Doodgeboorte: Oorzaken en behandeling van verlies van kindje

Sporadisch krijgen zwangere vrouwen te maken met een doodgeboorte (intra-uteriene vruchtdood). De foetus sterft volgens de Wereldgezondheidsorganisatie na 28 weken zwangerschap. Dit gebeurt in de meeste gevallen voordat de bevalling begint. Een doodgeboorte kan worden veroorzaakt door problemen bij de moeder of bij de foetus zelf. Niet altijd merkt een zwangere vrouw het verlies van haar kindje op. Pijn in de onderbuik en vaginaal bloedverlies kunnen mogelijke symptomen van een doodgeboren foetus zijn. De doodgeboren baby moet ter wereld worden gebracht in het ziekenhuis. Het is zeer belangrijk om deze intens verdrietige periode met hulp en ondersteuning van vrienden, familie en eventueel ook professionele hulpverleners te verwerken.

• Epidemiologie
• Prevalentie en risicofactoren
• Gevolgen voor de familie
• Oorzaken van verlies van kindje
• Vertraagde of onvoldoende bloedtoevoer naar de foetus
• Infecties
• Genetische afwijkingen en aangeboren afwijkingen
• Leefstijl en omgevingsfactoren
• Risicofactoren van doodgeboren baby
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medisch
• Psychisch
• Prognose
• Herstel en toekomstige zwangerschappen
• Langdurige emotionele gevolgen
• Preventie van doodgeboorte van foetus
• Voor de zwangerschap
• Tijdens de zwangerschap
• Emotionele en sociale ondersteuning
• Familie en vrienden
• Professionele hulp
• Steungroepen

Epidemiologie

Prevalentie en risicofactoren

Doodgeboorte, ook wel perinatale sterfte genoemd, verwijst naar het overlijden van een foetus in de laatste 20 weken van de zwangerschap of na de geboorte, binnen de eerste 28 dagen van het leven. Wereldwijd komt doodgeboorte bij ongeveer 1 op de 100 zwangerschappen voor, maar dit cijfer varieert sterk afhankelijk van het land en de gezondheidszorgomstandigheden. In ontwikkelde landen is de incidentie van doodgeboorte gedaald, maar het blijft een belangrijk gezondheidsprobleem, vooral in lage- en middeninkomenslanden. Risicofactoren voor doodgeboorte omvatten onder andere moederlijke leeftijd (te jong of te oud), onderliggende gezondheidsproblemen zoals diabetes en hypertensie, infecties, genetische afwijkingen van de foetus, en leefstijlkeuzes zoals roken en alcoholgebruik.

Gevolgen voor de familie

Doodgeboorte heeft enorme emotionele en psychologische impact op de ouders en familieleden. Het verlies van een kind leidt vaak tot rouw en kan resulteren in ernstige psychologische gevolgen, zoals depressie en posttraumatische stressstoornis (PTSS). Veel ouders hebben behoefte aan langdurige psychologische steun om met dit verlies om te gaan.

Oorzaken van verlies van kindje

In veel gevallen is het voor de arts moeilijk om de oorzaak van een doodgeboorte vast te stellen. Bekende oorzaken van een foetus die levenloos ter wereld komt, omvatten:

• aangeboren afwijkingen zoals pulmonale hypoplasie (onderontwikkeling van de longen)
• afwijkingen aan de baarmoeder
• chromosomale aandoeningen
• een hoge bloeddruk (zwangerschapshypertensie) of andere aandoeningen bij de moeder
• een infectie zoals listeriose, rodehond of toxoplasmose
• een lus of knoop in de navelstreng
• een navelstrengprolaps (uitzakking navelstreng): De navelstreng daalt te vroeg in de vagina en snijdt zuurstof naar de foetus af
• een slechte foetale groei
• het tweelingentransfusiesyndroom (onevenwichtige bloedvoorziening)
• placenta abruptio (placentaloslating): De placenta scheidt zich van de baarmoeder voordat de foetus ter wereld komt
• placenta previa: De placenta wordt geïmplanteerd nabij of over de baarmoederhals
• Rhesus-incompatibiliteit: de moeder heeft rhesus-negatief bloed en de foetus heeft rhesus-positief bloed
• zwangerschapscomplicaties met meer dan één foetus

Vertraagde of onvoldoende bloedtoevoer naar de foetus

Een van de belangrijkste oorzaken van doodgeboorte is een verminderde bloedtoevoer naar de foetus, wat kan leiden tot zuurstoftekort (hypoxie). Dit kan veroorzaakt worden door placenta-insufficiëntie, waarbij de placenta niet goed functioneert om de foetus van voldoende zuurstof en voedingsstoffen te voorzien.

Infecties

Infecties tijdens de zwangerschap, zoals listeriose, toxoplasmose, of bepaalde virale infecties, kunnen ook bijdragen aan doodgeboorte. Deze infecties kunnen de foetus direct schaden of de placenta beïnvloeden, waardoor de zuurstof- en voedingsvoorziening wordt belemmerd.

Genetische afwijkingen en aangeboren afwijkingen

Genetische aandoeningen of aangeboren afwijkingen kunnen ook leiden tot de dood van de foetus. In sommige gevallen is het mogelijk dat de foetus wordt aangetast door chromosomale afwijkingen zoals trisomie 13 of 18, die vaak fataal zijn.

Leefstijl en omgevingsfactoren

Roken, alcoholgebruik, en drugsmisbruik kunnen het risico op doodgeboorte aanzienlijk verhogen. Ook blootstelling aan bepaalde schadelijke stoffen of omgevingsfactoren kan bijdragen aan een verhoogd risico op zwangerschapscomplicaties die de dood van de foetus veroorzaken.

Risicofactoren van doodgeboren baby

Aandoeningen

Aandoeningen die het risico op doodgeboorte vergroten, zijn onder meer:

• bevallingscomplicaties (te lang, slechte conditie van de baby)
• chronische aandoeningen van de moeder zoals
• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een bloedstollingsstoornis
• een hartaandoening
• een hoge bloeddruk
• een nierziekte
• een schildklieraandoening
• lupus
• een geschiedenis van doodgeboorte of miskraam in een vorige zwangerschap
• een infectie zoals syfilis, malaria, hiv
• een trauma, zoals een auto-ongeluk

Omgevingsfactoren

Volgende factoren verhogen het risico op het verlies van een kindje na 28 weken zwangerschap:

• een eerste zwangerschap
• een slechte prenatale zorg
• leeftijd: Een doodgeboorte komt vaker voor bij vrouwen van 35 jaar en ouder
• meer dan één foetus
• obesitas (zwaarlijvigheid)
• op de rug slapen van de moeder na 28 weken zwangerschap
• roken, alcohol drinken of drugs gebruiken tijdens de zwangerschap

Symptomen

Wanneer een doodgeboorte plaatsvindt, ervaart de moeder vaak een abnormale vaginale bloeding. Daarnaast voelt ze de foetus mogelijk niet meer bewegen. Krampen en pijn in de onderbuik zijn ook tekenen die mogelijk duiden op het verlies van een kindje. Niet altijd merkt een vrouw echter de symptomen van het verlies van haar baby op.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een echografie uit om de foetus te onderzoeken en een hartslag op te sporen. Het is soms mogelijk om via de echografie de oorzaak van de doodgeboorte vast te stellen. Na de geboorte van de overleden foetus kan de arts aanvullende testen uitvoeren om de exacte oorzaak van de doodgeboorte te begrijpen. Deze tests kunnen onder andere autopsie van de foetus en placenta omvatten.

Behandeling

Medisch

De dode foetus moet ter wereld worden gebracht. De arts beoordeelt vooraf de beste manier van bevallen, omdat complicaties kunnen optreden als de bevalling te lang wordt uitgesteld. Een vaginale bevalling is voor de meeste vrouwen de veiligste optie. Voor sommige vrouwen kan echter een keizersnede noodzakelijk zijn. De arts bespreekt de mogelijke bevallingsopties met de vrouw. De bevalling kan worden ingeleid met medicijnen. Deze kunnen via de vagina worden toegediend, als pil worden aangeboden of intraveneus (via een ader) worden toegediend. De behandeling is mogelijk niet nodig als er andere levende foetussen zijn.

