Mondkanker: Kanker in mond met slikproblemen en gezwel
Mondkanker is een type hoofd- en halskanker waarbij de ziekte begint in het slijmvlies van de mond. Het ontwikkelen van mondkanker wordt sterk beïnvloed door factoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik. Veelvoorkomende symptomen zijn een niet-genezende zweer, verdikking van de huid of het slijmvlies in de mond, en slikproblemen. De behandeling bestaat doorgaans uit een combinatie van chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Het handhaven van een gezonde levensstijl en goede mondhygiëne is essentieel voor het bevorderen van een gezonde mond en het voorkomen van kanker.
Epidemiologie
Mondkanker is wereldwijd een van de meest voorkomende vormen van kanker, met een hogere prevalentie in landen waar roken en overmatig alcoholgebruik vaker voorkomen. De incidentie van mondkanker verschilt echter aanzienlijk tussen regio's, met de hoogste percentages in ontwikkelde landen, waar de toegang tot medische zorg en diagnostiek beter is.
Incidentie en prevalentie wereldwijd
Mondkanker is wereldwijd een grote zorg. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is mondkanker verantwoordelijk voor ongeveer 3% van alle gevallen van kanker wereldwijd. De meeste gevallen worden gezien bij mannen, met een verhoogd risico voor oudere patiënten, vooral bij diegenen die langdurig tabak of alcohol hebben gebruikt. In Azië en Zuid-Amerika wordt een aanzienlijk hogere incidentie van mondkanker waargenomen, wat verband houdt met het gebruik van tabak en alcohol.
Regionale verschillen
In ontwikkelde landen zoals de Verenigde Staten en Europa is mondkanker een significant gezondheidsprobleem, hoewel er recente trends zijn van afname door verminderde tabaksconsumptie. In India en andere delen van Zuid-Azië is mondkanker veel meer prevalent, wat deels kan worden toegeschreven aan het gebruik van chewbare tabaksproducten, zoals betelnoot en gutka.
Leeftijd en geslacht
Mondkanker komt vaker voor bij ouderen, doorgaans boven de 50 jaar. De incidentie is hoger bij mannen dan bij vrouwen, hoewel er een toename van gevallen bij vrouwen wordt waargenomen door veranderende gewoonten in tabaks- en alcoholgebruik. Het komt vaker voor bij mensen van Europese, Noord-Amerikaanse en Zuid-Aziatische afkomst.
Mechanisme
Mondkanker ontstaat wanneer cellen in de mondholte ongecontroleerd beginnen te groeien en zich verspreiden. Dit proces wordt vaak aangedreven door genetische veranderingen en de invloed van externe carcinogene stoffen zoals tabak en alcohol. De meeste gevallen van mondkanker beginnen in de plaveiselcellen van de mondholte, ook wel plaveiselcelcarcinoom genoemd.
Plaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van mondkanker en ontstaat in de plaveiselcellen die de oppervlaktelaag van de mondholte bedekken. Deze kankercellen kunnen zich langzaam verspreiden naar omliggende weefsels en lymfeklieren. Dit type kanker is vaak moeilijk te detecteren in de vroege stadia, waardoor het in veel gevallen pas in een verder gevorderd stadium wordt gediagnosticeerd.
Genetische veranderingen en risicofactoren
Genetische mutaties spelen een cruciale rol bij de ontwikkeling van mondkanker. Blootstelling aan carcinogenen zoals roken en alcoholgebruik kunnen genetische schade aan de cellen van de mondholte veroorzaken. Deze schade kan leiden tot een oncontroleerbare celgroei die uiteindelijk uitmondt in kanker. Bij sommige patiënten zijn er ook erfelijke genetische factoren die de gevoeligheid voor mondkanker verhogen.
Verspreiding van mondkanker
Mondkanker kan zich verspreiden via lymfeklieren of door direct in te groeien in omliggende weefsels, zoals de keel, tong, of wangen. De vroege detectie van mondkanker is cruciaal voor het beperken van de kans op metastase naar andere delen van het lichaam, zoals de longen, de lever of de botten.
Oorzaken van mondkanker
Mondkanker kan zich ontwikkelen in diverse delen van de mond, waaronder de lippen, de tong, de binnenkant van de kaak, de bodem van de mond, het gehemelte of het tandvlees (gingiva). De meeste gevallen van mondkanker zijn plaveiselcelcarcinomen, een type kanker dat snel kan verspreiden. De precieze oorzaak van mondkanker is niet volledig bekend, maar het ontstaat door genetische veranderingen in het DNA, die leiden tot ongecontroleerde celgroei. Dit resulteert in de vorming van een tumor die zich verspreidt naar omliggend weefsel en schade veroorzaakt.
