Chondrosarcoom: Botkanker die ontstaat in kraakbeenweefsel

De ontwikkeling van de meeste botten gebeurt vanuit het kraakbeen. Kraakbeen speelt bijgevolg een belangrijke rol in het groeiproces. Een chondrosarcoom is een vorm van botkanker die ontstaat in kraakbeencellen. Deze kwaadaardige tumor tast vooral de kraakbeencellen van het dijbeen, de arm, het bekken of de knie aan, al zijn soms ook andere lichaamsdelen getroffen. Een chondrosarcoom ontstaat spontaan maar ontwikkelt zich soms secundair na een goedaardige tumor. De meeste chondrosarcomen groeien traag en zaaien niet uit naar andere lichaamsdelen, al is dit wel mogelijk. De tumor valt operatief te verwijderen, en eventueel zet de arts ook chemotherapie en/of radiotherapie in om deze vorm van botkanker te bestrijden.

• Epidemiologie chondrosarcoom
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met chondrosarcoom
• Volg strikt de medische behandelingsaanbevelingen
• Pas je fysieke activiteiten aan
• Ondersteuning bij emotionele uitdagingen
• Gebruik pijnbestrijding waar nodig
• Voorkom infecties en zorg voor je wondverzorging
• Eet een gezond, evenwichtig voedingspatroon
• Blijf op de hoogte van je gezondheid en volg controlebezoeken
• Overweeg genetisch advies indien nodig
• Plan je rust- en herstelperiodes
• Vertrouw op je zorgteam
• Misvattingen rond chondrosarcoom
• Chondrosarcoom komt alleen voor bij ouderen
• Chondrosarcoom veroorzaakt altijd pijn
• Chondrosarcoom is gemakkelijk te diagnosticeren
• Een operatie is altijd voldoende als behandeling
• Chondrosarcoom tast alleen het skelet aan
• Chemotherapie is een effectieve behandeling voor chondrosarcoom
• Na behandeling is controle niet meer nodig

Epidemiologie chondrosarcoom

Een chondrosarcoom is de tweede meest voorkomende vorm van primaire botkanker. Primaire botkanker houdt in dat de kanker zich ontwikkelt in het bot. Deze vorm van kanker treft zelden patiënten jonger dan twintig jaar. Naarmate de patiënt veroudert, neemt het risico toe dat de patiënt deze tumor ontwikkelt (tot de leeftijd van 75 jaar). De arts diagnosticeert de ziekte het vaakst tussen het vierde en vijfde decennium. De incidentie tussen mannen en vrouwen is gelijk volgens Hopkins Medicine, terwijl Sarcoma Help en Radiopaedia melden dat meer mannen getroffen zijn.

Oorzaken

Het is niet goed geweten wat een chondrosarcoom veroorzaakt. Mogelijk speelt een genetische factor een rol, maar hierover is anno september 2024 nog geen specifieke informatie bekend.

Risicofactoren

Secundair aan goedaardige bot- of kraakbeentumor

Meestal ontstaan chondrosarcomen van normale kraakbeencellen, maar soms zijn ze eveneens het gevolg van een reeds bestaande goedaardige bot- of kraakbeentumor:

Enchondromen

Een enchondroom is een goedaardige bottumor die begint vanaf het kraakbeen en meestal aanwezig is op de handen (of op andere lichaamsgebieden).

Het Maffucci-syndroom

Bij het Maffuci-syndroom heeft de patiënt een combinatie van meerdere enchondromen en angiomen (goedaardige tumoren samengesteld uit bloedvaten).

Meerdere exostoses (osteochondromen)

De aanwezigheid van meerdere osteochondromen (een overmatige groei van kraakbeen en bot aan het einde van de groeiplaat) leidt soms ook tot chondrosarcomen.

Ziekte van Ollier

Bij de ziekte van Ollier (skeletafwijking met bottumoren) heeft een patiënt meestal op de handen een cluster van enchondromen (goedaardige kraakbeentumoren).

