Rectale prolaps: Endeldarmverzakking met verlies stoelgang
Bij een rectale prolaps steekt een deel van het rectum (endeldarm) door de anus naar buiten. Deze verzakking ontstaat wanneer de endeldarm loskomt van zijn normale positie en naar buiten uitpuilt door de anus, waardoor deze zichzelf naar binnen keert. Dit kan optreden onder diverse omstandigheden, zoals bij diarree, constipatie of neurologische aandoeningen. Veelvoorkomende symptomen zijn ongewild verlies van stoelgang, ongemak en een zichtbare zwelling of bult die uit de anus steekt. Zonder tijdige en adequate behandeling door een arts kunnen er ernstige complicaties ontstaan.
- Synoniemen van rectale prolaps
- Epidemiologie van rectumprolaps
- Mechanisme
- Oorzaken van endeldarmverzakking
- Soorten rectale prolaps
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen van rectale prolaps
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van rectale prolaps
- Prognose
- Complicaties van rectale prolaps
- Preventie van rectale prolaps
- Praktische tips voor het omgaan met rectale prolaps
- Volg een evenwichtig voedingspatroon
Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon is cruciaal bij rectale prolaps. Voedingsmiddelen rijk aan vezels, zoals groenten, fruit en volkorenproducten, kunnen helpen bij het voorkomen van obstipatie. Constipatie verhoogt de druk op de bekkenbodem, wat de symptomen kan verergeren. Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt om je ontlasting zacht te houden.
[S]Voorkom pijn bij stoelgang
Wanneer je last hebt van rectale prolaps, kun je pijn ervaren tijdens de stoelgang, vooral als je moeite hebt met het verplaatsen van je ontlasting. Door regelmatig naar het toilet te gaan en niet te forceren, kan de druk op je rectum verminderd worden. Gebruik een stoelgangverzachter als dat nodig is, maar raadpleeg altijd je arts voordat je medicatie gebruikt.
[S]Beperk de belasting op de bekkenbodem
- Let op huidziekten en irritaties
Wanneer de endeldarm naar buiten komt, kan dit leiden tot irritatie of zelfs huidziekten door constante wrijving of contact met urine of ontlasting. Zorg ervoor dat je het gebied goed schoon en droog houdt om infecties te voorkomen. Als je last hebt van roodheid of jeuk, gebruik dan een zachte, hypoallergene zeep en vermijd het gebruik van irriterende producten.
[S]Kies voor bloeddrukbeheer bij risico op complicaties
In sommige gevallen kan rectale prolaps leiden tot complicaties die de bloedcirculatie beïnvloeden, wat kan bijdragen aan bloeddrukproblemen. Het is belangrijk om stress te vermijden, voldoende te rusten en je bloeddruk onder controle te houden, vooral als je al een voorgeschiedenis van bloeddrukafwijkingen hebt.
[S]Raadpleeg een arts bij verergering van symptomen
Synoniemen van rectale prolaps
Synoniemen voor rectale prolaps zijn:
- endeldarmverzakking
- prolaps recti
- rectale verzakking
- rectumprolaps
- rectumverzakking
Epidemiologie van rectumprolaps
Rectale prolaps komt relatief vaak voor, vooral bij oudere patiënten, en wordt gekarakteriseerd door het uitsteeksel van het rectum door de anus. De prevalentie varieert wereldwijd, maar studies tonen aan dat de aandoening vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, vooral bij ouderen. Het komt meer voor bij mensen boven de 60 jaar, met een piekincidentie tussen de 70 en 80 jaar. Rectale prolaps is echter ook aangetoond bij jongere patiënten, hoewel dit minder gebruikelijk is.
Prevalentie en leeftijd
De incidentie van rectale prolaps neemt toe met de leeftijd, vooral bij vrouwen. Dit wordt mogelijk verklaard door hormonale veranderingen, verzwakking van het bindweefsel en veroudering van de spierstructuren die de anus ondersteunen. In studies is aangetoond dat vrouwen twee keer zo vaak getroffen worden door rectale prolaps in vergelijking met mannen, met een hogere incidentie bij ouderen. In sommige bevolkingsgroepen kan de prevalentie oplopen tot 2-3% van de ouderen.
