Cafeïne: Bronnen, voordelen en nadelen van cafeïnegebruik

Cafeïne is een natuurlijke verbinding afkomstig van meer dan zestig verschillende plantaardige bronnen, waaronder koffiebonen, theebladeren, cacaobonen en colanootzaden. Cafeïne activeert het centrale zenuwstelsel. Dit stimulerende middel bestrijdt vermoeidheid en verbetert de concentratie en aandacht. Daarnaast zijn er ook andere gezondheidsvoordelen aan verbonden. Cafeïne is echter geassocieerd met enkele schadelijke effecten. In de meeste gevallen echter ontstaan geen gezondheidscomplicaties wanneer gezonde volwassenen dagelijks matige hoeveelheden cafeïne innemen.

• Bronnen van cafeïne
• Cafeïne is een psychoactieve stof
• Voordelen voor de gezondheid
• Hersenen
• Kanker
• Andere voordelen
• Nadelen van cafeïne
• Algemene informatie
• Matige tot hoge inname van cafeïne
• Cafeïneverslaving en -onttrekking
• Interactie met medicijnen
• Kinderen en jongeren
• Cafeïne en sportprestaties
• Effecten van cafeïne op de spijsvertering
• Cafeïne en hydratatie
• Cafeïne en zwangerschap
• Effecten van cafeïne op het lichaam
• Invloed van cafeïne op de spijsvertering
• Verhouding tussen cafeïne en hydratatie

Bronnen van cafeïne

Cafeïne bevindt zich in onder andere:

• chocolade
• cola
• energiedranken
• kauwgom
• koffie
• marshmallows
• siroop
• sommige medicijnen voor de behandeling van een verkoudheid, een allergie en pijn
• thee
• wafels
• water
• zonnebloempitten

300-400 mg cafeïne per persoon per dag komt overeen met twee tot vier kopjes koffie. Dit is een matige inname van cafeïne.

Cafeïne is een psychoactieve stof

Cafeïne is een wijdverbreide psychoactieve substantie; een stof die de bloed-hersenbarrière passeert om het centrale zenuwstelsel te stimuleren. In tegenstelling tot de meeste andere psychoactieve stoffen is cafeïnegebruik sociaal aanvaardbaar en wordt deze stof op grote schaal gebruikt. Cafeïne is de meest gebruikte psychoactieve stof ter wereld. Bovendien gebruikt de overgrote meerderheid van de cafeïnegebruikers de stof regelmatig zonder duidelijke schade. Deze factoren dragen waarschijnlijk bij aan het perspectief dat cafeïne een goedaardige stof is die door iedereen bruikbaar is zonder negatieve gevolgen te ondervinden. Cafeïne kent echter ook schadelijke en negatieve effecten, vooral bij inname van een hoge dosis.

Voordelen voor de gezondheid

Hersenen

Het gebruik van cafeïne is in verband gebracht met positieve effecten op de hersenen. Het drinken van twee tot vier kopjes koffie per dag vermindert het risico op zelfmoord bij volwassenen. Ook stimuleert het dagelijks innemen van 200 mg cafeïne het langetermijngeheugen. Dankzij het consumeren van cafeïne vermindert de vermoeidheid en verbeteren de aandacht en concentratie. De stimulerende effecten van cafeïne starten al na 15 minuten na de inname en houden tot zes uur aan. Een levenslange inname van cafeïne vermindert tevens het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen).

Kanker

Het dagelijks consumeren van drie kopjes koffie vermindert het risico op bepaalde soorten kanker:

• een melanoom (vorm van huidkanker)
• endometriumkanker
• keelkanker
• leverkanker
• mondkanker
• prostaatkanker

Andere voordelen

Een cafeïne-inname vermindert eveneens de kans op het krijgen van:

• cataract
• diabetes mellitus type 2
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale tekenen)
• hart- en vaatziekten
• levercirrose
• nierstenen
• ooglidkrampen (blefarospasmen)

Nadelen van cafeïne

Algemene informatie

De effecten van cafeïne zijn afhankelijk van de genetische kenmerken en leefstijlfactoren van elke persoon. Sommige mensen krijgen te maken met spiertrillingen, stress of slaapproblemen bij een relatief lage inname van cafeïne, terwijl deze symptomen zich bij anderen pas na een grote inname van cafeïne voordoen. De effecten van cafeïne variëren bijgevolg van persoon tot persoon, en daarom zijn er veel gemengde berichten over de effecten op de gezondheid van een persoon. Het metabolisme van cafeïne is bovendien trager bij zuigelingen, zwangere vrouwen en personen met een leveraandoening. Zij hebben minder cafeïne nodig om negatieve effecten te ervaren. Ook medicatiegebruik speelt een rol bij de verwerking van cafeïne in het lichaam.

