Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik

Bij levercirrose ontstaat er littekenweefsel in de lever dat het gezonde weefsel vervangt. Dit vervangende littekenweefsel blokkeert de bloedstroom door de lever, wat leidt tot een verminderde leverfunctie. Cirrose is het eindstadium van chronisch leverfalen, waarbij de schade aan de lever al lange tijd aanhoudt en permanent is. Hepatitis (leverontsteking) en alcoholmisbruik zijn de grootste oorzaken van levercirrose, hoewel ook andere factoren bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Diagnostische onderzoeken kunnen de mate van schade aan de leverweefsels aantonen. Hoewel de progressie van de aandoening vertraagd kan worden, kan ernstige levercirrose uiteindelijk fataal zijn.

• Epidemiologie levercirrose
• Oorzaken: Cirrose door alcoholmisbruik, hepatitis B of C
• Langdurig overmatig alcoholgebruik
• Chronische hepatitisinfecties
• Medicijnen
• Niet-Alcoholische Leververvettingsziekte (NAFLD)
• Auto-immuunaandoeningen
• Galwegaandoeningen
• Metabole aandoeningen
• Erfelijke aandoeningen
• Andere Infecties
• Alagille-syndroom
• Symptomen van levercirrose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties
• Prognose van levercirrose
• Preventie

Epidemiologie levercirrose

De exacte wereldwijde prevalentie van levercirrose is moeilijk te bepalen, maar recente schattingen geven een beter beeld van de verspreiding. In de Verenigde Staten lijdt ongeveer 0,15% van de 400.000 mensen met leveraandoeningen aan levercirrose. Deze gegevens worden ondersteund door studies zoals die gepubliceerd in The Lancet in 2008, waarin werd aangetoond dat de prevalentie in Europa vergelijkbaar is met die in de VS.

In Aziatische en Afrikaanse landen, waar chronische virale hepatitis B of C veel voorkomen, is de prevalentie van levercirrose vaak hoger. In Azië bijvoorbeeld, kan de prevalentie van cirrose oplopen tot 2% of meer, vooral in gebieden met een hoge incidentie van hepatitis B.

De vroege stadia van levercirrose kunnen vaak onopgemerkt blijven, wat betekent dat de aandoening pas in een gevorderd stadium wordt gediagnosticeerd. Dit laat ruimte voor een hogere geschatte prevalentie, waarbij tot 1% van de bevolking wereldwijd mogelijk aan levercirrose lijdt. Studies hebben aangetoond dat de diagnostische achterstand in vroege stadia kan bijdragen aan een aanzienlijke onderrapportage van de prevalentie.

Daarnaast zijn er regionale verschillen in prevalentie door variaties in levensstijl, voedingspatronen, en toegang tot gezondheidszorg. In westerse landen zoals de Verenigde Staten en Europa kan de prevalentie van levercirrose bijvoorbeeld ook beïnvloed worden door het toenemende aantal gevallen van niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) en de bijbehorende niet-alcoholische steatohepatitis (NASH).

Nieuwe epidemiologische studies blijven noodzakelijk om een nauwkeuriger beeld te krijgen van de wereldwijde prevalentie en om trends in prevalentie te volgen, vooral in opkomende economieën waar gezondheidsinterventies en levensstijlveranderingen de cijfers kunnen beïnvloeden.

Oorzaken: Cirrose door alcoholmisbruik, hepatitis B of C

Levercirrose kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Langdurig overmatig alcoholgebruik

Chronisch alcoholmisbruik is een van de belangrijkste oorzaken van levercirrose. Regelmatig en overmatig alcoholgebruik leidt tot voortdurende schade aan de levercellen, wat uiteindelijk resulteert in littekenvorming en functieverlies (alcoholmisbruik).

Chronische hepatitisinfecties

Hepatitis B- en C-virussen kunnen langdurige leverontsteking veroorzaken, wat kan leiden tot cirrose. Deze virale infecties zijn wereldwijd belangrijke oorzaken van levercirrose (hepatitis B, hepatitis C).

Medicijnen

Bepaalde medicijnen, zoals methotrexaat, kunnen hepatotoxiciteit veroorzaken en leiden tot littekenvorming in de lever.

Niet-Alcoholische Leververvettingsziekte (NAFLD)

Deze aandoening wordt gekenmerkt door een ophoping van vet in de lever zonder alcoholmisbruik, wat kan evolueren naar niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) en vervolgens cirrose. NAFLD en NASH zijn vaak gerelateerd aan obesitas en een gebrek aan fysieke activiteit (niet-alcoholische leververvettingsziekte, niet-alcoholische steatohepatitis).

