Rectale prolaps: Endeldarmverzakking met verlies stoelgang

Bij een rectale prolaps steekt een deel van het rectum (endeldarm) de anus uit door het lichaam. De verzakking (prolaps) treedt op wanneer de endeldarm los komt te zitten in het lichaam en naar buiten komt door de anus, waardoor deze zichzelf binnenstebuiten keert. Dit gebeurt in verschillende omstandigheden, waaronder diarree, constipatie en neurologische aandoeningen. Het ongewild verlies van stoelgang, ongemak en een merkbare zwelling of bultje dat uit de anus komt, zijn enkele symptomen. Indien de arts de aandoening niet snel en goed behandelt, ontstaan complicaties.

• Synoniemen van rectale prolaps
• Epidemiologie van rectumprolaps
• Oorzaken van endeldarmverzakking
• Soorten
• Symptomen: Verlies van stoelgang
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verzakking van endeldarm
• Prognose
• Complicaties van rectale verzakking
• Preventie

Synoniemen van rectale prolaps

Synoniemen voor rectale prolaps zijn:

• endeldarmverzakking
• prolaps recti
• rectale verzakking
• rectumprolaps
• rectumverzakking

Epidemiologie van rectumprolaps

Rectale prolaps komt voor bij minder dan 3 op elke 100.000 mensen en is hierdoor een vrij zeldzame afwijking. Rectumprolaps komt vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen, en komt vooral tot stand bij vrouwen van vijftig jaar of ouder. De meeste vrouwen met rectumverzakking krijgen de diagnose in het zesde decennium, terwijl de meeste mannen veertig jaar of jonger zijn.

Oorzaken van endeldarmverzakking

Een rectale verzakking kent veel oorzaken en risicofactoren, maar soms is de arts niet in staat om de oorzaak of uitlokkende factor te bepalen.

Volgende oorzaken en risicofactoren zijn bekend:

• bijwerkingen van medicatie voor de behandeling van psychiatrische stoornissen
• constipatie of chronisch persen
• diarree (aanwezig bij ongeveer 15 procent van de patiënten)
• een zwangerschap
• darminfecties met bepaalde soorten parasieten zoals:
• amoebiasis (parasitaire darminfectie met braken en hoofdpijn)
• schistosomiasis (worminfectie)
• shigellose (bacteriële infectie met diarree)
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen aan de darm)
• het Ehlers-Danlos syndroom (aandoening met symptomen aan huid en gewrichten)
• leeftijd: oudere vrouwen (vaak in combinatie met een verzakte baarmoeder of verzakte blaas door de algemene zwakte in de bekkenbodemspieren
• mucoviscidose (taaislijmziekte met veretopping van organen)
• neurologische aandoeningen (tasten de zenuwen aan waardoor een rectale verzakking verschijnt) zoals:
• een letsel aan de onderrug of het bekken
• lumbale discopathie
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• spinale tumoren in ruggenmerg
• ondervoeding
• psychische aandoeningen geassocieerd met constipatie, zoals angst en een depressie
• rectale poliepen
• veel hoesten
• zwakke spieren in het bekkengebied

Soorten

Een rectale verzakking kent drie soorten:

• volledige dikte verzakking: De volledige dikte van de endeldarmwand steekt uit door de anus. Dit is de meest voorkomende vorm van rectale prolaps. Hierbij is een gedeeltelijke of volledige prolaps mogelijk.
• mucosale verzakking: Alleen de bekleding van de anus (mucosa) steekt uit door de anus.
• intern: Het rectum vouwt zichzelf op maar steekt niet uit door de anus.

Symptomen: Verlies van stoelgang

De symptomen van een rectale prolaps zijn meer duidelijk na verloop van tijd. In het begin is enkel een kleine zwelling of een bultje merkbaar dat uit de anus komt wanneer de patiënt stoelgang maakt. Het terugdringen van de endeldarmverzakking is in het begin nog naar binnen te duwen, maar na verloop van tijd lukt dit niet meer. Bij het hoesten, niezen of opstaan treedt de rectale verzakking eveneens op. Sommige patiënten ervaren een interne rectale verzakking (de verzakking steekt niet uit), waarbij het bij het maken van stoelgang lijkt dat niet alles gepasseerd is.

