Dysenterie: Infectie met bloed in diarree of ontlasting

Dysenterie is een type gastro-enteritis (buikgriep) waarbij een patiënt diarree of ontlasting met bloed heeft. Andere belangrijke symptomen van deze besmettelijke infectie zijn koorts en buikpijn. De aandoening is besmettelijk en wordt onder andere overgedragen door het eten of drinken van besmette voeding of besmet water. Er zijn twee hoofdtypen dysenterie, met name bacillaire dysenterie (shigellose, veroorzaakt door bacteriën) en amoebische dysenterie (amoebiasis, veroorzaakt door amoeben). Voldoende vocht drinken en medicijnen behandelen deze infectie. Meestal verdwijnen de symptomen vanzelf binnen enkele weken, al krijgt een patiënt soms wel te maken met uitdroging en andere complicaties.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Soorten dysenterie
• Amoebische dysenterie (amoebiasis)
• Bacillaire dysenterie (Marlow-syndroom, shigellose)
• Andere bacteriële diarree
• Risicofactoren
• Symptomen: Diarree of ontlasting met bloed
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van amoebiasis en shigellose
• Prognose van infectie
• Complicaties van amoebische en bacillaire dysenterie
• Preventie

Epidemiologie

Dysenterie komt wereldwijd voor, maar de prevalentie en het type infectie kunnen sterk variëren afhankelijk van de regio. Bacillaire dysenterie (shigellose) is bijzonder veelvoorkomend in gebieden met slechte sanitaire omstandigheden en beperkte toegang tot schoon water. Het komt vaak voor in stedelijke gebieden met overbevolking en in vluchtelingenkampen. Amoebische dysenterie (amoebiasis) komt vooral voor in tropische en subtropische gebieden, waar de hygiënische omstandigheden vaak onvoldoende zijn en menselijke ontlasting als meststof wordt gebruikt. Beide vormen van dysenterie zijn meer prevalent in ontwikkelingslanden en in gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid en beperkte sanitaire voorzieningen.

Oorzaken

Dysenterie is het gevolg van bacteriële (shigellose) of parasitaire infecties (amoebiasis). Deze ziekteverwekkers bereiken meestal de dikke darm nadat patiënten de ziektekiemen hebben ingenomen via de mond, bijvoorbeeld door inname van besmet voedsel of water, door contact van de mond met besmette voorwerpen of handen, enzovoort. Het onderliggende mechanisme van dysenterie omvat een ontsteking van de darm (colitis), vooral van de dikke darm.

Soorten dysenterie

Amoebische dysenterie (amoebiasis)

Amoebiasis (amoebische dysenterie) is het gevolg van een infectie door de amoebe (parasiet) Entamoeba histolytica, die vooral in tropische gebieden voorkomt. Wanneer amoeben in de darm van een geïnfecteerde patiënt klaar zijn om het lichaam te verlaten, groeperen ze zich en vormen een omhulsel dat hen omringt en beschermt. Deze groep amoeben staat bekend als een cyste, die vervolgens uit het lichaam van de patiënt in de ontlasting wordt doorgegeven en buiten het lichaam kan overleven. Als de hygiënenormen slecht zijn, bijvoorbeeld als de patiënt de ontlasting niet hygiënisch weggooit, leidt dit tot een vervuilde omgeving, zoals voedsel en water in de buurt. Als een andere persoon vervolgens voedsel of water eet of drinkt dat is besmet met uitwerpselen die de cyste bevatten, wordt deze persoon ook besmet met de amoeben. Amoebische dysenterie komt vooral veel voor in delen van de wereld waar menselijke ontlasting als meststof wordt gebruikt. Nadat de amoebe het lichaam van de patiënt via de mond is binnengegaan, reist de cyste naar beneden in de maag. De amoeben in de cyste worden beschermd tegen het spijsverteringszuur van de maag. Vanuit de maag reist de cyste naar de darmen, waar deze openbreekt en de amoeben vrijgeeft, waardoor de infectie ontstaat. De amoeben kunnen zich in de darmwanden nestelen en kleine abcessen en zweren vormen. De cyclus begint dan opnieuw. Een juiste behandeling van de onderliggende infectie van amoebische dysenterie is belangrijk. Onvoldoende behandelde amoebiasis sluimert namelijk jaren en leidt vervolgens tot ernstige, mogelijk fatale complicaties.

Bacillaire dysenterie (Marlow-syndroom, shigellose)

De meest voorkomende vorm van dysenterie is bacillaire dysenterie, wat meestal een milde ziekte is. Dysenterie resulteert dan uit ook shigellose, een infectie door bacteriën van het geslacht Shigella. Diarree met buikkrampen, koorts, misselijkheid en overgeven en bloed of slijm in de diarree zijn bekende symptomen van bacillaire dysenterie.

Andere bacteriële diarree

Sommige stammen van Escherichia coli veroorzaken bloederige diarree. De typische boosdoeners zijn enterohemorragische Escherichia coli, waarvan O157
de bekendste is.

Risicofactoren

De risicofactoren voor dysenterie omvatten:

• Slechte sanitaire omstandigheden: Gebrek aan toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen vergroot het risico op besmetting met dysenterie-verwekkers.
• Onvoldoende hygiëne: Onvoldoende handhygiëne en onhygiënische voedselbereiding dragen bij aan de verspreiding van de ziekteverwekkers.
• Reizen naar endemische gebieden: Personen die naar tropische en subtropische gebieden reizen waar dysenterie veel voorkomt, lopen een verhoogd risico op infectie.
• Overbevolking: Het leven in overbevolkte gebieden of vluchtelingenkampen verhoogt de kans op besmetting door beperkte toegang tot sanitaire voorzieningen en een verhoogd risico op besmetting via voedsel en water.
• Verzwakt immuunsysteem: Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-geïnfecteerde patiënten of mensen met andere immuuncompromitterende aandoeningen, lopen een hoger risico op ernstige dysenterie-infecties.
• Slechte voedselveiligheidsmaatregelen: Het consumeren van onvoldoende gekookt voedsel of besmet water vergroot de kans op infectie.