Geografische variaties
Er zijn ook geografische variaties in de prevalentie van rectale prolaps, hoewel de onderliggende oorzaken niet altijd duidelijk zijn. In ontwikkelde landen wordt rectale prolaps vaak gezien als een gevolg van veroudering, terwijl in sommige ontwikkelingslanden de prevalentie relatief laag is, mogelijk door verschillen in voeding, levensstijl en medische zorg. Er zijn aanwijzingen dat rectale prolaps vaker voorkomt in westerse samenlevingen, hoewel dit mogelijk het gevolg is van betere diagnostiek en bewustzijn.
Mechanisme
Rectale prolaps ontstaat wanneer de spieren en bindweefsel die het rectum op zijn plaats houden, verzwakken of uitrekken. Dit kan leiden tot het uitpuilen van het rectum door de anus, wat resulteert in een zichtbaar en voelbaar uitsteeksel. Het mechanisme achter deze aandoening omvat een combinatie van anatomische en fysiologische factoren, evenals bepaalde uitlokkende factoren.
Verzwakking van de bekkenbodemspieren
De bekkenbodemspieren, die normaal het rectum ondersteunen, kunnen verzwakken door veroudering, chronische constipatie, herhaalde bevallingen of verhoogde intra-abdominale druk. Dit verzwakt de spieren, waardoor het rectum naar buiten kan uitsteken. Langdurige constipatie en straining (het krachtig persen tijdens de stoelgang) worden vaak als risicofactoren beschouwd, aangezien ze de druk op de bekkenbodem verhogen.
Verlies van de rectale fixatie
Naast spierzwakte speelt ook het verlies van rectale fixatie door de ligamenten een rol in het mechanisme van rectale prolaps. Het rectum is normaal gesproken ondersteund door ligamenten en bindweefselstructuren die het op zijn plaats houden. Bij veroudering of bepaalde aandoeningen kunnen deze structuren verzwakken, wat bijdraagt aan de prolaps.
Neurologische en hormonale factoren
In sommige gevallen kan rectale prolaps worden geassocieerd met neurologische aandoeningen, zoals herseninfarcten of ruggenmergschade, die de zenuwen die de bekkenbodemspieren aansteken, aantasten. Hormonen spelen ook een rol, aangezien de afname van oestrogeen na de menopauze de sterkte van bindweefsel en spieren kan verminderen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van prolaps.

Zwangere vrouwen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een endeldarmverzakking /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayOorzaken van endeldarmverzakking
Rectale verzakking kan vele oorzaken en risicofactoren hebben. Soms is de exacte oorzaak niet te achterhalen. Bekende oorzaken en risicofactoren zijn onder andere:
Soorten rectale prolaps
Er zijn drie hoofdtypen van rectale prolaps:
- Volledige dikte verzakking: De volledige dikte van de endeldarmwand steekt uit door de anus. Dit is de meest voorkomende vorm van rectale prolaps, waarbij een gedeeltelijke of volledige prolaps kan optreden.
- Mucosale verzakking: Alleen de bekleding van de anus (mucosa) steekt uit door de anus.
- Intern: Het rectum vouwt zich om, maar steekt niet uit door de anus.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van rectale prolaps. Deze risicofactoren kunnen anatomisch, fysiologisch of sociaal van aard zijn en kunnen het risico op het ontwikkelen van deze aandoening verhogen.
Leeftijd
Leeftijd is een van de belangrijkste risicofactoren voor rectale prolaps. Naarmate mensen ouder worden, verzwakken de bekkenbodemspieren en het bindweefsel, wat het rectum minder goed ondersteunt. Het is niet ongewoon dat ouderen de symptomen van rectale prolaps ontwikkelen, vooral naarmate de spierkracht afneemt.
Geslacht
Vrouwen lopen een groter risico op het ontwikkelen van rectale prolaps dan mannen. Dit wordt vaak toegeschreven aan de effecten van zwangerschap en bevalling op de bekkenbodemspieren, evenals de veroudering van de spieren en weefsels na de menopauze. Vrouwen hebben ook meer kans op het ontwikkelen van chronische constipatie, wat het risico verder verhoogt.
Chronische constipatie
Chronische constipatie, waarbij langdurige en moeilijke stoelgang optreedt, is een belangrijke risicofactor voor rectale prolaps. Herhaaldelijk persen bij de stoelgang kan de druk op de bekkenbodemspieren verhogen, wat kan leiden tot verzwakking en uiteindelijk tot prolaps. Het beheersen van constipatie door middel van dieet, hydratatie en lichaamsbeweging kan het risico verlagen.