Andere symptomen van een rectumprolaps omvatten:

• fecale incontinentie (ongewild verlies van stoelgang) (bij ongeveer 50-75% van de gevallen)
• helder rood bloed dat uit het rectum komt
• ongemak
• constipatie, aanwezig bij ongeveer 25 tot 50% van de patiënten met een rectale prolaps

De symptomen van een rectale prolaps zijn vaak ongemakkelijk en beschamend en veroorzaken een nadelig effect op de mentale en fysieke gezondheid van de patiënt. Bij mogelijke tekenen is het van belang om meteen een arts te raadplegen, want de kans op permanente problemen (zoals incontinentie en zenuwschade) stijgt naarmate de patiënt de behandeling voor de rectale prolaps uitstelt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bekijkt de medische geschiedenis van de patiënt, bevraagt de patiënt over de aanwezige klachten en voert daarna een grondig lichamelijk onderzoek en een digitaal rectaal onderzoek uit. Om de prolaps zichtbaar te maken, moet de patiënt soms op een speciaal toilet gaan zitten en gaan persen alsof hij stoelgang zou maken.

Diagnostisch onderzoek

Een proctoscopie (inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus), colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) en een endo-anale echografie zijn eveneens geïndiceerd voor de verduidelijking van de diagnose en om andere aandoeningen zoals aambeien uit te sluiten. Een rectumprolaps tast de endeldarmwand aan, terwijl bij aambeien de bloedvaten in het anale kanaal aangetast zijn. Deze twee aandoeningen vereisen een verschillende behandeling, dus het is belangrijk om de juiste diagnose te stellen.

Behandeling van verzakking van endeldarm

De behandeling hangt af van de leeftijd, de algemene gezondheid en de oorzaak van de verzakking. De arts behandelt vooreerst de constipatie. Hiervoor moet de patiënt veel vezelrijk voedsel zoals fruit, groenten en volkoren producten. Laxeermiddelen zijn eveneens aanbevolen, evenals het drinken van veel water. Als dat niet werkt, voert de arts een operatie uit. Het type operatie hangt af van:

• andere medische problemen
• de al dan niet aanwezigheid van constipatie
• de leeftijd van de patiënt
• het type verzakking

Diverse operatietechnieken zijn mogelijk bij een verzakking van de endeldarm.

Prognose

De meeste patiënten herstellen volledig na de behandeling en leiden een normaal leven. Een goed herstel is echter cruciaal om terug te keren naar de dagelijkse activiteiten. Het hangt van de behandeling af hoe lang de herstelduur is. Patiënten die geopereerd zijn, liggen drie tot vijf dagen in het ziekenhuis. De meesten herstellen volledig binnen de drie maanden. Na een operatieve ingreep voor een rectale verzakking moeten patiënten gedurende ten minste zes maanden daarna overbelasting en zwaar tillen vermijden.

Complicaties van rectale verzakking

Volgende complicaties treden op bij een rectale prolaps:

• solitair rectaal ulcus syndroom: Patiënten met een mucosale prolaps krijgen te maken met zweren doordat de endeldarm uitstulpt. Deze complicatie vereist vaak een operatie.
• terugkerende verzakking: Wanneer patiënten een operatie ondergaan hebben voor een rectumprolaps, is het mogelijk dat ze opnieuw te maken krijgen met deze aandoening in de toekomst.
• verstrikte verzakking: Wanneer een deel van het rectum vast komt te zitten en de bloedtoevoer afgesneden is, sterft het weefsel af. Hierdoor ontstaat gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid), wat resulteert in een zwart gebied dat er afvalt. Deze zeldzame complicatie vereist eveneens een chirurgische behandeling.

Preventie

Enkele levensstijlaanpassingen verminderen het risico op een rectumverzakking:

• geen overmatige inspanning leveren (niet persen) tijdens het maken van stoelgang
• regelmatig lichaamsbeweging uitvoeren
• veel vezels eten
• veel water drinken

Lees verder

• Rectale biopsie: Onderzoek - Wegnemen van weefsel van rectum
• Rectale druk: Oorzaken van drukkend gevoel in rectum
• Fecale incontinentie: Ongewild verlies van stoelgang