Pneumomediastinum: Vrije lucht in ruimte tussen longen

Pneumomediastinum, ook wel mediastinaal emfyseem genoemd, is een aandoening waarbij vrije lucht zich ophoopt in het mediastinum. Het mediastinum is de ruimte in het midden van de borstkas, gelegen tussen de longen en rondom het hart. Deze aandoening kan ontstaan door een verhoogde druk in de longen of luchtwegen, maar er zijn ook andere bekende oorzaken van pneumomediastinum. Wanneer er lucht in de ruimte tussen de longen komt, kan de patiënt pijn achter het borstbeen ervaren. De behandeling hangt af van de oorzaak, maar bij milde gevallen kunnen zelfzorgmaatregelen voldoende zijn.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van pneumomediastinum
• Verhoogde druk in de longen of luchtwegen
• Luchtwegaandoeningen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pneumomediastinum
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Vermijd drukverhogende activiteiten
• Behandeling van luchtwegaandoeningen
• Gezonde levensstijl
• Vroegtijdige medische behandeling
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met pneumomediastinum
• Neem voldoende rust
• Vermijd drukverhogende activiteiten
• Volg medische controles nauwgezet op
• Let op ademhalingsklachten
• Houd je aan voorgeschreven behandelingen
• Ondersteun je ademhaling
• Vermijd roken en irriterende stoffen
• Misvattingen rond pneumomediastinum
• Pneumomediastinum is altijd het gevolg van een ernstige longaandoening
• De symptomen van pneumomediastinum zijn altijd ernstig en direct merkbaar
• Pneumomediastinum komt alleen voor bij volwassenen
• Pneumomediastinum kan vanzelf genezen zonder behandeling
• Pneumomediastinum vereist altijd chirurgie
• Pneumomediastinum is altijd te diagnosticeren met een simpele röntgenfoto
• Pneumomediastinum heeft altijd een slechte prognose

Epidemiologie

Pneumomediastinum is een relatief zeldzame aandoening die wordt gekarakteriseerd door de aanwezigheid van lucht in het mediastinum, het centrale deel van de borstholte. De prevalentie van pneumomediastinum is moeilijk precies vast te stellen, maar studies tonen aan dat het voorkomt in minder dan 1% van alle patiënten met acute thoracale pijn. De incidentie lijkt hoger te zijn in specifieke populaties, zoals jonge, gezonde mannen, en patiënten met een geschiedenis van luchtwegproblemen of trauma.

Prevalentie
Pneumomediastinum komt vaker voor bij jongere volwassenen, vooral bij mannen tussen de 20 en 40 jaar, hoewel het ook kan optreden bij oudere volwassenen. De aandoening wordt vaak geassocieerd met bepaalde risicofactoren zoals verhoogde intra-abdominale druk of een plotselinge toename van de luchtwegdruk.

Incidentie
De incidentie van pneumomediastinum is relatief laag, maar het kan vaker optreden bij patiënten met onderliggende longziekten, zoals astma of longinfecties. Het is ook vaker te vinden bij patiënten die zich recent hebben onderworpen aan chirurgische ingrepen waarbij lucht in de borstholte kan worden geïntroduceerd.

Mechanisme

Pneumomediastinum ontstaat wanneer er lucht of gas in het mediastinum komt, vaak als gevolg van een verstoring van de normale anatomische barrières in de borstholte. Het mechanisme is meestal het gevolg van een scheur of perforatie van de luchtwegen, zoals bij een spontane longruptuur, of door een trauma aan de borst.

Pathofysiologie
Het luchtinfiltraat in het mediastinum ontstaat vaak door de aanwezigheid van lucht in de longen of het maagdarmkanaal die via een scheur of schade aan de omliggende structuren naar de borstholte kan ontsnappen. Dit proces kan worden uitgelokt door onderliggende aandoeningen zoals longinfecties of trauma.

Rol van de luchtwegen
In de meeste gevallen is pneumomediastinum het gevolg van lucht die via de luchtwegen ontsnapt. Dit kan gebeuren bij longontsteking, barotrauma, of mechanische ventilatie, waar overmatige druk de longen beschadigt en lucht in het mediastinum ontsnapt.

Oorzaken van pneumomediastinum

Pneumomediastinum is een zeldzame aandoening die kan ontstaan door verschillende oorzaken, vaak gerelateerd aan letsel of ziekte. Lucht komt meestal uit de longen, de luchtpijp, de centrale bronchiën (luchtpijpvertakkingen), of de slokdarm en verplaatst zich van de peritoneale holte van het mediastinum naar de nek of buik. Soms is de oorzaak moeilijk te achterhalen, en kan de aandoening spontaan optreden, vooral bij jongvolwassen mannen.

