Onbedoeld gewichtverlies: Onverklaarbaar verlies van gewicht

Gewichtsverlies kan door verschillende factoren worden beïnvloed, waaronder calorie-inname, activiteitsniveau, algemene gezondheid, leeftijd, opname van voedingsstoffen, en economische en sociale omstandigheden. Terwijl gewichtsverlies vaak een doel is dat mensen nastreven door middel van dieet en lichaamsbeweging, kan onverklaarbaar gewichtsverlies – dat wil zeggen, een verlies van 5% of meer van het normale lichaamsgewicht zonder een duidelijke reden – een teken zijn van een onderliggende medische aandoening.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Aandoeningen en onverklaarbaar gewichtsverlies
• Darmaandoeningen
• Dementie
• Depressie
• Diabetes mellitus type 2
• Eetstoornissen
• Kanker
• Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• Andere aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Alcoholmisbruik
• Bijwerkingen van medicatie
• Andere omgevingsfactoren
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken bij onverklaarbaar gewichtsverlies
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Psychosociale factoren
• Fysiologische veranderingen bij veroudering
• Andere medische oorzaken
• Ondersteuning en begeleiding
• Zorg voor kwetsbare groepen

Epidemiologie

Onbedoeld gewichtsverlies komt veel voor en kan wijzen op diverse onderliggende medische aandoeningen. Hoewel exacte cijfers ontbreken, wordt geschat dat onbedoeld gewichtsverlies voorkomt bij een aanzienlijk percentage van de patiënten, vooral bij ouderen en chronisch zieken.

Prevalentie
Onbedoeld gewichtsverlies wordt wereldwijd waargenomen in verschillende populaties. Studies tonen aan dat ouderen en mensen met chronische aandoeningen zoals kanker en COPD een verhoogd risico lopen op onverklaarbaar gewichtsverlies.

Leeftijd en geslacht
Het risico op onbedoeld gewichtsverlies neemt toe met de leeftijd. Ouderen worden vaak getroffen door deze aandoening, mede door de aanwezigheid van meerdere gezondheidsproblemen die gewichtsverlies in de hand kunnen werken.

Geografische spreiding
Er zijn geen specifieke geografische regio’s geïdentificeerd waar onbedoeld gewichtsverlies vaker voorkomt, wat erop wijst dat het een wereldwijd probleem is.

Mechanisme

Het mechanisme achter onbedoeld gewichtsverlies varieert en kan het gevolg zijn van een breed scala aan medische, psychologische en omgevingsfactoren.

Verstoringen in de stofwisseling
Stofwisselingsstoornissen, zoals hyperthyreoïdie, leiden tot een verhoogde energieverbranding, wat kan resulteren in gewichtsverlies. Bij sommige patiënten werken metabole aanpassingen als reactie op ziekte.

Hormonale factoren
Hormonale onevenwichtigheden, zoals bij bijnierinsufficiëntie, kunnen bijdragen aan gewichtsverlies doordat ze de eetlust beïnvloeden en de stofwisseling verhogen of verlagen.

Verlies van eetlust door ziekten
Chronische ziekten zoals kanker en infecties kunnen leiden tot verlies van eetlust, wat bijdraagt aan gewichtsverlies.

Oorzaken

Onbedoeld gewichtsverlies kan het gevolg zijn van verschillende aandoeningen en factoren, variërend van medische tot psychosociale oorzaken.

Chronische ziekten
Chronische aandoeningen zoals COPD, hartfalen en kanker zijn bekende oorzaken van gewichtsverlies, doordat ze de eetlust verminderen en het energieverbruik verhogen.

Infectieziekten
Infecties zoals tuberculose, HIV en hepatitis kunnen leiden tot aanzienlijke gewichtsverliezen als gevolg van een verhoogd energieverbruik en verlies van eetlust.

Psychologische factoren
Psychische aandoeningen, waaronder depressie en angst, beïnvloeden de eetlust negatief en kunnen leiden tot gewichtsverlies door verminderde voedselinname.