Auto-immuunaandoeningen

Aandoeningen waarbij het immuunsysteem de lever aanvalt, zoals auto-immuunhepatitis (auto-immuunaandoeningen), kunnen leiden tot cirrose.

Galwegaandoeningen

Aandoeningen zoals galgangatresie en primaire scleroserende cholangitis veroorzaken schade aan de galwegen en kunnen leiden tot cirrose (galgangatresie, primaire scleroserende cholangitis).

Metabole aandoeningen

Zeldzamere oorzaken zijn metabolische aandoeningen zoals galactosemie en glycogeenstapelingsziekten die leiden tot cirrose (galactosemie).

Erfelijke aandoeningen

Erfelijke ziekten zoals hemochromatose, mucoviscidose, en de ziekte van Wilson kunnen leiden tot cirrose. Hemochromatose betreft ijzerstapeling in het lichaam (hemochromatose), mucoviscidose beïnvloedt de longen en de spijsvertering (mucoviscidose), en de ziekte van Wilson betreft koperstapeling (de ziekte van Wilson).

Andere Infecties

Infecties zoals schistosomiasis kunnen ook leiden tot levercirrose (schistosomiasis).

Alagille-syndroom

Een genetische aandoening die het galafvoersysteem beïnvloedt en kan leiden tot levercirrose (Alagille-syndroom).

Deze diverse oorzaken onderstrepen het belang van een nauwkeurige diagnose en een op maat gemaakte benadering voor het beheer van levercirrose.

Symptomen van levercirrose

In de vroege stadia van levercirrose zijn de symptomen vaak vaag en niet specifiek. De algemene symptomen kunnen onder meer zijn:

• Verlies van eetlust: Een vermindering van de eetlust kan optreden, wat leidt tot gewichtsverlies.
• Gewichtsverlies: Onbedoeld gewichtsverlies kan een teken zijn van een verslechterende leverfunctie.
• Vermoeidheid: Chronische vermoeidheid is een veelvoorkomend symptoom bij levercirrose.
• Misselijkheid: Misselijkheid en soms braken kunnen ook optreden.
• Buikpijn: Pijn in de buik kan wijzen op ontsteking of andere problemen in de lever.
• Jeukende Huid: Een jeukende huid, soms vergezeld van kleine rode vlekken (spider naevi), is kenmerkend voor levercirrose. De spider naevi zijn kleine, spinachtige bloedvaten op de huid (spider naevus).

In latere stadia van levercirrose kunnen de symptomen ernstiger en meer uitgesproken zijn:

• Geelzucht (icterus): Geelzucht, oftewel icterus, manifesteert zich als een gele verkleuring van de huid, slijmvliezen of ogen.
• Roodheid op de handpalmen: Roodheid op de handpalmen kan voorkomen.
• Bloedbraken (hemoptoe): Het braken van bloed, of hemoptoe, kan wijzen op ernstige complicaties.
• Teerachtige ontlasting (melena): Teerachtige ontlasting, of melena, duidt vaak op bloeding in het spijsverteringskanaal.
• Blauwe plekken: Blauwe plekken, of ecchymose, kunnen ontstaan door een verminderde bloedstolling.
• Abnormale bloedingen: Gezwollen aderen in het spijsverteringskanaal kunnen leiden tot abnormale bloedingen.
• Ophoping van vocht: Oedeem (vochtophoping) in de benen en ascites (vochtophoping in de buik) kunnen ook voorkomen.
• Leverpijn: Pijn in de leverstreek kan optreden door ontsteking of vergroting van de lever.

Andere mogelijke symptomen zijn:

• Kortademigheid: Kortademigheid kan optreden door een verminderde longcapaciteit of andere complicaties.
• Koorts en rillingen: Koorts en rillingen kunnen een teken zijn van infecties of ontstekingen.
• Verwardheid en slaperigheid: Verwardheid en slaperigheid kunnen wijzen op een verstoorde leverfunctie, wat kan leiden tot hepatic encefalopathie.

Bij mannen kunnen aanvullende symptomen optreden zoals:

• Borstontwikkeling (gynaecomastie): Gynaecomastie, oftewel borstontwikkeling, kan voorkomen.
• Krimpende testikels: Krimpende testikels kunnen optreden als gevolg van hormonale veranderingen.
• Urineafwijkingen: Urine kan een afwijkende kleur hebben, zoals oranje, door verhoogde bilirubine-niveaus.

