Kapperseczeem (handeczeem): symptomen en behandeling

Kapperseczeem is een verzamelnaam voor verschillende soorten huidafwijkingen, meestal handeczeem. Deze vorm van eczeem komt vaak bij kappers voor en daarom wordt het kapperseczeem genoemd. Kappers hebben vanwege de aard van hun werkzaamheden een relatief grote kans om eczeem aan de handen te ontwikkelen. De ernst van handeczeem varieert van enkele kleine hinderlijk rode vlekjes en bultjes aan de toppen van de vingers (zie foto) tot uitgebreid eczeem aan de handen en zelfs armen en het gezicht.

• Wat is kapperseczeem?
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme
• Oorzaken van kapperseczeem
• Erfelijke aanleg
• Veelvuldig contact met water
• Irriterende stoffen
• Allergie
• Wassen en föhnen
• Druk van de schaar
• Gebruik van handschoenen
• Symptomen van kapperseczeem
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van kapperseczeem
• Ontsteking in toom houden: kalmeren, kalmeren, kalmeren
• Je huidbarrière herstellen: terug naar de basis
• Vermijd de triggers: ja, écht
• Professionele hulp: schakel de experts in
• Preventie: de lange termijn is je focus
• Zelfzorg
• Prognose: herstelt je huid, of blijf je ermee worstelen?
• Complicaties: wat gebeurt er als je kapperseczeem negeert?
• Preventie: beter voorkomen dan jeukend genezen

Wat is kapperseczeem?

Lisa, een gepassioneerde kapster, merkte na een paar maanden werken dat haar handen steeds droger en geïrriteerder werden. "Ach, dat hoort erbij," zei ze tegen haar collega’s, terwijl ze nog een klant hielp met een haarkleuring. Maar na verloop van tijd verschenen er pijnlijke rode plekken en begon haar huid te barsten, vooral na een lange dag met shampoos en chemicaliën. Uiteindelijk moest ze naar de huisarts, die kapperseczeem vaststelde, veroorzaakt door het constante contact met water en irriterende stoffen. "Ik dacht dat ik gewoon een gevoelige huid had," gaf Lisa toe. Sindsdien draagt ze handschoenen en smeert ze haar handen regelmatig in met beschermende crème, waardoor ze haar werk gelukkig weer met plezier kan doen.

Eczeem is een ontstekingsreactie van de huid. Kapperseczeem duidt op een ontsteking van de huid tussen de vingers, die gepaard gaat met roodheid, schilfering en jeuk. Kappers hebben door hun beroep een grote(re) kans om eczeemklachten aan de handen te ontwikkelen. Dit komt doordat kappers de hele dag door hun handen gebruiken, die veelvuldig in contact komen met water en irriterende stoffen. Ook gebruiken kappers in hun werk producten waarvan bekend is dat zij allergische reacties kunnen oproepen. Handeczeem is daarom een courante klacht onder kappers. Dit kan in milde mate voorkomen, maar soms zijn de klachten dermate ernstig dat werken (tijdelijk) niet mogelijk is. Soms wordt kapperseczeem door een allergie veroorzaakt, maar eczeem op de handen is in de meeste gevallen het gevolg van herhaalde of structurele irritatie van de huid.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme

Als je ooit een kapper hebt gesproken die zijn of haar carrière moest opgeven vanwege eczeem, dan weet je hoe ingrijpend dit kan zijn. Kapperseczeem klinkt misschien als een klein ongemak, maar het is veel meer dan een droge huid of een paar barstjes. Het is alsof je huid besluit dat het klaar is met de constante stroom van water, shampoos en chemische producten. Maar hoe werkt dat precies? Wat gebeurt er onder de oppervlakte van je huid? Laten we het op een toegankelijke manier uitpluizen.

De eerste stap: een kapotte huidbarrière
Je huid is als een stevige bakstenen muur met cement die alles buitenhoudt wat je niet in je lichaam wilt hebben. Maar bij kapperseczeem raakt die muur beschadigd. Dat komt door herhaald contact met irriterende stoffen, zoals water, shampoo, haarkleurmiddelen en zelfs haarlak. Denk aan hoe vaak een kapper z’n handen wast of in chemische stoffen zit. Elke keer dat die muur een scheurtje oploopt, hebben irritanten en allergenen vrij spel om binnen te dringen. En dan begint de ellende.