Aandoeningen en onverklaarbaar gewichtsverlies

Onverklaarbaar gewichtsverlies kan het gevolg zijn van diverse aandoeningen en omstandigheden die de eetlust beïnvloeden of het vermogen van het lichaam om voedingsstoffen op te nemen. Hier zijn enkele veelvoorkomende oorzaken:

Darmaandoeningen

Darmaandoeningen kunnen leiden tot gewichtsverlies doordat ze de opname van voedingsstoffen verstoren. Voorbeelden zijn:

• Darmaandoeningen zoals maagzweer, ziekte van Crohn (een ontstekingsaandoening van het maagdarmkanaal met symptomen zoals diarree en buikpijn), colitis ulcerosa (chronische ontsteking van de dikke darm) en coeliakie (een aandoening waarbij gluten de darmen beschadigen). Patiënten met deze aandoeningen ervaren vaak diarree en/of constipatie, wat kan bijdragen aan gewichtsverlies.

Dementie

In de vroege stadia van dementie kunnen patiënten moeite hebben om goed voor zichzelf te zorgen, wat leidt tot slechte eetgewoonten en gewichtsverlies. Daarnaast kunnen ze problemen hebben met het communiceren van hun eetbehoeften.

Depressie

Onverklaarbaar gewichtsverlies kan ook een symptoom zijn van depressie. Patiënten met een depressie kunnen moeite hebben met het handhaven van een gezond eetpatroon en ervaren vaak een verminderde eetlust of zelfs anorexia.

Diabetes mellitus type 2

Diabetes Mellitus type 2 komt vooral voor bij mensen ouder dan veertig jaar, maar kan ook op jongere leeftijd optreden. Symptomen omvatten veel dorst (polydipsie), frequent urineren (polyurie), vermoeidheid en gewichtsverlies. Dit gewichtsverlies kan gedeeltelijk worden verklaard door de uitscheiding van overtollige glucose via de urine (glucosurie).

Eetstoornissen

Patiënten met eetstoornissen zoals anorexia nervosa of boulimie ervaren vaak gewichtsverlies als gevolg van verstoorde eetgewoonten. Veel van deze patiënten verbergen hun aandoening, wat het moeilijk maakt om de behandeling op tijd te starten.

Kanker

Onverklaarbaar gewichtsverlies kan soms het eerste teken zijn van kanker. Het gewichtsverlies kan veroorzaakt worden door de verhoogde metabolische activiteit van kankercellen die voedingsstoffen vereisen. Bij gevorderde kanker kunnen ook andere factoren bijdragen aan het gewichtsverlies.

Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)

Bij hyperthyreoïdie, of een overactieve schildklier, worden te veel schildklierhormonen geproduceerd. Dit versnelt diverse lichaamsfuncties, wat kan leiden tot gewichtsverlies ondanks een verhoogde eetlust. Andere symptomen van hyperthyreoïdie kunnen zijn:

• angst
• diarree
• hartkloppingen
• emotionele schommelingen
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• nervositeit
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid
• slaapstoornissen
• tremoren (bevingen)

Andere aandoeningen

Onverklaarbaar gewichtsverlies kan ook veroorzaakt worden door andere aandoeningen zoals:

• COPD (chronische obstructieve longziekte)
• chronische pijn
• verwijdering van een deel van de dunne darm
• decubitus (doorligwonden)
• aandoeningen die slikproblemen veroorzaken
• chronische infecties zoals HIV/AIDS en tuberculose
• chronische pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier)
• depressie / neerslachtigheid
• hartziekten zoals hartfalen
• langdurige inflammatoire aandoeningen zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) en lupus
• leverziekten
• nierziekten
• hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed)
• stress of angst
• tandheelkundige problemen zoals tandverlies, orthodontie of aften
• veranderingen in de reukzin
• smaakstoornissen (smaakstoornis)
• ziekte van Addison (bijnierinsufficiëntie)
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met tremoren)

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren kunnen ook bijdragen aan onverklaarbaar gewichtsverlies:

[IMAGE=452786927654=RIGHT]Alcoholmisbruik kan leiden tot onverklaarbaar gewichtsverlies[/IMAGE

Alcoholmisbruik

Ongezond alcoholgebruik kan leiden tot gewichtsverlies omdat patiënten met een alcoholverslaving vaak verwaarlozen om adequaat te eten en te zorgen voor hun voeding.

