
• Symptomen: Infectie van darm en longen met jeuk en anemie (bloedarmoede)
• Alarmsymptomen bij mijnworminfectie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mijnwormziekte
• Prognose
• Complicaties van de worminfectie
• Preventie van mijnworminfectie
• Praktische tips voor het omgaan met mijnwormziekte
• Het herkennen en monitoren van jouw symptomen
• Jouw behandeling optimaal volgen
• Hygiëne in en rondom huis verbeteren
• Bescherm jezelf buitenhuis
• Verbetering van sanitaire voorzieningen
• Een herstelgericht voedingspatroon volgen
• Voorlichting en preventie in je gemeenschap

Synoniemen mijnworm en mijnwormziekte

Synoniemen mijnworm

Een mijnworm, die de infectie veroorzaakt, is ook gekend onder deze synoniemen:

• Haakworm
• Hookworm

Synoniemen mijnwormziekte

De mijnwormziekte is gekend onder deze synoniemen:

• Ancylostoma duodenale infectie
• Ankylostomiasis
• Grondjeuk
• Haakworminfectie
• Haakwormziekte
• Mijnworminfectie
• Necator americanus infectie
• Parasitaire infectie – hookworm
• Tunnelanemie

Epidemiologie infectie met mijnworm

Wereldwijd zijn naar schatting 576-740 miljoen mensen aangetast door de mijnwormziekte. De ziekte komt veel voor in landelijke tropische en subtropische gebieden van Azië, Afrika ten zuiden van de Sahara en Latijns-Amerika. De ziekte komt veel voor op plaatsen waar geen of slechte sanitaire voorzieningen zijn en waar mensen leven in slechte hygiënische omstandigheden. Vooral mijnwerkers en plattelandsbewoners zijn getroffen. In ontwikkelingslanden zijn veel (schoolgaande) kinderen en jongeren getroffen door een mijnwormziekte, vaak met de dood tot gevolg. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen getroffen.

Oorzaken infectieziekte: Besmetting door geïnfecteerde larven op de bodem

Rondwormen

De infectie komt tot stand door besmetting met één van de volgende rondwormen: Ancylostoma Braziliense, Ancylostoma ceylanicum, Ancylostoma duodenale of Necator americanus. De eerste twee rondwormen komen ook voor bij dieren, terwijl de laatste twee een infectie veroorzaken bij de mens. De besmetting met Necator americanus gebeurt vooral in de tropen, en de besmetting met Ancylostoma duodenale gebeurt vooral in de subtropen.

Overdracht en besmetting

De overdracht (besmetting) gebeurt door het aanraken van de bodem waar uitwerpselen liggen van patiënten of dieren die geïnfecteerd zijn met de mijnworm. Ook eet de patiënt mogelijk per ongeluk de larven op. De larven (onrijpe vorm van de worm) komen vervolgens in de huid terecht. Ze verspreiden zich daarna naar de longen en luchtwegen via de bloedbaan. De wormen infecteren bovendien de dunne darm. Ze ontwikkelen zich daar tot volwassen wormen waar ze één of meer jaren leven. De wormen hechten zich namelijk vast aan het slijmvlies van de dunne darm of het begin van het jejunum (nuchtere darm: middelste deel van de dunne darm). Ze zuigen bloed op, waardoor ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort) en eiwitverlies ontstaan. De volwassen wormen verlaten het lichaam via de ontlasting van de patiënt. Negen dagen nadat de geïnfecteerde ontlasting op de bodem ligt, is deze weer besmettelijk voor andere mensen.

Risicofactoren voor mijnwormziekte

De volgende risicofactoren verhogen de kans op het oplopen van een infectie met mijnworm:

• Leven in tropische of subtropische gebieden met slechte sanitaire voorzieningen
• Blootvoets lopen in besmette gebieden
• Contact met geïnfecteerde bodem of ontlasting
• Landbouw, mijnbouw of werk in vochtige omgevingen
• Gebrek aan toegang tot schoon water en hygiënische toiletten
• Ondervoeding, die het immuunsysteem verzwakt
• Kinderen en jongeren, vooral in ontwikkelingslanden, zijn gevoeliger voor infecties

Symptomen: Infectie van darm en longen met jeuk en anemie (bloedarmoede)

Ongeveer 90% van de besmette patiënten is asymptomatisch wanneer de wormen in de darmen en longen terechtkomen. Ze hebben met andere woorden geen symptomen. Bij de andere patiënten zijn volgende symptomen mogelijk: anemie (bloedarmoede), bloed in de ontlasting, braken, buikpijn, darmkrampen, diarree, een bleke huid, hoesten, kolieken (krampen en overdreven veel huilen bij baby’s), koorts, misselijkheid, verlies van eetlust, vermoeidheid en winderigheid.