De natuurlijke lipiden – dat zijn de vetstoffen die je huid soepel en waterdicht houden – raken uitgeput. Je huid wordt droger, kwetsbaarder, en minder in staat om zichzelf te herstellen. Dit is het punt waarop je huid niet langer “nee” kan zeggen tegen de buitenwereld. Het gevolg? Roodheid, schilfering en jeuk. Het lijkt misschien een klein probleem, maar voor een kapper die dagelijks in contact staat met water en chemicaliën, voelt het als een onhoudbare strijd.

Irritatie versus allergie: wie is de boosdoener?
Bij kapperseczeem spelen twee mechanismen vaak door elkaar heen: irritatief contacteczeem en allergisch contacteczeem.

• Irritatie: Dit is de "domme" reactie. Je huid wordt gewoon overprikkeld door herhaald contact met agressieve stoffen. Denk aan water, zeep of bleekmiddel. Iedereen kan dit krijgen, maar kappers zijn hier extra gevoelig voor omdat hun handen continu worden blootgesteld. Het is alsof je huid een signaal afgeeft: “Stop hiermee!”
• Allergie: Dit is een stuk specifieker. Bij allergisch contacteczeem raakt je immuunsysteem betrokken. Het ziet een onschuldige stof – bijvoorbeeld de nikkel in een schaar of PPD (parafenyleendiamine) in haarverf – aan voor een vijand. Je lichaam lanceert een overreactie, wat resulteert in ontsteking, zwelling en soms zelfs blaren. Eenmaal allergisch? Dan ben je voor altijd gevoelig.

Vaak begint kapperseczeem met irritatie en ontwikkelt het zich daarna tot een allergie, vooral als de huidbarrière lang genoeg beschadigd blijft.

Wat gebeurt er eigenlijk in je huid?
Zodra die irriterende of allergene stoffen binnenkomen, gaat je immuunsysteem in overdrive. Het ziet de indringer en stuurt zijn soldaten erop af: ontstekingscellen zoals T-cellen en cytokines. Dat klinkt misschien indrukwekkend, maar het resultaat is minder heroïsch. Je huid raakt ontstoken, waardoor ze rood en gezwollen wordt. De jeuk is vaak zo intens dat je bijna niet kunt stoppen met krabben – wat het probleem alleen maar erger maakt.

Bij allergisch contacteczeem is dit proces nog heftiger, omdat je immuunsysteem zich die specifieke stof herinnert. Bij elk volgend contact wordt de reactie heftiger en sneller. Het is alsof je lichaam een aantekening heeft gemaakt: "Ah, daar heb je die vervelende haarverf weer. Volle aanval vooruit!"

De rol van water: een stille saboteur
Wist je dat water een van de grootste boosdoeners is bij kapperseczeem? Het klinkt misschien gek, want water lijkt zo onschuldig. Maar door constant je handen nat te maken, worden de natuurlijke vetten in je huidlaag weggespoeld. Voeg daar de reinigende werking van shampoos en zeep aan toe, en je huid krijgt nooit de kans om te herstellen. Het is alsof je een wond blijft openkrabben – op een gegeven moment geeft je huid gewoon op.

In combinatie met chemicaliën zoals ammoniak in haarverf of waterstofperoxide in bleekmiddelen, wordt je huid letterlijk overspoeld. Het lijkt misschien een simpel probleem, maar het vraagt ontzettend veel van je huid om elke dag die aanval te doorstaan.

Waarom sommige mensen gevoeliger zijn dan anderen
Niet iedereen die als kapper werkt, ontwikkelt eczeem. Dat heeft deels te maken met genetica. Als je een gevoelige huid hebt, bijvoorbeeld door aanleg voor atopie (denk aan astma, hooikoorts of constitutioneel eczeem), loop je een groter risico. Je huidbarrière is van nature al iets kwetsbaarder, en dat maakt het makkelijker voor irriterende stoffen om binnen te dringen.