Matige tot hoge inname van cafeïne

Het consumeren van meer dan 500-600 mg cafeïne per dag leidt meestal tot slapeloosheid, nervositeit, frequent urineren (pollakisurie), rusteloosheid, prikkelbaarheid, maagklachten, een snelle hartslag (tachycardie) en spiertrillingen. Ook matige hoeveelheden cafeïne zijn gekoppeld aan negatieve gezondheidseffecten. Het drinken van 300 mg cafeïne per dag tijdens de zwangerschap verhoogt het risico van baby's met een laag geboortegewicht. Daarnaast verhoogt het drinken van vier kopjes koffie per dag het risico op een vroege dood. Verder zijn mensen met angststoornissen meer vatbaar voor de angstopwekkende effecten van de stof. Angst en een depressie komen bij deze mensen sneller tot uiting.

Cafeïneverslaving en -onttrekking

Het consumeren van cafeïne leidt voor sommige mensen tot een cafeïneverslaving. Cafeïne activeert veel van gedrags- en neurofarmacologische mechanismen die ook geactiveerd worden door bijvoorbeeld drugsmisbruik. Een persoon voelt dan een verhoogd welzijn, gezelligheid en gevoelens van energie en alertheid. Sommige mensen worden hierdoor lichamelijk afhankelijk van cafeïne. Stoppen of verminderen deze mensen met het cafeïnegebruik, dan ontstaan onttrekkingssymptomen. De persoon krijgt dan te maken met hoofdpijn, vermoeidheid, slaperigheid, een depressie, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, misselijkheid en/of braken.

Interactie met medicijnen

Sommige geneesmiddelen interageren mogelijk met cafeïne. Deze omvatten:

• antibiotica
• antipsychotica
• bronchodilatoren (luchtwegverwijders: medicijnen die de luchtwegen verwijden)
• carbamazepine (cafeïne verhoogt het risico op epileptische aanvallen)
• diuretica (plaspillen)
• oestrogenen
• sommige antidepressiva
• valproaat

Kinderen en jongeren

Cafeïne heeft een dosis-respons effect. Omdat kinderen kleiner zijn in lichaamsgrootte, is er minder nodig om hun functioneren aan te tasten. Kinderen en adolescenten zijn ook nog in ontwikkeling en de impact van cafeïne op hun zenuwstelsel en cardiovasculaire systemen is niet volledig bekend anno oktober 2020. Te veel cafeïne veroorzaakt mogelijk problemen zoals een verhoogde angst, een verhoogde hartslag en verhoogde bloeddruk, zure reflux en slaapstoornissen. Te veel cafeïne is gevaarlijk voor kinderen en is in zeer hoge doses giftig. Cafeïne is een stimulerend middel dat de alertheid verhoogt. Als een kind het gevoel heeft dat hij of zij cafeïne nodig heeft om de dag door te komen, is het beter om met een kinderarts samen te werken om de oorzaak van de vermoeidheid te achterhalen.

Cafeïne en sportprestaties

Cafeïne wordt vaak gebruikt door sporters vanwege de prestatiebevorderende effecten. Het kan helpen bij het verbeteren van uithoudingsvermogen, kracht en het verminderen van vermoeidheid tijdens intensieve inspanning. Het innemen van cafeïne voor het sporten kan de alertheid verhogen en de perceptie van inspanning verlagen, wat leidt tot betere prestaties.

Effecten van cafeïne op de spijsvertering

Cafeïne kan ook invloed hebben op de spijsvertering. Het stimuleert de productie van maagzuur, wat kan leiden tot brandend maagzuur of zure reflux bij sommige mensen. Voor degenen die gevoelig zijn voor maagklachten, kan het nuttig zijn om de inname van cafeïnehoudende dranken te beperken of te vermijden.

Cafeïne en hydratatie

Er bestaat een misvatting dat cafeïne uitdrogend werkt, maar matige hoeveelheden cafeïne hebben geen significant uitdrogend effect. Cafeïnehoudende dranken kunnen bijdragen aan de totale vochtinname van een persoon, hoewel water altijd de beste keuze blijft voor hydratatie.

Cafeïne en zwangerschap

Zwangere vrouwen wordt vaak aangeraden om hun cafeïne-inname te beperken. Hoge doses cafeïne tijdens de zwangerschap kunnen het risico verhogen op miskramen, vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. Het is raadzaam om met een arts te overleggen over de veilige hoeveelheid cafeïne tijdens de zwangerschap.

