Trichuriasis: Zweepworminfectie met buikpijn en diarree

De menselijke zweepworm (Trichuris trichiura) is een rondworm die bij mensen trichuriasis veroorzaakt. De zweepworminfectie komt tot stand doordat mensen geïnfecteerde eieren op de bodem innemen die daar gekomen zijn via de menselijke ontlasting. Deze parasitaire infectie tast de dikke darm aan, en veroorzaakt daardoor onder andere buikpijn en een pijnlijke doorgang van de ontlasting. Wormdodende medicijnen behandelen deze tropische infectie. Vaak blijven nog wel wormen aanwezig na de behandeling, maar veroorzaken ze geen symptomen meer. Het is tot slot belangrijk om een goede persoonlijke hygiëne te hanteren om een infectie met zweepwormen te voorkomen.

• Epidemiologie van trichuriasis
• Oorzaken van tropische infectie door zweepwormen
• Overdacht
• Uiterlijk
• Voortplantingscyclus
• Risicofactoren
• Symptomen: Buikpijn en diarree
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van zweepworminfectie
• Complicaties van worminfectie
• Preventie van infectie met geïnfecteerde eieren zweepwormen
• Praktische omgangstips voor trichuriasis
• Handhygiëne en schoonhouden van de omgeving
• Hydratatie en voedingaanpassingen
• Misvattingen rond trichuriasis
• Trichuriasis is een zeldzame aandoening die nauwelijks voorkomt
• Een infectie met Trichuris trichiura veroorzaakt altijd ernstige klachten
• Trichuriasis wordt alleen door slechte hygiëne veroorzaakt
• Trichuriasis treft alleen kinderen en komt niet voor bij volwassenen
• Een besmetting met Trichuris trichiura gaat vanzelf over
• Alleen mensen in ontwikkelingslanden lopen risico op trichuriasis
• Eenmalige behandeling is voldoende om trichuriasis volledig te genezen

Epidemiologie van trichuriasis

Het ei van de zweepworm is het infectieuze stadium. De meest gunstige omstandigheden voor de rijping zijn een warm en vochtig klimaat. De meeste infecties met de zweepworm komen dan ook tot stand in tropische klimaten, met name in Azië en minder vaak, in Afrika en Zuid-Amerika. Verder is de zweepworminfectie ook aanwezig in landelijke delen van het zuidoosten van de Verenigde Staten. Naar schatting zijn wereldwijd tussen 450 miljoen tot 1 miljard actieve patiënten aanwezig (anno oktober 2020). Kinderen zijn het vaakst aangetast. Een gedeeltelijke beschermende immuniteit ontwikkelt zich vermoedelijk met de leeftijd.

Oorzaken van tropische infectie door zweepwormen

Overdacht

De meest voorkomende oorzaak van trichuriasis is de inname van geïnfecteerde eieren die in de bodem aanwezig zijn. Dit komt vaak door slechte hygiënische omstandigheden, waaronder ontlasting die open op de bodem ligt en het gebruik van menselijke ontlasting als meststof. Naast kinderen zijn mensen met bepaalde chromosoomkenmerken mogelijk meer vatbaar of hebben een verhoogde gevoeligheid voor het verwerven van trichuriasis.

Uiterlijk

De lichtgele tot witte zweepworm heeft een smalle voorste slokdarm en een dikke achterste anus. De wormen zijn meestal roze en hechten zich vast aan de gastheer via het slanke voorste uiteinde. De grootte van deze wormen varieert van drie tot vijf cm. Het vrouwtje is meestal groter dan het mannetje.

Voortplantingscyclus

De vrouwelijke worm legt tussen de tweeduizend en tienduizend eieren per dag. De eieren worden afgezet op de bodem waar menselijke ontlasting ligt. Na 14 tot 21 dagen rijpen de eieren en gaan ze een infectieus stadium in. Als mensen de geëmbryoneerde eieren binnenkrijgen, beginnen de larven uit te komen in de dunne darm van de mens en gebruiken ze de darmflora en voedingsstoffen om zich te vermenigvuldigen en te groeien. De meeste larven verplaatsen zich naar de dikke darm, dringen het slijmvlies binnen en worden daar volwassen.

Risicofactoren

Risicofactoren voor trichuriasis omvatten blootstelling aan besmette bodem of waterbronnen, slechte sanitaire omstandigheden, en gebrek aan goede hygiëne. Kinderen die in gebieden met hoge infectiepercentages leven, hebben een verhoogd risico. Het is ook een risico voor mensen die onvoldoende gekookt voedsel consumeren dat besmet kan zijn met de wormen.