Daarnaast speelt leefstijl een rol. Denk aan hoe vaak je je handen wast, of je beschermende handschoenen draagt, en zelfs wat je eet. Een huid die al droog is door kou of slechte hydratatie, heeft minder veerkracht.

Oorzaken van kapperseczeem

Kapperseczeem kan verschillende oorzaken hebben:

Erfelijke aanleg

Je kunt een aangeboren aanleg hebben om eczeem te ontwikkelen. Dit wordt 'atopie' genoemd. In de kinderleeftijd heb je dan vaak atopisch eczeem of astma. Als er sprake is van een atopische aanleg, ontwikkel je ook sneller handeczeem.

Veelvuldig contact met water

Als je huid vaak in contact komt met water, raakt deze ontvet wat uitdroging (droge huid) tot gevolg heeft. Hierdoor neemt de barrièrefunctie van de huid af, wat tot gevolg heeft dat irriterende stoffen die allergie kunnen veroorzaken gemakkelijker diep in de huid kunnen doordringen. Dat kan dan weer ontstekingsreactie tot gevolg hebben. Mensen die al een wat droge huid hebben (droge handen), zijn vatbaarder voor verdere uitdroging van de huid door veelvuldig contact met water of nat haar.

Irriterende stoffen

In het kappersvak wordt veel gebruikgemaakt van producten die irritatiereacties van de huid kunnen opwekken, bijvoorbeeld zeepbestanddelen, alcohol in gels en haarlotions, en stoffen die worden gebruikt om haar te blonderen of een kleurtje te geven.

Allergie

In het kappersvak worden een groot aantal producten gebruikt met daarin stoffen die een allergische reactie kunnen geven, zoals bestanddelen van kleurstoffen, blondeermiddelen en permanentvloeistoffen, parfumstoffen en conserveringsmiddelen die in shampoos worden toegepast.

Wassen en föhnen

Door het wassen en föhnen van het haar van klanten staat je huid bloot aan temperatuurwisselingen, wat de kans op uitdroging vergroot. De huid kan gaan vervellen waardoor er uiteindelijk pijnlijke kloofjes kunnen ontstaan.

Druk van de schaar

De huid van je hand kan nog verder beschadigd worden als gevolg van de druk van de schaar op de huid tijdens het knippen. Maar ook de schurende werking van geknipt en behandeld haar kan bijdragen aan beschadiging van de huid.

Gebruik van handschoenen

Handschoenen van latex kunnen de klachten verergeren, aangezien latex een belangrijk potentieel allergeen is. Om je handen te beschermen bij sommige handelingen, kun je beter plastic (vinyl) handschoenen te dragen. Sommige allergenen kunnen evenwel door de handschoen heendringen.

Symptomen van kapperseczeem

Handeczeem kan onderscheiden worden in de acute en de chronische variant. Acuut eczeem kenmerkt zich door:

• roodheid;
• zwelling;
• bultjes en blaasjes; en
• soms natte afscheiding.

De blaasjes drogen op een gegeven moment in tot schilfers en korstjes. De huid gaat vervellen en de roodheid wordt minder. Bij een chronisch eczeem staat roodheid minder op de voorgrond, maar is het vooral de schilfering die opvalt. Ook is de huid enigszins verdikt. In de huid kunnen pijnlijke kloven ontstaan. Er kunnen verder krabeffecten optreden bij zowel de acute als de chronische vorm van handeczeem.

Onderzoek en diagnose

Aan de hand van de uiterlijke kenmerken kan de diagnose gesteld worden. Daarna is het van belang dat de mogelijke oorzaken of factoren die bijdragen aan het ontstaan van kapperseczeem opgespoord worden. Dit kan door middel van het uitvoeren van allergietesten, zogenaamde 'plakproeven' waarbij de te onderzoeken stoffen op de rug worden aangebracht onder speciale pleisters die twee dagen later weer verwijderd worden. Op deze manier kan onderzocht worden of er stoffen (contactallergenen) zijn waarvoor je overgevoelig bent. Bij een eczeemreactie onder de pleister ben je overgevoelig voor de desbetreffende stof. Met dit onderzoek kun je bekijken of er sprake is van alleen irritatie of dat er ook een allergie in het spel is.

