Tremoren (bevingen): Typen en behandeling van trillingen

Een tremor, oftewel beving, is een onwillekeurige, ritmische spiercontractie en ontspanning die zich uit in spiertrekkingen van één of meer lichaamsdelen, zoals de handen of de stembanden. De meeste tremoren komen voor in de handen. Deze trillingen kunnen variëren in duur, ernst, locatie en frequentie en kunnen al dan niet problemen veroorzaken in het dagelijks leven. De oorzaken van tremoren zijn divers en kunnen te maken hebben met neurologische aandoeningen, medicijngebruik, levensstijlkeuzes en andere factoren. Er zijn verschillende manieren om tremoren te behandelen, waaronder aanpassingen in de levensstijl, medicatie, medische procedures en chirurgische ingrepen.

• Oorzaken van tremoren
• Hersenstoornissen
• Medicijnen en stoffen
• Voedings- en vitaminetekorten
• Andere aandoeningen en problemen
• Risicofactoren voor tremoren
• Soorten tremoren
• Cerebellaire tremor (intentietremor)
• Dystonische tremor
• Essentiële tremor
• Fysiologische tremor
• Orthostatische tremor
• Parkinson-tremor
• Psychogene tremor (hysterische tremor)
• Rubrale tremor (Holmes-tremor, thalamustremor, Benedikt-syndroom)
• Symptomen van tremoren
• Diagnose en onderzoek van tremoren
• Behandeling van tremoren
• Chirurgische ingrepen
• Diepe hersenstimulatie
• Fysiotherapie en ergotherapie
• Levensstijl
• Medicatie

Oorzaken van tremoren

Sommige tremoren zijn erfelijk en komen in families voor, terwijl andere later in het leven ontstaan. Vaak is de oorzaak bekend, maar in sommige gevallen blijft de oorzaak onbekend.

Hersenstoornissen

Tremoren kunnen het gevolg zijn van stoornissen in hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor spiercontrole. Specifieke hersengebieden kunnen betrokken zijn, bijvoorbeeld die welke de handen aansturen. Neurologische aandoeningen en andere aandoeningen die tremoren kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• de ziekte van Parkinson en andere neurodegeneratieve ziekten die schade veroorzaken aan delen van de hersenstam of het cerebellum (de kleine hersenen)
• een beroerte
• een hersentumor
• traumatisch hersenletsel
• multiple sclerose

Medicijnen en stoffen

Tremoren kunnen ook ontstaan door het gebruik van bepaalde drugs en medicatie, zoals amfetaminen, cocaïne, cafeïne, corticosteroïden, SSRI's, en alcohol (bijvoorbeeld bij alcoholmisbruik of alcoholontwenning). Het abrupt stoppen met medicijnen zoals benzodiazepinen kan ook tremoren veroorzaken. Eveneens kan het stoppen met roken leiden tot ontwenningsverschijnselen die tremoren omvatten.

Voedings- en vitaminetekorten

Een tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen kan leiden tot tremoren. Dit gebeurt sneller bij een tekort aan magnesium in het bloed (hypomagnesiëmie) en een tekort aan thiamine (beriberi).

Andere aandoeningen en problemen

Tremoren kunnen ook worden veroorzaakt door andere aandoeningen of problemen zoals:

• chronische vergiftiging (bijvoorbeeld door alcohol, tabak, opium, lood, kwikzilver)
• diverse spierziekten
• slaapgebrek
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• fenylketonurie (een zeldzame aandoening met afwijkingen aan de hersenen en het lichaam)
• leverfalen / leverinsufficiëntie
• schildklieraandoeningen: de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen) en hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• sommige spinnenbeten, bijvoorbeeld die van de redback-spin uit Australië
• spiervermoeidheid
• verhoogde stress

Risicofactoren voor tremoren

Sommige tremoren kunnen worden verergerd door de volgende risicofactoren:

• alcoholontwenning
• bepaalde houdingen of bewegingen
• een lage bloedsuikerspiegel
• overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• koorts
• lichamelijke uitputting
• stimulerende middelen
• stress, angst of sterke emoties
• vergiftiging door zware metalen

Hoewel tremoren op elke leeftijd kunnen voorkomen, worden ouderen vaker getroffen.