Symptomen: Buikpijn en diarree

De meeste patiënten klagen over buikpijn, bloederige diarree, fecale incontinentie (ongewild verlies van stoelgang, vooral tijdens de slaap, een pijnlijke doorgang van de ontlasting, ongemak in de buik en een slijmafscheiding. Bij een zware besmetting komt een rectale verzakking (rectumprolaps: de endeldarm komt uit de anus met verlies van stoelgang) mogelijk tot uiting. Kinderen ervaren bloedarmoede, een groeiachterstand en een verminderde cognitieve ontwikkeling. Vermoedelijk zijn de laatste twee symptomen te wijten aan een ijzertekort en een slechte voeding als gevolg van de wormenbelasting en zijn ze dus geen directe oorzaak van de besmetting.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van trichuriasis omvatten buikpijn, diarree, gewichtsverlies, en in ernstige gevallen bloedverlies in de ontlasting. Het kan ook leiden tot anemie en groeiachterstand bij kinderen. Als deze symptomen optreden, vooral na verblijf in een endemisch gebied, moet medische hulp worden gezocht.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Patiënten verblijven meestal in of hebben gebieden bezocht die endemisch zijn voor de zweepworm. De diagnose gebeurt door middel van een ontlastingsonderzoek. Een belangrijke opmerking is wel dat vanaf het moment dat de eieren worden ingenomen tot de ontwikkeling van de volwassen worm, er een vertraging van ongeveer drie maanden is. Gedurende deze periode zijn er mogelijk geen tekenen aanwezig en vertoont de ontlasting mogelijk geen tekenen van eieren of bloedverlies.

Differentiële diagnose
Aangezien een zweepworminfectie vaak buikpijn veroorzaakt, is er een groot aantal differentiële diagnoses zoals onder andere:
andere parasitaire worminfecties

• appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
• cholecystitis (ontsteking van galblaas met buikpijn en koorts)
• chronische bloedarmoede
• colitis (ontsteking van de dikke darm)
• een darmperforatie (gat in darm)
• giardiasis (infectie van dunne darm met diarree en buikkrampen)
• inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm)
• loodvergiftiging (overmatige blootstelling aan lood)

Behandeling

De arts behandelt de tropische aandoening met anthelmintica (wormdodende medicijnen). Meestal schrijft hij het medicijn albendazol voor, al zijn enkele andere wormdodende geneesmiddelen ook inzetbaar. Vaak zijn co-infecties met andere wormen aanwezig, dus behandelingen met meerdere medicijnen zijn soms nodig. Verder is een goede behandeling voor de bloedarmoede noodzakelijk. Ook is meer onderwijs nodig voor kinderen die behandeld zijn voor een zweepworminfectie, want anders volgt vaak een achterstand op school.

Prognose van zweepworminfectie

De zweepworm is meer resistent tegen de behandeling dan andere wormen. De genezingspercentages bedragen gemiddeld 28% tot 36%. Zweepwormen zijn namelijk vaak nog steeds aanwezig na de behandeling, maar mogelijk leidt een laag aantal wormen niet tot significante symptomen.

Complicaties van worminfectie

Bij een zeer hoge wormlast (vooral bij kinderen) komt het trichuris-dysenterie-syndroom tot stand. Dit leidt vaak tot diarree, tenesmen (aanhoudende, pijnlijke, valse stoelgangsdrang), bloedarmoede door ijzertekort en een groeiachterstand. De groeiachterstand is meestal secundair aan een slechte voeding en veroorzaakt bijgevolg de cognitieve vertraging.

Preventie van infectie met geïnfecteerde eieren zweepwormen

De beste manier om trichuriasis te voorkomen, is door het verbeteren van de persoonlijke hygiëne, het wassen van alle groenten en fruit en het wassen van de handen voor het gebruik van voedsel. Verder zijn goede sanitaire voorzieningen nodig. Het is van primordiaal belang om een patiënt deze adviezen goed aan te leren om een herhaling van de ziekte te voorkomen.

Praktische omgangstips voor trichuriasis

Trichuriasis is een parasitaire infectie veroorzaakt door de zweepworm, met symptomen zoals buikpijn en diarree.

Handhygiëne en schoonhouden van de omgeving

Was je handen regelmatig met zeep, vooral na toiletbezoek en voor het bereiden van voedsel, om de verspreiding van de infectie te voorkomen. Houd je leefomgeving schoon, vooral waar voedsel wordt bereid en geconsumeerd. Zorg ervoor dat je groenten goed wast, vooral als ze uit een besmet gebied komen.

Hydratatie en voedingaanpassingen

Aangezien trichuriasis vaak gepaard gaat met diarree, is het belangrijk om goed gehydrateerd te blijven. Drink veel water om uitdroging te voorkomen. Een licht voeding zonder vette of zwaar gekruide voedingsmiddelen kan ook helpen om de darmen te kalmeren. Vermijd voedsel dat de maag kan irriteren totdat de infectie is behandeld.

Misvattingen rond trichuriasis

Trichuriasis is een zeldzame aandoening die nauwelijks voorkomt

Veel patiënten denken dat trichuriasis een uiterst zeldzame infectie is die slechts in enkele afgelegen gebieden voorkomt. In werkelijkheid komt deze parasitaire infectie wijdverspreid voor in tropische en subtropische regio’s, met miljoenen gevallen wereldwijd. Vooral gebieden met slechte sanitaire voorzieningen en beperkte toegang tot schoon drinkwater lopen een verhoogd risico. Besmetting treedt vaak op door de inname van besmet voedsel of water, wat betekent dat reizigers naar endemische gebieden ook kwetsbaar zijn. De gedachte dat deze aandoening bijna niet voorkomt, kan ertoe leiden dat patiënten de symptomen negeren en te laat medische hulp zoeken.