Verhoogde druk in de longen of luchtwegen

Een verhoogde druk in de longen of luchtwegen kan ontstaan door:

• Abnormaal hard blazen
• Braken
• Niezen
• Overmatig zingen of schreeuwen
• Persen tijdens de bevalling
• Persen tijdens stoelgang
• Roken
• Snelle stijgingen in hoogte of duiken (decompressie) en barotrauma
• Excessief hoesten / hoestbuien
• Tilwerkzaamheden en zwaar gewichtheffen

Luchtwegaandoeningen

Sommige luchtwegaandoeningen kunnen ook bijdragen aan pneumomediastinum. Voorbeelden hiervan zijn:

• Aanwezigheid van vreemde lichamen in de luchtwegen met luchtopsluiting
• Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
• Bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• Chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• COPD (chronisch obstructief longlijden)
• Interstitiële longziekte (littekens en ontsteking in de longen)
• Longinfecties
• Longtumoren
• Tracheobronchiale perforatie (doorboring van de luchtpijp en luchtvertakkingen)
• Epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje)
• Longkanker
• Pneumothorax (klaplong)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Andere oorzaken van pneumomediastinum zijn:

• Chirurgie aan de borstkas, de nek, of het peritoneum (buikvlies)
• Bindweefselaandoeningen zoals dermatomyositis (huidaandoening met huiduitslag en spierproblemen) of polymyositis (auto-immuunaandoening met spierzwakte)
• Darmperforatie (gat in de darm)
• Infecties in de nek of het mediastinum, zoals dentale of retrofaryngeale infecties, histoplasmose, mediastinitis
• Maagperforatie (gat in de maagwand met buikpijn en braken)
• Scheuren van de luchtpijp
• Slokdarmperforatie, bijvoorbeeld door slokdarmkanker, het Boerhaave-syndroom of door endoscopische interventie
• Trauma
• Gebruik van ademhalingstoestellen
• Ingebruikname van recreatieve drugs (drugsverslaving), zoals cocaïne, marihuana, methamfetamine
• Mallory-Weiss-syndroom (scheur met bloeding in de slokdarm)
• Inademing van giftige dampen
• Intubatie
• Mediastinitis (infectie van de borstkasruimte met overmatige productie van gas door bacteriën)
• Peritonitis (ontsteking van het buikvlies door infectie in de buikholte met overmatige gasproductie door bacteriën)
• Slokdarmcarcinoom (slokdarmkanker)

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van pneumomediastinum verhogen. Veel van deze risicofactoren zijn gerelateerd aan factoren die de druk in de borst of longen verhogen, wat het risico op luchtlekkage vergroot.

Verhoogde intra-abdominale druk
Pneumomediastinum kan ontstaan door een plotselinge verhoging van de intra-abdominale druk, zoals bij krachtig hoesten, braken, of tijdens intensieve lichamelijke activiteit. Deze verhoogde druk kan de longen beschadigen en lucht in het mediastinum laten ontsnappen.

Longziekten
Patiënten met chronische longziekten, zoals astma of chronisch obstructieve longziekte (COPD), hebben een verhoogd risico op pneumomediastinum vanwege de zwakkere longweefsels en de frequentere episode van verhoogde intra-thoracale druk.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die meer kans hebben om pneumomediastinum te ontwikkelen. Het herkennen van deze risicogroepen kan artsen helpen bij het stellen van een vroege diagnose en het initiëren van tijdige behandeling.

Jonge mannen
Pneumomediastinum komt vaker voor bij jonge mannen, vaak als gevolg van spontane scheuren in de longen of luchtwegen. Deze patiënten hebben vaak geen onderliggende longziekten, maar vertonen symptomen van acute pijn op de borst en moeite met ademhalen.

Patiënten met trauma
Pneumomediastinum komt ook voor bij patiënten die betrokken zijn bij traumatische incidenten, zoals verkeersongevallen of sportblessures. Trauma aan de borst kan de luchtwegen beschadigen en lucht in het mediastinum laten ontsnappen.