Soorten tremoren

Cerebellaire tremor (intentietremor)

Een intentietremor treedt op tijdens het uitvoeren van gerichte bewegingen. Dit type tremor ontstaat uit letsels of schade aan het cerebellum (de kleine hersenen). Oorzaken kunnen onder andere beroertes, tumoren, multiple sclerose of erfelijke degeneratieve ziekten zijn. Ook chronisch alcoholmisbruik of overmatig gebruik van bepaalde medicijnen kunnen bijdragen. De tremor manifesteert zich vaak als een langzame, brede beweging van de ledematen aan het einde van een doelbewuste beweging, zoals het indrukken van een knop of het raken van de neus met een vingerpunt.

Dystonische tremor

Dit type tremor komt voor bij mensen met dystonie, een bewegingsstoornis gekenmerkt door aanhoudende onwillekeurige spiercontracties die draaiende en repetitieve bewegingen en/of pijnlijke en abnormale houdingen veroorzaken. Dystonische tremoren kunnen elke spier in het lichaam treffen en treden vaak op in specifieke posities of bewegingen. Ze komen onregelmatig voor en nemen vaak af door volledige rust. Het aanraken van het getroffen lichaamsdeel kan de ernst van de tremor verminderen. De frequentie van dystonische tremoren ligt meestal rond de 7 Hz.

Essentiële tremor

Essentiële tremor begint vaak aan één kant van het lichaam en kan zich binnen drie jaar naar de andere kant uitbreiden. De handen zijn meestal getroffen, maar soms ook het hoofd, de stem, de tong, de benen en de romp. Bij hoofdbewegingen kunnen verticale of horizontale trillingen optreden. Essentiële tremor kan gepaard gaan met lichte loopstoornissen. De frequentie van essentiële tremor ligt tussen 4 en 8 Hz. De tremor kan afnemen met de leeftijd, maar de ernst kan toenemen, wat invloed heeft op dagelijkse activiteiten.

Fysiologische tremor

Fysiologische tremor komt bij iedereen voor en heeft doorgaans geen klinische betekenis. Deze tremor is vaak niet zichtbaar en wordt meestal gedetecteerd door de armen te strekken en een object, zoals een stuk papier, op de handen te leggen. Het kan worden veroorzaakt door bepaalde medicijnen, alcoholontwenning, hyperthyreoïdie, en een verlaagde bloedsuikerspiegel. Deze tremor is vaak omkeerbaar zodra de onderliggende oorzaak is verholpen. De frequentie van fysiologische tremor ligt rond de 10 Hz.

Orthostatische tremor

Orthostatische tremor wordt gekenmerkt door snelle ritmische spiertrekkingen (> 12 Hz) die optreden onmiddellijk na het rechtstaan, vooral in de benen en romp. Het schudden stopt wanneer de patiënt zit, loopt of wordt opgetild. Er zijn geen andere symptomen aanwezig.

Parkinson-tremor

Parkinson-tremor is een rusttremor die vaak een voorloper is van de ziekte van Parkinson. Deze tremor kan optreden in de handen, maar ook in de kin, lippen, benen en romp. Het begint meestal aan één kant van het lichaam en breidt zich vaak uit naar de andere kant. De frequentie van Parkinson-tremor ligt tussen 4 en 6 Hz.

Psychogene tremor (hysterische tremor)

Psychogene tremor komt voor in rust of tijdens houdings- of kinetische bewegingen. De symptomen verschijnen vaak plotseling en verdwijnen vaak ook plotseling. Veel patiënten met psychogene tremor hebben een conversiestoornis of andere psychiatrische aandoeningen.

Rubrale tremor (Holmes-tremor, thalamustremor, Benedikt-syndroom)

Rubrale tremor wordt gekenmerkt door grove, langzame tremoren in rust, tijdens houdingen en bij doelbewuste bewegingen. Deze tremor is geassocieerd met aandoeningen die de rode kern in de middenhersenen aantasten en met bepaalde soorten beroertes.

Symptomen van tremoren

De symptomen van tremoren kunnen incidenteel, tijdelijk of met tussenpozen optreden. De handen, armen, ogen (trillende oogleden), gezicht, hoofd, stembanden, romp en benen zijn vaak getroffen. Tremoren kunnen optreden in rust, tijdens spiersamentrekkingen (zoals het maken van een strakke vuist terwijl de arm rust en ondersteund wordt), bij bepaalde houdingen, of tijdens gerichte bewegingen (zoals het aanraken van de neus met de vingertip). Patiënten ervaren onwillekeurige, schuddende en ritmische bewegingen van de getroffen lichaamsdelen, wat problemen kan veroorzaken bij het vasthouden van voorwerpen, het spreken, of het ervaren van klappertanden.