De patiënt heeft tevens een jeukende huiduitslag (grondjeuk, dauwjeuk), vooral op de handen en voeten omdat hier de besmetting heeft plaatsgevonden. In feite is de mens geen goede gastheer. De larven zijn niet in staat om de weg naar de bloedvaatjes te vinden en blijven in de huid ronddolen. Hierdoor ontwikkelen zich grillig verlopende en sterk jeukende gangen op de plaats waar de larven van de mijnwormen de huid zijn binnengedrongen.

Alarmsymptomen bij mijnworminfectie

Alarmsymptomen die wijzen op een ernstige infectie en waarbij onmiddellijke medische hulp vereist is, zijn onder andere:

• Ernstige anemie (bloedarmoede) met duizeligheid, flauwvallen of kortademigheid
• Hevige buikpijn en krampen die niet verbeteren
• Aanhoudende diarree, mogelijk met bloed in de ontlasting
• Ernstige zwelling van de buik door vochtophoping (ascites)
• Gewichtsverlies en tekenen van ondervoeding
• Verlies van bewustzijn of tekenen van ernstige bloedarmoede zoals bleekheid en extreme vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een ontlastingscultuur en volledig bloedonderzoek zijn nodig om de diagnose te stellen en andere diagnoses uit te sluiten. Bij een ernstige infectie zijn een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) en een colonoscopie verder mogelijk.

Differentiële diagnose

De mijnwormziekte valt met volgende aandoeningen te verwarren:

• amoebiasis
• ascariasis
• astma
• contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• bronchiolitis
• Een groeistoornis
• Een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• Enteropathie
• Eosinofilie
• gastro-enteritis (buikgriep)
• gordelroos (virale infectie met huiduitslag en symptomen aan gezicht)
• Het Löffler-syndroom
• het Plummer-Vinson syndroom (Paterson-Kelly-syndroom: Slikproblemen en ijzergebrek)
• overgevoeligheidspneumonitis
• schistosomiasis
• schurft (scabiës)
• strongyloidiasis

Behandeling van mijnwormziekte

Anthelmintica, wormdodende geneesmiddelen, doden de parasieten. De patiënt neemt deze één tot drie dagen in. Daarnaast behandelt de arts de eventuele symptomen en complicaties van bloedarmoede, bijvoorbeeld via ijzersupplementen. Ook krijgt de patiënt het advies om de hoeveelheid eiwit in de voeding te verhogen indien hij een vochtophoping heeft in de buik (ascites). In zeldzame gevallen is een bloedtransfusie nodig (bij acute en ernstige gastro-intestinale bloedingen).

Prognose

De patiënt herstelt volledig indien bij hem nog geen complicaties zijn opgetreden.

Complicaties van de worminfectie

Ferriprieve anemie is een mogelijke complicatie van de mijnwormziekte. Hierbij ontstaat bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie), veroorzaakt door het verlies van bloed. Ook ontstaan mogelijk voedingstekorten. In ernstige gevallen resulteert dit in hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart). Daarnaast ontwikkelt de patiënt ernstig eiwitverlies met vochtophoping in de buik. Tot slot zijn ontwikkelingsstoornissen en een trage groei mogelijk bij kinderen die geïnfecteerd zijn met mijnwormen.

