Astma, een veel voorkomende chronische luchtwegaandoening
Astma is een veel voorkomende chronische aandoening van de luchtwegen. De meest voorkomende symptomen zijn kortademigheid, benauwdheid, hoesten en een piepende ademhaling. Hoe astma ontstaat is nog niet geheel bekend. Twee factoren spelen een grote rol; atopie en hyperreactiviteit van de luchtwegen. In dit artikel leest u alles over de epidemiologie, de ontstaanswijze, de symptomen, de diagnostiek en de behandeling van astma.
Indeling
Wat is astma?
Astma is een veel voorkomende chronische aandoening van de luchtwegen. Astma wordt gekenmerkt door:
- Beperking van de luchtstroom
- Hyperreactiviteit van de luchtwegen op verschillende prikkels
- Ontsteking van de bronchi (dit zijn de vertakkingen van de luchtpijp, ook wel de trachea genoemd)
Hoe vaak komt astma voor?
Astma komt steeds vaker voor in de ontwikkelde landen, met name bij kinderen en jongvolwassenen. In de grote steden heeft één op de zes kinderen daar nu astma. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft berekend het totaal aantal mensen gediagnosticeerd met astma in 2007 op 541.900 lag.
Hoe ontstaat astma?
Hoe astma ontstaat is nog niet geheel bekend. Twee factoren spelen een grote rol.
- Atopie: dit is de aanleg om IgE immunoglobuline (antistoffen) aan te maken als reactie op onschuldige stoffen die in de omgeving voorkomen, zoals huisstofmijt, schimmelsporen of pollen van gras of bomen. Dit wordt ook wel een allergische reactie genoemd. Atopie wordt beïnvloed door erfelijkheid en omgevingsfactoren, zo is er bewijs dat opgroeien in een schone omgeving aanleiding zou kunnen geven tot het ontstaan van atopie.
- Hyperreactiviteit van de luchtwegen: hierbij treedt bronchoconstrictie op, oftewel het vernauwen van de luchtwegen als reactie op een prikkel van buitenaf. Dit verschijnsel leidt tot de klachten die bij astma optreden.
Welke prikkels kunnen aanleiding geven tot een astma-aanval?
Er zijn veel prikkels die aanleiding kunnen geven tot een astma-aanval, deze worden onderverdeeld in specifieke en aspecifieke prikkels.
Specifieke prikkels:
- Huisstofmijt
- Schimmelsporen
- Pollen
Aspecifieke prikkels:
- Virale infectie
- Koude
- Inspanning
- (Sigaretten-)rook
- Emotie
Wat zijn de symptomen/klachten bij astma?
De meest voorkomende symptomen bij astma zijn:
- Kortademigheid
- Benauwdheid
- Hoesten
- Piepende ademhaling
Hoe wordt de diagnose astma gesteld?
Om de diagnose astma te stellen worden allereerst de klachten goed in beeld gebracht. Als deze bij de diagnose astma passen wordt vaak de longfunctie gemeten met een spirometer. Bij spirometrie blaast de patiënt in de spirometer, de belangrijkste test hierbij is de geforceerde vitale capaciteit, de FEV. Er wordt dan eerst volledig ingeademd en vervolgens met alle kracht lucht zo snel mogelijk uitgeblazen in de spirometer. De FEV1 is het volume dat hierbij in de eerste seconde wordt uitgeademd. Bij spirometrie wordt vaak ook een reversibiliteitstest verricht. Daarbij wordt onderzocht of de bronchoconstrictie met medicatie op te heffen is. De longfunctie wordt dan bepaald voor en na toediening van een luchtwegverwijder. Als de longfunctie beter is na het inhaleren van een luchtwegverwijder dan ervoor, is het waarschijnlijk dat er sprake is van astma. Er wordt pas gesproken van reversibiliteit als er minimaal 12% verbetering van de FEV1 én 200 ml verbetering van deze FEV1 is na toediening van de luchtwegverwijder. Om een allergie te diagnosticeren wordt er vaak ook een huidtest of een RAST-test gedaan.
Hoe wordt astma behandeld?
De behandeling van astma is onder te verdelen in preventieve maatregelen en medicatie.
Preventie:
- Contact met (sigaretten-)rook vermijden
- Bij aangetoonde inhalatieallergie voor huisdieren: huisdieren afraden.
- Bij aangetoonde huisstofmijtallergie: regelmatig ventileren, glad slaapkamervloeroppervlak, aangepast schoonmaken, beddengoed 1 x per 2 weken wassen op 60 °C of (matras)hoezen.
Medicatie:
- β2-agonisten: zorgen voor bronchodilatatie (bronchusverwijding). Er wordt onderscheid gemaakt tussen kort- en langwerkende β2-agonisten. De kortwerkende zijn bedoeld voor de behandeling van astma-aanvallen en de langwerkende voor langdurige onderhoudsbehandeling om aanvallen te voorkomen.
- Ipratropium: vermindert de bronchospasmen.
- Corticosteroïden: grijpen aan op het ontstekingsproces in de luchtwegen en verminderen daarmee de klachten.