Onbedoeld gewichtverlies: Onverklaarbaar verlies van gewicht

Diverse factoren bepalen het gewicht van een persoon: de calorie-inname, het activiteitsniveau, de algemene gezondheid, de leeftijd, de opname van voedingsstoffen en economische en sociale factoren. Sommige mensen kiezen er voor om via lichaamsbeweging en eetgewoonten wat gewicht te verliezen. Als er een duidelijke en gezonde reden is, is gewichtsverlies normaal. Sommige patiënten verliezen echter onverklaarbaar gewicht terwijl ze niet geprobeerd hebben om gewicht te verliezen. Onbedoeld gewichtsverlies duidt op een verlies van 5% van het normale lichaamsgewicht zonder de reden te kennen.

• Aandoeningen en onverklaarbaar gewichtsverlies
• Darmaandoeningen
• Dementie
• Depressie
• Diabetes mellitus (suikerziekte) type 2
• Eetstoornissen
• Kanker
• Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• Andere aandoeningen
• Omgevingsfactoren en onbedoeld afvallen in gewicht
• Alcoholmisbruik
• Bijwerkingen van medicatie
• Andere omgevingsfactoren
• Diagnose en onderzoeken van onbedoeld gewichtsverlies

Aandoeningen en onverklaarbaar gewichtsverlies

Soms ontstaat het onbedoeld verlies van gewicht door een verminderde eetlust of een chronisch spijsverteringsprobleem.

Darmaandoeningen

Een darmaandoening, zoals een maagzweer, de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) of coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten) veroorzaken mogelijk onbedoeld gewichtsverlies. Deze aandoeningen tasten de manier aan waarop darmen het voedsel opnemen. Patiënten met malabsorptiesyndromen hebben vooral diarree en/of constipatie en gewichtsverlies.

Dementie

Patiënten in de vroege stadia van dementie zorgen ook niet altijd goed voor zichzelf, waardoor ze slechter eten. Verder zijn patiënten met dementie mogelijk niet in staat om hun eetbehoeften te communiceren.

Depressie

Sommige patiënten ontkennen dat ze lijden aan een depressie. Ze voelen zich neerslachtig en slecht, maar ze kunnen niet zeggen waarom dit zo is. Sommige patiënten beschouwen deze gevoelens zelfs als ‘normaal’. Veel patiënten met een depressie verbergen zo de gevoelens voor vrienden en familie. Patiënten met een depressie eten niet altijd voldoende.

Diabetes mellitus (suikerziekte) type 2

Diabetes mellitus type 2 komt vooral voor bij veertigplussers, hoewel de aandoening soms ook op jongere leeftijd verschijnt. De meest voorkomende symptomen zijn veel dorst hebben (polydipsie), grote hoeveelheden plassen (polyurie), vermoeidheid en gewichtsverlies. Het gewichtsverlies is gedeeltelijk te wijten aan de suiker (glucose) die wordt uitgescheiden via de urine (glucosurie).

Eetstoornissen

Patiënten met eetstoornissen zoals anorexia nervosa of boulimie die nog niet zijn behandeld, krijgen vaak te maken met gewichtsverlies. Veel patiënten verbergen de eetstoornis voor familie, vrienden en artsen.

Kanker

De meeste patiënten met kanker ontwikkelen andere symptomen voordat gewichtsverlies optreedt. Het klinisch beeld is afhankelijk van het type en de locatie van de kanker. Af en toe is gewichtsverlies het eerste waargenomen symptoom bij kanker. Het gewichtsverlies is gedeeltelijk te wijten aan de toegenomen activiteit van kankercellen in het lichaam die voeding vereisen. Gewichtsverlies bij meer vergevorderde kanker is te wijten aan verschillende gecombineerde factoren.

Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)

Patiënten met een overactieve schildklier produceren te veel van het hormoon thyroxine. De extra thyroxine zorgt ervoor dat veel van de lichaamsfuncties versnellen. Een overactieve schildklier gaat gepaard met diverse mogelijke tekenen:

• angst
• diarree
• hartkloppingen
• meer emotioneel zijn
• meer zweten (hyperhidrose)
• nervositeit
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid
• slecht slapen
• tremoren (bevingen)

Een ander kenmerkend symptoom bij een overmatige schildklier is gewicht verliezen ondanks een verhoogde eetlust. Dit is soms zelfs het eerste symptoom van een overmatig actieve schildklier.

Andere aandoeningen

Een onbedoeld verlies van het gewicht resulteert ook uit andere aandoeningen:

• COPD (chronische obstructieve longziekte)
• dagelijkse pijn
• de verwijdering van een deel van de dunne darm
• decubitus (doorligwonden)
• een aandoening die slikproblemen veroorzaakt
• een chronische infectie zoals hiv / aids, tuberculose
• een chronische zwelling of infectie in het pancreas (alvleesklier)
• een depressie / neerslachtigheid
• een hartziekte zoals hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• een langdurige inflammatoire aandoening, zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) of lupus
• een leverziekte
• een nierziekte
• een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie)
• stress of angst
• tandheelkundige problemen - zoals het verliezen van tanden, het hebben van nieuwe orthodontie of aften
• veranderingen in de reukzin
• veranderingen in smaak (smaakstoornis)
• ziekte van Addison (bijnierinsufficiëntie: onvoldoende productie van hormonen)
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)

Omgevingsfactoren en onbedoeld afvallen in gewicht

Diverse factoren uit de omgeving dragen bij aan een onbedoeld verlies van het gewicht.

Alcoholmisbruik

Patiënten met een alcoholverslaving zorgen niet altijd zo goed voor zichzelf waardoor ze afvallen in gewicht.

Bijwerkingen van medicatie

Een aantal medicijnen veroorzaakt bijwerkingen die leiden tot gewichtsverlies. Sommige pillen resulteren bijvoorbeeld in een verlies van eetlust, een droge mond (xerostomie), brandend maagzuur, lichte buikpijn, smaakveranderingen, een verminderd reukvermogen of misselijkheid. Elk van deze bijwerkingen heeft mogelijk invloed op de eetgewoonten wat dan resulteert in gewichtsverlies. Onverklaarbaar afvallen in gewicht gebeurt bijvoorbeeld door het innemen van chemotherapie en schildkliermedicatie en het overmatig gebruik van laxeermiddelen

Andere omgevingsfactoren

Andere omgevingsfactoren die mogelijk leiden tot een onverklaarbaar verlies van het gewicht omvatten:

• een laag inkomen
• een slechte mondgezondheid
• een lage of verminderde voedselinname
• drugsmisbruik zoals amfetaminen en cocaïne
• veranderingen in het eetpatroon of de eetlust

Diagnose en onderzoeken van onbedoeld gewichtsverlies

Als de patiënt onbedoeld gewicht verliest en dit hem zorgen baart, is het aanbevolen om een arts te raadplegen. Een verlies van meer dan 5 procent van het gewicht binnen zes tot twaalf maanden wijst op een probleem. De arts probeert de oorzaak van het onverklaarbaar gewichtsverlies te achterhalen. Hij doorloopt de geschiedenis, voert een lichamelijk onderzoek uit en bestelt elementaire laboratoriumtesten. Beeldvormende onderzoeken om verborgen kankertumoren te zoeken zijn meestal niet zinvol, tenzij de patiënt andere symptomen vertoont die wijzen in de richting van kanker. De arts besluit soms om een waakzaam beleid in te stellen gedurende de volgende één tot zes maanden wanneer de deze onderzoeken geen resultaten opleveren. Sommige patiënten hebben wel een speciaal dieet nodig om verder gewichtsverlies te voorkomen of om verloren kilo's terug te winnen.

Lees verder

• Ondergewicht: Oorzaken en behandeling van te mager zijn