Preventie van mijnworminfectie

De volgende maatregelen kunnen helpen om een infectie met mijnworm te voorkomen:

• Altijd schoenen dragen in gebieden waar mijnwormen voorkomen
• Gebruik maken van sanitaire voorzieningen zoals toiletten en niet ontlasten op open bodem
• Grondig wassen van groenten en fruit die in contact zijn geweest met de bodem
• Handen wassen met zeep na contact met de bodem of na toiletbezoek
• Verbetering van sanitaire voorzieningen en hygiëne in risicogebieden
• Educatie over mijnworminfecties en preventiemaatregelen in endemische gebieden
• Toegang tot schone drinkwatervoorzieningen en veilige afvoer van afvalwater

Praktische tips voor het omgaan met mijnwormziekte

Mijnwormziekte kan ingrijpend zijn, maar met de juiste stappen kun je jouw herstel bevorderen en herinfectie voorkomen. Hier volgen concrete en praktische tips voor jou en je omgeving om goed met deze aandoening om te gaan.

Het herkennen en monitoren van jouw symptomen

Houd een dagboek bij van je symptomen, zoals buikpijn, diarree of vermoeidheid. Noteer wanneer ze optreden, hoe lang ze aanhouden en of ze erger worden. Dit kan je arts helpen een beter beeld te krijgen van jouw situatie.

Let op lichamelijke signalen zoals bleekheid, kortademigheid bij inspanning of een verhoogde hartslag. Dit kunnen tekenen zijn van bloedarmoede door bloedverlies. Als je deze symptomen opmerkt, neem dan direct contact op met een arts.

Jouw behandeling optimaal volgen

Neem de antiparasitaire medicatie precies volgens het schema van je arts. Gebruik een wekker of telefoonmelding om je eraan te herinneren wanneer je jouw medicatie moet innemen, vooral als dit meerdere keren per dag is.

Drink voldoende water bij het innemen van medicatie om maagklachten te voorkomen. Als je merkt dat je bijwerkingen hebt, zoals misselijkheid of duizeligheid, bespreek dit dan meteen met je arts. Hij of zij kan mogelijk een alternatieve dosering of medicatie adviseren.

Hygiëne in en rondom huis verbeteren

Maak het een gewoonte om je handen grondig te wassen met water en zeep, vooral na het gebruik van het toilet, voor het eten en na contact met grond. Als je kinderen hebt, leer hen ook het belang van handhygiëne.

Houd je nagels kort en schoon, zodat er geen aarde of parasieten onder blijven zitten. Was kleding, beddengoed en handdoeken regelmatig op hoge temperatuur om eventuele parasieten te doden.

Bescherm jezelf buitenhuis

Vermijd het lopen op blote voeten, zelfs in je tuin. Draag stevige schoenen of laarzen, vooral in vochtige of modderige gebieden. Zorg ervoor dat kinderen schoenen dragen tijdens het spelen buiten.

Gebruik handschoenen als je in de tuin werkt of met aarde in contact komt. Was je handen goed na het werken met grond of dieren.

Verbetering van sanitaire voorzieningen

Als je in een gebied woont zonder goede sanitaire voorzieningen, graaf dan diepe gaten voor ontlasting en dek deze zorgvuldig af. Werk samen met je gemeenschap om toiletten of latrines te bouwen als deze ontbreken.

Voorkom dat huisdieren hun behoefte doen in de buurt van speelplaatsen of moestuinen. Dit kan besmetting van de grond voorkomen.

Een herstelgericht voedingspatroon volgen

Voeg ijzerrijk voedsel toe aan je maaltijden, zoals lever, eieren, linzen en donkere bladgroenten. Als je moeite hebt om voldoende ijzer via voeding binnen te krijgen, vraag je arts dan naar geschikte supplementen.

Eet vezelrijke voedingsmiddelen om je spijsvertering te ondersteunen, zoals volkoren granen, groenten en fruit. Vermijd te veel suiker of sterk bewerkte voedingsmiddelen, die je energiepeil kunnen beïnvloeden.

Voorlichting en preventie in je gemeenschap

Bespreek mijnwormziekte met familie en vrienden om bewustzijn te creëren. Leg uit hoe het wordt overgedragen en waarom goede hygiëne belangrijk is. Moedig anderen aan om ook schoenen te dragen en veilige sanitaire praktijken te volgen.

Organiseer samen met lokale gezondheidsorganisaties voorlichtingsbijeenkomsten over mijnwormziekte. Preventie is vaak de sleutel tot het voorkomen van grootschalige besmettingen in gemeenschappen.

Lees verder

• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen