Tremoren (bevingen): Typen en behandeling van trillingen

Een tremor (beving) is een onwillekeurige, ritmische, spiercontractie en ontspanning met spiertrekkingen van één of meer lichaamsdelen zoals bijvoorbeeld de handen of de stembanden. De meeste bevingen komen voor in de handen. Diverse (neurologische) aandoeningen (zoals de zieke van Parkinson), medicijnen en andere stoffen maar ook levensstijlkeuzes dragen mogelijk bij aan de totstandkoming van tremoren. De trillingen variëren in duur, ernst, locatie en frequentie en veroorzaken al dan niet problemen in het dagelijks leven. Diverse aanpassingen in de levensstijl, medicijnen, medische procedures en chirurgische ingrepen zijn inzetbaar voor het verminderen van de trillende lichaamsdelen.

• Oorzaken van beven
• Hersenen
• Medicijnen en stoffen
• Voedings- en vitaminetekorten
• Andere aandoeningen of problemen
• Risicofactoren van tremoren
• Typen tremor
• Cerebellaire tremor (intentietremor)
• Dystonische tremor
• Essentiële tremor
• Fysiologische tremor
• Orthostatische tremor
• Parkinson tremor
• Psychogene tremor (hysterische tremor)
• Rubrale tremor (Holmes-tremor, thalamustremor, Benedikt-syndroom)
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken van trillingen
• Behandeling van bevingen
• Chirurgie
• Diepe hersenstimulatie
• Fysiotherapie en ergotherapie
• Levensstijl
• Medicatie

Oorzaken van beven

Sommige vormen van bevingen zijn erfelijk en komen in families voor, terwijl anderen later in het leven ontstaan. Meestal is de oorzaak bekend, maar soms trillen patiënten zonder bekende oorzaak.

Hersenen

Soms zijn bevingen te wijten aan stoornissen in hersengebieden die spieren in het lichaam aantasten. Ook zijn soms specifieke hersengebieden getroffen die verantwoordelijk zijn voor bijvoorbeeld de handen. Neurologische aandoeningen of aandoeningen die tremor veroorzaken, zijn:

• de zieke van Parkinson en andere neurodegeneratieve ziekten die schade veroorzaken aan delen van de hersenstam of het cerebellum (kleine hersenen)
• een beroerte
• een hersentumor
• een traumatisch hersenletsel
• multiple sclerose

Medicijnen en stoffen

Andere oorzaken zijn het gebruik van drugs en medicatie (zoals amfetaminen, cocaïne, cafeïne, corticosteroïden, SSRI's) of alcohol (alcoholmisbruik en alcoholontwenning), of het staken van medicijnen zoals benzodiazepinen (medicijnen voor de behandeling van angst en slaapproblemen). Stoppen met roken (ontwenningsverschijnselen van tabak) is ook een bekende risicofactor voor trillingen.

Voedings- en vitaminetekorten

Een tekort aan vitaminen en mineralen leidt mogelijk tot trillende lichaamsdelen. Dit gebeurt sneller bij een tekort aan magnesium in het bloed (hypomagnesiëmie) en een tekort aan thiamine (beriberi).

Andere aandoeningen of problemen

Trillingen zijn ook het resultaat van volgende aandoeningen of problemen:

• chronische vergiftiging (bijvoorbeeld door alcohol, tabak, opium, lood, kwikzilver)
• diverse spierziekten
• een slaapgebrek
• een verlaagde bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• fenylketonurie (ziekte met afwijkingen aan hersenen en lichaam)
• leverfalen / leverinsufficiëntie
• schildklieraandoeningen: de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen), een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• sommige spinnenbeten, bijvoorbeeld de redback-spin van Australië
• spiervermoeidheid
• verhoogde stress

Risicofactoren van tremoren

Sommige tremoren zijn mogelijk het resultaat van of verergeren door volgende factoren:

• alcoholontwenning
• bepaalde houdingen of bewegingen
• een lage bloedsuikerspiegel
• een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• koorts
• lichamelijke uitputting
• stimulerende middelen
• stress, angst of sterke emoties
• vergiftiging door zware metalen

Trillingen zijn op elke leeftijd mogelijk, maar ouderen zijn het vaakst aangetast.