Andere medische aandoeningen
Bepaalde medische aandoeningen, zoals neurologische aandoeningen (bijvoorbeeld herseninfarcten of ruggenmergschade) en bindweefselziekten (zoals Ehlers-Danlos-syndroom), kunnen het risico op rectale prolaps verhogen. Deze aandoeningen kunnen de sterkte van de bekkenbodemspieren en het bindweefsel verminderen, waardoor het risico op prolaps toeneemt.
Risicogroepen
Er zijn specifieke groepen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van rectale prolaps. Deze risicogroepen omvatten zowel oudere volwassenen als mensen met bepaalde medische aandoeningen die de bekkenbodemspieren beïnvloeden.
Ouderen
Ouderen, vooral vrouwen boven de 60 jaar, vormen de grootste risicogroep voor rectale prolaps. Naarmate mensen ouder worden, neemt de spierkracht af, en de bekkenbodemspieren verzwakken, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van prolaps. De prevalentie van rectale prolaps is het hoogst in deze leeftijdsgroep, met een piek incidentie tussen de 70 en 80 jaar.
Vrouwen na de menopauze
Vrouwen die de menopauze hebben bereikt, lopen een verhoogd risico op rectale prolaps door de afname van oestrogeen, wat leidt tot verzwakking van de bekkenbodemspieren en het bindweefsel. Daarnaast verhoogt de geschiedenis van bevallingen het risico, omdat de bekkenbodemspieren tijdens de bevalling kunnen uitrekken of beschadigen.
Patiënten met chronische constipatie
Patiënten die lijden aan chronische constipatie en langdurige stoelgang hebben, lopen een verhoogd risico op rectale prolaps. Herhaaldelijk persen bij de stoelgang verhoogt de druk op de bekkenbodem en kan de spieren verzwakken, wat uiteindelijk kan leiden tot prolaps.
Symptomen van rectale prolaps
De symptomen van een rectale prolaps worden vaak pas duidelijk na verloop van tijd. In de beginfase is er mogelijk alleen een kleine zwelling of bult die uit de anus steekt tijdens het stoelgang maken. Het terugduwen van de endeldarmverzakking kan in het begin nog mogelijk zijn, maar wordt steeds moeilijker. Bij activiteiten zoals hoesten,
niezen of opstaan kan de verzakking ook optreden. Sommige patiënten ervaren een interne rectale verzakking, waarbij het lijkt alsof niet alles gepasseerd is bij de stoelgang.
Andere symptomen van een rectale prolaps zijn:
- fecale incontinentie (ongewild verlies van stoelgang) (bij ongeveer 50-75% van de gevallen)
- helder rood bloed uit het rectum
- ongemak
- constipatie, aanwezig bij ongeveer 25 tot 50% van de patiënten met een rectale prolaps
De symptomen van rectale prolaps kunnen ongemakkelijk en beschamend zijn, wat een negatieve invloed kan hebben op zowel de mentale als fysieke gezondheid van de patiënt. Het is belangrijk om bij mogelijke symptomen direct een arts te raadplegen, aangezien uitstel van behandeling kan leiden tot blijvende problemen zoals incontinentie en zenuwschade.
Alarmsymptomen
Rectale prolaps kan zich langzaam ontwikkelen, en de symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig. Vroege herkenning van alarmsymptomen kan helpen bij het snel stellen van de diagnose en het initiëren van een geschikte behandeling.
Uitsteken van het rectum
Het meest kenmerkende symptoom van rectale prolaps is het uitsteeksel van het rectum door de anus. Dit uitsteeksel kan zichtbaar of voelbaar zijn, vooral tijdens stoelgang. Soms kan het rectum spontaan terugkeren naar zijn normale positie, maar in ernstigere gevallen kan medische interventie nodig zijn.
Bloedingen
Bloedingen tijdens of na de stoelgang kunnen optreden, vooral als het rectum gewond is door de prolaps. Dit kan leiden tot lichte tot matige bloedingen, wat kan wijzen op een ernstiger geval van rectale prolaps. Elke vorm van rectale bloeding vereist medische evaluatie om andere oorzaken uit te sluiten.
Incontinentie of onvolledige evacuatie
In sommige gevallen kan rectale prolaps gepaard gaan met fecale incontinentie of het gevoel dat de stoelgang niet volledig wordt geëvacueerd. Dit kan het dagelijks leven van een patiënt aanzienlijk beïnvloeden en duidt vaak op een vergevorderde vorm van rectale prolaps.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De arts zal de
medische geschiedenis van de patiënt doornemen, vragen stellen over de klachten en een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Vaak wordt ook een
digitaal rectaal onderzoek gedaan. Om de prolaps zichtbaar te maken, kan het nodig zijn dat de patiënt op een speciaal toilet gaat zitten en gaat persen alsof hij stoelgang maakt.
Diagnostisch onderzoek
Voor verdere verduidelijking van de diagnose kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een
proctoscopie (inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus),
colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) en endo-anale echografie. Deze onderzoeken helpen om andere aandoeningen, zoals aambeien, uit te sluiten. Een rectumprolaps tast de endeldarmwand aan, terwijl bij
aambeien de bloedvaten in het anale kanaal aangetast zijn. Deze aandoeningen vereisen verschillende behandelingen, dus een nauwkeurige diagnose is cruciaal.

Een vezelrijke voeding is belangrijk bij de behandeling van rectale prolaps /
Bron: Jill111, PixabayBehandeling van rectale prolaps
De behandeling van rectale prolaps hangt af van de leeftijd van de patiënt, de algehele gezondheid en de oorzaak van de verzakking. Aanvankelijk wordt de constipatie behandeld door de patiënt een vezelrijk dieet aan te raden, met veel fruit, groenten en volkoren producten.
Laxeermiddelen kunnen ook nuttig zijn, evenals voldoende water drinken. Als deze maatregelen niet effectief zijn, kan een operatie nodig zijn. Het type operatie wordt bepaald door:
- andere medische aandoeningen
- aanwezigheid van constipatie
- leeftijd van de patiënt
- type verzakking
Er zijn verschillende operatietechnieken beschikbaar voor de behandeling van rectale prolaps.
Prognose
De prognose voor patiënten met rectale prolaps hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van de aandoening, de algehele gezondheid van de patiënt en de snelheid van de diagnose en behandeling. In veel gevallen kan rectale prolaps effectief worden behandeld, maar het kan terugkeren, vooral bij ouderen of patiënten met onderliggende risicofactoren.
Herstel na behandeling
Bij patiënten die zich ondergaan aan een chirurgische ingreep voor rectale prolaps, zoals een rectopexie of een andere chirurgische procedure, is de herstelperiode over het algemeen gunstig. De meeste patiënten ervaren verlichting van hun symptomen en herstellen goed, hoewel het succes afhankelijk is van de algemene gezondheid van de patiënt en de mate van verzwakking van de bekkenbodemspieren. Het herstel kan enige tijd duren, en patiënten moeten mogelijk veranderingen in hun dieet en levensstijl aanbrengen om verdere complicaties te voorkomen.
Kans op herhaling
Ondanks succesvolle behandeling, komt het voor dat rectale prolaps opnieuw optreedt, vooral bij ouderen of bij patiënten die andere risicofactoren zoals chronische constipatie of verhoogde intra-abdominale druk hebben. Het is van belang dat patiënten regelmatig controle ondergaan om een herhaling van de prolaps vroegtijdig te detecteren. Preventieve maatregelen, zoals het beheersen van constipatie en het versterken van de bekkenbodemspieren, kunnen helpen het risico op terugkeer te verlagen.
Levenskwaliteit
Rectale prolaps kan de levenskwaliteit van patiënten aanzienlijk beïnvloeden. Symptomen zoals incontinentie, pijn bij de stoelgang en het ongemak van het uitsteeksel kunnen leiden tot psychologische en sociale problemen. Na succesvolle behandeling melden veel patiënten een aanzienlijke verbetering van hun levenskwaliteit, hoewel het belangrijk is dat patiënten blijven werken aan preventie om terugkeer van de aandoening te voorkomen.
Complicaties van rectale prolaps
Mogelijke complicaties van rectale prolaps zijn:
- Solitaire rectale ulcus syndroom: Bij patiënten met een mucosale prolaps kunnen zweren ontstaan door het uitstulpen van de endeldarm. Deze complicatie vereist vaak een operatie.
- Terugkerende verzakking: Na een operatie voor rectale prolaps kan de aandoening mogelijk opnieuw optreden.
- Verstrikte verzakking: Als een deel van het rectum vast komt te zitten en de bloedtoevoer wordt afgesloten, kan het weefsel afsterven, wat kan leiden tot gangreen. Deze zeldzame complicatie vereist ook een chirurgische ingreep.
