Peritonitis: Ontsteking buikvlies door infectie in buikholte

Het peritoneum is de medische term voor het buikvlies. Dit vlies bekleedt zowel de buikwand als de organen in de buikholte. Dankzij het buikvlies blijven de in de buik gelegen organen op hun plaats. De buikvliesbekleding van de buikholtewand is bekend als het pariëteel peritoneum, en de buikvliesbekleding van de buikorganen als het visceraal peritoneum. Bij peritonitis is het buikvlies ontstoken. Deze ernstige aandoening is vaak het gevolg van een geïnfecteerd orgaan in de buikholte, maar ook andere aandoeningen kunnen leiden tot peritonitis. Een plankharde, opgezette buik in combinatie met overgeven en misselijkheid zijn enkele symptomen van deze ernstige aandoening die onmiddellijk medische hulp vereist. Meestal bestaat de behandeling uit medicatie en een operatie. Diverse ernstige complicaties zijn mogelijk bij peritonitis.

• Oorzaken: Infectie door bacteriën in het buikvlies
• Symptomen van ontsteking van het buikvlies
• Diagnose en onderzoeken van infectie in de buikholte
• Behandeling buikvliesontsteking met medicatie en operatie
• Prognose van buikvliesontsteking
• Complicaties peritonitis: Uitvallen van organen
• Preventie

Oorzaken: Infectie door bacteriën in het buikvlies

Peritonitis is het gevolg van een geïnfecteerd orgaan in de buikholte. Meestal is een perforatie de oorzaak van peritonitis, maar ook andere oorzaken zijn mogelijk:

• Acute pancreatitis (plotse ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen): Hierbij zijn de buikorganen geïrriteerd zonder de aanwezigheid van een infectie.
• Appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm): Wanneer zich een opening (gat) bevindt in het maagdarmkanaal door bijvoorbeeld een gesprongen appendix (aanhangsel van de blindedarm), komen bacteriën terecht in de bekleding van de buik (buikvlies).
• Bekkenontsteking: Een bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen) bij vrouwen is het gevolg van bacteriën die verantwoordelijk zijn voor gonorroe (symptomen aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan) en chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën), seksueel overdraagbare aandoeningen.
• Chirurgie en medische behandelingen: Bij een operatie komen soms bacteriën in de buik terecht. Daarnaast resulteert het zetmeel of talkpoeder op chirurgische handschoenen soms tot peritonitis zonder dat een infectie aanwezig is. Ook bij invasieve medische procedures kunnen bacteriën vrij komen in de buikholte door een onreine omgeving, slechte hygiëne of besmet materiaal.
• Darmknoop: Een complicatie van een volvulus (verdraaiing in de darm met obstipatie, misselijkheid en pijn) is peritonitis.
• Diverticulitis: Infectie van kleine, uitpuilende uitstulpingen in het spijsverteringskanaal veroorzaakt mogelijk peritonitis als één van de uitstulpingen breekt.
• Leverfalen: Om onduidelijke redenen ontwikkelt de patiënt soms een infectie door de vochtophoping in de buik als gevolg van leverfalen (door levercirrose).
• Nierdialyse: Een infectie tijdens de behandeling voor nierfalen of een nieraandoening (peritoneale dialyse) waarbij bacteriën via de drains in de buikholte terechtkomen.
• Perforatie: Daarnaast is een perforatie (gat) in de maag (maagperforatie), de darm (darmperforatie), de galblaas (galblaasperforatie), de baarmoeder (baarmoederperforatie) of de blaas (blaasperforatie) ook een veelvoorkomende oorzaak van peritonitis.
• Trauma: Een letsel of trauma kan peritonitis veroorzaken doordat bacteriën of chemicaliën uit andere delen van het lichaam in het buikvlies terechtkomen.
• Tuberculose: TBC is een bacteriële infectie met longproblemen die mogelijk chronische peritonitis veroorzaakt.
• Ziekte van Crohn: Een auto-immuunaandoening waarbij de dikke darm ontstoken is. Als de ontsteking bijzonder ernstig is, ontstaat een breuk in het colon waardoor de inhoud van de darm in het peritoneum lekt en dit vervolgens besmet met bacteriën.

Symptomen van ontsteking van het buikvlies

De symptomen van peritonitis zijn zeer variabel en omvatten:

• ademhalingsproblemen
• braken
• diarree
• dorst
• een lage bloeddruk (hypotensie) en een shock
• een pijnlijke of gezwollen buik vol vocht (ascites)
• een verlies van eetlust
• een verminderde urineproductie (oligurie)
• ernstige lokale of diffuse buikpijn die verergert bij elke beweging (acute buik)
• koorts
• misselijkheid en overgeven
• niet in staat zijn om stoelgang te maken of winden te laten
• rillingen
• vermoeidheid

Peritonitis veroorzaakt vaak paralytische ileus. Dit houdt in dat de patiënt een darmobstructie (verstopping in de darm met buikpijn en braken) ontwikkelt met afwezigheid van darmperistaltiek (darmbewegingen). De patiënt heeft hierbij een opgezette buik, geen flatus (winderigheid) en maakt geen stoelgang aan.

Diagnose en onderzoeken van infectie in de buikholte

Lichamelijk onderzoek

Peritonitis is een ernstige ziekte. Het is dan ook belangrijk dat de arts dit zo snel mogelijk opspoort. De arts bevraagt de patiënt over zijn medische geschiedenis en voert een lichamelijk onderzoek uit om de symptomen van peritonitis te identificeren. De arts bemerkt spierverzet bij het klinisch onderzoek. De patiënt heeft namelijk een plankharde buik waardoor een onwillekeurige reactie optreedt van de buikspieren.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek toont een verhoogd aantal witte bloedcellen, wat een teken is van een infectie in de buikholte. De diagnose van peritonitis gebeurt vaak na analyse van een monster van de besmette vloeistof uit de buik (het weefselmonster is “bewolkt”). Andere diagnostische onderzoeken zijn een röntgenfoto (om de oorzaak van de infectie te achterhalen), een CT-scan en een MRI-scan om gedetailleerde beelden te maken van de buik door middel van dwarsdoorsneden. Ernstig zieke patiënten krijgen een chirurgische ingreep zodat de arts de oorzaak van de infectie kan achterhalen en deze dan ook onmiddellijk kan elimineren.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen hebben een sterk op peritonitis gelijkend patroon van symptomen:

• appendicitis
• constipatie
• diabetische ketoacidose (complicatie van diabetes mellitus)
• familiaire mediterrane koorts (herhaalde episodes van ontstekingen met koorts)
• fecale obstructie (verstopping van ontlasting)
• geperforeerde maagzweer
• gordelroos (virale infectie met huiduitslag en symptomen aan gezicht)
• loodvergiftiging
• porfyrie (erfelijke stofwisselingsziekte met symptomen aan huid of zenuwstelsel)
• sikkelcelanemie
• systemische lupus erythematosus (SLE)
• tabes dorsalis (zeldzame vorm van neurosyfilis, een complicatie waarbij syfilis zich verspreid heeft in de hersenen)
• uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed)

Behandeling buikvliesontsteking met medicatie en operatie

De patiënt verblijft in het ziekenhuis en krijgt daar intraveneus medicatie toegediend. Antibiotica bestrijden de bacteriële infectie. Daarnaast voert de arts opgehoopt vocht en lucht af via een drain in de neus die naar de maag of darm gaat. Wanneer de patiënt tekenen van orgaanfalen toont, krijgt hij nog bijkomende behandelingen. Vaak is een spoedoperatie nodig om de oorzaak van de infectie op te sporen en deze dan ook onmiddellijk te elimineren. Oorzaken zijn bijvoorbeeld:

• een open wond in de maag of darm (een geperforeerde maagzweer)
• een zwelling in kleine uitstulpingen in de dikke darm (diverticulitis)
• roodheid en zwelling (ontsteking) van de appendix (appendicitis)

Prognose van buikvliesontsteking

De prognose bij peritonitis hangt sterk af van verschillende factoren, waaronder de oorzaak van de ontsteking, de snelheid van behandeling en de algehele gezondheid van de patiënt.

Wanneer peritonitis snel en adequaat wordt behandeld, zijn de vooruitzichten doorgaans goed. Snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal voor een positieve uitkomst. Patiënten die tijdig medische zorg ontvangen, hebben vaak een goede kans op volledig herstel. Het succes van de behandeling hangt echter af van de ernst van de infectie en de snelheid waarmee de onderliggende oorzaak wordt aangepakt.

De ernst van de peritonitis speelt een belangrijke rol in de prognose. Ernstige gevallen van peritonitis, vooral wanneer deze gepaard gaat met complicaties zoals sepsis of orgaanfalen, kunnen de prognose aanzienlijk verslechteren. In dergelijke gevallen kan een uitgebreide behandeling en langduriger herstel noodzakelijk zijn.

De algehele gezondheid van de patiënt is ook een bepalende factor. Patiënten met bestaande chronische aandoeningen, zoals diabetes, levercirrose of nierziekten, hebben een verhoogd risico op complicaties en een minder gunstige prognose. Oudere patiënten hebben vaak een slechtere prognose vanwege een verminderde algehele gezondheid en een verhoogd risico op complicaties.

Op korte termijn, na een effectieve behandeling, kunnen veel patiënten aanzienlijke verbetering ervaren. Symptomen nemen vaak snel af zodra de oorzaak van de peritonitis is behandeld. Bij patiënten die een operatie hebben ondergaan om de oorzaak van peritonitis te verhelpen, kan het herstel doorgaans enkele weken duren, afhankelijk van de ernst van hun toestand.

Op lange termijn kan de prognose variëren afhankelijk van de aanwezigheid van complicaties. Patiënten die complicaties zoals sepsis of orgaanfalen hebben doorgemaakt, kunnen een langduriger herstel hebben en verdere medische behandeling nodig hebben. Sommige patiënten kunnen blijvende effecten ervaren, zoals verklevingen of littekenvorming, wat kan leiden tot aanhoudende buikpijn of darmproblemen.

Om de prognose te verbeteren, is vroege diagnose en behandeling van groot belang. Goede hygiëne bij chirurgische ingrepen en medische procedures kan het risico op infecties verminderen. Het effectief beheren van chronische ziekten en regelmatige medische controle kunnen ook bijdragen aan een betere prognose en een hogere levenskwaliteit na een episode van peritonitis.

Complicaties peritonitis: Uitvallen van organen

Door abcesvorming ontstaan littekens in de darm waarna een darmobstructie ontstaat. Hierdoor lekt vocht in de buikholte wat uitdroging (dehydratie) en vochtverlies veroorzaakt, wat resulteert in een verstoorde elektrolytenbalans (elektrolytafwijkingen). De infectie verspreidt zich mogelijk door het lichaam, waardoor sepsis (bloedvergiftiging) ontstaat. Ernstige sepsis veroorzaakt een shock, waarna orgaanfalen (longen, lever, nieren) en de dood volgen.

Preventie

Preventie van peritonitis richt zich op het voorkomen van de oorzaken en risicofactoren. Dit kan onder andere door:

• Het handhaven van strikte hygiëne bij chirurgische ingrepen en invasieve procedures om infecties te voorkomen.
• Vroegtijdige behandeling van aandoeningen die kunnen leiden tot peritonitis, zoals appendicitis of diverticulitis.
• Regelmatige controles en opvolging bij patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes en levercirrose.
• Het vermijden van risicovolle gedragingen zoals onveilige seks, die kunnen leiden tot infecties die peritonitis kunnen veroorzaken.

Door deze maatregelen kan het risico op het ontwikkelen van peritonitis verminderd worden, wat bijdraagt aan een betere gezondheid en preventie van ernstige complicaties.