Bronchodilatoren: Luchtwegverwijders voor longaandoeningen

Bronchodilatoren (luchtwegverwijders) zijn enkel op doktersvoorschrift verkrijgbare geneesmiddelen die zorgen voor ontspannen luchtwegen en geopende luchtpijpvertakkingen (bronchiën) in de longen. Deze geneesmiddelen helpen om symptomen zoals hoesten, een piepende ademhaling en kortademigheid te verlichten. De arts gebruikt deze kortwerkende en langwerkende medicatie bij de behandeling van patiënten met ademhalingsproblemen door bijvoorbeeld astma of chronisch obstructief longlijden. In de meeste gevallen gebruiken patiënten de geïnhaleerde vorm van de medicatie, maar ook andere toedieningswijzen zijn beschikbaar. Net zoals alle andere medicijnen, veroorzaken ook bronchodilatoren mogelijk ook bijwerkingen.

• Indicatie: Luchtwegen openen
• Werking van bronchodilatoren
• Anticholinergica
• Beta-2-antagonisten
• Xanthinederivaten
• Typen luchtwegverwijders
• Kortwerkend
• Langwerkend
• Toedieningswijze van medicatie voor longaandoeningen
• Inhalatie
• Andere vormen
• Bijwerkingen geneesmiddel
• Interactie met andere geneesmiddelen

Indicatie: Luchtwegen openen

Bronchodilatoren zijn geïndiceerd voor personen die een lagere dan optimale luchtstroom door de longen hebben. De arts schrijft luchtwegverwijders voor bij patiënten met ademhalingsproblemen veroorzaakt door astma, chronisch obstructief longlijden (COPD) en emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten). Deze obstructieve longaandoeningen leiden tot bronchospasmen (spierkrampen aan luchtpijp met vernauwing van de luchtwegen). Door de vernauwde luchtwegen zijn patiënten minder goed in staat om om slijm op te hoesten. Tevens is het voor een patiënt dan moeilijker om om lucht in en uit de longen te krijgen hetgeen resulteert in ademhalingsproblemen. Luchtwegverwijders verlichten de symptomen zoals hoesten, een piepende ademhaling (stridor) en kortademigheid. Dankzij het gebruik van bronchodilatoren is het voor de patiënt gemakkelijker om te ademen.

Werking van bronchodilatoren

Luchtwegverwijders doen de spieren in de luchtwegen ontspannen. Hierdoor openen de luchtwegen zich en gaan de bronchiën zich verwijden. Er zijn verschillende typen beschikbaar, die allen op verschillende lichaamsreceptoren inwerken.

Anticholinergica

Bronchodilatoren met anticholinergica blokkeren de werking van acetylcholine. Dit chemische stof acetylcholine wordt door zenuwen vrijgegeven, waardoor een samentrekking van de bronchiën (bronchoconstrictie) tot stand komt. Anticholinergische bronchodilatoren blokkeren deze chemische stof, waardoor de luchtwegen ontspannen en zich openen. Van dit type medicijnen is hebben een langwerkende en kortdurende vorm beschikbaar.

Beta-2-antagonisten

Bèta-2-agonisten stimuleren bèta-adrenoceptoren in de luchtwegen. Dit type luchtwegverwijder ontspant de gladde spieren rond de luchtwegen, waardoor de luchtstroom verbetert en de klachten verminderen. Ze hebben zowel een langwerkende als een kortwerkende vorm.

Xanthinederivaten

Xanthinederivaten ontspannen ook de luchtwegspieren, maar de werking hiervan is onduidelijk anno oktober 2020. Xanthinederivaat is het belangrijkste xanthinederivaat, maar dit medicijn veroorzaakt vaak significante bijwerkingen. Theofylline is verkrijgbaar als capsule, tablet of in vloeibare vorm.

Typen luchtwegverwijders

Zowel langwerkende als kortwerkende bronchodilatoren zijn beschikbaar.

Kortwerkend

Kortwerkende luchtwegverwijders behandelen plots opkomende symptomen, zoals een piepende ademhaling, kortademigheid en een beklemmend gevoel op de borst. Deze "noodinhalatoren" werken meestal al na enkele minuten, maar de effecten hiervan houden maar vier à vijf uur aan. Deze medicijnen moet een patiënt niet gebruiken wanneer hij geen tekenen ervaart.

Langwerkend

Langwerkende luchtwegverwijders werken niet zo snel als kortwerkende luchtwegverwijders en behandelen geen acute of plotselinge symptomen. De effecten houden meestal twaalf à vierentwintig uur aan. Patiënten nemen deze medicijnen dagelijks om symptomen te voorkomen.

Toedieningswijze van medicatie voor longaandoeningen

Inhalatie

In de meeste gevallen gebruiken patiënten geïnhaleerde bronchodilatoren (medicatie inademen), want zo kan de medicatie snel naar de longen reizen. Door het inhaleren van medicijnen, kan hij minder geneesmiddelen gebruiken waardoor de kans op systemische (lichaamsbrede) bijwerkingen verlaagt. Inhalatieapparaten zijn in diverse soorten en maten beschikbaar, maar het is niet altijd eenvoudig om de hoeveelheid medicatie die de bronchiolen bereikt te maximaliseren. De beste manier om een maximale beschikbaarheid te bereiken, is door volledig uit te ademen, de inhalator in de mond te plaatsen en een volledige inademing te nemen. Nadat de patiënt volledig heeft ingeademd, volgt tien seconden geen ademhaling zodat het geneesmiddel in de longruimte kan verdwijnen. Vervolgens mag een patiënt langzaam weer ademen zodat hij weer een normale ademhaling bekomt. Als een patiënt de juiste stappen niet volgt, behaalt hij mogelijk niet het volledige potentieel van de geïnhaleerde geneesmiddelen.

Andere vormen

Naast de geïnhaleerde luchtwegverwijders, zijn ook tabletten en siropen beschikbaar. De kans op bijwerkingen is wel hoger bij een orale (via de mond ingenomen) medicatie-inname.

Bijwerkingen geneesmiddel

Luchtwegverwijders hebben een aantal mogelijke milde tot ernstige bijwerkingen waaronder:

• angst
• constipatie
• een allergische reactie
• een droge mond
• een laag kaliumgehalte in het bloed (hypokaliëmie)
• hartproblemen zoals:
• een abnormale onregelmatige hartslag
• een hartinfarct (zelden)
• een verhoogde hartslag
• hartkloppingen
• hoesten
• hoofdpijn
• maagklachten
• misselijkheid
• nervositeit
• spierkrampen
• stuipen (convulsies)
• trillingen / bevingen (bijvoorbeeld handbevingen)
• urineretentie (blaas niet (volledig) kunnen ledigen)

Het is belangrijk om bij bijwerkingen contact op te nemen met de arts.

Interactie met andere geneesmiddelen

De arts bespreekt met de patiënt zijn medicatiegebruik want sommige geneesmiddelen interfereren met de bronchodilatoren. Cimetidine, Ciprofloxacine, Erythromycine, Fluvoxamine, en sint-janskruid verhogen de hoeveelheid theofylline in het bloed, terwijl dit juist verlaagd is bij de inname van de medicatie met andere medicijnen zoals Fenytoïne, Carbamazepine of Rifampicine.

Lees verder

• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie
• Luchtwegaandoeningen met hoesten en verstopte neus
• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Allergiemedicijnen voor behandeling van allergische reactie
• Kortademigheid: Oorzaken, symptomen en behandelingen