Symptomen

Niet alle patiënten met pneumomediastinum ervaren symptomen. De patiënten die symptomen vertonen, ervaren vaak plotselinge, acute pijn achter het borstbeen of ernstige centrale pijn op de borst tijdens het ademen en bij verandering van houding. De pijn kan uitstralen naar de rug, nek, schouders en darmen. Andere mogelijke symptomen zijn kortademigheid, slikproblemen, hoestbuien, nekpijn, braken, en stemvervorming (zoals bij inademing van helium). De patiënt kan ook een lichte koorts ervaren. Bovendien kan er een krakend geluid worden gehoord, vergelijkbaar met het geluid van een sneeuwbal, wanneer de huid in de nekstreek of boven de sleutelbeenderen lichtjes wordt ingedrukt. Dit geluid ontstaat doordat luchtbelletjes onder de huid worden doorbroken.

Alarmsymptomen

Pneumomediastinum kan leiden tot ernstige symptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen. Het is belangrijk om alarmsymptomen te herkennen en patiënten snel te evalueren om complicaties te voorkomen.

Acute pijn op de borst
Een van de meest voorkomende symptomen van pneumomediastinum is acute pijn op de borst, die kan variëren van mild tot ernstig. Deze pijn kan het gevolg zijn van de lucht die zich in de borstholte verspreidt en druk uitoefent op de omliggende structuren.

Kortademigheid
Pneumomediastinum kan leiden tot kortademigheid, aangezien de lucht die zich ophoopt in het mediastinum de normale longfunctie belemmert. Dit kan verergeren bij inspanning en vereist onmiddellijke medische interventie.

Diagnose en onderzoeken

Tijdens een klinisch onderzoek kan de arts tachycardie (versnelde hartslag), tachypneu (versnelde ademhaling) of angst constateren. De arts zoekt ook naar het teken van Hamman, genoemd naar de Amerikaanse arts L. Hamman (1877–1946) die dit teken beschreef. Tijdens het beluisteren van de hartgeluiden met een stethoscoop (auscultatie) kan een scherp klinkend borrelend of knarsend geluid worden gehoord, wat kan wijzen op pneumomediastinum en/of (meestal linkszijdige) pneumothorax, veroorzaakt door de hartactie. Deze krakende geluiden zijn ook voelbaar aan de huid boven het borstbeen, de sleutelbeenderen en in de nek. Een radiografisch onderzoek (röntgenfoto) van de longen is noodzakelijk om de diagnose te bevestigen.

Behandeling van pneumomediastinum

Zelfzorg
Als pneumomediastinum wordt veroorzaakt door duiken of vliegen, moet de patiënt deze activiteiten vermijden in de weken na de diagnose. Ook moet men drukverhogende activiteiten zoals heffen, het spelen van blaasinstrumenten, schreeuwen en zingen vermijden. Voldoende rust en slaap zijn aanbevolen. Stoppen met roken is ook een belangrijk advies, evenals het vermijden van blootstelling aan rook.

Professionele medische zorg
De arts zal de onderliggende oorzaak van het pneumomediastinum behandelen. Indien mechanische ventilatie de oorzaak is, is dringende medische interventie vereist om complicaties zoals pneumothorax of luchtophoping in het hartzakje te voorkomen.

Prognose

De prognose van pneumomediastinum hangt sterk af van de onderliggende oorzaak, de ernst van de aandoening, en het moment van diagnose en behandeling. Over het algemeen is pneumomediastinum een goedaardige aandoening die vaak vanzelf geneest, maar ernstige gevallen kunnen complicaties veroorzaken die onmiddellijke medische aandacht vereisen.

Zonder behandeling
Wanneer pneumomediastinum onbehandeld blijft, kan het leiden tot ernstige complicaties zoals pneumothorax, infecties, of verminderde longfunctie. Bij ernstige gevallen is ziekenhuisopname noodzakelijk.

Met behandeling
Bij vroege interventie en behandeling is de prognose voor pneumomediastinum meestal goed. De meeste patiënten herstellen volledig zonder langdurige complicaties, vooral wanneer er geen onderliggende ernstige longziekten aanwezig zijn.

Complicaties

Mogelijke complicaties van pneumomediastinum zijn uitgebreid subcutaan emfyseem of pneumothorax, waarvoor chirurgische ingreep nodig kan zijn. Lucht die zich in de ruimte achter de keel en het peritoneum bevindt, kan leiden tot ongemak en ademhalingsproblemen. In zeldzame gevallen kan lucht zich tussen het mediastinum en de bovenste wervelkolom ophopen, wat resulteert in pneumorrhachis (vrije lucht in het wervelkanaal).