Preventie van rectale prolaps
Hoewel het niet altijd mogelijk is om rectale prolaps volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen de kans op het ontwikkelen van deze aandoening verminderen. Preventie richt zich vooral op het verbeteren van de bekkenbodemgezondheid, het verminderen van risicofactoren zoals chronische constipatie en het bevorderen van een gezonde levensstijl.
Beheer van chronische constipatie
Het effectief behandelen van chronische constipatie is een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen rectale prolaps. Dit kan worden bereikt door het aanpassen van het voedingspatroon, het verhogen van de vezelinname, het drinken van voldoende water en het aanmoedigen van regelmatige lichaamsbeweging. Het is ook belangrijk om het gebruik van laxeermiddelen te minimaliseren, omdat deze de bekkenbodemspieren verder kunnen verzwakken bij langdurig gebruik.
Versterken van de bekkenbodemspieren
Bekkenbodemoefeningen, zoals Kegel-oefeningen, kunnen helpen bij het versterken van de bekkenbodemspieren en het verbeteren van de controle over de anus. Regelmatige oefening kan de kans op het ontwikkelen van rectale prolaps aanzienlijk verminderen, vooral bij ouderen en vrouwen na de menopauze. Het is belangrijk om een fysiotherapeut te raadplegen voor begeleiding bij het correct uitvoeren van deze oefeningen.
Vermijden van verhoogde intra-abdominale druk
Het vermijden van factoren die de intra-abdominale druk verhogen, zoals langdurig tillen, overgewicht, en het langdurig persen tijdens de stoelgang, is essentieel voor het voorkomen van rectale prolaps. Gewichtsbeheersing door middel van een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de druk op de bekkenbodem te verminderen. Het is belangrijk dat patiënten zich bewust zijn van het risico dat verhoogde druk op de buik kan veroorzaken, vooral bij degenen die al een verhoogd risico op prolaps hebben.
Regelmatige medische controles
Voor patiënten met een verhoogd risico op rectale prolaps, zoals ouderen of degenen met chronische constipatie, zijn regelmatige medische controles belangrijk. Dit stelt zorgverleners in staat om tekenen van prolaps vroegtijdig op te merken en preventieve maatregelen te nemen voordat de aandoening zich verder ontwikkelt. Vroegtijdige interventie kan helpen de noodzaak van chirurgie te verminderen en de algemene gezondheid van de patiënt te verbeteren.
Praktische tips voor het omgaan met rectale prolaps
Rectale prolaps is een aandoening waarbij de endeldarm naar buiten komt door de anus. Dit kan ongemak en complicaties veroorzaken. Naast medische behandeling zijn er enkele praktische tips die kunnen helpen om de symptomen te verlichten en het herstel te bevorderen.
Volg een evenwichtig voedingspatroon
Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon is cruciaal bij rectale prolaps. Voedingsmiddelen rijk aan vezels, zoals groenten, fruit en volkorenproducten, kunnen helpen bij het voorkomen van obstipatie. Constipatie verhoogt de druk op de bekkenbodem, wat de symptomen kan verergeren. Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt om je ontlasting zacht te houden.
[S]Voorkom pijn bij stoelgang
Wanneer je last hebt van rectale prolaps, kun je pijn ervaren tijdens de stoelgang, vooral als je moeite hebt met het verplaatsen van je ontlasting. Door regelmatig naar het toilet te gaan en niet te forceren, kan de druk op je rectum verminderd worden. Gebruik een stoelgangverzachter als dat nodig is, maar raadpleeg altijd je arts voordat je medicatie gebruikt.
[S]Beperk de belasting op de bekkenbodem
Probeer zware lichamelijke activiteiten te vermijden die een hoge druk op je bekkenbodem uitoefenen, zoals tillen van zware voorwerpen of intensieve krachttraining. Oefeningen zoals bekkenbodemspieroefeningen (Kegel-oefeningen) kunnen helpen de spieren rondom de anus en het rectum te versterken en zo de symptomen van rectale prolaps te verlichten.
Als je merkt dat de symptomen van rectale prolaps verergeren, zoals toegenomen
pijn, het niet kunnen terugduwen van de endeldarm of andere complicaties, is het belangrijk om medische hulp in te roepen. Je arts kan je adviseren over verdere behandelingsopties en eventuele chirurgische ingrepen als dat nodig is.
Met deze praktische tips kun je de impact van rectale prolaps op je dagelijks leven beperken. Het naleven van een
evenwichtig voedingspatroon en het versterken van je bekkenbodem kan helpen om de symptomen te verlichten en het herstel te bevorderen.
Lees verder