Digitaal rectaal onderzoek: Onderzoek lagere rectum

Een digitaal rectaal onderzoek biedt de arts waardevolle informatie over het lagere rectum (endeldarm) en de omliggende organen. Dit onderzoek is nuttig om afwijkingen aan de prostaat of andere structuren in het lagere rectum op te sporen. Bovendien kunnen met dit onderzoek verschillende soorten kanker bij zowel mannen als vrouwen worden gedetecteerd. Tijdens het onderzoek plaatst de arts voorzichtig een gehandschoende vinger, die voorzien is van glijmiddel, in de endeldarm. Hierbij controleert hij de structuur en vastheid van de organen in het rectum, het bekken en de onderbuik. Bij vrouwen gebeurt het digitaal rectaal onderzoek vaak tijdens een gynaecologisch onderzoek, terwijl het bij mannen onderdeel is van een prostaatonderzoek. Dit onderzoek is relatief snel, eenvoudig en niet-invasief, maar kan voor de patiënt soms oncomfortabel aanvoelen.

• Synoniemen en afkortingen digitaal rectaal onderzoek
• Indicaties
• Voorbereiding op het onderzoek
• Uitvoering van het digitaal rectaal onderzoek
• Technieken voor comfort en ontspanning
• Na het onderzoek
• Normale en abnormale resultaten
• Risico’s en bijwerkingen van het digitaal rectaal onderzoek
• Psychologische aspecten en patiëntcomfort
• Preventie en voorlichting

Synoniemen en afkortingen digitaal rectaal onderzoek

Synoniemen

Een rectaal onderzoek is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Inwendige palpatie langs het rectum / palpatio per anum / rectaal toucher (geschikt voor zowel mannen als vrouwen)
• Inwendige palpatie langs de vagina / palpatio per vaginum / vaginaal toucher (specifiek voor vrouwen)

Afkortingen

De gebruikelijke afkortingen voor een digitaal rectaal onderzoek zijn:

• DRE (Digital Rectal Examination)
• PPA (Palpatio Per Anum)
• PPV (Palpatio Per Vaginum)

Indicaties

Een digitaal rectaal onderzoek maakt vaak deel uit van een routinematig lichamelijk onderzoek, vooral bij oudere mannen en vrouwen. Het kan worden uitgevoerd als er aanwijzingen zijn voor problemen in het maagdarmkanaal, zoals bloedingen, of bij het opsporen van afwijkingen aan de prostaat, zoals een prostaatvergroting. Dit onderzoek kan ook worden gebruikt om ontlasting te verzamelen voor een fecaal occult bloedtest (FOB of FOBT), een screeningmethode voor dikkedarmkanker. Daarnaast kan het onderzoek helpen bij het identificeren van andere aandoeningen, zoals endeldarmtumoren of ontstekingsprocessen.

Voorbereiding op het onderzoek

Voorbereidingen

Er zijn geen specifieke dieet- of medicatieaanpassingen vereist voor dit onderzoek. Vlak voor het onderzoek wordt de patiënt gevraagd om de kleding onder de taille uit te doen. Meestal krijgt de patiënt een hemd of een onderzoeksjurk voor meer comfort en privacy.

Positie

De positie tijdens het onderzoek kan variëren:

• Mannen staan meestal recht met de taille licht gebogen naar voren of liggen op hun linkerzij met de knieën opgetrokken naar de borst.
• Vrouwen liggen vaak op hun rug op een onderzoekstafel met de voeten in stijgbeugels (vooral wanneer een vaginaal onderzoek onderdeel is van het onderzoek). Alternatief kunnen ze, indien een gynaecologisch onderzoek niet nodig is, ook op hun linkerzij liggen met opgetrokken knieën.

Uitvoering van het digitaal rectaal onderzoek

Visuele inspectie van de anus

De arts begint het onderzoek vaak met een visuele inspectie van de anus om tekenen van afwijkingen zoals aambeien, kloven of andere zichtbare afwijkingen op te merken.

Rectaal onderzoek met de vinger

De arts trekt een latex handschoen aan, brengt steriel glijmiddel op de vinger aan en voert de vinger voorzichtig in het rectum. De patiënt wordt aangemoedigd om diep te ademen en te ontspannen om het ongemak te minimaliseren. Gedurende ongeveer zestig seconden onderzoekt de arts de binnenkant van het rectum en let op knobbeltjes, verdikkingen, gevoeligheid, of andere onregelmatigheden.

Pijn en ongemak bij de patiënt

Het onderzoek kan ongemakkelijk zijn, vooral bij patiënten met aambeien, anale fissuren of zweren in het rectale gebied. Bij mannen kan druk op de prostaat een gevoel van urinaire urgentie (plasdrang) veroorzaken. Vrouwen ervaren doorgaans minder ongemak, hoewel zij soms druk in de onderbuik kunnen voelen wanneer de arts op de inwendige organen drukt.