Preventie

Preventie van pneumomediastinum richt zich voornamelijk op het vermijden van risicofactoren en het beheersen van aandoeningen die de kans op deze aandoening kunnen vergroten. Hier zijn enkele belangrijke preventieve maatregelen:

Vermijd drukverhogende activiteiten

• Vermijd overmatig zingen en schreeuwen.
• Beperk activiteiten die leiden tot overmatig hoesten of intense braken.
• Vermijd duiken en andere activiteiten die leiden tot snelle veranderingen in atmosferische druk, zoals vliegen, vooral als je eerder symptomen van pneumomediastinum hebt gehad.
• Vermijd het tillen van zware lasten en intensieve krachttraining.

Behandeling van luchtwegaandoeningen

• Zorg voor een adequate behandeling van astma, chronische bronchitis, en andere luchtwegaandoeningen.
• Volg het behandelplan bij COPD en andere chronische aandoeningen om exacerbaties te voorkomen.

Gezonde levensstijl

• Stop met roken en vermijd blootstelling aan tabaksrook.
• Vermijd het gebruik van recreatieve drugs, zoals cocaïne en methamfetamine, die de luchtwegen kunnen irriteren en het risico op pneumomediastinum kunnen verhogen.
• Zorg voor een gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging om een algemeen goede gezondheid te behouden en risico’s te verminderen.

Vroegtijdige medische behandeling

• Zoek medische hulp bij symptomen zoals aanhoudende pijn op de borst, kortademigheid, of andere ongebruikelijke symptomen die kunnen wijzen op luchtwegaandoeningen.
• Laat je regelmatig controleren als je een aandoening hebt die het risico op pneumomediastinum verhoogt, zoals een bindweefselaandoening of een geschiedenis van luchtweginfecties.
• Door deze preventieve maatregelen te volgen, kun je het risico op het ontwikkelen van pneumomediastinum verminderen en bijdragen aan een betere algehele gezondheid.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met pneumomediastinum

Pneumomediastinum is een zeldzame aandoening waarbij zich lucht ophoopt in het mediastinum, het centrale gedeelte van de borstkas. Het kan veroorzaakt worden door trauma, zware inspanning, longproblemen of spontaan optreden. Hoewel de meeste gevallen mild zijn en vanzelf oplossen, is het belangrijk om op een goede manier met deze aandoening om te gaan en mogelijke complicaties te voorkomen.

Neem voldoende rust

Rust is essentieel bij pneumomediastinum, vooral omdat zware lichamelijke inspanningen of ademhalingsproblemen de situatie kunnen verergeren. Vermijd activiteiten die je ademhaling zwaar belasten, zoals sporten of het tillen van zware objecten. Geef je lichaam de tijd om te herstellen, zodat de lucht in het mediastinum kan verdwijnen.

Vermijd drukverhogende activiteiten

Activiteiten die de druk in de borstkas verhogen, zoals krachtig hoesten, persen bij constipatie of blazen in een muziekinstrument, kunnen de klachten verergeren. Zorg ervoor dat je maatregelen neemt om deze situaties te vermijden. Bij constipatie kun je bijvoorbeeld zorgen voor een vezelrijk voedingspatroon en voldoende hydratatie.

Volg medische controles nauwgezet op

Regelmatige medische controles zijn cruciaal om te beoordelen of het pneumomediastinum verbetert en om complicaties te voorkomen. Je arts kan beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto of CT-scan, aanbevelen om de luchtophoping te monitoren. Zorg dat je alle controleafspraken bijwoont en eventuele vragen of zorgen met je arts bespreekt.

Let op ademhalingsklachten

Als je ademhalingsproblemen ervaart, zoals kortademigheid, pijn op de borst of moeite met slikken, moet je direct medische hulp inschakelen. Dit kan wijzen op een ernstiger verloop van de aandoening, zoals een complicatie die onmiddellijke behandeling vereist.

Houd je aan voorgeschreven behandelingen

In sommige gevallen kan je arts pijnstillers of andere medicijnen voorschrijven om symptomen te verlichten. Neem deze medicijnen zoals voorgeschreven en overleg met je arts voordat je stopt of wijzigingen aanbrengt in de medicatie.

Ondersteun je ademhaling

Probeer technieken te gebruiken die je ademhaling ondersteunen en rustiger maken. Ademhalingsoefeningen kunnen helpen om je ademhalingspatroon te verbeteren en stress te verminderen. Vraag je arts of fysiotherapeut om aanbevelingen die specifiek passen bij jouw situatie.

Vermijd roken en irriterende stoffen

Roken en blootstelling aan irriterende stoffen, zoals chemicaliën of luchtvervuiling, kunnen de luchtwegen belasten en het herstel van pneumomediastinum vertragen. Als je rookt, overweeg dan te stoppen, en probeer in een goed geventileerde omgeving te verblijven.

