Digitaal rectaal onderzoek: Onderzoek lagere rectum
Een digitaal rectaal onderzoek biedt een arts informatie over het lagere rectum (endeldarm). Zo merkt hij bij het onderzoek mogelijke abnormaliteiten van de prostaat of elders in het lagere rectum op. Bovendien zijn met dit onderzoek allerlei soorten kanker op te sporen bij zowel mannen als vrouwen. Tijdens het onderzoek plaatst de arts voorzichtig een gehandschoende vinger, die is voorzien van glijmiddel, in de endeldarm. Hij controleert tijdens het onderzoek de structuur en vastheid van de organen in het rectum, het bekken en de onderbuik. Het digitaal rectaal onderzoek gebeurt bij vrouwen tijdens het gynaecologisch onderzoek. Bij mannen is dit onderdeel van een prostaatonderzoek. Een digitaal rectaal onderzoek is relatief snel, eenvoudig en niet-invasief, maar is voor de patiënt soms oncomfortabel.
Synoniemen en afkortingen digitaal rectaal onderzoek
Synoniemen
Een rectaal onderzoek is eveneens gekend onder deze synoniemen
- man en vrouw: inwendige palpatie langs het rectum / palpatio per anum / rectaal toucher
- vrouw: inwendige palpatie langs de vagina / palpatio per vaginum / vaginaal toucher
Afkortingen
De gebruikte afkortingen voor een digitaal rectaal onderzoek zijn:
Indicatie onderzoek lagere rectum bij de patiënt
Dit onderzoek is mogelijk een onderdeel van een standaard jaarlijks lichamelijk onderzoek bij zowel mannen als vrouwen. Het onderzoek is nuttig als de arts vermoedt dat de patiënt ergens een bloeding in het spijsverteringskanaal of prostaatabnormaliteiten heeft (bijvoorbeeld een
prostaatvergroting). De arts is met behulp van een digitaal rectaal onderzoek eveneens in staat om ontlasting te verzamelen voor onderzoek naar de aanwezigheid van bloed (fecaal occult bloed test = FOB of FOBT). Dit is een onderdeel van de screening op colorectale kanker (
dikkedarmkanker).
Voor het onderzoek
Voorbereidingen
De patiënt hoeft geen speciale voorbereidingen te treffen inzake voeding, medicatie,… De patiënt doet vlak voor het onderzoek de kleren onder de taille uit en hij draagt daarna een hemd of jurk.
Positie
Een man staat recht terwijl hij zijn taille naar voren buigt. Het onderzoek is voor een mannelijke patiënt ook al liggend mogelijk. De man ligt dan op zijn linkerzij, met zijn knieën gebogen in de richting van zijn borst. Bij een vrouw gebeurt het onderzoek veelal terwijl ze op haar rug op een onderzoekstafel ligt. De voeten liggen in stijgbeugels. Het onderzoek is echter eveneens mogelijk wanneer de vrouw op haar linkerzijde ligt, vooral als het gynaecologisch onderzoek niet tegelijkertijd plaatsvindt.
Tijdens het onderzoek: arts controleert anus en onderzoekt met vinger het rectum
Arts onderzoekt patiënt
Vooreerst kijkt de arts naar de buitenkant van de anus om eventuele
aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen) of kloven op te sporen. De arts doet vervolgens een latex handschoen aan. Hij smeert zijn vinger in met steriel glijmiddel en plaatst daarna zeer voorzichtig zijn gesmeerde vinger in het rectum. De arts vraagt aan de patiënt om zich te ontspannen en diep te ademen wanneer de arts zijn gehandschoende en gesmeerde vinger inbrengt in het rectum. Hij onderzoekt daarna gedurende een zestigtal seconden het rectum. Hij onderzoekt
knobbeltjes, voelt zachte of harde plekken en merkt eventuele andere afwijkingen op.
Pijn bij patiënt
Het onderzoek voelt soms
pijnlijk aan bij patiënten die aambeien,
anale fissuren (pijnlijke kloven rond de anus) en anale zweren hebben. Mannen ervaren tevens wat pijn of voelen zich ongemakkelijk tijdens het onderzoek. De arts moet namelijk stevig drukken op de prostaat waardoor de patiënt mogelijk plasdrang (
urinaire urgentie) ontwikkelt. Het onderzoek is vooral vervelend voor de patiënt indien de prostaat opgezwollen of geïrriteerd is. Vrouwen verdragen dit onderzoek beter, al voelen ze soms wel druk op de buik als de arts op de organen drukt.
Na het onderzoek
Na het onderzoek zijn er geen speciale maatregelen vereist. De patiënt mag na het onderzoek met andere woorden meteen naar huis en hij mag zijn gewone activiteiten weer hervatten. Andere onderzoeken zijn wel mogelijk wanneer de arts abnormaliteiten gedetecteerd heeft. Deze onderzoeken omvatten een fecaal occult
bloedtest (FOBT), een
sigmoïdoscopie en/of een
colonoscopie. Een transrectale
echografie, bekkenechografie en prostaatbiopsie zijn nog andere onderzoeksmethoden bij (een vermoeden van)
prostaatkanker.
Normale resultaten
Een arts detecteert geen abnormale letsels in het rectum. Dit betekent echter niet dat de patiënt toch andere problemen heeft.
Abnormale resultaten: problemen met de prostaat, kanker
Abnormale resultaten omvatten bijvoorbeeld een vergrote prostaat, prostaatkanker, bloedingen in het maagdarmkanaal, een endeldarmtumor en andere afwijkingen in het rectum.
Risico’s en bijwerkingen
Aan dit onderzoek zijn weinig risico’s en bijwerkingen verbonden. Soms heeft de patiënt kleine bloedingen uit de endeldarm, vooral bij anale fissuren en aambeien (
medische term: hemorroïden).
Flauwvallen en
duizeligheid (
vasovagale syncope) treden mogelijk op wanneer de arts zijn vinger inbrengt in het rectum, vooral als de patiënt rechtstaat en zich
angstig voelt.
Lees verder