Aandoeningen

Volgende aandoeningen verhogen het risico op het ontwikkelen van een chondrosarcoom:

• Aandoeningen bij kinderen die eerder een behandeling kregen met chemotherapie of radiotherapie (medische term: behandeling via bestraling)
• De ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot)
• Wilmstumor (vorm van nierkanker bij kinderen met buikpijn)

Symptomen

De ziekte begint meestal in de botten van de armen, de benen of het bekken, maar de kanker is in elk lichaamsdeel mogelijk. De symptomen van een chondrosarcoom zijn erg variabel en afhankelijk van de locatie van de tumor. Volgende symptomen komen het vaakst voor bij een chondrosarcoom:

• Een drukkend gevoel rond de massa
• Een grote tumor op het aangetaste bot
• Een lokale zwelling
• Pijn die geleidelijk toeneemt (meestal ’s nachts erger) en te verlichten is met anti-inflammatoire geneesmiddelen, zoals ibuprofen; de pijn verdwijnt meestal niet bij rust.
• Functieverlies van het aangetaste bot

De tumor gedraagt zich op verschillende manieren, maar meestal is de tumor laaggradig waardoor de groei traag verloopt en het uitzaaien ook niet snel gebeurt. In minder dan 10% van de chondrosarcomen is de tumor agressief waardoor de behandeling moeilijker verloopt.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen voor chondrosarcoom kunnen zijn:

• Onverklaarbare en aanhoudende pijn in een specifiek bot
• Snel toenemende zwelling in een botgebied
• Functionele beperkingen of verlies van beweging in het aangetaste gebied
• Onverklaarbare vermoeidheid of algemeen ziek gevoel

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Naast een volledige medische anamnese (vraaggesprek) en een lichamelijk onderzoek, zijn diverse diagnostische onderzoeken nodig om een chondrosarcoom te diagnosticeren.

• Een röntgenfoto gebruikt onzichtbare elektromagnetische energiestralen om beelden van de interne weefsels, botten en organen te maken op film. Meestal is dit het eerste diagnostisch instrument en is het voor de arts moeilijk om het verschil tussen een goedaardige en kwaadaardige bottumor te bepalen via de foto. Een biopsie brengt dan ook de definitieve diagnose.
• Een biopsie: Hierbij verwijdert de arts met een naald of tijdens een operatie wat verdacht weefsel en laat hij dit microscopisch onderzoeken. In het laboratorium identificeert de arts de kanker.
• Een CT-scan is een beeldvormend onderzoek dat gebruik maakt van röntgenstraling en een computer. Dit onderzoek maakt van het verdachte gebied gedetailleerde beelden in dwarsdoorsneden. Een CT-scan toont zeer gedetailleerd informatie over de botten, de spieren, vet en organen.
• Een MRI-scan (magnetische resonantie imaging) is een ander diagnostisch onderzoek dat de arts inzet. Dit toestel maakt gebruik van grote magneten, radiofrequenties en een computer om gedetailleerde beelden van organen en lichaamsstructuren te maken.
• Een PET-scan (positron emissie tomografie) is tot slot een ander beeldvormend onderzoek waarbij de arts radioactief gemaakte glucose (suiker) injecteert in de bloedstroom. Tumoren gebruiken meer dan gewone weefsels glucose en zijn zichtbaar dankzij de scanner.

Differentiële diagnose

De symptomenreeks van een chondrosarcoom bootsen mogelijk de symptomen na van volgende aandoeningen:

• een chondroblastoom (goedaardige bottumor in lange botten)
• een chondromyxoid fibroom (huidgezwel op steeltje)
• een chondroom (goedaardige bottumor, vaak in hand of voet)
• een chordoom (kwaadaardige primaire bottumor)
• een fibrosarcoom (kanker in vezelig weefsel met pijn en zwelling)
• een osteosarcoom (botkanker, vooral bij tieners)
• een Paget-sarcoom
• een vezelig histiocytoom
• osteofibreuze dysplasie
• synoviale chondromatose

Behandeling

De arts bekijkt bij de aanwezigheid van een chondrosarcoom zeer individueel welke behandeling het beste aansluit bij de situatie van de patiënt. Voor de meeste patiënten is een operatie de meest gebruikelijke en effectieve behandeling. De arts verwijdert de tumor bij voorkeur in zijn geheel (en meestal ook het aangetaste botweefsel), maar het kan soms ook nodig zijn om aanvullende behandelingen te overwegen.

Operatieve behandeling

De arts kan bij chondrosarcoom verschillende technieken gebruiken:

• Een curettage met een krachtige laser en/of het bevriezen van de tumor
• Een gedeeltelijke amputatie van het aangedane lidmaat (bij grote tumoren)
• Een volledige amputatie van het aangedane lidmaat (bij tumoren in de armen en benen)
• Een tumorverwijdering met reconstructie door een prothese of een autoloog bottransplantaat
• Een operatie in combinatie met een neoadjuvante chemotherapie (kankerbehandeling voor de operatie) of een adjuvante chemotherapie (na de operatie) kan nodig zijn als de tumor een hoge graad van agressiviteit vertoont

Radiotherapie en chemotherapie

Hoewel radiotherapie en chemotherapie niet vaak noodzakelijk zijn, kunnen ze ingezet worden bij chondrosarcomen als de operatie alleen onvoldoende blijkt:

• Radiotherapie kan helpen bij het verminderen van tumorgroei en pijn, vooral bij tumoren die moeilijk operatief te verwijderen zijn.
• Chemotherapie kan voorgeschreven worden voor patiënten met een chondrosarcoom met hoge graad van agressiviteit of voor patiënten waarbij de tumor niet volledig is verwijderd tijdens de operatie.

Prognose

De prognose van een patiënt met chondrosarcoom hangt sterk af van de tumorgrootte, het stadium van de ziekte en de al dan niet geslaagde verwijdering van de tumor. Bij een succesvolle operatie met volledige verwijdering van de tumor en eventuele aanvullende behandeling, is de prognose over het algemeen positief. Bij tumoren met een hoge graad van agressiviteit kan de prognose echter minder gunstig zijn.

Complicaties

Complicaties van chondrosarcoom kunnen zijn:

• Herhaling van de tumor op dezelfde plaats of op een andere plaats in het lichaam
• Verlies van functie van het aangedane bot of ledemaat
• Pijn en beperkingen na de operatie
• Bijwerkingen van aanvullende behandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie

Preventie

Er zijn momenteel geen specifieke preventieve maatregelen bekend voor het voorkomen van chondrosarcoom. Aangezien de oorzaak van chondrosarcoom vaak onbekend is, bestaat er geen specifieke strategie om de ziekte te voorkomen. Regelmatige medische controles en het bespreken van familiaire kankerhistorie met een arts kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van mogelijke risicofactoren en het treffen van passende maatregelen.

Praktische tips voor het omgaan met chondrosarcoom

Chondrosarcoom is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in het kraakbeenweefsel. Het komt meestal voor in de botten, met name in de heup, schouder of dijbeen, maar het kan ook elders in het lichaam voorkomen. De behandeling van chondrosarcoom omvat meestal chirurgie, soms in combinatie met bestraling of chemotherapie. Gezien de aard van de ziekte, kan het omgaan met chondrosarcoom fysiek, emotioneel en mentaal belastend zijn. Hieronder volgen enkele praktische tips voor het omgaan met chondrosarcoom, zowel voor de patiënt als voor hun omgeving.

Volg strikt de medische behandelingsaanbevelingen

De behandeling van chondrosarcoom is sterk afhankelijk van de locatie, het stadium en de grootte van de tumor. Het is van essentieel belang om de voorgestelde behandelingsplannen, zoals chirurgie of bestralingen, strikt op te volgen. Dit kan helpen om de tumor volledig te verwijderen en te voorkomen dat deze zich verspreidt naar andere delen van het lichaam. Het kan nodig zijn om regelmatig opvolgingsbezoeken bij de arts in te plannen om de voortgang te volgen en complicaties vroegtijdig op te sporen. Bespreek altijd nieuwe symptomen of zorgen met je arts om passende acties te ondernemen.

Pas je fysieke activiteiten aan

Na een operatie of tijdens behandelingen zoals bestraling, kan het zijn dat je tijdelijk beperkt bent in je fysieke activiteiten. Het is belangrijk om je lichaam de tijd te geven om te herstellen en je energie te behouden. Overleg met je arts over de geschikte hoeveelheid fysieke activiteit en oefeningen die veilig zijn om te doen tijdens de herstelperiode. Bij ernstige tumoren kan het noodzakelijk zijn om het activiteitenniveau aan te passen om complicaties, zoals fracturen of overbelasting van het getroffen gebied, te voorkomen. Fysiotherapie kan ook nuttig zijn om mobiliteit te behouden en kracht op te bouwen na chirurgische ingrepen.

Ondersteuning bij emotionele uitdagingen

Een diagnose van chondrosarcoom kan mentaal zwaar zijn, vooral door de lange behandeltrajecten en de onzekerheid over het herstel. Het kan nuttig zijn om een therapeut of counselor in te schakelen voor ondersteuning bij de emotionele uitdagingen die bij kanker horen. Gesprekken met een psycholoog kunnen helpen bij het verwerken van de diagnose en het vinden van manieren om met angst, stress of verdriet om te gaan. Het opbouwen van een ondersteunend netwerk van familie, vrienden en lotgenoten kan ook een belangrijke rol spelen in het omgaan met de ziekte.

Gebruik pijnbestrijding waar nodig

Chondrosarcoom kan pijn veroorzaken, vooral als de tumor druk uitoefent op omliggende weefsels of zenuwen. Pijnbestrijding is een essentieel onderdeel van het beheer van de ziekte. Bespreek met je arts welke pijnstillers het beste voor jou werken en of aanvullende therapieën, zoals fysiotherapie of alternatieve behandelingen, nuttig kunnen zijn. Het vermijden van onnodige pijn is belangrijk om het dagelijks functioneren te verbeteren en de kwaliteit van leven te behouden. Pijnbestrijding kan ook helpen bij het beheersen van stress en het ondersteunen van een sneller herstel.

Voorkom infecties en zorg voor je wondverzorging

Na een operatie om de tumor te verwijderen, is het cruciaal om aandacht te besteden aan wondverzorging om infecties te voorkomen. Zorg ervoor dat je de instructies van je arts nauwkeurig volgt met betrekking tot het reinigen van de wond, het aanbrengen van verbanden en het vermijden van onnodige belasting van het gebied. Het kan ook nodig zijn om regelmatig op controle te gaan voor het controleren van de wond en het controleren op tekenen van infectie, zoals roodheid, zwelling of koorts. Het behouden van een goede hygiëne kan helpen om complicaties te voorkomen.

Eet een gezond, evenwichtig voedingspatroon

Een gezond voedingspatroon ondersteunt niet alleen het herstel, maar versterkt ook je immuunsysteem en zorgt ervoor dat je lichaam de nodige voedingsstoffen krijgt om optimaal te functioneren. Zorg voor voldoende inname van eiwitten, vitamines (zoals vitamine D en calcium voor de botgezondheid), mineralen en vezels. Overleg met je arts of een diëtist voor specifieke voedingsaanpassingen tijdens en na de behandeling. Als je tijdens de behandeling moeite hebt met eten door bijwerkingen van medicijnen of behandelingen, zoals misselijkheid, kan het nuttig zijn om je dieet aan te passen en kleine, frequente maaltijden te eten.

Blijf op de hoogte van je gezondheid en volg controlebezoeken

Na de behandeling van chondrosarcoom, is het belangrijk om regelmatig terug te keren voor controlebezoeken om te controleren op tekenen van herhaling of metastase. Deze controles kunnen bloedonderzoeken, beeldvorming zoals röntgenfoto's, MRI's of CT-scans omvatten. Zorg ervoor dat je deze afspraken niet mist en vraag altijd om uitleg over je resultaten als je je zorgen maakt. Vroegtijdige detectie van hernieuwde tumoren kan de kans op een succesvolle behandeling aanzienlijk verhogen.

Overweeg genetisch advies indien nodig

In sommige gevallen kan chondrosarcoom onderdeel zijn van een erfelijke aandoening. Als er sprake is van meerdere gevallen van kanker in je familie of als je arts vermoedt dat genetische factoren een rol spelen, kan genetisch advies nuttig zijn. Dit kan helpen bij het bepalen of er een genetische oorzaak is en of andere familieleden mogelijk risico lopen. Het biedt ook inzicht in eventuele aanvullende maatregelen die genomen kunnen worden om de gezondheid van jou en je familie te beschermen.

Plan je rust- en herstelperiodes

Herstel na behandelingen zoals chirurgie of bestraling kan enige tijd duren, en het is belangrijk om je rusttijden te respecteren. Overbelasting kan het herstel vertragen en onnodige complicaties veroorzaken. Zorg ervoor dat je voldoende slaapt en periodieke rustmomenten inbouwt. Het plannen van je dagelijkse activiteiten op een manier die ruimte biedt voor herstel, kan je helpen om je energie op peil te houden en je algehele gezondheid te ondersteunen.