Risicofactoren
Aandoeningen en Medische Behandelingen
Mondkanker kan sneller ontstaan bij personen met bepaalde aandoeningen en medische behandelingen:
Verdikte witte vlekken in de mond en wangen, bekend als
leukoplakie, en
afteuze mondzweren kunnen soms evolueren naar mondkanker.

Roken vormt de grootste risicofactor voor mondkanker /
Bron: Geralt, Pixabay Omgevingsfactoren
De volgende omgevingsfactoren verhogen het risico op mondkanker:
- Chronische wrijving in de mond door bijvoorbeeld ruwe tanden, een kunstgebit of defecte vullingen.
- Slechte tandheelkundige en mondhygiëne.
- Voeding die rijk is aan rood vlees, bewerkt vlees en gefrituurd voedsel.
- Het gebruik van immunosuppressiva, medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken.
- Overmatig alcoholgebruik.
- Overmatige blootstelling aan bepaalde chemische stoffen zoals asbest, zwavelzuur en formaldehyde.
- Overmatige blootstelling aan ultraviolet licht op de lippen door zonlicht, zonnelampen of zonnebanken.
- Regelmatig kauwen op pinangnoten, een gewoonte die in sommige delen van Zuidoost-Azië voorkomt.
- Roken en het gebruik van andere tabaksproducten, wat de kans op mondkanker drie keer vergroot in vergelijking met niet-rokers.
Bij mondkanker wordt in één op de vier gevallen vastgesteld bij mensen die niet roken en slechts af en toe alcohol drinken.
Risicogroepen
Mondkanker kan optreden bij iedere patiënt, maar bepaalde risicogroepen hebben een significant hoger risico om de aandoening te ontwikkelen. Patiënten die roken of veel alcohol drinken, lopen een verhoogd risico. Daarnaast kunnen genetische predisposities en eerdere kankerbehandelingen het risico verhogen.
Tabaksgebruik en alcoholconsumptie
Roken en het gebruik van alcohol zijn de belangrijkste risicofactoren voor mondkanker. De combinatie van tabak en alcoholgebruik verhoogt het risico aanzienlijk, aangezien beide stoffen de cellen in de mondholte kunnen beschadigen, wat leidt tot kanker. Zelfs patiënten die alleen roken of alleen alcohol drinken, lopen een verhoogd risico ten opzichte van de algemene bevolking.
Genetische aanleg
Patiënten met een familiegeschiedenis van mondkanker of andere vormen van hoofd- en halskanker hebben een verhoogd risico om zelf mondkanker te ontwikkelen. Genetische afwijkingen die de celdeling en het herstel van DNA beïnvloeden, kunnen een rol spelen in het ontstaan van mondkanker.
Chronische irritatie
Chronische irritatie van de mondholte, bijvoorbeeld door slecht passende protheses of slechte mondhygiëne, kan het risico op het ontwikkelen van mondkanker verhogen. Langdurige mechanische of chemische irritatie kan de cellen in de mond beschadigen, waardoor ze vatbaarder worden voor kanker.
Viraal risico (HPV)
In recentere jaren is het aantal gevallen van mondkanker die geassocieerd zijn met het humaan papillomavirus (HPV) gestegen. HPV-infecties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van orofaryngeale kankers, die zich kunnen uitbreiden naar de mondholte. Het risico is vooral verhoogd bij patiënten die meerdere seksuele partners hebben gehad of onbeschermde seks hebben beoefend.
Symptomen: Slikproblemen en gezwel in de mond
In de vroege stadia van mondkanker zijn vaak geen symptomen merkbaar, maar rokers en zware drinkers kunnen vroege tekenen vertonen.
De symptomen van mondkanker omvatten:
Een gezwel, verdikking,
knobbeltje, ruwe plek, korst, zweer of geërodeerd gebied in het slijmvlies van de mond, op het tongoppervlak, op de lippen, in de wang, op het tandvlees, in het gehemelte, de amandelen en de speekselklieren. Aanvankelijk is dit gebied vaak pijnloos, maar het kan branderige
pijn veroorzaken naarmate de tumor groeit.
Fluwelen witte, rode of gespikkelde (wit en rood) plekken in het mondslijmvlies.
