Mijnwormziekte: Infectie darm en longen met jeuk en anemie

Vooral in de (sub)tropen lopen patiënten mogelijk een infectie op met een mijnworm. Deze wormen bevinden zich op een bodem waar ontlasting van geïnfecteerde dieren of mensen ligt. De patiënt loopt deze op door op de bodem te lopen met blote voeten, of door per ongeluk deze larven in te slikken of aan te raken. Veelal heeft de patiënt problemen met de dunne darm en longen, in combinatie met een jeukende huiduitslag en anemie (bloedarmoede). Via een korte behandeling herstellen de meeste patiënten zeer goed, al is de prognose somberder indien reeds complicaties zijn opgetreden. Betere sanitaire voorzieningen en altijd schoenen dragen, zijn preventieve maatregelen om de infectie te vermijden.

• Synoniemen mijnworm en mijnwormziekte
• Epidemiologie infectie met mijnworm
• Oorzaken infectieziekte: Besmetting door geïnfecteerde larven op de bodem
• Risicofactoren voor mijnwormziekte
• Symptomen: Infectie van darm en longen met jeuk en anemie (bloedarmoede)
• Alarmsymptomen bij mijnworminfectie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mijnwormziekte
• Prognose
• Complicaties van de worminfectie
• Preventie van mijnworminfectie

Synoniemen mijnworm en mijnwormziekte

Synoniemen mijnworm

Een mijnworm, die de infectie veroorzaakt, is ook gekend onder deze synoniemen:

• Haakworm
• Hookworm

Synoniemen mijnwormziekte

De mijnwormziekte is gekend onder deze synoniemen:

• Ancylostoma duodenale infectie
• Ankylostomiasis
• Grondjeuk
• Haakworminfectie
• Haakwormziekte
• Mijnworminfectie
• Necator americanus infectie
• Parasitaire infectie – hookworm
• Tunnelanemie

Epidemiologie infectie met mijnworm

Wereldwijd zijn naar schatting 576-740 miljoen mensen aangetast door de mijnwormziekte. De ziekte komt veel voor in landelijke tropische en subtropische gebieden van Azië, Afrika ten zuiden van de Sahara en Latijns-Amerika. De ziekte komt veel voor op plaatsen waar geen of slechte sanitaire voorzieningen zijn en waar mensen leven in slechte hygiënische omstandigheden. Vooral mijnwerkers en plattelandsbewoners zijn getroffen. In ontwikkelingslanden zijn veel (schoolgaande) kinderen en jongeren getroffen door een mijnwormziekte, vaak met de dood tot gevolg. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen getroffen.

Oorzaken infectieziekte: Besmetting door geïnfecteerde larven op de bodem

Rondwormen

De infectie komt tot stand door besmetting met één van de volgende rondwormen: Ancylostoma Braziliense, Ancylostoma ceylanicum, Ancylostoma duodenale of Necator americanus. De eerste twee rondwormen komen ook voor bij dieren, terwijl de laatste twee een infectie veroorzaken bij de mens. De besmetting met Necator americanus gebeurt vooral in de tropen, en de besmetting met Ancylostoma duodenale gebeurt vooral in de subtropen.

Overdracht en besmetting

De overdracht (besmetting) gebeurt door het aanraken van de bodem waar uitwerpselen liggen van patiënten of dieren die geïnfecteerd zijn met de mijnworm. Ook eet de patiënt mogelijk per ongeluk de larven op. De larven (onrijpe vorm van de worm) komen vervolgens in de huid terecht. Ze verspreiden zich daarna naar de longen en luchtwegen via de bloedbaan. De wormen infecteren bovendien de dunne darm. Ze ontwikkelen zich daar tot volwassen wormen waar ze één of meer jaren leven. De wormen hechten zich namelijk vast aan het slijmvlies van de dunne darm of het begin van het jejunum (nuchtere darm: middelste deel van de dunne darm). Ze zuigen bloed op, waardoor ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort) en eiwitverlies ontstaan. De volwassen wormen verlaten het lichaam via de ontlasting van de patiënt. Negen dagen nadat de geïnfecteerde ontlasting op de bodem ligt, is deze weer besmettelijk voor andere mensen.