Psychisch

In het ziekenhuis proberen medewerkers ouders zo goed mogelijk te ondersteunen. Ouders kunnen zelf bepalen of ze hun overleden baby willen zien en hoe dit gebeurt. Sommige ouders wensen concreet afscheid te nemen, bijvoorbeeld door het bewaren van een voetafdruk, haarlok, of door de baby een naam te geven, het kind te knuffelen, de foetus aan te kleden, en foto’s en video’s te maken van het kindje. Ouders kunnen ervoor kiezen om het kindje mee naar huis te nemen zodat familieleden en vrienden ook afscheid kunnen nemen. Het verlies van een doodgeboren baby is een traumatische gebeurtenis, en ouders hebben tijd nodig om te rouwen en het verlies een plaats te geven. Een therapeut die gespecialiseerd is in zwangerschapsverlies kan hulp en ondersteuning bieden. Ook zijn er steungroepen voor ouders met een doodgeboren kind.

Prognose

Herstel en toekomstige zwangerschappen

De prognose na een doodgeboorte hangt af van de oorzaak van het verlies en de gezondheid van de moeder. In veel gevallen is het mogelijk om gezonde kinderen te krijgen in toekomstige zwangerschappen, hoewel het verlies van een kind vaak het risico op angst en depressie vergroot bij de ouders. Het bieden van geschikte zorg en monitoring in een toekomstige zwangerschap kan helpen het risico op herhaling te verminderen.

Langdurige emotionele gevolgen

De emotionele gevolgen van een doodgeboorte kunnen langdurig zijn. Veel ouders ervaren diepe rouw die maanden of zelfs jaren kan duren. Psychologische hulp en emotionele steun zijn essentieel voor het herstelproces en voor het verbeteren van de mentale gezondheid van de ouders.

Preventie van doodgeboorte van foetus

Hoewel niet alle doodgeboorten kunnen worden voorkomen, kunnen enkele maatregelen helpen om de zwangerschap zo gezond mogelijk te houden en het risico te verlagen.

Voor de zwangerschap

Vrouwen met een kinderwens doen er goed aan hun huisarts te raadplegen voor een standaard lichamelijk onderzoek. Dit helpt eventuele gezondheidsproblemen vroegtijdig op te sporen. Wanneer de vrouw al bekend is met aandoeningen zoals obesitas, hoge bloeddruk of suikerziekte, kan ze tips krijgen om deze onder controle te houden. Dit zorgt ervoor dat het lichaam in een optimale conditie verkeert voor een zwangerschap. De arts geeft daarnaast advies over een gezonde en evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging. Vrouwen die zwanger willen worden, nemen bij voorkeur foliumzuur. Dit helpt bepaalde aangeboren afwijkingen zoals neurale buisdefecten (bijvoorbeeld spina bifida) te voorkomen en vermindert ook het risico op een miskraam of andere doodgeboorten. Vrouwen die genetisch risico lopen om een aandoening door te geven aan hun kind, bezoeken het beste een specialist in genetische aandoeningen om het risico op de ziekte bij het kind te beoordelen.

Tijdens de zwangerschap

Zwangere vrouwen dienen alle prenatale zorgbezoeken bij te wonen. Roken, alcohol drinken en drugs gebruiken tijdens de zwangerschap zijn sterk af te raden.

Emotionele en sociale ondersteuning

Een doodgeboorte kan een diepgaande emotionele impact hebben op de ouders. Het is cruciaal om zowel emotionele als sociale ondersteuning te bieden tijdens deze moeilijke periode.

Familie en vrienden

Familie en vrienden spelen een essentiële rol in het bieden van steun aan ouders die een doodgeboorte hebben meegemaakt. Ze kunnen helpen door aanwezig te zijn, te luisteren en praktische hulp te bieden, zoals het voorbereiden van maaltijden of het verzorgen van andere kinderen.

Professionele hulp

Professionele hulp kan essentieel zijn voor ouders die moeite hebben met het verwerken van hun verlies. Psychologen of therapeuten gespecialiseerd in rouwverwerking kunnen ouders helpen om hun gevoelens te uiten en een manier te vinden om met hun verdriet om te gaan.

Steungroepen

Steungroepen voor ouders die een doodgeboorte hebben meegemaakt kunnen een waardevolle bron van steun zijn. Het delen van ervaringen met anderen die soortgelijke verliezen hebben meegemaakt kan helpen bij het rouwproces en het bieden van emotionele steun.