Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
Bij levercirrose ontstaat er littekenweefsel in de lever dat het gezonde weefsel vervangt. Dit vervangende littekenweefsel blokkeert de bloedstroom door de lever, wat leidt tot een verminderde leverfunctie. Cirrose is het eindstadium van chronisch leverfalen, waarbij de schade aan de lever al lange tijd aanhoudt en permanent is. Hepatitis (leverontsteking) en alcoholmisbruik zijn de grootste oorzaken van levercirrose, hoewel ook andere factoren bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Diagnostische onderzoeken kunnen de mate van schade aan de leverweefsels aantonen. Hoewel de progressie van de aandoening vertraagd kan worden, kan ernstige levercirrose uiteindelijk fataal zijn.- Levercirrose
- Epidemiologie levercirrose
- Mechanisme
- Oorzaken: Cirrose door alcoholmisbruik, hepatitis B of C
- Langdurig overmatig alcoholgebruik
- Chronische hepatitisinfecties
- Medicijnen
- Niet-Alcoholische Leververvettingsziekte (NAFLD)
- Auto-immuunaandoeningen
- Galwegaandoeningen
- Metabole aandoeningen
- Erfelijke aandoeningen
- Andere Infecties
- Alagille-syndroom
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen van levercirrose
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose van levercirrose
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met levercirrose door hepatitis of alcoholmisbruik
- Volg strikt de medische behandeling
- Stop met alcoholgebruik
- Eet een evenwichtig voedingspatroon
- Beperk zoutinname om vochtretentie te voorkomen
- Neem vitamines en mineralen indien nodig
- Zorg voor voldoende hydratatie
- Controleer op tekenen van infectie
- Zorg voor voldoende rust en vermijd overbelasting
- Overleg bij bloedingen of blauwe plekken
- Monitor je mentale gezondheid
- Plan regelmatige medische controles
- Vermijd zelfmedicatie en raadpleeg altijd je arts
- Bereid je voor op mogelijke complicaties
- Ondersteuning bij emoties en sociaal welzijn
- Misvattingen rond levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
- Levercirrose is altijd het gevolg van alcoholmisbruik
- Levercirrose komt alleen voor bij mensen met een geschiedenis van alcoholmisbruik of hepatitis
- Levercirrose veroorzaakt altijd duidelijke symptomen
- Levercirrose is een onomkeerbare aandoening
- Cirrose treft alleen oudere volwassenen
- Alleen hepatitis B en C veroorzaken levercirrose
- Levercirrose is altijd geassocieerd met alcoholgebruik
- Levercirrose heeft altijd een slechte prognose
Levercirrose
Anatomie lever en relatie tot levercirroseDe lever is een groot, vitaal orgaan dat zich in de rechterbovenbuik bevindt. Het vervult een breed scala aan essentiële functies, waaronder het metabolisme van voedingsstoffen, de ontgifting van schadelijke stoffen, de productie van gal voor de vetvertering, en de synthese van belangrijke eiwitten zoals albumine en stollingsfactoren. Het is opgebouwd uit zeshoekige structurele eenheden, lobuli genoemd, die bestaan uit levercellen (hepatocyten), sinusoïden en galwegen.
Bij levercirrose treedt een verstoring van deze complexe architectuur op als gevolg van fibrose, een proces waarbij normaal leverweefsel vervangen wordt door littekenweefsel. Deze fibrose wordt veroorzaakt door aanhoudende schade aan de hepatocyten door factoren zoals toxines, virale infecties of metabole stoornissen. Het resultaat is een progressieve afname van de leverfunctie. Bij gevorderde cirrose leidt de vorming van regeneratieve knobbels en littekenweefsel tot een ernstige beperking van de bloedstroom door de lever, wat complicaties zoals portale hypertensie en leverfalen kan veroorzaken.
Histologische veranderingen
In een gezonde lever zijn de lobuli georganiseerd in een functioneel netwerk met een optimale bloedtoevoer. Bij cirrose worden deze structuren vernietigd en vervangen door onregelmatige noduli van regenererend leverweefsel. De aanwezigheid van overmatig collageen en andere extracellulaire matrixcomponenten in de ruimte van Disse belemmert de uitwisseling van stoffen tussen hepatocyten en bloed, wat leidt tot een verlies van leverfunctionaliteit.