Zo nodig moet er ook onderzoek plaatsvinden bij de kapsalon teneinde de oorzaken te achterhalen van het eczeem en om naar mogelijkheden te zoeken om de werksituatie te verbeteren en verdere (eczeem)klachten te voorkomen.

Behandeling van kapperseczeem

Kapperseczeem kan je werk en leven behoorlijk overhoop gooien, maar gelukkig zijn er manieren om de controle terug te krijgen. Behandeling draait om drie dingen: de ontsteking kalmeren, je huidbarrière herstellen, en voorkomen dat je opnieuw wordt blootgesteld aan de boosdoeners. Het klinkt simpel, maar het vraagt om een slimme aanpak en vooral om consistentie. Hier duiken we in de belangrijkste stappen om je huid weer happy te maken.

Ontsteking in toom houden: kalmeren, kalmeren, kalmeren

Als je kapperseczeem hebt, voelt het vaak alsof je huid letterlijk in brand staat. Die ontsteking moet dus als eerste worden aangepakt. Daar komt vaak een zalfje aan te pas:

• Corticosteroïdencrème: Dit is je eerste verdedigingslinie. Het onderdrukt de ontsteking en vermindert roodheid, jeuk en zwelling. Voor milde gevallen krijg je een lichte variant, maar bij hardnekkig eczeem is een sterkere crème nodig.
• Calcineurineremmers: Dit zijn een soort "lichte broertjes" van corticosteroïden. Ze werken ook ontstekingsremmend, maar zonder de bijwerkingen die corticosteroïden soms hebben bij langdurig gebruik. Ideaal voor gevoelige plekken, zoals tussen je vingers.
• Antihistaminica: Als de jeuk écht ondraaglijk wordt, kan een antihistaminicum helpen. Het is geen wondermiddel, maar het kan je wel door een slapeloze nacht heen trekken.

Pro tip: wacht niet te lang met smeren. Hoe langer de ontsteking voortduurt, hoe moeilijker het wordt om je huid weer te herstellen.

Je huidbarrière herstellen: terug naar de basis

Je huid heeft liefde nodig – en die komt in de vorm van hydrateren. Na al die blootstelling aan water, zeep en chemicaliën is je huidbarrière uitgeput. Tijd om die weer op te bouwen.

• Vette zalven en crèmes: Kies voor een rijke, vetrijke crème of zalf die je huid echt afsluit. Denk aan producten met ingrediënten zoals vaseline, ureum of glycerine. Ze herstellen de vochtbalans en zorgen ervoor dat je huid minder snel uitdroogt.
• Handcrème met ster: Als kapper zijn je handen je gereedschap, dus geef ze wat extra aandacht. Een goede handcrème na elke wasbeurt kan wonderen doen. Kies er één zonder parfum of irriterende stoffen – je huid heeft rust nodig, geen prikkels.
• Nachtmasker voor je handen: Breng voor het slapengaan een dikke laag vette crème aan, trek katoenen handschoenen aan, en laat je huid 's nachts herstellen. Het klinkt een beetje overdreven, maar het werkt echt.

Vermijd de triggers: ja, écht

De allerbelangrijkste stap bij kapperseczeem is het vermijden van wat je huid irriteert of allergisch maakt. En ja, dat is makkelijker gezegd dan gedaan als je dagelijks met water en chemicaliën werkt. Maar hier zijn een paar lifehacks:

• Handschoenen zijn je beste vriend: Kies voor nitrilhandschoenen – die zijn beter bestand tegen chemicaliën en minder allergie-opwekkend dan latex of vinyl. Draag ze altijd bij nat werk, en wissel ze regelmatig om te voorkomen dat zweet je huid irriteert.
• Water is niet altijd je vriend: Probeer je handen zo min mogelijk nat te maken. Was ze snel en gebruik lauwwarm water in plaats van heet water, want dat laatste droogt je huid nog meer uit.
• Vermijd boosdoeners: Als je allergisch bent voor een specifieke stof – zoals PPD in haarverf – moet je die volledig vermijden. Dit kan betekenen dat je je werkroutine moet aanpassen of alternatieve producten moet gebruiken.

Professionele hulp: schakel de experts in

Als je eczeem ondanks je beste inspanningen niet onder controle komt, is het tijd om hulp in te schakelen. Een dermatoloog kan je niet alleen helpen met zwaardere medicatie, maar ook met allergietesten (denk aan een patchtest) om precies te achterhalen welke stoffen jouw eczeem veroorzaken. Dit kan je veel frustratie besparen, want zodra je weet wat de triggers zijn, kun je gerichter handelen.

Daarnaast kunnen huidtherapeuten advies geven over hoe je je huid het beste kunt verzorgen, specifiek afgestemd op jouw beroep.

Preventie: de lange termijn is je focus

Behandeling is één ding, maar voorkomen dat je eczeem steeds terugkomt, is net zo belangrijk. Dit vraagt om een verandering in hoe je je werk doet en hoe je voor je huid zorgt. Kleine gewoontes kunnen een groot verschil maken:

• Altijd handschoenen dragen bij nat werk.
• Je huid insmeren, ook als je denkt dat het wel meevalt.
• Zo veel mogelijk werken met hypoallergene en huidvriendelijke producten.

En misschien wel het allerbelangrijkste: luister naar je huid. Als je merkt dat het weer mis dreigt te gaan, grijp dan meteen in. Voorkomen is zoveel makkelijker dan genezen.

Zelfzorg

Bij kapperseczeem is het belangrijk de volgende adviezen in acht te nemen:

• Was je handen met mate met water en zeep en gebruik daarvoor huidvriendelijke zeep;
• Vermijd zoveel mogelijk contact met water en agressieve stoffen (afwasmiddelen);
• Zeep alleen de binnenkant van de handen in;
• Spoel je handen na het wassen goed af en dep ze droog;
• Gebruik handschoenen bij het afwassen (of een afwasmachine);
• Vermijd wrijven en krabben;
• Draag geen ringen zodat zich geen irriterende stoffen kunnen ophopen onder de ring;
• Draag bij schoonmaakwerkzaamheden plastic (PCV) handschoenen met katoenen binnenhandschoenen;
• Bij schraal weer kun je het beste warme handschoenen dragen en neutrale zalf gebruiken om de huid vet te houden;
• Vermijd bij contactallergie contact met de stof(fen) waar je allergisch voor bent.

Prognose: herstelt je huid, of blijf je ermee worstelen?

Kapperseczeem heeft een wisselende prognose, afhankelijk van hoe vroeg je erbij bent en hoe goed je de triggers kunt vermijden. Het goede nieuws? Als je snel handelt en de juiste behandeling volgt, kan je huid zich volledig herstellen. Maar eerlijk is eerlijk, het vraagt wel om toewijding. Het probleem is dat eczeem vaak een terugkerend karakter heeft. Zodra je huidbarrière eenmaal beschadigd is, blijft ze kwetsbaar.

Voor wie op tijd maatregelen neemt – zoals handschoenen dragen en agressieve chemicaliën vermijden – is de kans groot dat de klachten onder controle komen. Maar bij ernstige of langdurige gevallen kan de huid blijvende schade oplopen, met dikke, schilferige plekken of zelfs pigmentveranderingen als gevolg. Dit noemen we chronisch eczeem, en dat kan behoorlijk frustrerend zijn.

Als je allergisch bent voor bepaalde stoffen in haarproducten, zoals PPD in haarverf, is de prognose wat lastiger. Allergieën gaan namelijk niet weg, dus je zult je werkwijze permanent moeten aanpassen om klachten te voorkomen. Toch hoeft kapperseczeem geen einde te betekenen voor je carrière. Met de juiste aanpassingen kun je vaak blijven doen waar je van houdt, al vraagt het soms wat creativiteit en doorzettingsvermogen.

