Hypervolemie (overmatig veel bloedvolume): Oorzaken

Bij patiënten met hypervolemie is er sprake van een overmatige hoeveelheid vocht in het bloed. Hoewel het lichaam vocht nodig heeft om goed te functioneren, kan een overmaat aan vocht schadelijk zijn omdat het een onbalans in het lichaam veroorzaakt. Meestal is hypervolemie het gevolg van een onderliggende aandoening of omgevingsfactoren. Hypervolemie kan vaak effectief worden behandeld als deze vroegtijdig wordt opgemerkt. Daarnaast is het essentieel om de onderliggende oorzaak te behandelen om een terugkeer van de symptomen te voorkomen.

• Synoniemen
• Oorzaken: Aandoeningen
• Congestief hartfalen
• Hormonen
• Levercirrose
• Nierfalen
• Andere aandoeningen en medische behandelingen
• Oorzaken: Omgevingsfactoren
• Intraveneuze vloeistoffen
• Medicijnen
• Te zout eten
• Symptomen
• schuimig sputum (slijm)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hypervolemie
• Alarmtekens bij abnormale toename van bloedvolume
• Prognose van vloeistofbelasting
• Complicaties
• Preventie van overmatig bloedvolume

Synoniemen

Hypervolemie staat ook bekend als:

• bloedovervulling
• plethora (verouderd)
• vloeistofoverbelasting
• volbloedigheid

Oorzaken: Aandoeningen

Hypervolemie ontstaat vaak door een teveel aan natrium (zout) in het lichaam. Een verhoogd zoutgehalte in het bloed (hypernatriëmie) veroorzaakt een verstoring van de vochtbalans. Hypervolemie ontstaat meestal doordat het lichaam problemen heeft met het reguleren van natrium en water, maar er zijn ook andere oorzaken.

Congestief hartfalen

Bij congestief hartfalen is het hart niet in staat om voldoende bloed te pompen. Dit verminderde pompvermogen leidt tot een verminderde nierfunctie, waardoor teveel vocht in het lichaam blijft hangen. Hypervolemie is veelvoorkomend bij patiënten met chronisch hartfalen. Bij sommige patiënten verdwijnt hypervolemie niet volledig, zelfs niet met behandeling.

Hormonen

Het premenstrueel syndroom (aandoening met symptomen voor en tijdens de menstruatie) en zwangerschap kunnen ervoor zorgen dat het lichaam meer natrium en water vasthoudt. Dit veroorzaakt vaak een lichte zwelling, een opgeblazen gevoel en ongemak. Zwangere vrouwen die opvallende zwellingen of een opgeblazen gevoel opmerken, moeten medische hulp zoeken. Dit kan wijzen op zwangerschapshypertensie (hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap).

Levercirrose

Bij levercirrose kan de lever zijn functie om voedingsstoffen op te slaan, te verwerken en toxines te filteren, verliezen. Dit leidt tot hypervolemie, vooral door vochtretentie in de buik (ascites) en de ledematen (oedeem, vaak pitting oedeem). Ascites is de meest voorkomende complicatie van levercirrose.

Nierfalen

De nieren spelen een cruciale rol bij het reguleren van natrium- en vochtbalans in het lichaam. Bij nierfalen kunnen patiënten meer risico lopen op hypervolemie. Deze aandoening komt relatief vaak voor bij patiënten met ernstige nierproblemen en op intensieve zorgafdelingen. Zorgverleners moeten bij patiënten met nierfalen de vloeistofniveaus nauwlettend monitoren, omdat hypervolemie kan leiden tot complicaties zoals congestief hartfalen, langzame wondgenezing en darmproblemen.