Typen tremor

Cerebellaire tremor (intentietremor)

Een intentietremor is een trilling die onmiddellijk optreedt bij het (willen) uitvoeren van een gerichte beweging. Cerebellaire tremor resulteert uit letsels in of schade aan het cerebellum (kleine hersenen). Dit is het gevolg van diverse aandoeningen zoals een beroerte, en tumor, multiple sclerose of een erfelijke degeneratieve ziekte. Ook omgevingsfactoren zoals chronisch alcoholmisbruik of het overmatig gebruik van sommige geneesmiddelen liggen mogelijk aan de basis van cerebellaire tremor. De patiënt heeft hierbij een langzame, brede beving van de ledematen aan het einde van een doelbewuste beweging, zoals proberen op een knop te drukken of proberen om met een vingerpunt de neus te raken.

Dystonische tremor

Dit type tremor komt voor bij patiënten met dystonie, een bewegingsstoornis waarbij aanhoudende onwillekeurige spiercontracties draaiende en repetitieve bewegingen en/of pijnlijke en abnormale houdingen of posities veroorzaken. Dystonische tremor treft mogelijk elke spier in het lichaam en komt vaak voor wanneer de patiënt zich in een bepaalde positie bevindt of op een bepaalde manier beweegt. Dystonische bevingen treden onregelmatig op en verminderen vaak door volledige rust. Het aanraken van het aangetaste lichaamsdeel of de getroffen spier vermindert de ernst van de tremor. De dystonische tremor heeft meestal een frequentie van ongeveer 7 Hz.

Essentiële tremor

Dit type tremor is al dan niet langzaam progressief en start vaak aan één kant van het lichaam, maar treft ook de andere kant binnen de drie jaar. De handen zijn meestal aangetast, maar het hoofd, de stem, de tong, de benen en de romp zijn soms ook getroffen. Bij hoofdtremoren treden verticale of horizontale bewegingen op. Essentiële tremor gaat mogelijk gepaard met lichte loopstoornissen. De frequentie van tremor neemt af naarmate de patiënt veroudert, maar de ernst neemt mogelijk wel toe, wat invloed heeft op het uitvoeren van bepaalde taken of activiteiten in het dagelijks leven. Essentiële tremor is niet geassocieerd met een bekende pathologie. De frequentie ligt tussen 4 en 8 Hz.

Fysiologische tremor

Fysiologische tremor treedt op bij alle normale personen en heeft geen klinische betekenis. Dit soort trillingen is zelden zichtbaar. Het is aanwezig in alle vrijwillige spiergroepen en is opspoorbaar door de armen te strekken en een stuk papier op de handen te leggen. Dit soort tremor is vaak het gevolg van bepaalde medicijnen, alcoholontwenning, een overactieve schildklier en een verlaagde bloedsuikerspiegel. Het is meestal omkeerbaar zodra de oorzaak is verholpen. Deze beving heeft een frequentie van ongeveer 10 Hz.

Orthostatische tremor

Dit type tremor kenmerkt zich door snelle ritmische spiertrekkingen (> 12 Hz) die onmiddellijk na het rechtstaan optreden in de benen en romp. De patiënt kan oncontroleerbaar gaan schudden wanneer hij op één plek moet stilstaan. Er zijn geen andere tekenen aanwezig en het schudden stopt wanneer de patiënt zit, gaat lopen of van de grond wordt getild.

Parkinson tremor

Schade aan bepaalde hersenstructuren veroorzaken een rusttremor die vaak een voorloper is van de ziekte van Parkinson. Dit type tremor treedt op aan de handen, maar ook mogelijk aan de kin, de lippen, de benen en de romp. Het beven begint in een ledemaat of aan één kant van het lichaam en breiden meestal uit naar de andere kant. De frequentie van de tremor ligt tussen 4 en 6 Hz.

Psychogene tremor (hysterische tremor)

Dit type tremor komt in rust of tijdens houdings- of kinetische bewegingen op. De symptomen verschijnen vaak plotseling om dan weer te verdwijnen. Veel patiënten met psychogene tremor hebben een conversiestoornis of een andere psychiatrische ziekte.

Rubrale tremor (Holmes-tremor, thalamustremor, Benedikt-syndroom)

Rubrale tremor kenmerkt zich door grove langzame bevingen in rust, in houding en bij het uitvoeren van doelbewuste bewegingen. Deze trilling is geassocieerd met aandoeningen die de rode kern in de middenhersenen treffen, en bepaalde types beroertes.