Epidemiologie levercirrose
Wereldwijd voorkomen en oorzakenLevercirrose is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van sterfte en chronische ziekte. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) rapporteert dat jaarlijks meer dan een miljoen mensen sterven aan de gevolgen van cirrose. De prevalentie en de onderliggende oorzaken verschillen aanzienlijk per regio. In westerse landen is chronisch alcoholgebruik de meest voorkomende oorzaak, terwijl in Azië en Afrika virale hepatitis B en C vaker worden aangetroffen.
Leeftijd en geslachtsverschillen
Levercirrose kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt vaker voor bij ouderen vanwege langdurige blootstelling aan risicofactoren en een natuurlijke afname van regeneratief vermogen van de lever. Mannen hebben over het algemeen een hoger risico op levercirrose, mogelijk door een hoger alcoholgebruik en een grotere vatbaarheid voor metabole aandoeningen.
Sociaal-economische factoren
Laag inkomen, beperkte toegang tot gezondheidszorg en onvoldoende vaccinatie tegen hepatitis B zijn belangrijke risicofactoren in ontwikkelingslanden. In tegenstelling hiermee spelen in geïndustrialiseerde landen vooral ongezonde voedingspatronen, obesitas en alcoholgebruik een rol in de ontwikkeling van levercirrose.
Mechanisme
Ontsteking en fibroseHet mechanisme achter levercirrose begint met een langdurige beschadiging van de hepatocyten. Chronische blootstelling aan toxines zoals alcohol of het hepatitisvirus veroorzaakt een ontstekingsreactie in de lever. Dit activeert stellaatcellen, die zich differentiëren tot myofibroblasten en collageen produceren. Hierdoor ontstaat fibrose, wat de structuur en functie van de lever verstoort.
Verminderde doorbloeding
De toename van littekenweefsel belemmert de bloedstroom in de sinusoïden. Dit leidt tot een verhoogde druk in de poortader (portale hypertensie). De verminderde bloedtoevoer naar hepatocyten zorgt bovendien voor hypoxie, waardoor de leverschade verder toeneemt.
Systemische effecten
Levercirrose heeft gevolgen buiten de lever, zoals verhoogde ammoniakspiegels in het bloed (hepatische encefalopathie), verminderde eiwitsynthese, en verstoringen in de vet- en koolhydraatstofwisseling. Deze complicaties dragen bij aan de progressieve aard van de ziekte.
Alcoholmisbruik veroorzaakt soms levercirrose / Bron: Jarmoluk, PixabayOorzaken: Cirrose door alcoholmisbruik, hepatitis B of C
Levercirrose kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. De meest voorkomende oorzaken zijn:Langdurig overmatig alcoholgebruik
Chronisch alcoholmisbruik is een van de belangrijkste oorzaken van levercirrose. Regelmatig en overmatig alcoholgebruik leidt tot voortdurende schade aan de levercellen, wat uiteindelijk resulteert in littekenvorming en functieverlies (alcoholmisbruik).Chronische hepatitisinfecties
Hepatitis B- en C-virussen kunnen langdurige leverontsteking veroorzaken, wat kan leiden tot cirrose. Deze virale infecties zijn wereldwijd belangrijke oorzaken van levercirrose (hepatitis B, hepatitis C).Medicijnen
Bepaalde medicijnen, zoals methotrexaat, kunnen hepatotoxiciteit veroorzaken en leiden tot littekenvorming in de lever.Niet-Alcoholische Leververvettingsziekte (NAFLD)
Deze aandoening wordt gekenmerkt door een ophoping van vet in de lever zonder alcoholmisbruik, wat kan evolueren naar niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) en vervolgens cirrose. NAFLD en NASH zijn vaak gerelateerd aan obesitas en een gebrek aan fysieke activiteit (niet-alcoholische leververvettingsziekte, niet-alcoholische steatohepatitis).Auto-immuunaandoeningen
Aandoeningen waarbij het immuunsysteem de lever aanvalt, zoals auto-immuunhepatitis (auto-immuunaandoeningen), kunnen leiden tot cirrose.Galwegaandoeningen
Aandoeningen zoals galgangatresie en primaire scleroserende cholangitis veroorzaken schade aan de galwegen en kunnen leiden tot cirrose (galgangatresie, primaire scleroserende cholangitis).Metabole aandoeningen
Zeldzamere oorzaken zijn metabolische aandoeningen zoals galactosemie en glycogeenstapelingsziekten die leiden tot cirrose (galactosemie).Erfelijke aandoeningen
Erfelijke ziekten zoals hemochromatose, mucoviscidose, en de ziekte van Wilson kunnen leiden tot cirrose. Hemochromatose betreft ijzerstapeling in het lichaam (hemochromatose), mucoviscidose beïnvloedt de longen en de spijsvertering (mucoviscidose), en de ziekte van Wilson betreft koperstapeling (de ziekte van Wilson).Andere Infecties
Infecties zoals schistosomiasis kunnen ook leiden tot levercirrose (schistosomiasis).Alagille-syndroom
Een genetische aandoening die het galafvoersysteem beïnvloedt en kan leiden tot levercirrose (Alagille-syndroom).Deze diverse oorzaken onderstrepen het belang van een nauwkeurige diagnose en een op maat gemaakte benadering voor het beheer van levercirrose.