Vertrouw op je zorgteam

Het behandelen van chondrosarcoom vereist vaak een multidisciplinair team, inclusief oncologen, chirurgen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen. Vertrouw op hun expertise en voel je vrij om vragen te stellen over je behandeling, prognose of zorgen die je hebt. Het zorgteam is er om je te ondersteunen, en het is belangrijk om een open communicatielijn te onderhouden om de beste zorg en begeleiding te ontvangen.

Chondrosarcoom is een ernstige aandoening die een uitgebreide behandeling en zorg vereist. Door een goede samenwerking met je artsen, het opvolgen van de juiste behandelingsplannen en het aanpassen van je levensstijl aan de veranderingen in je gezondheid, kun je het welzijn behouden en complicaties minimaliseren. Het is belangrijk om zowel fysiek als mentaal goed voor jezelf te zorgen tijdens het hele proces van behandeling en herstel.

Misvattingen rond chondrosarcoom

Chondrosarcoom is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in het kraakbeenweefsel, meestal in de botten van het bekken, de ribben of de lange botten van de armen en benen. Omdat deze tumor relatief onbekend is, bestaan er veel misvattingen over de diagnose, behandeling en prognose.

Chondrosarcoom komt alleen voor bij ouderen

Hoewel chondrosarcoom vaker voorkomt bij mensen boven de 40 jaar, kan het ook jongere patiënten treffen. De ziekte kan zich in verschillende leeftijdsgroepen ontwikkelen, afhankelijk van genetische factoren en andere predisponerende omstandigheden.

Chondrosarcoom veroorzaakt altijd pijn

Niet alle chondrosarcomen veroorzaken direct pijn. In sommige gevallen groeit de tumor langzaam en wordt hij pas opgemerkt wanneer hij een aanzienlijk formaat heeft bereikt. Een zwelling of een voelbare massa kan soms de eerste aanwijzing zijn.

Chondrosarcoom is gemakkelijk te diagnosticeren

Omdat de symptomen variëren en de tumor vaak traag groeit, kan de diagnose uitdagend zijn. Beeldvormende onderzoeken zoals MRI en CT-scans helpen bij het vaststellen van de tumor, maar een biopsie is vaak nodig om definitief vast te stellen of het om een chondrosarcoom gaat.

Een operatie is altijd voldoende als behandeling

Hoewel chirurgie de belangrijkste behandelingsoptie is, kan aanvullende therapie nodig zijn. Bij sommige patiënten wordt radiotherapie ingezet om de kans op terugkeer van de tumor te verkleinen, vooral als de tumor niet volledig operatief kan worden verwijderd.

Chondrosarcoom tast alleen het skelet aan

Hoewel de tumor in kraakbeenweefsel ontstaat, kan hij zich uitbreiden naar andere structuren, waaronder de botten, zachte weefsels en in zeldzame gevallen zelfs organen. Daarom is een grondige evaluatie en opvolging essentieel.

Chemotherapie is een effectieve behandeling voor chondrosarcoom

In tegenstelling tot veel andere kankersoorten is chondrosarcoom vaak resistent tegen chemotherapie. Dit komt doordat de kankercellen relatief langzaam delen en minder gevoelig zijn voor de werking van medicatie. Daarom is chirurgie meestal de voorkeursbehandeling.

Na behandeling is controle niet meer nodig

Zelfs na een succesvolle behandeling blijft er een risico op terugkeer van de tumor. Regelmatige bloedonderzoeken en scans zijn noodzakelijk om vroegtijdig nieuwe tumorgroei op te sporen en tijdig in te grijpen.

Door goed geïnformeerd te zijn over chondrosarcoom kunnen patiënten en hun omgeving realistische verwachtingen hebben over de behandeling en het verdere verloop van de ziekte.

Lees verder

• Sarcoom (kanker in bindweefsel): Soorten sarcomen
• Osteosarcoom: Botkanker (kwaadaardig botgezwel) bij tieners
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Chondroblastoom: Goedaardige bottumor in lange botten
• Chondroom: Goedaardige bottumor, vaak in hand of voet