Met de juiste zorg en aandacht kun je herstellen van pneumomediastinum en mogelijke complicaties voorkomen. Zorg ervoor dat je signalen van je lichaam serieus neemt en hulp inschakelt wanneer dat nodig is.

Misvattingen rond pneumomediastinum

Pneumomediastinum is een aandoening waarbij lucht zich ophoopt in het mediastinum, het centrale gedeelte van de borstholte tussen de longen. Dit kan leiden tot pijn op de borst, ademhalingsproblemen en in sommige gevallen tot levensbedreigende complicaties. Er zijn echter verschillende misvattingen die de herkenning en behandeling van pneumomediastinum bemoeilijken. Laten we enkele van deze misverstanden onder de loep nemen.

Pneumomediastinum is altijd het gevolg van een ernstige longaandoening

Veel mensen denken dat pneumomediastinum altijd wordt veroorzaakt door ernstige longaandoeningen zoals longeninfecties of longkanker. Hoewel luchtinfiltratie in het mediastinum vaak voorkomt bij longziekten, kunnen er ook andere oorzaken zijn, zoals trauma, verstikking, of het plotselinge uitademen van lucht tijdens intense fysieke activiteit. Pneumomediastinum kan zich dus ook ontwikkelen zonder dat er sprake is van een onderliggende longaandoening.

De symptomen van pneumomediastinum zijn altijd ernstig en direct merkbaar

Patiënten met pneumomediastinum kunnen een scala aan symptomen ervaren, variërend van mild tot ernstig. Een veelvoorkomende misvatting is dat de symptomen altijd ernstig en direct merkbaar zijn. In veel gevallen kunnen de symptomen langzaam opkomen, met klachten zoals pijn op de borst, kortademigheid of een gevoel van druk in de borst. Zelfs pijn kan mild zijn, waardoor het moeilijk is om de aandoening snel te identificeren.

Pneumomediastinum komt alleen voor bij volwassenen

Hoewel pneumomediastinum vaker voorkomt bij volwassenen, kan het ook bij kinderen voorkomen, vooral na bepaalde medische procedures of bij ernstige infecties. Ook jongere patiënten die leiden aan babygerelateerde aandoeningen, zoals hoge druk in de borst door intensief huilen of hoesten, kunnen het syndroom ontwikkelen. Het is dus niet correct om aan te nemen dat het uitsluitend een probleem is voor volwassen patiënten.

Pneumomediastinum kan vanzelf genezen zonder behandeling

Veel mensen denken dat pneumomediastinum zichzelf oplost zonder medische tussenkomst. Hoewel milde gevallen inderdaad kunnen verbeteren zonder actieve behandeling, kan de aandoening in ernstigere gevallen leiden tot complicaties zoals spanning in de borst, pijn of zelfs ademhalingsfalen. Het is essentieel om pneumomediastinum tijdig te diagnosticeren en de juiste behandeling te starten, zoals het toedienen van zuurstof of het uitvoeren van een operatie in geval van complicaties.

Pneumomediastinum vereist altijd chirurgie

Een andere misvatting is dat pneumomediastinum altijd een chirurgische ingreep vereist. Hoewel sommige gevallen inderdaad chirurgie vereisen, vooral als er sprake is van een ernstige luchtlek of andere complicaties, kunnen de meeste gevallen met conservatieve behandelingen worden beheerd. Medicatie, medicatie voor pijnverlichting en het monitoren van de patiënt kunnen vaak voldoende zijn, afhankelijk van de ernst van de aandoening.

Pneumomediastinum is altijd te diagnosticeren met een simpele röntgenfoto

Hoewel röntgenfoto's vaak nuttig zijn bij de diagnose van pneumomediastinum, kan de aandoening soms moeilijk te detecteren zijn op standaardbeeldvorming. In sommige gevallen zijn aanvullende beeldvormende onderzoeken, zoals CT-scans, nodig om de luchtophoping in het mediastinum duidelijk in beeld te brengen. Het is belangrijk om te begrijpen dat röntgenfoto's niet altijd de volledige omvang van het probleem kunnen onthullen.

Pneumomediastinum heeft altijd een slechte prognose

De prognose voor pneumomediastinum is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. In veel gevallen, vooral bij jonge, gezonde patiënten, kan de aandoening goed worden beheerd met medische behandeling en heeft het een gunstige prognose. Patiënten met ernstige onderliggende aandoeningen, zoals borstkanker, kunnen echter een ernstigere prognose hebben. Het is dus belangrijk om niet te veronderstellen dat pneumomediastinum altijd een slechte uitkomst heeft.