Risicofactoren
AlcoholgebruikChronisch en overmatig alcoholgebruik blijft de belangrijkste risicofactor voor levercirrose in westerse landen. Alcohol veroorzaakt oxidatieve stress, ontsteking en vetophoping in de levercellen, wat leidt tot schade en uiteindelijk fibrose.
Virale hepatitis
Hepatitis B- en C-infecties, die chronisch kunnen worden zonder tijdige behandeling, zijn belangrijke oorzaken van levercirrose. Het virus veroorzaakt herhaalde schade aan de levercellen en activeert het immuunsysteem, wat fibrose bevordert.
Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD)
Obesitas, diabetes type 2 en andere kenmerken van het metabool syndroom verhogen het risico op NAFLD. Deze aandoening kan zonder alcoholgebruik leiden tot inflammatie en fibrose, wat uiteindelijk resulteert in levercirrose.
Erfelijke aandoeningen
Zeldzamere oorzaken van levercirrose omvatten genetische aandoeningen zoals hemochromatose, waarbij overmatige ijzeropslag in de lever plaatsvindt, en de ziekte van Wilson, waarbij koper zich in het lichaam ophoopt.
Risicogroepen
OuderenMet de leeftijd neemt het vermogen van de lever om zich te regenereren af, wat ouderen gevoeliger maakt voor de progressieve schade die leidt tot cirrose. Daarnaast hebben ouderen vaak een langere blootstelling aan risicofactoren zoals alcohol en virale hepatitis.
Patiënten met metabool syndroom
Mensen met overgewicht, insulineresistentie en dyslipidemie hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van levercirrose via de progressie van NAFLD.
Immuungecompromitteerden
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bij HIV-infectie, zijn vatbaarder voor co-infecties met hepatitisvirussen en ervaren vaak een ernstigere progressie van leverziekte.
Blauwe plekken zijn kenmerkend / Symptomen van levercirrose
In de vroege stadia van levercirrose zijn de symptomen vaak vaag en niet specifiek. De algemene symptomen kunnen onder meer zijn:- Verlies van eetlust: Een vermindering van de eetlust kan optreden, wat leidt tot gewichtsverlies.
- Gewichtsverlies: Onbedoeld gewichtsverlies kan een teken zijn van een verslechterende leverfunctie.
- Vermoeidheid: Chronische vermoeidheid is een veelvoorkomend symptoom bij levercirrose.
- Misselijkheid: Misselijkheid en soms braken kunnen ook optreden.
- Buikpijn: Pijn in de buik kan wijzen op ontsteking of andere problemen in de lever.
- Jeukende Huid: Een jeukende huid, soms vergezeld van kleine rode vlekken (spider naevi), is kenmerkend voor levercirrose. De spider naevi zijn kleine, spinachtige bloedvaten op de huid (spider naevus).
In latere stadia van levercirrose kunnen de symptomen ernstiger en meer uitgesproken zijn:
- Geelzucht (icterus): Geelzucht, oftewel icterus, manifesteert zich als een gele verkleuring van de huid, slijmvliezen of ogen.
- Roodheid op de handpalmen: Roodheid op de handpalmen kan voorkomen.
- Bloedbraken (hemoptoe): Het braken van bloed, of hemoptoe, kan wijzen op ernstige complicaties.
- Teerachtige ontlasting (melena): Teerachtige ontlasting, of melena, duidt vaak op bloeding in het spijsverteringskanaal.
- Blauwe plekken: Blauwe plekken, of ecchymose, kunnen ontstaan door een verminderde bloedstolling.
- Abnormale bloedingen: Gezwollen aderen in het spijsverteringskanaal kunnen leiden tot abnormale bloedingen.
- Ophoping van vocht: Oedeem (vochtophoping) in de benen en ascites (vochtophoping in de buik) kunnen ook voorkomen.
- Leverpijn: Pijn in de leverstreek kan optreden door ontsteking of vergroting van de lever.