Andere aandoeningen en medische behandelingen

Andere aandoeningen en medische behandelingen die mogelijk hypervolemie veroorzaken, zijn:

• complicaties van chirurgie
• glomerulonefritis (ontsteking van de glomeruli in de nierschors, een vorm van nierontsteking)
• het syndroom van Cushing (overproductie van cortisol)
• hyperaldosteronisme (verhoogde productie van aldosteron)
• reactie op een bloedtransfusie

Oorzaken: Omgevingsfactoren

Milde hypervolemie kan soms optreden na het consumeren van voedsel met een hoog zoutgehalte of tijdens hormonale veranderingen. Meestal verdwijnt milde hypervolemie vanzelf als de patiënt geen andere symptomen heeft. Andere omgevingsfactoren die hypervolemie kunnen veroorzaken zijn:

Intraveneuze vloeistoffen

Intraveneuze vloeistoffen zijn noodzakelijk bij de behandeling van dehydratie of bij patiënten die onvoldoende kunnen drinken, zoals na een operatie. Deze vloeistoffen bevatten vaak natrium en water om de lichaamsvloeistoffen aan te vullen. Een overmatige toediening kan echter leiden tot hypervolemie, vooral bij patiënten met bestaande gezondheidsproblemen. Bij patiënten met slokdarmkanker kan intraveneuze vochttoediening geassocieerd worden met een verhoogd risico op hypervolemie en een hoger risico op postoperatieve complicaties.

Medicijnen

Anticonceptiepillen, hormoonvervangende therapie en soortgelijke hormonale geneesmiddelen kunnen leiden tot hypervolemie door verhoogde zout- en vochtretentie. Sommige antidepressiva, bloeddrukmedicijnen en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) kunnen ook milde hypervolemie veroorzaken.

Te zout eten

De maximale aanbevolen dagelijkse inname van zout is 2,3 gram. Overmatige consumptie van natrium leidt tot vochtretentie en kan milde hypervolemie veroorzaken, met symptomen zoals een opgeblazen gevoel. Een incidentele hoge zoutinname is meestal geen probleem voor gezonde mensen, maar extreme zoutconsumptie kan gevaarlijk zijn, vooral voor jonge kinderen, ouderen en mensen met bestaande gezondheidsproblemen.

Symptomen

De symptomen van hypervolemie kunnen variëren afhankelijk van de locatie van het vocht en of er andere aandoeningen aanwezig zijn. Veel voorkomende symptomen zijn:

• onverklaarbare en snelle gewichtstoename
• verhoogde hartslag (tachycardie) of vertraagde hartslag (bradycardie)
• zwelling in de armen en benen
• zwelling van de buik, veelvoorkomend bij leverproblemen
• hoesten
• kortademigheid door vocht in de longen (longoedeem)

• schuimig sputum (slijm)

• veranderingen in de bloeddruk

Diagnose en onderzoeken

Een arts diagnosticeert hypervolemie door het uitvoeren van een lichamelijk onderzoek en het controleren op tekenen van zwelling. Tijdens het onderzoek luistert de arts naar de ademgeluiden (auscultatie), waarbij krakende geluiden kunnen worden gehoord. De patiënt kan moeite hebben met ademhalen wanneer deze ligt. Vaak is er ook sprake van hoge bloeddruk (hypertensie) en een sterke en snelle pols. Een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn nodig om natriumspiegels te meten. Aangezien hypervolemie vaak het gevolg is van andere gezondheidsproblemen, kunnen aanvullende beeldvormende onderzoeken noodzakelijk zijn om hartfalen, nierziekten of leveraandoeningen te identificeren. Dit kan een röntgenfoto, een CT-scan, een echografie en een elektrocardiogram (meting van de elektrische activiteit van het hart) omvatten.

