Rectale prolaps: Endeldarmverzakking met verlies stoelgang

Bij een rectale prolaps steekt een deel van het rectum (endeldarm) door de anus naar buiten. Deze verzakking ontstaat wanneer de endeldarm loskomt van zijn normale positie en naar buiten uitpuilt door de anus, waardoor deze zichzelf naar binnen keert. Dit kan optreden onder diverse omstandigheden, zoals bij diarree, constipatie of neurologische aandoeningen. Veelvoorkomende symptomen zijn ongewild verlies van stoelgang, ongemak en een zichtbare zwelling of bult die uit de anus steekt. Zonder tijdige en adequate behandeling door een arts kunnen er ernstige complicaties ontstaan.

• Synoniemen van rectale prolaps
• Epidemiologie van rectumprolaps
• Oorzaken van endeldarmverzakking
• Soorten rectale prolaps
• Symptomen van rectale prolaps
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van rectale prolaps
• Prognose
• Complicaties van rectale prolaps
• Preventie van rectale prolaps

Synoniemen van rectale prolaps

Synoniemen voor rectale prolaps zijn:

• endeldarmverzakking
• prolaps recti
• rectale verzakking
• rectumprolaps
• rectumverzakking

Epidemiologie van rectumprolaps

Rectale prolaps komt voor bij minder dan 3 op elke 100.000 mensen en wordt daarom als een zeldzame aandoening beschouwd. Het komt vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen, en vooral bij vrouwen van vijftig jaar of ouder. Vrouwen krijgen doorgaans de diagnose in hun zesde decennium, terwijl mannen vaak jonger dan veertig jaar zijn op het moment van diagnose.

Oorzaken van endeldarmverzakking

Rectale verzakking kan vele oorzaken en risicofactoren hebben. Soms is de exacte oorzaak niet te achterhalen. Bekende oorzaken en risicofactoren zijn onder andere:

• bijwerkingen van medicatie voor psychiatrische aandoeningen
• constipatie of chronisch persen
• diarree (aanwezig bij ongeveer 15% van de patiënten)
• zwangerschap
• darminfecties door bepaalde parasieten, zoals:
• amoebiasis (parasitaire darminfectie met braken en hoofdpijn)
• schistosomiasis (worminfectie)
• shigellose (bacteriële infectie met diarree)
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen in de darm)
• het Ehlers-Danlos syndroom (aandoening met symptomen aan huid en gewrichten)
• ouderdom: vooral bij oudere vrouwen, vaak in combinatie met een verzakte baarmoeder of verzakte blaas door algemene zwakte in de bekkenbodemspieren
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• neurologische aandoeningen (die de zenuwen aantasten, wat kan leiden tot rectale verzakking), zoals:
• letsels aan de onderrug of het bekken
• lumbale discopathie
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• spinale tumoren in het ruggenmerg
• ondervoeding
• psychische aandoeningen geassocieerd met constipatie, zoals angst en depressie
• rectale poliepen
• frequent hoesten
• zwakke spieren in het bekkengebied

Soorten rectale prolaps

Er zijn drie hoofdtypen van rectale prolaps:

• Volledige dikte verzakking: De volledige dikte van de endeldarmwand steekt uit door de anus. Dit is de meest voorkomende vorm van rectale prolaps, waarbij een gedeeltelijke of volledige prolaps kan optreden.
• Mucosale verzakking: Alleen de bekleding van de anus (mucosa) steekt uit door de anus.
• Intern: Het rectum vouwt zich om, maar steekt niet uit door de anus.

Symptomen van rectale prolaps

De symptomen van een rectale prolaps worden vaak pas duidelijk na verloop van tijd. In de beginfase is er mogelijk alleen een kleine zwelling of bult die uit de anus steekt tijdens het stoelgang maken. Het terugduwen van de endeldarmverzakking kan in het begin nog mogelijk zijn, maar wordt steeds moeilijker. Bij activiteiten zoals hoesten, niezen of opstaan kan de verzakking ook optreden. Sommige patiënten ervaren een interne rectale verzakking, waarbij het lijkt alsof niet alles gepasseerd is bij de stoelgang.

Andere symptomen van een rectale prolaps zijn:

• fecale incontinentie (ongewild verlies van stoelgang) (bij ongeveer 50-75% van de gevallen)
• helder rood bloed uit het rectum
• ongemak
• constipatie, aanwezig bij ongeveer 25 tot 50% van de patiënten met een rectale prolaps

De symptomen van rectale prolaps kunnen ongemakkelijk en beschamend zijn, wat een negatieve invloed kan hebben op zowel de mentale als fysieke gezondheid van de patiënt. Het is belangrijk om bij mogelijke symptomen direct een arts te raadplegen, aangezien uitstel van behandeling kan leiden tot blijvende problemen zoals incontinentie en zenuwschade.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts zal de medische geschiedenis van de patiënt doornemen, vragen stellen over de klachten en een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Vaak wordt ook een digitaal rectaal onderzoek gedaan. Om de prolaps zichtbaar te maken, kan het nodig zijn dat de patiënt op een speciaal toilet gaat zitten en gaat persen alsof hij stoelgang maakt.

Diagnostisch onderzoek

Voor verdere verduidelijking van de diagnose kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een proctoscopie (inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus), colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) en endo-anale echografie. Deze onderzoeken helpen om andere aandoeningen, zoals aambeien, uit te sluiten. Een rectumprolaps tast de endeldarmwand aan, terwijl bij aambeien de bloedvaten in het anale kanaal aangetast zijn. Deze aandoeningen vereisen verschillende behandelingen, dus een nauwkeurige diagnose is cruciaal.

Behandeling van rectale prolaps

De behandeling van rectale prolaps hangt af van de leeftijd van de patiënt, de algehele gezondheid en de oorzaak van de verzakking. Aanvankelijk wordt de constipatie behandeld door de patiënt een vezelrijk dieet aan te raden, met veel fruit, groenten en volkoren producten. Laxeermiddelen kunnen ook nuttig zijn, evenals voldoende water drinken. Als deze maatregelen niet effectief zijn, kan een operatie nodig zijn. Het type operatie wordt bepaald door:

• andere medische aandoeningen
• aanwezigheid van constipatie
• leeftijd van de patiënt
• type verzakking

Er zijn verschillende operatietechnieken beschikbaar voor de behandeling van rectale prolaps.

Prognose

De meeste patiënten herstellen volledig na de behandeling en kunnen hun normale leven hervatten. Het herstel varieert afhankelijk van de behandeling en kan van enkele weken tot maanden duren. Na een operatie verblijven patiënten doorgaans drie tot vijf dagen in het ziekenhuis en de meesten herstellen binnen drie maanden volledig. Na de operatie moeten patiënten gedurende ten minste zes maanden overbelasting en zwaar tillen vermijden om complicaties te voorkomen.

Complicaties van rectale prolaps

Mogelijke complicaties van rectale prolaps zijn:

• Solitaire rectale ulcus syndroom: Bij patiënten met een mucosale prolaps kunnen zweren ontstaan door het uitstulpen van de endeldarm. Deze complicatie vereist vaak een operatie.
• Terugkerende verzakking: Na een operatie voor rectale prolaps kan de aandoening mogelijk opnieuw optreden.
• Verstrikte verzakking: Als een deel van het rectum vast komt te zitten en de bloedtoevoer wordt afgesloten, kan het weefsel afsterven, wat kan leiden tot gangreen. Deze zeldzame complicatie vereist ook een chirurgische ingreep.

Preventie van rectale prolaps

Enkele aanpassingen in de levensstijl kunnen het risico op rectale prolaps verminderen:

• vermijd overmatige inspanning en persen tijdens de stoelgang
• voeg regelmatig lichaamsbeweging toe aan je routine
• consumeer veel vezelrijk voedsel
• drink voldoende water

Lees verder

• Rectale biopsie: Onderzoek - Wegnemen van weefsel van rectum
• Rectale druk: Oorzaken van drukkend gevoel in rectum
• Fecale incontinentie: Ongewild verlies van stoelgang