Symptomen: Diarree of ontlasting met bloed

De symptomen presenteren zichzelf bij bacillaire dysenterie normaal gesproken één à drie dagen na de besmetting, en zijn meestal binnen een week verdwenen. Amoebische dysenterie veroorzaakt meestal geen symptomen. Ervaart de patiënt wel tekenen, dan is dat twee tot vier weken nadat hij geïnfecteerd is geraakt. De meeste symptomen bestaan uit milde darmpijn, buikpijn, rectale pijn, een frequente doorgang van ontlasting, diarree met bloed, snel gewichtsverlies, spierpijn en lichte koorts. Misselijkheid en braken komen zelden tot stand. In sommige extreme omstandigheden ontstaan ernstige buikkrampen, koorts, een shock en delirium. Een tijdelijke lactose-intolerantie komt soms ook voor bij patiënten met dysenterie. De frequentie van drang om te poepen, het grote volume vloeibare ontlasting dat de patiënt verliest en de aanwezigheid van bloed, slijm of pus hangt af van de ziekteverwekker die de ziekte veroorzaakt. In extreme gevallen passeren patiënten meer dan één liter vloeistof per uur.

Diagnose en onderzoeken

De arts heeft naast een lijst van symptomen ook een medische geschiedenis nodig. Daarnaast is een kort lichamelijk onderzoek nodig. De mond, de huid en de lippen lijken mogelijk droog door uitdroging. Verder is de onderbuik soms gevoelig. De arts voert tevens een ontlastingsonderzoek uit om het organisme te identificeren dat dysenterie veroorzaakt. Meestal zijn verschillende monsters nodig omdat het aantal amoeben dagelijks verandert. Een bloedonderzoek onthult afwijkingen in de niveaus van essentiële mineralen en zouten.

Behandeling van amoebiasis en shigellose

De meeste patiënten met bacillaire dysenterie hebben geen behandeling nodig. De infectie verdwijnt meestal binnen een week vanzelf. Het is echter bij elk type dysenterie wel belangrijk om voldoende vloeistoffen te drinken om uitdroging te voorkomen. Voor patiënten die erg veel braken of last hebben van ernstige diarree, is een ziekenhuisopname nodig waar deze patiënten een intraveneuze (via een ader) behandeling met vloeistoffen krijgen. In ideale situaties mag de arts geen antimicrobiële therapie voorschrijven totdat microbiologische microscopie en cultuuronderzoek de specifieke infectie hebben vastgesteld. Soms zet de arts echter reeds een combinatie van medicijnen in, waaronder een amoebicide medicijn om de parasiet te doden en een antibioticum om een bijbehorende bacteriële infectie te behandelen. Medicijnen die de diarree verminderen, zoals loperamide, zijn niet aanbevolen wanneer patiënten enkel deze medicijnen nemen. Ze zijn wel bruikbaar in combinatie met antibiotica.

Prognose van infectie

Dankzij de juiste behandeling verdwijnen de meeste vormen van amoebische en bacillaire dysenterie binnen tien dagen. De meeste patiënten zijn volledig hersteld na twee à vier weken na het begin van de juiste behandeling. Onbehandeld is de prognose afhankelijk van de immuunstatus van de individuele patiënt en de ernst van de ziekte. Extreme uitdroging vertraagt het herstel en verhoogt het risico op ernstige complicaties aanzienlijk.

Complicaties van amoebische en bacillaire dysenterie

Wanneer patiënten te veel vocht verliezen (door braken of diarree) dat niet tijdig wordt aangevuld, ontstaan uitdrogingsverschijnselen. In zeldzame gevallen verspreidt de infectie zich via de bloedbaan naar andere organen, wat resulteert in ernstige infecties zoals hersenabcessen, longabcessen en leverabcessen (leverabces). Soms ontstaat na dysenterie een gewrichtsontsteking, waarbij gewrichtspijn, gezwollen gewrichten en gewrichtsstijfheid kenmerkend zijn. Bovendien kan shigellose leiden tot het hemolytisch-uremisch syndroom, een aandoening waarbij de rode bloedcellen niet meer goed worden gefilterd door de nieren, wat resulteert in bloedarmoede (anemie), een laag aantal bloedplaatjes en nierfalen. Tot slot kampen sommige patiënten met epileptische aanvallen na deze infectieziekte.

Preventie

Om dysenterie te voorkomen, moeten mensen onder andere de handen wassen met zeep en stromend warm water. Handdoeken, bekers of persoonlijke voorwerpen delen is afgeraden. Het is ook belangrijk om voedselveiligheidsmaatregelen te treffen wanneer mensen reizen naar gebieden met een hoog risico. Dit houdt in dat mensen enkel rauwe groenten en fruit met een schil mogen eten, dranken zonder ijs moeten drinken, geen eten van straatverkopers mogen eten en alle voedingsmiddelen die niet te schillen zijn, gekookt moeten worden. Voorts moeten mensen enkel water uit flesjes of blikjes drinken en het gebruik van kraanwater vermijden in hoogrisicogebieden.

Lees verder

• Amoebe leverabces: Pus in lever door parasiet met buikpijn
• Amoebiasis: Darminfectie door parasiet met braken & buikpijn
• Bacteriële gastro-enteritis: Buikgriep door bacteriën
• Shigellose: Bacteriële infectie met diarree
• Voedselvergiftiging: Diarree door inname van besmet voedsel