Andere mogelijke symptomen zijn:
- Kortademigheid: Kortademigheid kan optreden door een verminderde longcapaciteit of andere complicaties.
- Koorts en rillingen: Koorts en rillingen kunnen een teken zijn van infecties of ontstekingen.
- Verwardheid en slaperigheid: Verwardheid en slaperigheid kunnen wijzen op een verstoorde leverfunctie, wat kan leiden tot hepatic encefalopathie.
Bij mannen kunnen aanvullende symptomen optreden zoals:
- Borstontwikkeling (gynaecomastie): Gynaecomastie, oftewel borstontwikkeling, kan voorkomen.
- Krimpende testikels: Krimpende testikels kunnen optreden als gevolg van hormonale veranderingen.
- Urineafwijkingen: Urine kan een afwijkende kleur hebben, zoals oranje, door verhoogde bilirubine-niveaus.
Deze symptomen variëren afhankelijk van de ernst en het stadium van de levercirrose en vereisen vaak medische evaluatie om de onderliggende oorzaken te identificeren en te behandelen.
Alarmsymptomen
GeelzuchtEen van de meest herkenbare symptomen van levercirrose is geelzucht, veroorzaakt door een verhoogde concentratie van bilirubine in het bloed. Dit duidt op een ernstige vermindering van de leverfunctie.
Ascites
De ophoping van vocht in de buikholte wijst op gevorderde leverziekte en is vaak het gevolg van portale hypertensie. Ascites kan leiden tot infecties en ademhalingsmoeilijkheden.
Bloedingen en blauwe plekken
Bij levercirrose is de productie van stollingsfactoren verminderd, wat resulteert in een verhoogde neiging tot bloedingen en het gemakkelijk ontstaan van blauwe plekken.
Hepatische encefalopathie
Een verhoogde concentratie ammoniak en andere toxines in het bloed kan leiden tot mentale verwardheid, lethargie of in ernstige gevallen coma. Dit is een direct gevolg van de verminderde detoxificatiefunctie van de lever.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekBij lichamelijk onderzoek kunnen symptomen zoals rode handpalmen, gele ogen of huid (geelzucht), kleine testikels (testiculaire atrofie), een opgezette buik door vochtophoping, overtollig borstweefsel, en rode spider naevi op de huid worden opgemerkt. De arts voelt ook de vergrote lever (hepatomegalie) en milt (splenomegalie).
Diagnostisch onderzoek
Voor diagnose voert de arts een volledig bloedonderzoek uit, inclusief nierfunctie- en leverfunctieonderzoeken. Beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan of MRI-scan van de buik, en een echografie van de buik zijn vereist. Daarnaast kan een endoscopie nodig zijn om de abnormale aderen in de slokdarm of maag te controleren. Een leverbiopsie kan de diagnose bevestigen.
Differentiële diagnose
Enkele aandoeningen met vergelijkbare symptomen zijn onder andere:
- Constrictieve pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
- Vitamine A vergiftiging, arseen (arsenicum), en vinylchloride toxiciteit
- Budd-Chiari Syndroom
- Idiopathische portale hepatoportale sclerose
- Milt veneuze trombose
- Nodulaire regeneratieve hyperplasie
- Portale veneuze trombose
- Sarcoïdose
- Schistosomiasis
- Obstructie van de vena cava inferior
Behandeling
ZelfzorgBij levercirrose is het essentieel om te stoppen met alcoholgebruik. Gewichtsverlies kan nodig zijn bij overgewicht. Een gevarieerde voeding die arm is aan zout wordt aanbevolen.
Professionele medische zorg
Er is geen genezende behandeling voor levercirrose, maar de symptomen en complicaties kunnen beheerd worden en de voortgang van de aandoening kan vertraagd worden. Behandeling richt zich ook op de onderliggende oorzaak van de cirrose. Antibiotica kunnen helpen bij het bestrijden van infecties zoals virale hepatitis B. Diuretica worden gebruikt om overtollig vocht uit het lichaam te verwijderen. Abdominale paracentese is een procedure waarbij overtollig vocht uit de buikholte wordt verwijderd. Een transjugulaire intrahepatische portosystemische shunt (TIPS) kan helpen de bloedstroom in de lever te herstellen. Vitamine K kan worden gegeven om bloedingen te voorkomen. In gevorderde stadia is een levertransplantatie vaak de enige oplossing. Vaccinaties tegen influenza (griep), hepatitis A, hepatitis C (indien beschikbaar), en pneumokokkenpneumonie worden aanbevolen.