Een infectie met Trichuris trichiura veroorzaakt altijd ernstige klachten

Hoewel een zware infectie ernstige gevolgen kan hebben, ervaren veel patiënten met een lichte besmetting weinig tot geen symptomen. De ernst van de klachten hangt af van het aantal wormen in het darmkanaal. Bij een lage besmettingsgraad kunnen patiënten asymptomatisch blijven, terwijl een zware infectie buikpijn, diarree en zelfs ondervoeding kan veroorzaken. In ernstige gevallen kan trichuriasis leiden tot chronische ontstekingen en bloedarmoede door de beschadiging van het darmweefsel. Het idee dat deze aandoening altijd gepaard gaat met ernstige klachten, kan ervoor zorgen dat milde gevallen onopgemerkt blijven en de besmetting zich verder verspreidt.

Trichuriasis wordt alleen door slechte hygiëne veroorzaakt

Hoewel slechte hygiëne een belangrijke factor is in de verspreiding van trichuriasis, zijn er meerdere risicofactoren die bijdragen aan besmetting. Voedsel dat geteeld wordt in grond die met menselijke uitwerpselen is bemest, kan eitjes van de parasiet bevatten. Ook het drinken van besmet water en het lopen op met parasieteneitjes verontreinigde grond met blote voeten kunnen infecties veroorzaken. Zelfs patiënten die strikte hygiënemaatregelen volgen, kunnen besmet raken als ze in een endemisch gebied wonen of reizen. De misvatting dat alleen slechte hygiëne een rol speelt, kan ertoe leiden dat andere preventieve maatregelen, zoals het vermijden van mogelijk besmet voedsel en water, worden onderschat.

Trichuriasis treft alleen kinderen en komt niet voor bij volwassenen

Het klopt dat kinderen vaker besmet raken met Trichuris trichiura, omdat ze vaker in contact komen met besmette grond en minder goed hun handen wassen. Toch kunnen ook volwassenen de infectie oplopen, vooral in gebieden waar de parasiet endemisch is. Bovendien kunnen volwassenen die in kinderrijke omgevingen werken of in agrarische sectoren actief zijn, een verhoogd risico lopen op blootstelling aan de wormeitjes. Volwassen patiënten kunnen chronische darmklachten ontwikkelen, wat kan leiden tot complicaties zoals darmontsteking en bloedarmoede.

Een besmetting met Trichuris trichiura gaat vanzelf over

Sommige patiënten denken dat trichuriasis vanzelf verdwijnt zonder medische interventie. Dit is een gevaarlijke misvatting, omdat onbehandelde infecties kunnen leiden tot ernstige complicaties, vooral bij kinderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Zonder behandeling kunnen de wormen jarenlang in de darmen overleven en zich blijven voortplanten. Dit kan leiden tot progressieve schade aan het darmslijmvlies en een verhoogd risico op secundaire infecties. Effectieve behandeling met antiparasitaire geneesmiddelen is noodzakelijk om de infectie volledig uit te roeien en verdere verspreiding te voorkomen.

Alleen mensen in ontwikkelingslanden lopen risico op trichuriasis

Hoewel trichuriasis vaker voorkomt in gebieden met slechte sanitaire voorzieningen, betekent dit niet dat patiënten in andere delen van de wereld volledig beschermd zijn. Reizigers die gebieden met een hoge prevalentie bezoeken, lopen een verhoogd risico als ze besmet voedsel of water consumeren. Daarnaast kunnen geïmporteerde voedingsproducten uit endemische regio’s soms parasieteneitjes bevatten. In geïsoleerde gevallen kunnen besmettingen ook binnen ontwikkelde landen voorkomen, bijvoorbeeld door het eten van ongewassen groenten of door contact met besmette grond. De gedachte dat alleen patiënten in ontwikkelingslanden risico lopen, kan ertoe leiden dat reizigers en expats noodzakelijke preventieve maatregelen niet nemen.

Eenmalige behandeling is voldoende om trichuriasis volledig te genezen

Veel patiënten gaan ervan uit dat een enkele dosis antiparasitaire medicatie voldoende is om trichuriasis te genezen. In werkelijkheid kan het nodig zijn om de behandeling te herhalen, vooral bij ernstige infecties. Sommige wormen kunnen resistentie ontwikkelen tegen bepaalde medicijnen, waardoor een langere behandelduur of een combinatie van verschillende therapieën nodig kan zijn. Daarnaast is het belangrijk om niet alleen de patiënt, maar ook gezinsleden en andere nauwe contacten te controleren op mogelijke besmettingen. Zonder een doeltreffende en volledige behandeling kan herinfectie optreden, vooral in omgevingen waar de hygiënische omstandigheden onvoldoende zijn.