Deze symptomen variëren afhankelijk van de ernst en het stadium van de levercirrose en vereisen vaak medische evaluatie om de onderliggende oorzaken te identificeren en te behandelen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek kunnen symptomen zoals rode handpalmen, gele ogen of huid (geelzucht), kleine testikels (testiculaire atrofie), een opgezette buik door vochtophoping, overtollig borstweefsel, en rode spider naevi op de huid worden opgemerkt. De arts voelt ook de vergrote lever (hepatomegalie) en milt (splenomegalie).

Diagnostisch onderzoek
Voor diagnose voert de arts een volledig bloedonderzoek uit, inclusief nierfunctie- en leverfunctieonderzoeken. Beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan of MRI-scan van de buik, en een echografie van de buik zijn vereist. Daarnaast kan een endoscopie nodig zijn om de abnormale aderen in de slokdarm of maag te controleren. Een leverbiopsie kan de diagnose bevestigen.

Differentiële diagnose
Enkele aandoeningen met vergelijkbare symptomen zijn onder andere:

• Constrictieve pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
• Vitamine A vergiftiging, arseen (arsenicum), en vinylchloride toxiciteit
• Budd-Chiari Syndroom
• Idiopathische portale hepatoportale sclerose
• Milt veneuze trombose
• Nodulaire regeneratieve hyperplasie
• Portale veneuze trombose
• Sarcoïdose
• Schistosomiasis
• Obstructie van de vena cava inferior

Behandeling

Zelfzorg
Bij levercirrose is het essentieel om te stoppen met alcoholgebruik. Gewichtsverlies kan nodig zijn bij overgewicht. Een gevarieerde voeding die arm is aan zout wordt aanbevolen.

Professionele medische zorg
Er is geen genezende behandeling voor levercirrose, maar de symptomen en complicaties kunnen beheerd worden en de voortgang van de aandoening kan vertraagd worden. Behandeling richt zich ook op de onderliggende oorzaak van de cirrose. Antibiotica kunnen helpen bij het bestrijden van infecties zoals virale hepatitis B. Diuretica worden gebruikt om overtollig vocht uit het lichaam te verwijderen. Abdominale paracentese is een procedure waarbij overtollig vocht uit de buikholte wordt verwijderd. Een transjugulaire intrahepatische portosystemische shunt (TIPS) kan helpen de bloedstroom in de lever te herstellen. Vitamine K kan worden gegeven om bloedingen te voorkomen. In gevorderde stadia is een levertransplantatie vaak de enige oplossing. Vaccinaties tegen influenza (griep), hepatitis A, hepatitis C (indien beschikbaar), en pneumokokkenpneumonie worden aanbevolen.

Complicaties

Levercirrose kan leiden tot ernstige complicaties, zowel fysiek als mentaal. Fysieke complicaties omvatten bloedingsstoornissen, verhoogde druk in de levervaten (portale hypertensie), leverkanker (meestal hepatocellulair carcinoom), nierfalen, hepatorenaal syndroom, spataderen in de slokdarm of maag (slokdarmspataderen), ascites (vochtophoping in de buik), ondervoeding, botfracturen, en bacteriële peritonitis (ontsteking van het buikvlies door infectie). Mentaal kunnen er complicaties optreden zoals geestelijke verwardheid, verminderde spraakcapaciteit, veranderingen in het bewustzijnsniveau, en coma (hepatische encefalopathie).

Prognose van levercirrose

Levercirrose veroorzaakt permanente littekenvorming in de lever. Genezing is meestal niet mogelijk, en herstel van de leverfunctie is vaak niet haalbaar. Cirrose kan leiden tot ernstige complicaties, en jaarlijks sterven naar schatting 11,5 op de 100.000 inwoners aan levercirrose in de Verenigde Staten. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met die in Europa.

Preventie

Om levercirrose te voorkomen, is het aanbevolen om niet meer dan 14 eenheden alcohol per week te consumeren. Hepatitis B en C kunnen worden voorkomen door veilige seks en het vermijden van het delen van naalden. Het gebruik van condooms en het vermijden van drugsinjecties verminderen het risico op hepatitis B en C. Een vaccinatie tegen hepatitis B is beschikbaar, maar voor hepatitis C is geen vaccin beschikbaar.

Lees verder

• Alcoholische leverziekte: Vetlever, hepatitis en cirrose
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie
• Alcoholmisbruik: Overmatig en herhaald alcoholgebruik
• Hepatische encefalopathie: Hersenaandoening door leverziekte
• Complicaties van levercirrose (littekenweefsel in lever)