Zwangerschapshypertensie: Hoge bloeddruk bij zwangerschap

Ongeveer 6-8% van de vrouwen loopt tijdens de zwangerschap risico op een verhoogde bloeddruk (zwangerschapshypertensie). De verhoogde bloeddruk vindt voornamelijk plaats in de tweede helft van de zwangerschap en ontstaat zonder bekende oorzaak, al zijn wel enkele risicofactoren bekend. De patiënte heeft weinig symptomen, maar onbehandeld leidt een hoge bloeddruk wel tot een aantal gezondheidsproblemen. De arts volgt tijdens en ook na de zwangerschap de patiënte nauwkeurig op. Hij bekijkt, naar aanleiding van de hoogte van de bloeddruk, de uitgerekende bevallingsdatum en de gezondheidstoestand van moeder en baby, welke behandeling nodig is. Deze bestaat veelal uit een afwachtend beleid, medicijnen of een keizersnede.

• Synoniemen zwangerschapshypertensie
• Epidemiologie
• Prevalentie van zwangerschapshypertensie
• Risicogroepen en trends
• Mechanisme
• Vasculaire veranderingen en verstoorde bloeddrukregulatie
• Veranderingen in nierfunctie en verhoogde weerstand in de bloedvaten
• Oorzaken verhoogde bloeddruk
• Risicofactoren hoge bloeddruk
• Diagnose en onderzoeken bij zwangerschap
• Behandeling van zwangere vrouwen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen zwangerschapshypertensie

De oude benaming voor zwangerschapshypertensie is 'zwangerschapstoxicose', al zijn 'toxicosis' of 'toxicose' ook nog gebruikte termen voor het aanduiden van een verhoogde bloeddruk tijdens de zwangerschap. Bovendien is de term 'zwangerschapsvergiftiging' soms nog vindbaar in de medische literatuur. Maar deze termen waarin gebruik wordt gemaakt van 'toxicose / vergiftiging', zijn in principe niet correct. Een toxicose (vergiftiging door toxinen) is namelijk nooit aangetoond en daarom is de correctere term 'zwangerschapshypertensie'.

Epidemiologie

Prevalentie van zwangerschapshypertensie

Zwangerschapshypertensie is een veel voorkomende aandoening die ongeveer 6 tot 8% van alle zwangerschappen wereldwijd treft. De prevalentie kan echter variëren op basis van geografische locatie, etnische achtergrond en risicofactoren. In ontwikkelde landen komen deze gevallen vaker voor in de oudere zwangerschapsgroepen en bij vrouwen met overgewicht. In ontwikkelingslanden is de prevalentie vaak hoger vanwege beperkte toegang tot zorg en het management van risicofactoren.

Risicogroepen en trends

Vrouwen die eerder zwangerschapshypertensie of pre-eclampsie hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening in latere zwangerschappen. Verder zijn vrouwen van oudere leeftijd, vrouwen met overgewicht, en vrouwen die zwanger zijn van meerdere kinderen ook meer vatbaar voor zwangerschapshypertensie. De laatste jaren is er een stijgende trend in de prevalentie van zwangerschapshypertensie, voornamelijk als gevolg van een toename in obesitas en de gemiddelde leeftijd van zwangere vrouwen.

Mechanisme

Vasculaire veranderingen en verstoorde bloeddrukregulatie

Het mechanisme van zwangerschapshypertensie houdt verband met de verstoorde regulatie van de bloeddruk door de bloedvaten. De normale fysiologische aanpassing van het vaatstelsel tijdens de zwangerschap wordt verstoord, waardoor de bloedvaten niet voldoende kunnen verwijden om de verhoogde bloedstroom te accommoderen. Dit veroorzaakt een verhoging van de bloeddruk. Daarnaast speelt een disfunctie van de endotheelcellen, die de binnenkant van bloedvaten bekleden, een rol in het ontstaan van zwangerschapshypertensie.

Veranderingen in nierfunctie en verhoogde weerstand in de bloedvaten

Zwangerschapshypertensie is vaak ook gekoppeld aan verminderde nierfunctie, wat de bloeddruk verder verhoogt. Bij sommige vrouwen met zwangerschapshypertensie kunnen de nieren minder goed werken, waardoor de nieren minder effectief in het reguleren van vocht- en zoutbalans zijn. Dit draagt bij aan de verhoogde bloeddruk. Er is ook een toegenomen weerstand in de perifere bloedvaten, wat het hart meer moeite kost om bloed door het lichaam te pompen.

Oorzaken verhoogde bloeddruk

Zwangere vrouwen krijgen gewoonlijk na de twintigste zwangerschapsweek om onbekende redenen te maken met zwangerschapshypertensie. De hoge bloeddruk leidt tot problemen bij de foetus, omdat de moederkoek schade oploopt. De jonge bloedvaten in de moederkoek zorgen voor de uitwisseling van voedings- en afvalstoffen, maar zijn eveneens erg gevoelig. Door de hoge bloeddruk slibben de jonge bloedvaten dicht en krijgt de foetus onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen.

[IMAGE=238316977812=RIGHT]

Roken vormt een risicofactor voor zwangerschapshypertensie

Risicofactoren hoge bloeddruk

Vrouwen krijgen vaker te maken met toxicose in de volgende situaties:

• diabetes (suikerziekte)
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een meerlingenzwangerschap
• een nierziekte
• een spieraandoening
• een vaatziekte
• een zwarte huidskleur
• het overmatig gebruik van alcohol
• het overmatig gebruik van cafeïne
• leeftijd: jonger dan twintig jaar, ouder dan veertig jaar
• obesitas voor de zwangerschap
• roken
• zwanger van het eerste kind

Diagnose en onderzoeken bij zwangerschap

De arts meet de bloeddruk bij de vrouw en komt zo te weten dat de vrouw lijdt aan zwangerschapshypertensie. Een hoge bloeddruk houdt in dat de waarde gelijk is aan of groter is dan 140/90. Dit gaat meestal niet met merkbare symptomen gepaard, tenzij de patiënte echt een extreem hoge bloeddruk heeft. Het bovenste getal van de bloeddruk is de systolische druk; de druk van het bloed dat tegen de wanden van de bloedvaten drukt wanneer het hart bloed pompt. Het onderste getal staat voor de diastolische druk, wat de druk is wanneer het hart zich ontspant en vult met bloed. De vrouw krijgt daarnaast een echografie om de groei van de baby en de hoeveelheid vruchtwater te bekijken. De bloedstroom van de baby controleert de arts met behulp van een Doppler-echografie (beeldvormend onderzoek van bloedvaten). Sommige vrouwen krijgen bovendien een urineonderzoek waarbij ze gedurende 24 uur alle urine moeten verzamelen. Daarna controleert de arts de aanwezigheid van proteïnen in de urine, omdat dit dan in combinatie met een verhoogde bloeddruk wijst op pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie met eiwit in urine en hoge bloeddruk).

Behandeling van zwangere vrouwen

Tijdens de zwangerschap

Wanneer de zwangere vrouw milde symptomen heeft en de baby nog niet volledig ontwikkeld is, dan is liggend rusten op de linkerkant van de buik aangewezen, zodat het gewicht van de baby niet tegen de grote bloedvaten drukt. De arts volgt tevens de zwangere patiënte regelmatig op via bloeddruk- en urineonderzoek. Sommige vrouwen krijgen hiervoor een ziekenhuisopname waarbij de arts via een monitor nauwkeurig opvolgt. De moeder hanteert best een gezonde en evenwichtige voeding die bestaat uit fruit, groenten, volkorenbrood, mager vlees, vetarme zuivelproducten en een normale zoutinname. Een lage zoutinname verlaagt namelijk de bloeddruk niet volgens UMC Utrecht. Voldoende water drinken (acht glazen per dag) is nodig. Bij ernstige zwangerschapshypertensie schrijft de arts bloeddrukverlagende medicijnen voor.

Tegen de bevalling

De arts kijkt naar de uitgerekende datum, want als de patiënte met zwangerschapshypertensie snel moet bevallen, is een snelle bevalling de beste behandeling. De arts voert hiervoor een keizersnede uit.

Na de zwangerschap

Na de zwangerschap volgt de arts de patiënte nog steeds. Blijft de bloeddruk na drie maanden na de bevalling nog steeds verhoogd, dan is sprake van chronische hypertensie.

Prognose

De meeste vrouwen die een snelle diagnose en behandeling krijgen, bevallen van een gezonde baby die mogelijk wel een lager geboortegewicht heeft. Hoe hoger de bloeddrukwaarden echter zijn en hoe eerder dit plaatsvindt in de zwangerschap, hoe groter het risico op problemen.

Complicaties

Doordat de baby onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen krijgt, komt hij mogelijk met een laag geboortegewicht ter wereld. Maligne hypertensie is een andere complicatie van onbehandelde zwangerschapshypertensie. Hierbij is de bloeddruk plots dermate hoog dat dit leidt tot het uitvallen van diverse organen. Wanneer zich eiwitten in de urine (proteïnurie) bevinden, wijst dit op zwangerschapshypertensie die evolueert naar een meer ernstige aandoening, namelijk pre-eclampsie. Hierbij komen leverafwijkingen of nierafwijkingen, aanhoudende of ernstige hoofdpijn, pijn in de bovenbuik, een plotselinge gewichtstoename, misselijkheid en braken, of problemen met het gezichtsvermogen voor. Andere complicaties omvatten een vroeggeboorte, abruptio placentae (placentaloslating: geheel of gedeeltelijk loslaten van de moederkoek voordat de baby is geboren) en een doodgeboorte.

Preventie

Zwangerschapshypertensie valt niet te voorkomen, maar dankzij enkele maatregelen is de moeder wel in staat om de baby en zichzelf zo gezond mogelijk te houden tijdens de zwangerschap. Dit houdt in dat de moeder een zo gezond mogelijke levensstijl hanteert. Daarnaast zijn regelmatige opvolgbezoeken bij de arts nodig om tijdig eventuele problemen op te sporen. Een snelle behandeling geeft namelijk betere resultaten voor de baby. Het extra innemen van foliumzuur en calcium is nodig om het risico op zwangerschapshypertensie te verlagen, alsook om andere aangeboren afwijkingen te voorkomen. Een gezonde voeding, voldoende beweging en het vermijden van cafeïne, alcohol en roken vormen anders sleutels tot een gezonde zwangerschap.

Lees verder

• Hypertensie (verhoogde bloeddruk): Soorten en symptomen
• Hoge bloeddruk (hypertensie): Oorzaken en behandeling
• Keizersnede: Operatie om baby ter wereld te brengen