Niezen: Oorzaken, weetjes en fabels van niesbuien

Bij het niezen (sternutatio, sternutatie) verdrijft een persoon plots en oncontroleerbaar lucht door de neus en mond. Een niesbui is in feite een immuunreactie van het lichaam om zich te ontdoen van mogelijke indringers. Niezen kent diverse oorzaken, maar meestal is dit wel het gevolg van irritatie aan de bekleding van de neus of de keel. Indien mensen veel niezen of wanneer dit gepaard gaat met ernstige, verergerende of langdurige klachten, is het raadzaam om een arts of allergoloog op te zoeken om de uitlokkende factor(en) van de niesbuien op te sporen en zo nodig deze te elimineren of behandelen. Op deze manier is het mogelijk om sneller verlost te geraken van de vervelende niesaanvallen.

• Niezen start in de zenuwen
• Niesbuien helpen het lichaam
• Oorzaken en risicofactoren van niesbui
• Irritatie aan de neus en keel
• Lichamelijke inspanning
• Licht
• Medicatie
• Roken
• Seks
• Sterke emoties en psychogeen niezen
• Wenkbrauw epileren
• Symptomen
• Weetjes rond een niesaanval
• Niet niezen in slaap
• Niezen gaat snel
• Verspreiding van een infectie
• Fabels rond niesaanvallen
• Hart stopt niet
• Ogen vallen niet uit de oogkas
• Stoppen met niezen

Niezen start in de zenuwen

Het niezen start in de zenuwen. Het zenuwstelsel is in principe bij iedereen op dezelfde manier bedraad. Maar de signalen die langs de zenuwen reizen, volgen mogelijk verschillende paden van en naar de hersenen, wat resulteert in verschillende niesscenario’s. Een niesaanval is in feite een zenuwboodschap waarbij de hersenen vernemen dat er iets in de neus zit dat naar buiten moet komen.

Niesbuien helpen het lichaam

Niezen is een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. De bacteriën en niezen die zich in de neus bevinden, verdwijnen namelijk door het niezen. Wanneer er iets in de neus terecht komt, dan voelen de trilhaartjes in de neus dat er een indringer op komst is en dat willen ze dan uit de neus of het lichaam verwijderen. Ook wanneer een uitlokkende factor het zenuwcentrum van het niezen (niescentrum) in de onderste hersenstam activeert, zenden de hersenen snel signalen om de keel, de ogen en de mond strak te sluiten. Vervolgens trekken de borstspieren krachtig samen en ontspannen de keelspieren snel. De lucht wordt dan samen met het speeksel en slijm (sputum) uit de mond en neus gedreven door een niesgeluid.

Oorzaken en risicofactoren van niesbui

Niezen is vaak het resultaat van irritatie aan de slijmvliezen van de neus of keel. Zelden verschijnt een niesbui als gevolg van een ernstige ziekte. Veel omgevingsfactoren leiden tot niezen.

Irritatie aan de neus en keel

(Seizoensgebonden) allergieën (door droge lucht, luchtverontreinigende stoffen (luchtvervuiling), huidschilfers en haren van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), pollen, stof, …), hooikoorts, een verkoudheid en griep zijn veel voorkomende oorzaken van niezen. Zelfs voedselallergieën (bijvoorbeeld voor chocolade), pittig eten en het inhaleren van peper veroorzaken mogelijk irritatie aan de neus en keel met een niesaanval als gevolg. Allergische reacties zijn normaal gesproken goed te behandelen met antihistaminica, geneesmiddelen die een allergische reactie bestrijden. Maar in sommige gevallen is sterkere medicatie vereist.

Lichamelijke inspanning

Door een lichamelijke inspanning gaan mensen sneller niezen. Een erg snelle ademhaling na een inspanning maakt de neus en de mond droog. De neus reageert vervolgens door te gaan druppelen, hetgeen de reactie van niezen opwekt.

Licht

Fel zonlicht zorgt ervoor dat één op de drie mensen niest (fotische niesreflex). Lichtgevoeligheid is eigenlijk een overgeërfde eigenschap van de ouders. Soms voelen mensen dat ze moeten niezen maar dan loopt de niesbui vast. Wanneer ze dan echter kijken naar fel licht, dan komt de niesbui meestal wel tot stand. Het is echter wel belangrijk om niet te lang te staren naar zonlicht zonder gepaste oogbescherming om schade aan het oog of de ogen te voorkomen.