Risicofactoren voor mijnwormziekte

De volgende risicofactoren verhogen de kans op het oplopen van een infectie met mijnworm:

• Leven in tropische of subtropische gebieden met slechte sanitaire voorzieningen
• Blootvoets lopen in besmette gebieden
• Contact met geïnfecteerde bodem of ontlasting
• Landbouw, mijnbouw of werk in vochtige omgevingen
• Gebrek aan toegang tot schoon water en hygiënische toiletten
• Ondervoeding, die het immuunsysteem verzwakt
• Kinderen en jongeren, vooral in ontwikkelingslanden, zijn gevoeliger voor infecties

Symptomen: Infectie van darm en longen met jeuk en anemie (bloedarmoede)

Ongeveer 90% van de besmette patiënten is asymptomatisch wanneer de wormen in de darmen en longen terechtkomen. Ze hebben met andere woorden geen symptomen. Bij de andere patiënten zijn volgende symptomen mogelijk: anemie (bloedarmoede), bloed in de ontlasting, braken, buikpijn, darmkrampen, diarree, een bleke huid, hoesten, kolieken (krampen en overdreven veel huilen bij baby’s), koorts, misselijkheid, verlies van eetlust, vermoeidheid en winderigheid.

De patiënt heeft tevens een jeukende huiduitslag (grondjeuk, dauwjeuk), vooral op de handen en voeten omdat hier de besmetting heeft plaatsgevonden. In feite is de mens geen goede gastheer. De larven zijn niet in staat om de weg naar de bloedvaatjes te vinden en blijven in de huid ronddolen. Hierdoor ontwikkelen zich grillig verlopende en sterk jeukende gangen op de plaats waar de larven van de mijnwormen de huid zijn binnengedrongen.

Alarmsymptomen bij mijnworminfectie

Alarmsymptomen die wijzen op een ernstige infectie en waarbij onmiddellijke medische hulp vereist is, zijn onder andere:

• Ernstige anemie (bloedarmoede) met duizeligheid, flauwvallen of kortademigheid
• Hevige buikpijn en krampen die niet verbeteren
• Aanhoudende diarree, mogelijk met bloed in de ontlasting
• Ernstige zwelling van de buik door vochtophoping (ascites)
• Gewichtsverlies en tekenen van ondervoeding
• Verlies van bewustzijn of tekenen van ernstige bloedarmoede zoals bleekheid en extreme vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een ontlastingscultuur en volledig bloedonderzoek zijn nodig om de diagnose te stellen en andere diagnoses uit te sluiten. Bij een ernstige infectie zijn een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) en een colonoscopie verder mogelijk.

Differentiële diagnose

De mijnwormziekte valt met volgende aandoeningen te verwarren:

• amoebiasis
• ascariasis
• astma
• contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• bronchiolitis
• Een groeistoornis
• Een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• Enteropathie
• Eosinofilie
• gastro-enteritis (buikgriep)
• gordelroos (virale infectie met huiduitslag en symptomen aan gezicht)
• Het Löffler-syndroom
• het Plummer-Vinson syndroom (Paterson-Kelly-syndroom: Slikproblemen en ijzergebrek)
• overgevoeligheidspneumonitis
• schistosomiasis
• schurft (scabiës)
• strongyloidiasis

Behandeling van mijnwormziekte

Anthelmintica, wormdodende geneesmiddelen, doden de parasieten. De patiënt neemt deze één tot drie dagen in. Daarnaast behandelt de arts de eventuele symptomen en complicaties van bloedarmoede, bijvoorbeeld via ijzersupplementen. Ook krijgt de patiënt het advies om de hoeveelheid eiwit in de voeding te verhogen indien hij een vochtophoping heeft in de buik (ascites). In zeldzame gevallen is een bloedtransfusie nodig (bij acute en ernstige gastro-intestinale bloedingen).

Prognose

De patiënt herstelt volledig indien bij hem nog geen complicaties zijn opgetreden.

Complicaties van de worminfectie

Ferriprieve anemie is een mogelijke complicatie van de mijnwormziekte. Hierbij ontstaat bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie), veroorzaakt door het verlies van bloed. Ook ontstaan mogelijk voedingstekorten. In ernstige gevallen resulteert dit in hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart). Daarnaast ontwikkelt de patiënt ernstig eiwitverlies met vochtophoping in de buik. Tot slot zijn ontwikkelingsstoornissen en een trage groei mogelijk bij kinderen die geïnfecteerd zijn met mijnwormen.

Preventie van mijnworminfectie

De volgende maatregelen kunnen helpen om een infectie met mijnworm te voorkomen:

• Altijd schoenen dragen in gebieden waar mijnwormen voorkomen
• Gebruik maken van sanitaire voorzieningen zoals toiletten en niet ontlasten op open bodem
• Grondig wassen van groenten en fruit die in contact zijn geweest met de bodem
• Handen wassen met zeep na contact met de bodem of na toiletbezoek
• Verbetering van sanitaire voorzieningen en hygiëne in risicogebieden
• Educatie over mijnworminfecties en preventiemaatregelen in endemische gebieden
• Toegang tot schone drinkwatervoorzieningen en veilige afvoer van afvalwater

Lees verder

• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen