Tenesmen: Aanhoudende, pijnlijke (valse) stoelgangsdrang

Tenesmen is een aandoening waarbij een patiënt een aanhoudende en vaak pijnlijke drang tot stoelgang of urineren ervaart, maar slechts een geringe hoeveelheid ontlasting of urine produceert. Deze aandoening kan leiden tot krampen en rectale pijn. Bij tenesmen spant de patiënt zich vaak sterk in om de ontlasting of urine te produceren, maar het resultaat is meestal minimaal. Hoewel tenesmen soms vanzelf verdwijnt, kan medische behandeling noodzakelijk zijn om het probleem op te lossen.

• Synoniemen van tenesmen
• Oorzaken: Inflammatoire en andere aandoeningen
• Symptomen: Aanhoudende en pijnlijke stoelgangsdrang
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tenesmen
• Complicaties van tenesmen
• Preventie en leefstijladviezen

Synoniemen van tenesmen

Tenesmen worden ook wel aangeduid met de volgende synoniemen:

• Moeilijkheden bij de stoelgang
• Pijn bij het passeren van de ontlasting
• Pijnlijke ontlasting
• Tenesmus (enkelvoud)
• Tenesmi (meervoud)

Oorzaken: Inflammatoire en andere aandoeningen

Tenesmen ontstaan vaak in verband met inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm). Deze aandoeningen kunnen veroorzaakt worden door infecties of andere factoren. Motiliteitsstoornissen, oftewel stoornissen in de darmbewegingen, kunnen ook tenesmen veroorzaken. Deze aandoeningen of problemen leiden tot de vorming van zweren in het maagdarmkanaal. De zweren veroorzaken littekens aan de darmwanden, wat de normale passage van ontlasting belemmert en tenesmen kan veroorzaken.

Veelvoorkomende aandoeningen die tenesmen kunnen veroorzaken zijn:

• Colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang)
• Colorectale kanker (dikkedarmkanker) of tumoren
• De ziekte van Crohn (aandoening gekenmerkt door buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• Een anorectaal abces
• Een infectie van de dikke darm (infectieuze colitis)
• Een motiliteitsstoornis van de darmen (zoals constipatie of diarree)
• Een ontsteking van het colon of het rectum door bestraling (stralingsproctitis of stralingscolitis)
• Het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)

Symptomen: Aanhoudende en pijnlijke stoelgangsdrang

De symptomen van tenesmen variëren afhankelijk van de onderliggende aandoening en kunnen verschillen tussen patiënten. Kenmerkende symptomen zijn:

• [Pijn] bij het persen om de darmen te legen, met vaak slechts een minimale hoeveelheid ontlasting
• Krampen en druk in de anale streek
• Valse drang tot stoelgang
• Buikpijn en/of bloed in de ontlasting
• Braken, koorts en rillingen
• Onrust en gestrestheid door pijn en frequent toiletbezoek

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van tenesmen wordt vaak gesteld door een grondig rectovaginaal onderzoek en een uitgebreide anamnese. Dit onderzoek helpt om de aanwezigheid van tenesmen vast te stellen en andere mogelijke oorzaken uit te sluiten.

Diagnostisch onderzoek

Om de oorzaak van tenesmen te bepalen, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• Colonoscopie (onderzoek van de dikke darm en het rectum)
• Sigmoïdoscopie of proctosigmoïdoscopie (onderzoek van de onderste darm)
• Beeldvormend onderzoek zoals CT-scan, röntgenfoto's (radiografisch onderzoek) en echografie van de buik
• Ontlastingscultuur om eventuele infecties te detecteren
• Een volledig bloedonderzoek om ontstekingsmarkers en andere afwijkingen op te sporen

Behandeling van tenesmen

De behandeling van tenesmen richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak en het verlichten van de symptomen. Afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening kan de behandeling bestaan uit:

Zelfzorg

• Een vezelrijk dieet (minstens twintig gram vezels per dag) en voldoende vochtinname (water) kunnen de constipatie verlichten en de stoelgang verbeteren. Dit helpt de ontlasting om langs eventuele zweren of littekens in het maagdarmkanaal te passeren.
• Lichaamsbeweging wordt aanbevolen omdat dit de darmbewegingen stimuleert en de pijn kan verminderen.

Professionele medische zorg

• Anti-inflammatoire middelen kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen bij inflammatoire aandoeningen. Immunosuppressiva kunnen nuttig zijn, afhankelijk van de specifieke ziekte en de toestand van de patiënt.
• Bij bacteriële motiliteitsstoornissen kunnen antibiotica worden voorgeschreven.
• Laxeermiddelen en geneesmiddelen die vocht aan de ontlasting toevoegen, kunnen nuttig zijn bij constipatie.
• Als de bovenstaande behandelingen niet effectief zijn, kan de arts handmatig de ontlasting verhelpen. In sommige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn om de onderliggende oorzaak van tenesmus te behandelen.

Complicaties van tenesmen

Tenesmen kunnen leiden tot verschillende complicaties, zoals:

• Fecale impactie (opstapeling van ontlasting in de darmen)
• Perforatie van de darmwand
• Miltabces (een abces in de milt)
• Aanhoudende ontsteking die kan leiden tot verdere complicaties zoals peritonitis (ontsteking van het buikvlies)

Preventie en leefstijladviezen

Hoewel niet alle gevallen van tenesmen te voorkomen zijn, kunnen de volgende adviezen helpen om het risico te verkleinen:

• Een vezelrijk dieet en voldoende hydratatie helpen de spijsvertering soepel te laten verlopen en kunnen bijdragen aan een regelmatige stoelgang.
• Regelmatige lichaamsbeweging bevordert de darmbewegingen en vermindert het risico op constipatie en andere darmproblemen.
• Vermijd overmatig gebruik van laxeermiddelen, omdat dit kan leiden tot een verslechtering van de darmfunctie.
• Onderga regelmatig medisch onderzoek indien je een chronische darmziekte hebt of symptomen van tenesmen ervaart.

Door bewust te zijn van de symptomen en risicofactoren van tenesmen en door preventieve maatregelen te nemen, kan de kans op ernstige complicaties worden verminderd en kan een tijdige en effectieve behandeling worden gewaarborgd.

Lees verder

• Pijnlijke ontlasting: Oorzaken van pijn bij maken stoelgang