Diagnose en onderzoek van tremoren

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts begint met het verzamelen van de medische en familiegeschiedenis van de patiënt. Dit omvat vragen over mogelijke oorzaken en risicofactoren van de tremoren. Tijdens het lichamelijk onderzoek bepaalt de arts of de tremor voornamelijk optreedt tijdens actie of in rust. De arts controleert ook de symmetrie, sensorisch verlies en de spierfunctie (spierzwakte of spieratrofie).

Diagnostisch onderzoek
De arts kan een bloedonderzoek en een urineonderzoek aanvragen om mogelijke oorzaken van de tremoren op te sporen. Beeldvormende onderzoeken, zoals een CT-scan of MRI-scan, helpen vast te stellen of de tremor het gevolg is van een structureel defect of degeneratie van de hersenen. Een elektromyografie (EMG) kan spier- of zenuwproblemen diagnosticeren door onwillekeurige spieractiviteit en de spierreactie op zenuwstimulatie te meten. Verder kan een neurologisch onderzoek nuttig zijn om de zenuwfunctie en motorische en sensorische vaardigheden te beoordelen.

Behandeling van tremoren

Anno augustus 2024 is er geen universele remedie voor de meeste tremoren. De behandeling is afhankelijk van de specifieke diagnose en oorzaak van de tremoren.

Chirurgische ingrepen

Sommige patiënten komen in aanmerking voor een chirurgische ingreep. De meest voorkomende bijwerkingen van tremor-chirurgie zijn dysartrie (problemen met de motorische controle van spraak), tijdelijke of permanente cognitieve stoornissen (inclusief visuele en leermoeilijkheden), en evenwichtsproblemen.

Diepe hersenstimulatie

Bij diepe hersenstimulatie wordt een hersenpacemaker onderhuids geïmplanteerd (onder het sleutelbeen) en met twee draadjes verbonden diep in de hersenen. Deze pacemaker zendt elektrische impulsen uit om de typische stijfheid, tremoren en gestoorde beweeglijkheid te verbeteren.

Fysiotherapie en ergotherapie

Fysiotherapie en ergotherapie kunnen bij sommige patiënten helpen om tremoren te verminderen en de coördinatie en spiercontrole te verbeteren. Dit kan inhouden dat de patiënt leert de getroffen ledematen tijdens de tremor vast te houden of dicht bij het lichaam te houden om beweging te controleren. Coördinatie- en evenwichtsoefeningen kunnen ook nuttig zijn. Ergotherapeuten kunnen het gebruik van gewichten, spalken, speciale borden en aangepaste gebruiksvoorwerpen aanbevelen om de impact van tremoren te verminderen.

Levensstijl

Het vermijden van uitlokkende factoren zoals cafeïne en andere stimulerende middelen is vaak aanbevolen. Daarnaast is het nuttig om stress te verminderen en voldoende te slapen. Een gevarieerde en gezonde voeding, mogelijk aangevuld met supplementen, kan helpen bij het aanpakken van vitaminetekorten die tremoren kunnen veroorzaken.

Medicatie

Sommige tremoren kunnen reageren op de behandeling van de onderliggende aandoening. Enkele medicijnen kunnen tijdelijk verlichting van de symptomen bieden, zoals:

• alcohol (ethanol)
• anticholinerge geneesmiddelen (medicatie die spierbewegingen remt)
• anticonvulsiva
• benzodiazepinen
• bètablokkers
• botoxinjecties
• dopamine-achtige geneesmiddelen
• intramusculaire injecties met botulinumtoxine
• L-DOPA (levodopa)

Daarnaast kan het vaak stoppen van het medicijn dat de tremoren veroorzaakt, in overleg met de arts, ook leiden tot vermindering van de tremoren.

Lees verder

• Handtremoren: Oorzaken van bevingen aan hand of handen
• Essentiële tremor: Bevingen aan hand en andere lichaamsdelen
• Trillende benen: Oorzaken van beentremoren
• Trillende lippen: Oorzaken van trillingen boven- en onderlip
• Ziekte van Parkinson: Neurologische aandoening met bevingen