Andere symptomen kunnen zijn:
Alarmsymptomen
Mondkanker vertoont vaak vroege symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een tumor in de mondholte. Het tijdig herkennen van deze symptomen is cruciaal voor de vroege diagnose en behandeling van mondkanker.
Pijn of gevoeligheid in de mond
Een van de meest voorkomende symptomen van mondkanker is pijn of gevoeligheid in de mond, vooral in de tong, lippen of gehemelte. Dit kan beginnen als een constante pijn of een gevoel van ongemak dat niet verdwijnt, zelfs niet bij het eten of drinken.
Wondjes die niet genezen
Wonden of zweren in de mond die niet genezen binnen twee weken kunnen een teken zijn van mondkanker. Deze zweren kunnen gepaard gaan met bloeding, pijn of een branderig gevoel. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als een wond in de mond langer dan verwacht aanhoudt.
Veranderingen in de stem of slikproblemen
Als een mondtumor zich verspreidt naar de keel of de stembanden, kan dit leiden tot veranderingen in de stem of moeilijkheden bij het slikken. Dit kan variëren van een hees of schor stemgeluid tot pijn bij het slikken of het gevoel dat voedsel blijft steken in de keel.
Bulten of zwellingen in de mond of nek
Patiënten met mondkanker kunnen bulten of zwellingen in de mond of in de nek opmerken. Deze zwellingen kunnen wijzen op vergrote lymfeklieren als gevolg van kanker die zich heeft verspreid.
Diagnose en onderzoeken
De arts of tandarts zal een grondig onderzoek van de mond uitvoeren en letten op verdachte plekken op de lippen, tong of andere gebieden. Mogelijk wordt een bloedende zweer aangetroffen. De arts kan een weefselmonster nemen van het tandvlees of de tong (
tongbiopsie) en dit laten onderzoeken op de aanwezigheid van kankercellen. Om het stadium van de kanker te bepalen en te controleren op
uitzaaiingen, kunnen aanvullende beeldvormingstechnieken zoals een
röntgenfoto,
CT-scan,
MRI-scan of
PET-scan worden ingezet.
Behandeling: Chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie
Als de tumor nog klein is, kan de behandeling bestaan uit een operatie om de tumor te verwijderen. Voor grotere tumoren worden vaak combinatiebehandelingen toegepast, waaronder
radiotherapie en
chemotherapie. Naast medische behandelingen kan de patiënt logopedie, kauw- en sliktherapie en voedingsadvies van een voedingsdeskundige ontvangen om het herstel te bevorderen.
Prognose
De vijfjaarsoverleving voor patiënten met mondkanker ligt rond de 50% als ze behandeld zijn. Bij een vroege diagnose kan de genezingskans oplopen tot ongeveer 90%. Echter, meer dan de helft van de patiënten heeft al metastasen, meestal in de keel of nek, op het moment dat de diagnose wordt gesteld.
Complicaties van tumor in de mond
Behandelingen zoals radiotherapie kunnen leiden tot complicaties zoals een droge mond, slikproblemen en
ondervoeding. De kanker kan ook metastaseren naar andere delen van het lichaam. Na een operatie kunnen sommige patiënten last krijgen van gezichts-, hoofd- en nekdeformatie.

Overmatig drankgebruik vermijden is belangrijk voor het voorkomen van mondkanker /
Bron: Jarmoluk, PixabayPreventie: Stoppen met roken en overmatig alcoholgebruik
Om de kans op mondkanker te verminderen, kunnen de volgende preventieve maatregelen worden genomen:
- Beperk of vermijd alcoholconsumptie.
- Handhaaf een goede mondhygiëne.
- Vermijd junkfood, verzadigde vetten en bewerkt vlees.
- Bescherm jezelf tegen overmatige blootstelling aan de zon.
- Onderga regelmatig een tandheelkundig onderzoek.
- Vermijd roken en andere tabaksproducten.
- Gebruik een lippenbalsem met SPF om je lippen te beschermen tegen UV-straling.
- Zorg voor een gezond en evenwichtig voedingspatroon, rijk aan groenten en fruit, om je immuunsysteem te versterken.
- Overweeg het vaccineren tegen HPV om het risico op HPV-gerelateerde mondkanker te verlagen.
- Vermijd het kauwen van tabak of andere schadelijke stoffen.
Bij het opvolgen van deze preventieve maatregelen kan het risico op mondkanker aanzienlijk worden verminderd. Raadpleeg altijd een medische professional voor persoonlijk advies en screenings.