Behandeling van hypervolemie

De behandeling van hypervolemie omvat vaak het gebruik van diuretica (plaspillen), die helpen om overtollig vocht uit het lichaam te verwijderen. De arts zal de behandeling echter afstemmen op de onderliggende oorzaak van de hypervolemie. Diuretica zijn mogelijk niet effectief bij patiënten met ernstige nierproblemen; deze patiënten kunnen baat hebben bij niervervangende therapieën zoals dialyse of hemofiltratie. Patiënten met hart-, nier- of leveraandoeningen kunnen ook een zoutarm dieet volgen om de natriumspiegels te reguleren en hypervolemie te voorkomen. Patiënten met congestief hartfalen wordt vaak aangeraden om hun vochtinname te beperken. De arts kan de juiste vloeistof- en zoutinname voor elke patiënt bepalen.

Alarmtekens bij abnormale toename van bloedvolume

Een opgeblazen gevoel na het eten van een zoute maaltijd of tijdens de premenstruele fase van de menstruatiecyclus is normaal. Gezwollen enkels en voeten kunnen ook voorkomen na lange periodes van staan of zitten en tijdens lange vluchten, waarbij de zwelling doorgaans binnen enkele uren afneemt. Bij overmatige zwelling, gewichtstoename of vochtophoping zonder duidelijke oorzaak, moet echter medische hulp worden ingeroepen, vooral als er een familiegeschiedenis is van hart-, nier- of leverproblemen.

Prognose van vloeistofbelasting

De prognose van hypervolemie hangt meestal af van de onderliggende oorzaak. Patiënten bij wie het vasthouden van vocht slechts sporadisch en mild is, hebben doorgaans een goede prognose, vooral als er geen andere gezondheidsproblemen zijn. Hypervolemie gerelateerd aan ernstige hart-, nier- of leverziekten vereist medische aandacht en een strikte naleving van dieet- en behandelingsadviezen om de symptomen te beheersen en complicaties te voorkomen.

Complicaties

Hypervolemie kan verschillende ernstige complicaties veroorzaken, afhankelijk van de onderliggende aandoening en de ernst van de vochtophoping. Enkele mogelijke complicaties zijn:

Congestief hartfalen
Hypervolemie kan het hart verder belasten bij patiënten met congestief hartfalen, wat kan leiden tot een verergering van de symptomen zoals ademhalingsproblemen, vermoeidheid en zwelling. Dit kan de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk verminderen en het risico op hospitalisatie verhogen.

Longoedeem
Vochtophoping in de longen, bekend als longoedeem, kan leiden tot ernstige ademhalingsproblemen. Symptomen zijn onder andere ernstige kortademigheid, hoesten met schuimig sputum en een gevoel van verstikking. Longoedeem kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Niercomplicaties
Bij patiënten met bestaande nierproblemen kan hypervolemie leiden tot een verslechtering van de nierfunctie. Dit kan resulteren in een verminderde urineproductie, verhoogde bloeddruk en verdere progressie van nierfalen. In ernstige gevallen kan niervervangende therapie zoals dialyse noodzakelijk zijn.

Ascites
Vochtophoping in de buikholte, oftewel ascites, kan ontstaan bij levercirrose en andere leveraandoeningen. Dit kan leiden tot een gezwollen buik, ongemak, pijn en ademhalingsproblemen. Ascites kan de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden en kan verdere medische interventies vereisen.

Hypertensie
Een verhoogd bloedvolume kan leiden tot verhoogde bloeddruk (hypertensie), wat het risico op beroertes, hartaanvallen en andere cardiovasculaire aandoeningen vergroot. Het effectief beheren van de bloeddruk is cruciaal om deze complicatie te voorkomen.

Langzame wondgenezing
Bij sommige patiënten kan hypervolemie de wondgenezing vertragen, wat problematisch kan zijn bij patiënten die herstellen van een operatie of verwondingen. Dit kan het herstelproces verlengen en het risico op infecties verhogen.

Preventie van overmatig bloedvolume

Patiënten met congestief hartfalen, nierziekten of leveraandoeningen wordt vaak aangeraden om een zoutarm dieet te volgen om hypervolemie te voorkomen of te beperken. De arts kan patiënten doorverwijzen naar een diëtist voor gepersonaliseerd voedingsadvies.