Symptomen

De symptomen verschijnen incidenteel, tijdelijk of met tussenpozen. De handen, de armen, de ogen (trillende oogleden), het gezicht, het hoofd, de stembanden, de romp en de benen zijn het vaakst getroffen door bevingen. De bevingen treden verder op in rust, tijdens spiersamentrekkingen (bijvoorbeeld een strakke vuist maken terwijl de arm rust en wordt ondersteund), tijdens bepaalde houdingen of tijdens intentie (zoals met de vingertip de neus aanraken). Patiënten ervaren onwillekeurige, schuddende en ietwat ritmische bewegingen van de getroffen lichaamsdelen. Deze bevingen veroorzaken bijvoorbeeld problemen met het vasthouden van voorwerpen zoals een vork of pen, of leiden tot een trillende stem of klappertanden.

Diagnose en onderzoeken van trillingen

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts heeft een medische geschiedenis en familiegeschiedenis nodig. Daarnaast stelt hij vragen om mogelijke oorzaken en risicofactoren van tremoren op te sporen. Tijdens een lichamelijk onderzoek bepaalt de arts of de tremor voornamelijk optreedt tijdens actie of in rust. De arts controleert ook de symmetrie, het sensorisch verlies en de spierfunctie (spierzwakte of spieratrofie).

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een bloedonderzoek en een urineonderzoek uit om mogelijke oorzaken van tremor op te sporen. Verder bepalen beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan of MRI-scan of de beving het gevolg is van een structureel defect of degeneratie van de hersenen. Een elektromyografie diagnosticeert spier- of zenuwproblemen. Deze test meet onvrijwillige spieractiviteit en de spierreactie op zenuwstimulatie. Verder is een neurologisch onderzoek nuttig om de zenuwfunctie en motorische en sensorische vaardigheden te beoordelen.

Behandeling van bevingen

Er is anno november 2019 geen remedie voor de meeste bevingen. De behandeling is afhankelijk van een nauwkeurige diagnose van de oorzaak.

Chirurgie

Sommige patiënten krijgen een chirurgische ingreep. De meest voorkomende bijwerkingen van tremor-chirurgie zijn dysartrie (problemen met motorische controle van spraak), tijdelijke of permanente cognitieve stoornissen (inclusief visuele en leermoeilijkheden) en evenwichtsproblemen.

Diepe hersenstimulatie

Bij diepe hersenstimulatie stimuleert de arts diep gelegen hersengebieden door middel van een hersenpacemaker. Deze pacemaker wordt onderhuids (onder het sleutelbeen) in de borstkas geïmplanteerd en met twee draadjes verbonden diep in de hersenen waarmee stroompjes kunnen worden afgegeven. Hierdoor verbetert de typische stijfheid, het beven (tremor) en de gestoorde beweeglijkheid.

Fysiotherapie en ergotherapie

Fysiotherapie en ergotherapie verminderen bij sommige patiënten tremor en verbeteren de coördinatie en spiercontrole. Het is soms nuttig om de patiënt te leren de getroffen ledemaat tijdens de beving vast te houden of om een getroffen arm dicht bij het lichaam te houden, om beweging onder controle te krijgen. Coördinatie- en evenwichtsoefeningen zijn voor sommige patiënten eveneens nuttig. Sommige ergotherapeuten adviseren het gebruik van gewichten, spalken, speciale borden en gebruiksvoorwerpen voor eten en andere aangepaste hulpmiddelen voor bevingen.

Levensstijl

Het elimineren van uitlokkende factoren van tremoren zoals cafeïne, en andere stimulerende middelen is vaak aanbevolen. Verder is het nuttig om stress te verminderen en voldoende te slapen. Een gevarieerde en gezonde voeding, en eventueel het nemen van supplementen, behandelt vitaminetekorten waardoor de tremoren verdwijnen.

Medicatie

Sommige bevingen reageren op de behandeling van de onderliggende aandoening. Enkele medicijnen verlichten de symptomen tijdelijk. De arts zet bijvoorbeeld geneesmiddelen in zoals:

• alcohol (ethanol)
• anticholinerge geneesmiddelen (medicatie die spierbewegingen remt)
• anticonvulsiva
• benzodiazepinen
• bètablokkers
• botoxinjecties
• dopamine-achtige geneesmiddelen
• intramusculaire injecties met botulinumtoxine
• L-DOPA (levodopa)

Verder stopt het trillen vaak wanneer de patiënt in overleg met de arts het medicijn staakt dat zorgt voor de tremor.

Lees verder

• Handtremoren: Oorzaken van bevingen aan hand of handen
• Essentiële tremor: Bevingen aan hand en andere lichaamsdelen
• Trillende benen: Oorzaken van beentremoren
• Trillende lippen: Oorzaken van trillingen boven- en onderlip
• Ziekte van Parkinson: Neurologische aandoening met bevingen