Bijwerkingen van medicatie

Sommige medicijnen kunnen bijwerkingen veroorzaken die bijdragen aan gewichtsverlies, zoals verminderde eetlust, een droge mond (xerostomie), brandend maagzuur, milde buikpijn, smaakveranderingen, een verminderd reukvermogen of misselijkheid. Bijwerkingen van chemotherapie, schildkliermedicatie en overmatig gebruik van laxeermiddelen kunnen specifiek leiden tot onverklaarbaar gewichtsverlies.

Andere omgevingsfactoren

Andere factoren die onverklaarbaar gewichtsverlies kunnen veroorzaken zijn:

• een laag inkomen
• slechte mondgezondheid
• lage of verminderde voedselinname
• drugsmisbruik zoals amfetaminen en cocaïne
• veranderingen in eetpatroon of eetlust

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die onbedoeld gewichtsverlies in de hand kunnen werken.

Chronische medische aandoeningen
Aandoeningen zoals kanker en hartfalen verhogen het risico op gewichtsverlies, vooral in gevorderde stadia van de ziekte.

Psychologische stress
Stress en angst kunnen de eetlust onderdrukken en gewichtsverlies bevorderen, vooral bij patiënten die vatbaar zijn voor psychologische spanning.

Ouderdom
Bij ouderen kan onbedoeld gewichtsverlies vaker optreden door een combinatie van lichamelijke en sociale factoren.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een hoger risico op onbedoeld gewichtsverlies, wat vaak kan leiden tot verdere complicaties.

Ouderen
Bij ouderen is de prevalentie van onbedoeld gewichtsverlies verhoogd vanwege factoren zoals een verminderde eetlust en verminderde mobiliteit.

Patiënten met chronische ziekten
Patiënten met ziekten zoals kanker en nierfalen hebben een verhoogd risico op gewichtsverlies, wat vaak wordt geassocieerd met hun ziekteprogressie.

Psychisch kwetsbare patiënten
Patiënten met depressie en angststoornissen lopen een verhoogd risico op gewichtsverlies door verminderde eetlust en verstoord eetgedrag.

Geassocieerde symptomen

Onbedoeld gewichtsverlies gaat vaak gepaard met andere symptomen die kunnen helpen bij de diagnose van de onderliggende oorzaak.

Vermoeidheid
Vermoeidheid is een vaak voorkomend symptoom bij onbedoeld gewichtsverlies, vooral bij aandoeningen zoals kanker en chronische infecties.

Verminderde eetlust
Een verminderde eetlust, vaak veroorzaakt door onderliggende ziekten zoals leveraandoeningen, draagt bij aan gewichtsverlies.

Slaapproblemen
Slaapproblemen, zoals insomnia, worden vaak waargenomen bij patiënten met onbedoeld gewichtsverlies, vooral als gevolg van psychologische oorzaken.

Alarmsymptomen

Bepaalde symptomen bij onbedoeld gewichtsverlies vereisen onmiddellijke medische aandacht, aangezien ze kunnen wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen.

Ernstige pijn
Ernstige pijn, vooral aanhoudend, kan wijzen op ernstige medische aandoeningen zoals kanker, waarvoor spoedig onderzoek nodig is.

Koorts en nachtzweten
Koorts en nachtzweten kunnen duiden op infecties zoals tuberculose of HIV en vereisen snel onderzoek.

Bloedarmoede
Bloedarmoede kan wijzen op interne bloedingen of ernstige ondervoeding, wat verder onderzoek noodzakelijk maakt.