Medicatie

Door de stopzetting van medicatie of het gebruik van bepaalde medicijnen gaan sommige mensen sneller niezen. Voor het inhaleren (inademen) van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) vormt een risicofactor voor een niesbui.

Roken

Roken veroorzaakt mogelijk neusirritatie, waardoor mensen niesbuien krijgen. Ook passieve rokers ervaren hierdoor sneller een niesbui.

Seks

De stimulatie van het parasympatisch zenuwstelsel geeft bij sommige mensen signalen af om te genieten van de geslachtsgemeenschap. Daarnaast zorgt het parasympatisch zenuwstelsel er voor dat mensen gaan niezen als de seks voorbij is.

Sterke emoties en psychogeen niezen

Verdriet, angst, boosheid en depressieve kenmerken zijn voorbeelden van emoties die mogelijk een niesaanval uitlokken. Sommige mensen ervaren telkens zich herhalende niesbuien die enkele uren aanhouden. Deze niesaanvallen gebeuren vaak zonder voorbereidende, versterkte inspiratiefase (inademingsfase), gevolgd door een relatief milde uitbarsting van de uitademingsdruk, wat ongebruikelijk is voor een normale niesreflex. De episodes van de niesbui gebeuren ook met open ogen (wat eveneens ongebruikelijk is). De symptomen verdwijnen veelal tijdens het praten, eten en slapen. Een bijhorende neusafscheiding, tranenvloed, fotofobie (lichtschuwheid), fonofobie (overgevoeligheid voor geluid), oorpijn, oorsmeer, gezichtspijn of tandpijn zijn evenmin aanwezig. De toediening van benzodiazepinen en psychotherapie zijn enkele behandelingsopties voor psychogeen niezen.

Wenkbrauw epileren

Bij het epileren van de wenkbrauwen activeert de persoon mogelijk een zenuw in het gezicht die naar de neusholtes leidt. Het is dan ook mogelijk om te niezen bij het epileren van de wenkbrauwen.

Symptomen

Bij een niesbui treden mogelijk volgende klachten op:

• aangezichtspijn
• hoesten
• keelpijn
• kiespijn
• koorts
• neus:
• een loopneus
• een verstopte neus
• ogen:
• brandende ogen
• fotofobie (lichtschuwheid)
• jeukende ogen
• waterige ogen / tranenvloed
• oren:
• fonofobie (overgevoeligheid voor geluid)
• oorpijn
• oorsmeer
• rillingen

Weetjes rond een niesaanval

Niet niezen in slaap

Mensen niezen niet in de slaap. Ook de ‘nieszenuwen’ slapen dan.

Niezen gaat snel

De niessnelheid bedraagt ongeveer 150 km/u.

Verspreiding van een infectie

Een enkel niesgeluid stuurt mogelijk 100.000 ziektekiemen de lucht in. De verspreiding van een infectie gebeurt mogelijk eveneens via een niesaanval. Indien mogelijk moeten mensen daarom in de plooi van de elleboog of een tissue niezen dat ze meteen daarna weggooien in de prullenbak.

Fabels rond niesaanvallen

Enkele overtuigingen rond niezen kloppen niet.

Hart stopt niet

Het klopt niet dat het hart stopt bij het niezen. Wanneer de borst samentrekt bij een niesbui, is de bloedstroom kortstondig afgesloten. Als gevolg hiervan wijzigt het hartritme, maar het stopt zeker niet.

Ogen vallen niet uit de oogkas

De oogbollen vallen niet uit de oogkas bij het niezen. De meeste mensen sluiten reflexmatig de ogen als ze niezen. Houden deze mensen toch de ogen open, dan blijven ze stevig in de oogkas. De bloeddruk achter het oog stijgt wel een beetje bij een niesbui, maar dit is zeker niet krachtig genoeg om de oogbol los te rukken uit de oogkas.

Stoppen met niezen

Een klein maar niet altijd waterdicht truckje om het niezen te doen stoppen, is om door de mond te ademen en dan aan het einde van de neus te knijpen tijdens een niesaanval. Verder is het ook mogelijk om weg te kijken van fel licht om een niesaanval te doen stoppen.

Lees verder

• Kan je je ogen verliezen door te niezen?