Technieken voor comfort en ontspanning

Communicatie en geruststelling

De arts of verpleegkundige speelt een belangrijke rol bij het verminderen van angst en ongemak door het onderzoek zorgvuldig en rustig uit te leggen. De patiënt wordt aangemoedigd vragen te stellen en krijgt de gelegenheid om het proces stap voor stap te begrijpen.

Gebruik van verdovende middelen indien nodig

In sommige gevallen, vooral bij patiënten met extreme angst of verhoogde gevoeligheid, kan het gebruik van een lokaal verdovingsmiddel of sedatie worden overwogen. Dit wordt echter alleen toegepast wanneer absoluut noodzakelijk, omdat de risico’s minimaal zijn bij een standaard digitaal rectaal onderzoek.

Na het onderzoek

Na het onderzoek kan de patiënt doorgaans meteen zijn dagelijkse activiteiten hervatten. Indien de arts afwijkingen detecteert, kunnen vervolgonderzoeken worden aanbevolen, zoals een fecaal occult bloedtest (FOBT), een sigmoïdoscopie, een colonoscopie, een transrectale echografie, een bekkenechografie, of een prostaatbiopsie.

Normale en abnormale resultaten

Normale resultaten

Een normaal resultaat betekent dat er geen abnormale bevindingen zijn gedetecteerd in het rectum. Dit sluit echter niet uit dat de patiënt elders mogelijk gezondheidsproblemen heeft die aanvullende onderzoeken vereisen.

Abnormale resultaten

Bij abnormale bevindingen kan sprake zijn van een vergrote prostaat, prostaatkanker, bloedingen in het maagdarmkanaal, een tumor in de endeldarm of andere afwijkingen in het rectale gebied. Bij vrouwen kunnen afwijkingen wijzen op bekkenbodemaandoeningen.

Risico’s en bijwerkingen van het digitaal rectaal onderzoek

Hoewel een digitaal rectaal onderzoek over het algemeen veilig is, kunnen enkele bijwerkingen optreden. Bij patiënten met anale fissuren of aambeien (hemorroïden) kan er sprake zijn van lichte bloedingen na het onderzoek. Soms kan een patiënt last krijgen van duizeligheid of flauwvallen (vasovagale syncope), vooral bij angst of wanneer het onderzoek in staande positie gebeurt. Deze reacties zijn echter zeldzaam.

Psychologische aspecten en patiëntcomfort

Angst en schaamte verminderen

Veel patiënten ervaren angst of schaamte voorafgaand aan een digitaal rectaal onderzoek. Een open gesprek met de zorgverlener over deze gevoelens kan de spanning verlagen. Bovendien kan het geruststellen van de patiënt over de routine en het belang van het onderzoek bijdragen aan een comfortabelere ervaring.

Oefening en ontspanningstechnieken

Technieken zoals diepe ademhaling en ontspanningsoefeningen kunnen helpen om de patiënt te kalmeren tijdens het onderzoek. Instructies over hoe te ademen en te ontspannen helpen vaak om spierspanning te verminderen, wat het comfort verhoogt.

Preventie en voorlichting

Een digitaal rectaal onderzoek is een belangrijke methode voor het tijdig opsporen van aandoeningen aan de prostaat en het rectum. Regelmatige screening en een gezonde levensstijl kunnen bijdragen aan het voorkomen van veel prostaat- en darmgerelateerde gezondheidsproblemen. Voorlichting over het belang van vroegtijdige detectie en risicobeperking is essentieel om ernstige complicaties te vermijden.

Zelfzorg en leefstijlmaatregelen

Om de gezondheid van het rectum en de prostaat te ondersteunen, worden gezonde eet- en leefgewoonten aanbevolen, zoals:

• Regelmatige consumptie van vezelrijk voedsel om constipatie te voorkomen en de darmgezondheid te bevorderen
• Vermijden van overmatige consumptie van rood en bewerkt vlees, wat in verband kan worden gebracht met een verhoogd risico op darmkanker
• Bewegen en een gezond lichaamsgewicht behouden om de algehele gezondheid en bloedcirculatie te verbeteren

Regelmatige medische controles

Voor oudere mannen wordt aanbevolen om regelmatig een digitaal rectaal onderzoek te ondergaan, vooral bij verhoogd risico op prostaatkanker. Vrouwen kunnen ook baat hebben bij regelmatige controles, met name bij klachten of risico's op endeldarmaandoeningen.

Lees verder

• Rectale biopsie: Onderzoek - Wegnemen van weefsel van rectum
• Rectale druk: Oorzaken van drukkend gevoel in rectum
• Rectale prolaps: Endeldarmverzakking met verlies stoelgang
• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)