Diagnose en onderzoeken bij onverklaarbaar gewichtsverlies

Bij onverklaarbaar gewichtsverlies van meer dan 5% van het lichaamsgewicht binnen zes tot twaalf maanden is het raadzaam een arts te raadplegen. De arts zal proberen de oorzaak van het gewichtsverlies te achterhalen door de medische geschiedenis te onderzoeken, een lichamelijk onderzoek uit te voeren en laboratoriumtesten aan te vragen. Beeldvormende onderzoeken zijn meestal niet onmiddellijk noodzakelijk, tenzij er andere symptomen zijn die wijzen op kanker of een andere ernstige aandoening. In sommige gevallen kan de arts besluiten om een afwachtend beleid te volgen gedurende één tot zes maanden als de initiële onderzoeken geen resultaten opleveren. Voor sommige patiënten kan een speciaal dieet nodig zijn om verder gewichtsverlies te voorkomen of verloren kilo’s terug te winnen.

Behandeling

De behandeling van onbedoeld gewichtsverlies is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kan bestaan uit medische therapieën en voedingsaanpassingen.

Behandeling van de onderliggende oorzaak
Behandeling richt zich primair op het verhelpen van de onderliggende aandoening, zoals het behandelen van infecties of het beheren van chronische ziekten.

Voedingsaanpassingen
Voedingsaanpassingen, zoals het toevoegen van calorie-rijke voedingsmiddelen, kunnen helpen bij het herstel van verloren gewicht.

Psychologische ondersteuning
Psychotherapie kan nuttig zijn voor patiënten bij wie gewichtsverlies een gevolg is van psychische aandoeningen.

Prognose

De prognose bij onbedoeld gewichtsverlies varieert en hangt af van de onderliggende oorzaak, leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt.

Prognose bij behandelbare oorzaken
Bij behandelbare oorzaken, zoals infecties of psychologische factoren, is de prognose doorgaans gunstig mits tijdige behandeling.

Prognose bij chronische ziekten
Voor patiënten met chronische aandoeningen zoals kanker kan de prognose afhankelijk zijn van de ernst en het stadium van de ziekte.

Prognose bij oudere patiënten
Bij ouderen kan gewichtsverlies leiden tot verzwakking en hogere mortaliteit, vooral als de oorzaak niet tijdig wordt behandeld.

Complicaties

Onbedoeld gewichtsverlies kan leiden tot diverse complicaties, vooral als de aandoening onbehandeld blijft.

Ondergewicht en ondervoeding
Langdurig gewichtsverlies kan ondervoeding veroorzaken, wat de immuniteit verzwakt en de vatbaarheid voor infecties verhoogt.

Verzwakking van de spieren
Gewichtsverlies kan leiden tot spierverlies en fysieke verzwakking, wat de mobiliteit vermindert en het risico op vallen vergroot.

Immuundeficiëntie
Ondervoeding kan het immuunsysteem aantasten, wat de kans op infecties vergroot en het herstel vertraagt.

Preventie

Preventie van onbedoeld gewichtsverlies vereist aandacht voor voeding, medische zorg en vroegtijdige identificatie van onderliggende oorzaken.

Gezond en evenwichtig voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon is essentieel om gewichtsverlies te voorkomen, vooral bij ouderen en patiënten met chronische aandoeningen.

Regelmatige medische controle
Regelmatige medische controle helpt om risicofactoren tijdig te identificeren en aan te pakken, wat gewichtsverlies kan voorkomen.

Psychologische ondersteuning
Psychologische ondersteuning kan helpen bij patiënten met psychische problemen die gewichtsverlies veroorzaken.

Psychosociale factoren

Psychosociale factoren kunnen een aanzienlijke invloed hebben op onbedoeld gewichtsverlies, vooral bij patiënten met langdurige stress of psychische aandoeningen.

Stress en angst
Langdurige stress en angststoornissen kunnen de eetlust onderdrukken en leiden tot gewichtsverlies, omdat het lichaam in een constante staat van paraatheid verkeert, wat de stofwisseling beïnvloedt en eetlust vermindert.