Praktische tips voor het leven met / omgaan met mondkanker
Mondkanker kan je dagelijkse leven op verschillende manieren beïnvloeden. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn en te begrijpen hoe je jezelf kunt ondersteunen tijdens de behandeling en het herstel. Hier zijn enkele praktische tips die je kunnen helpen om je gezondheid te behouden en je welzijn te ondersteunen terwijl je met mondkanker leeft.
Volg strikt je behandelplan
Het is van groot belang om het behandelplan van je arts nauwgezet te volgen. Dit kan onder andere chirurgische ingrepen, chemotherapie of bestraling omvatten. Zorg ervoor dat je alle controleafspraken bijwoont en overleg met je arts als je bijwerkingen ondervindt. De arts kan je begeleiden bij het aanpassen van het behandelplan indien nodig, en helpt je om het herstel te bevorderen. Het nauwkeurig volgen van de voorgeschreven behandelingen verhoogt de kans op succes en vermindert complicaties.
Zorg voor een goede mondhygiëne
Een goede mondhygiëne is essentieel tijdens de behandeling van mondkanker, vooral als de mond geïrriteerd is door bestraling of chemotherapie. Gebruik een zachte tandenborstel en vermijd mondwater met alcohol, aangezien dit je mond kan uitdrogen en irriteren. Overleg met je arts of een mondhygiënist om de juiste producten te kiezen voor het reinigen van je mond, en vraag advies over hoe je je mond het beste kunt verzorgen om infecties te voorkomen.
Pas je voedingspatroon aan tijdens de behandeling
De behandeling van mondkanker kan het moeilijk maken om te eten, vooral als je moeite hebt met slikken of als je mond geïrriteerd is. Het is belangrijk om je voedingspatroon aan te passen door vaker kleinere maaltijden te eten en voedsel te kiezen dat zacht en gemakkelijk door te slikken is. Probeer voedingsmiddelen die rijk zijn aan voedingsstoffen, zoals smoothies, soepen en gepureerd voedsel, om ervoor te zorgen dat je voldoende energie en voedingsstoffen binnenkrijgt. Overleg met een diëtist om ervoor te zorgen dat je dieet past bij je behoeften tijdens de behandeling.
Blijf gehydrateerd en verzorg je mond goed
Tijdens de behandeling kan je mond droog aanvoelen door een vermindering van speekselproductie. Dit kan ongemakkelijk zijn, maar het is belangrijk om regelmatig water te drinken om je mond gehydrateerd te houden. Je kunt ook gebruik maken van kunstmatig speeksel of mondverzorgingsproducten die speciaal zijn ontwikkeld voor een droge mond. Zorg er ook voor dat je regelmatig je mond spoelt met een zoutoplossing of een milde mondspoeling, zoals geadviseerd door je arts, om infecties te voorkomen.
Wees alert op veranderingen in je gezondheid en symptomen
Het is belangrijk om goed op je gezondheid te letten en eventuele veranderingen in symptomen snel te melden aan je arts. Let vooral op pijn, zwelling, bloedingen of moeilijkheden met slikken en praten. Als je merkt dat je gewicht verliest of als je voedingsinname verder afneemt, bespreek dit dan met je arts. Vroege signalen van complicaties kunnen sneller worden aangepakt, waardoor je herstelproces niet wordt verstoord.
Ondersteun je geestelijke gezondheid tijdens je herstel
De impact van mondkanker kan zowel lichamelijk als emotioneel zwaar zijn. Het is belangrijk om jezelf de tijd te geven om je geestelijke gezondheid te ondersteunen. Dit kan onder andere inhouden dat je met een therapeut praat over je gevoelens en zorgen, of dat je steun zoekt bij familie en vrienden. Mondkanker kan leiden tot gevoelens van angst of depressie, dus het is essentieel om psychologische hulp te zoeken indien nodig.
Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon om je gezondheid te ondersteunen
Ondanks dat je dieet mogelijk moet worden aangepast tijdens de behandeling, is het belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon te behouden. Zorg ervoor dat je voedingspatroon voldoende eiwitten, vitamines en mineralen bevat, zodat je lichaam goed kan herstellen en je immuunsysteem sterk blijft. Kleine maaltijden met voedzame ingrediënten, zoals fruit, groenten en magere eiwitten, kunnen helpen om je energie op peil te houden. Een diëtist kan je begeleiden bij het plannen van je maaltijden om ervoor te zorgen dat je voeding geschikt is voor je herstel.