Effecten van cafeïne op het lichaam

Cafeïne, een natuurlijke stimulant die in veel voedingsmiddelen en dranken voorkomt, heeft een breed scala aan effecten op het lichaam. Van invloed op zowel het centrale zenuwstelsel als verschillende fysiologische processen, kan cafeïne zowel gunstige als schadelijke effecten hebben, afhankelijk van de hoeveelheid en de gevoeligheid van de persoon.

Stimulatie van het zenuwstelsel
Een van de bekendste effecten van cafeïne is de stimulatie van het centrale zenuwstelsel. Dit heeft als resultaat dat de gebruiker zich meer alert en energiek voelt. Cafeïne verhoogt de afgifte van neurotransmitters zoals dopamine en norepinefrine, wat helpt om de concentratie en mentale alertheid te verbeteren. Dit maakt cafeïne bijzonder populair als stimulerend middel om vermoeidheid tegen te gaan, vooral in de ochtend of tijdens lange werkuren.

Verhoogde hartslag en bloeddruk
Naast de stimulatie van het zenuwstelsel heeft cafeïne ook invloed op het cardiovasculaire systeem. Het kan leiden tot een verhoging van de hartslag en bloeddruk, vooral bij mensen die er gevoelig voor zijn. Hoewel deze effecten meestal tijdelijk zijn, kan chronisch overmatig gebruik leiden tot gezondheidsproblemen zoals verhoogd risico op hart- en vaatziekten, vooral bij mensen met bestaande aandoeningen.

Effecten op de slaapkwaliteit
Cafeïne kan de slaapkwaliteit beïnvloeden, vooral als het later op de dag wordt geconsumeerd. Aangezien cafeïne de werking van adenosine blokkeert, een neurotransmitter die het gevoel van slaperigheid bevordert, kan het moeilijker worden om in slaap te vallen. Dit heeft vooral invloed op mensen die gevoelig zijn voor cafeïne of die grote hoeveelheden consumeren.

Invloed van cafeïne op de spijsvertering

Cafeïne heeft ook invloed op het spijsverteringssysteem, waar het zowel gunstige als schadelijke effecten kan hebben. Het kan de spijsvertering versnellen, maar kan ook problemen veroorzaken voor mensen met bepaalde aandoeningen.

Versnelling van de darmbewegingen
Cafeïne heeft een mild laxerend effect en kan de beweging van de darmen versnellen. Dit kan voor sommige mensen gunstig zijn als ze last hebben van constipatie, maar voor anderen kan het diarree of een gevoel van ongemak veroorzaken. Dit effect wordt meestal gezien bij mensen die gevoelig zijn voor cafeïne.

Stimulatie van de maagzuurproductie
Cafeïne kan ook de productie van maagzuur verhogen. Dit kan problematisch zijn voor mensen die lijden aan gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) of maagzweren, omdat het de symptomen kan verergeren. Het wordt vaak aangeraden om cafeïne-inname te beperken voor mensen met deze aandoeningen.

Verhouding tussen cafeïne en hydratatie

Hoewel cafeïne bekendstaat als een mild diureticum, wat betekent dat het de productie van urine verhoogt, blijkt uit recente studies dat de effecten op hydratatie minder significant zijn dan voorheen werd aangenomen.

Cafeïne en urineproductie
Cafeïne heeft inderdaad een diuretisch effect, wat betekent dat het de urineproductie bevordert. Bij mensen die regelmatig cafeïne consumeren, blijkt echter dat de tolerantie voor dit effect toeneemt, waardoor het minder impact heeft op de algehele hydratatie. Dit betekent dat de invloed van cafeïne op de hydratatie in dagelijkse hoeveelheden vaak minimaal is.

Hydratatie bij sporters
Voor sporters is het belangrijk om bewust om te gaan met cafeïne-inname, vooral tijdens langdurige fysieke activiteit. Hoewel cafeïne de prestaties kan verbeteren door de alertheid te verhogen, is het belangrijk om voldoende water te drinken om de effecten van het diuretische karakter van cafeïne te compenseren, zodat uitdroging wordt voorkomen.

Deze uitgebreide beschrijving behandelt verschillende aspecten van de invloed van cafeïne op het lichaam, met gebruik van H-hoofdkoppen en B-subkoppen zoals gevraagd.

Lees verder

• Cafeïneoverdosis: Problemen met hart, maag, darm & hersenen