Depressie
Depressie is een veelvoorkomende oorzaak van gewichtsverlies, omdat het vaak resulteert in een verminderd verlangen naar voedsel. Patiënten ervaren soms een sterke afname in eetlust, wat leidt tot aanzienlijk gewichtsverlies.

Sociale isolatie
Sociale isolatie, vooral bij ouderen, kan het eetgedrag negatief beïnvloeden. Wanneer patiënten geïsoleerd raken van vrienden en familie, nemen sociale eetgewoonten af, wat bijdraagt aan gewichtsverlies.

Fysiologische veranderingen bij veroudering

Bij ouderen kan veroudering fysiologische veranderingen veroorzaken die gewichtsverlies bevorderen, zelfs zonder onderliggende ziekte.

Afname van de spiermassa (sarcopenie)
Met de leeftijd neemt de spiermassa af, een proces dat sarcopenie wordt genoemd. Deze afname draagt bij aan gewichtsverlies en verminderde fysieke kracht, wat de kans op vallen vergroot.

Verminderde eetlust door veroudering
Ouderen ervaren vaak een natuurlijke afname in eetlust, wat te maken kan hebben met een verminderde stofwisseling en veranderingen in de smaak- en geurperceptie.

Gevolgen van chronische medicatie
Veel ouderen gebruiken meerdere medicijnen, die vaak bijwerkingen kunnen hebben zoals misselijkheid of verminderde eetlust. Dit draagt bij aan onbedoeld gewichtsverlies.

Andere medische oorzaken

Naast veelvoorkomende ziekten zijn er andere medische aandoeningen die tot onbedoeld gewichtsverlies kunnen leiden.

Auto-immuunziekten
Auto-immuunziekten zoals lupus en reumatoïde artritis veroorzaken soms gewichtsverlies door chronische ontsteking en verhoogd energieverbruik in het lichaam.

Neurologische aandoeningen
Ziekten zoals de ziekte van Parkinson en multiple sclerose kunnen de eetlust en het eetvermogen verminderen, wat leidt tot gewichtsverlies door neurologische disfunctie.

Spijsverteringsstoornissen
Spijsverteringsstoornissen zoals coeliakie en de ziekte van Crohn kunnen gewichtsverlies veroorzaken door een verminderde opname van voedingsstoffen en frequente diarree.

Ondersteuning en begeleiding

Voor patiënten die te maken hebben met onbedoeld gewichtsverlies, is psychologische en medische ondersteuning van groot belang.

Psychotherapie
Psychotherapie kan nuttig zijn voor patiënten bij wie psychische factoren gewichtsverlies veroorzaken, zoals bij depressie of angst. Een therapeutische benadering kan helpen bij het ontwikkelen van gezondere eetgewoonten.

Medische opvolging
Regelmatige opvolging met een arts is essentieel om voortgang te monitoren en om behandelingen aan te passen. Dit is vooral belangrijk bij patiënten met een risico op ondervoeding.

Voedingsadvies
Een diëtist kan voedingsadvies geven en samen met de patiënt werken aan het opstellen van een evenwichtig voedingspatroon, zodat voedingsinname verbeterd wordt en de kans op gewichtsherstel toeneemt.

Zorg voor kwetsbare groepen

Kwetsbare groepen zoals ouderen en chronisch zieken hebben vaak intensieve zorg nodig om onbedoeld gewichtsverlies te voorkomen of om te keren.

Ondersteuning bij maaltijdinname
Voor ouderen kan maaltijdondersteuning helpen, bijvoorbeeld door samen eten aan te moedigen of hulp te bieden bij het bereiden van voedzame maaltijden.

Specifieke aandacht voor chronisch zieken
Chronisch zieke patiënten hebben vaak speciale voedingsbehoeften die aangepast moeten worden naargelang hun ziektebeeld en medische conditie.

Preventieve screenings bij ouderen
Regelmatige screenings kunnen helpen om vroege tekenen van gewichtsverlies bij ouderen tijdig te detecteren en om passende maatregelen te nemen.

Lees verder

• Ondergewicht: Oorzaken en behandeling van te mager zijn