Houd controleafspraken bij en bespreek je vooruitgang
Controleafspraken zijn essentieel om te zorgen dat je herstel goed verloopt. Deze afspraken helpen je arts te controleren of de kanker is verdwenen, of er nieuwe problemen zijn, of dat verdere behandeling nodig is. Het is belangrijk om deze afspraken niet te missen en actief te communiceren met je arts over je gezondheid. Zo kun je tijdig reageren op veranderingen in je situatie en ervoor zorgen dat je behandeltraject optimaal verloopt.
Mondkanker is een ingrijpende ziekte, maar met de juiste zorg en aandacht kun je je herstelproces optimaal ondersteunen. Door je behandelplan strikt te volgen, aandacht te besteden aan je mondhygiëne, je voedingspatroon aan te passen en je geestelijke gezondheid te ondersteunen, kun je je fysieke en emotionele welzijn verbeteren.
Misvattingen rond mondkanker
Mondkanker is een ernstige ziekte die vaak pas in een laat stadium wordt ontdekt. Er bestaan veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandeling, waardoor mensen risico’s kunnen onderschatten of onjuiste aannames maken. Een correcte kennis over mondkanker kan bijdragen aan vroege detectie en een betere preventie.
Mondkanker komt alleen voor bij rokers
Hoewel roken een belangrijke risicofactor is voor mondkanker, is het niet de enige oorzaak. Ook mensen die nooit gerookt hebben, kunnen mondkanker ontwikkelen. Andere risicofactoren zijn overmatig
alcoholgebruik, een besmetting met het humaan papillomavirus (HPV), een slecht gebit, langdurige irritatie door slecht passende tandprothesen en een ongezonde levensstijl. Zelfs mensen zonder bekende risicofactoren kunnen mondkanker krijgen, waardoor regelmatige controle door een tandarts belangrijk is.
Mondkanker is zeldzaam
Veel mensen denken dat mondkanker een zeldzame ziekte is, maar dat is niet correct. Mondkanker komt wereldwijd steeds vaker voor en behoort tot de meest voorkomende vormen van hoofd- en halskanker. Vooral in bepaalde risicogroepen, zoals oudere volwassenen, rokers en mensen met een hoge blootstelling aan zonlicht (voor lipkanker), komt de ziekte relatief vaak voor. Regelmatige zelfcontrole en tandartsbezoeken kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van verdachte plekjes in de mond.
Een wondje in de mond is nooit kanker
Hoewel de meeste zweertjes of wondjes in de mond onschuldig zijn en vanzelf genezen, kan een hardnekkige of bloedende plek wel een teken van mondkanker zijn. Een wondje dat langer dan twee weken aanhoudt, rood-witte verkleuringen van het mondslijmvlies, onverklaarbare pijn of een zwelling in de
mond kunnen tekenen zijn die verdere controle vereisen. Het is daarom belangrijk om niet zomaar aan te nemen dat een wondje altijd onschuldig is.
Mondkanker veroorzaakt altijd pijn in een vroeg stadium
Veel mensen denken dat kanker in de mond direct pijn veroorzaakt, maar in de vroege stadia is dat vaak niet het geval. Mondkanker kan beginnen als een klein, pijnloos plekje of knobbeltje, waardoor het soms pas wordt opgemerkt als de tumor verder is gegroeid. Dit maakt regelmatige tandartscontroles en bewustzijn van mogelijke symptomen extra belangrijk.
Een slechte adem betekent dat je mondkanker hebt
Halitose (slechte adem) kan door veel verschillende factoren worden veroorzaakt, zoals een slechte mondhygiëne, tandvleesproblemen, bepaalde voedingsmiddelen of onderliggende gezondheidsproblemen. Hoewel mondkanker in sommige gevallen een onaangename geur kan veroorzaken, is dit zeker niet het meest voorkomende of eerste symptoom. Het hebben van een slechte adem betekent dus niet automatisch dat iemand mondkanker heeft.
Behandeling van mondkanker is altijd ingrijpend en verminkt het gezicht
De impact van de behandeling van mondkanker hangt sterk af van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt. In vroege stadia kan een kleine chirurgische ingreep voldoende zijn zonder grote gevolgen voor het uiterlijk of de spraak. In gevorderde stadia kan een combinatie van chirurgie,
bestraling en chemotherapie nodig zijn, wat soms aanzienlijke gevolgen heeft. Dankzij moderne technieken in reconstructieve chirurgie en revalidatie is de kans op herstel en behoud van functionaliteit echter steeds groter geworden.
Lees verder