Complicaties: wat gebeurt er als je kapperseczeem negeert?

Kapperseczeem is niet iets wat je zomaar kunt wegdenken. Als je het negeert of blijft werken met irriterende stoffen, kan de situatie verergeren. Het begint misschien met wat droogheid en roodheid, maar als je niets doet, kan het escaleren. Hier zijn de grootste complicaties:

• Chronisch eczeem: Bij langdurige irritatie of allergie kan je huid verdikken en stug worden, een proces dat we lichenificatie noemen. Dit maakt je huid kwetsbaarder voor scheuren, wat weer pijn en infecties kan veroorzaken.
• Secundaire infecties: Als je huid beschadigd is, krijgen bacteriën zoals Staphylococcus aureus of schimmels de kans om binnen te dringen. Dit kan leiden tot rode, warme, en soms etterende plekken. Een infectie maakt het herstel van je huid nóg ingewikkelder.
• Carrière-impact: Dit klinkt misschien niet als een medische complicatie, maar het is wel een realiteit. Veel kappers moeten hun werk aanpassen of zelfs stoppen door de impact van eczeem. Als je allergisch bent voor veelgebruikte stoffen in haarproducten, wordt het moeilijk om veilig je vak uit te oefenen.
• Psychosociale klachten: Eczeem is niet alleen een fysieke aandoening. De constante jeuk, zichtbare rode plekken en het ongemak kunnen leiden tot stress, onzekerheid en zelfs depressieve gevoelens. Het is lastig om vol zelfvertrouwen met klanten te werken als je handen er niet goed uitzien.

Complicaties zijn dus meer dan een ongemak. Het is daarom cruciaal om eczeem serieus te nemen en vroeg in te grijpen, voordat het chronisch of onbehandelbaar wordt.

Preventie: beter voorkomen dan jeukend genezen

Voorkomen dat kapperseczeem ontstaat, is absoluut de slimste strategie. Het is misschien wat werk, maar het voorkomt een hoop ellende. Hier zijn de belangrijkste stappen om je huid gezond te houden:

• Handschoenen, altijd en overal: Dit is de gouden regel. Draag nitrilhandschoenen bij al je natte werk, van haren wassen tot verven. Kies goed passende handschoenen en wissel ze regelmatig om zweetophoping te voorkomen. Latexhandschoenen vermijden? Absoluut, want die kunnen weer andere allergieën veroorzaken.
• Minimaliseer contact met water: Dit klinkt misschien raar voor een kapper, maar probeer het aantal keren dat je je handen nat maakt te beperken. Spoel je handen snel af in plaats van ze langdurig onder water te houden, en droog ze daarna grondig.
• Hypoallergene producten: Kies voor haarproducten zonder agressieve chemicaliën. Dit geldt ook voor de producten die je zelf gebruikt, zoals zeep en handcrème. Een beetje extra letten op ingrediënten kan je huid veel ellende besparen.
• Hydrateer je huid: Maak van insmeren een dagelijkse gewoonte. Gebruik na elke werkdag een vette crème om je huidbarrière te herstellen. Dit is geen overbodige luxe, maar een essentiële stap om je huid gezond te houden.
• Wees alert op eerste signalen: Zie je roodheid of voel je jeuk? Grijp dan direct in. Hoe sneller je actie onderneemt, hoe groter de kans dat je het onder controle krijgt.

Het draait allemaal om bewust werken en goed voor jezelf zorgen. Natuurlijk, preventie vraagt wat extra moeite, maar het is een investering in je huid én je carrière. Want laten we eerlijk zijn: een kapper zonder gezonde handen is als een schilder zonder kwast. Met een beetje aandacht en de juiste voorzorgsmaatregelen kun je je passie blijven uitoefenen, zonder dat je huid daar de prijs voor betaalt.

Lees verder

• Craquelé-eczeem (asteatotisch eczeem): symptomen en oorzaak
• Handeczeem (eczeem aan de handen): symptomen en behandeling
• Blaasjes op voet (en hand): oorzaken voet- & handblaasjes
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Atopisch eczeem: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose