Lymfocytopenie: Tekort aan lymfocyten (witte bloedcellen)

Lymfocytopenie (ook wel lymfopenie genoemd) verwijst naar een tekort aan lymfocyten in het bloed. Lymfocyten zijn een type witte bloedcellen die essentieel zijn voor de gezonde werking van het immuunsysteem. Ze worden samen met andere soorten bloedcellen in het beenmerg geproduceerd en helpen het lichaam te beschermen tegen infecties. Een verminderd aantal lymfocyten verhoogt het risico op infecties. Diverse aandoeningen, infecties en omgevingsfactoren kunnen leiden tot een tekort aan lymfocyten. Hoewel patiënten meestal geen directe symptomen van lymfocytopenie ervaren, kunnen ze symptomen ondervinden die voortkomen uit de onderliggende oorzaak. De arts richt zich op de behandeling van de eventuele infectie en/of het onderliggende probleem.

• Oorzaken van lymfocytopenie
• Aangeboren
• Verworven
• Soorten lymfocytopenie
• B-lymfocytopenie
• NK-lymfocytopenie
• T-lymfocytopenie
• Symptomen: Verhoogd risico op infecties
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lymfocytopenie
• Prognose van lymfocytopenie
• Complicaties
• Preventie van lymfocytopenie
• Ondersteuning en levensstijl bij lymfopenie

Oorzaken van lymfocytopenie

Een verlaagd aantal lymfocyten kan ontstaan door:

• de lymfocyten vast te laten lopen in de milt of lymfeklieren. Lymfocyten passeren normaal gesproken deze organen via het bloed.
• het lichaam onvoldoende lymfocyten aan te maken
• het lichaam voldoende lymfocyten aan te maken, maar ze worden vernietigd

Een combinatie van deze drie oorzaken is mogelijk. Lymfocytopenie kan aangeboren zijn of zich later in het leven ontwikkelen door verschillende ziekten of omgevingsfactoren.

Aangeboren

Soms worden baby’s geboren met lymfocytopenie. Dit kan voorkomen bij aandoeningen zoals:

• ataxia-telangiectasia
• DiGeorge-afwijking
• ernstige gecombineerde immunodeficiëntie
• het Wiskott-Aldrich-syndroom (problemen met bloedstolling en de huid)

Verworven

De meest voorkomende oorzaken van verworven lymfocytopenie zijn:

• Alcoholmisbruik
• Auto-immuunaandoeningen: het Sjögren-syndroom (droge ogen, droge mond en droge keel), multiple sclerose, myasthenia gravis (symptomen aan gezicht, ledematen en ogen), reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), sarcoïdose (aandoening met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel), systemische lupus erythematosus
• Bloedaandoeningen: aplastische anemie (bloedarmoede door beenmergfalen) en lymfoproliferatieve aandoeningen
• Trauma (zoals hartfalen) en chirurgie (zoals een hart-bypassoperatie)
• Ernstige stress
• Grote doses straling
• Idiopathische CD4-positieve T-lymfocytopenie
• Infecties: een verkoudheid, het toxisch shock syndroom, hiv, histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen), influenza (griep), malaria, sepsis (bloedvergiftiging), tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen), tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeet), virale hepatitis (leverontsteking)
• Intense of langdurige lichamelijke inspanning (door de cortisolafgifte)
• Kanker: Sommige soorten kanker die zich naar het beenmerg hebben verspreid (metastasen), zoals leukemie of de late fase van de ziekte van Hodgkin (kanker van het lymfesysteem), veroorzaken ook lymfocytopenie.
• Maag- en darmaandoeningen: amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen), coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten), een zinktekort, inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm), zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, regionale enteritis
• [SPECIAL=8966]Medicatie: chemotherapie (cytotoxische middelen of immunosuppressiva), corticosteroïden, opioïden, bisfosfonaten (medicatie bij botaandoeningen), …
• [B]Nierziekten zoals nierfalen
• Voedingsproblemen: ondervoeding, anorexia nervosa

Soorten lymfocytopenie

Er zijn verschillende soorten lymfocytopenie:

B-lymfocytopenie

B-lymfocyten zijn verantwoordelijk voor de productie van antilichamen en signaaleiwitten die toxines (gifstoffen), bacteriën en virussen markeren of aanvallen. Bij B-lymfocytopenie zijn er te weinig B-lymfocyten aanwezig, terwijl andere lymfocyten mogelijk normaal zijn. Dit leidt tot een humorale immuundeficiëntie, vaak veroorzaakt door het gebruik van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva). Een tekort aan B-cellen kan leiden tot een verhoogde frequentie en variëteit aan infecties.

NK-lymfocytopenie

Natural killer (NK) cellen zijn verantwoordelijk voor het doden van tumorcellen en cellen die geïnfecteerd zijn met een virus. Bij NK-lymfocytopenie zijn er te weinig NK-cellen aanwezig, terwijl andere lymfocyten normaal zijn. Deze aandoening is zeer zeldzaam en kan leiden tot ongecontroleerde virale, schimmel- en parasitaire infecties door het tekort aan NK-cellen.

T-lymfocytopenie

T-lymfocyten spelen een cruciale rol bij het opsporen en vernietigen van geïnfecteerde of kankercellen. Ze communiceren ook met B-lymfocyten. Bij T-lymfocytopenie zijn er te weinig T-lymfocyten aanwezig, terwijl andere lymfocyten normaal zijn. Een tekort aan T-cellen is meestal het gevolg van een hiv-infectie (resulterend in aids). Dit kan leiden tot ongecontroleerde virale, schimmel- en parasitaire infecties.

Symptomen: Verhoogd risico op infecties

Lymfocytopenie vertoont vaak geen directe symptomen. Wanneer symptomen wel optreden, zijn deze meestal het gevolg van de onderliggende aandoening. Patiënten met lymfocytopenie ervaren vaak terugkerende virale, schimmel- of parasitaire infecties. Dit kan zich uiten in symptomen zoals een loopneus, gewichtsverlies, gewrichtspijn, hoesten, kleine amandelen, koorts en nachtzweten. De amandelen kunnen afwezig of verkleind zijn, wat duidt op een verminderde werking van het immuunsysteem. Huidafwijkingen zoals alopecia (haaruitval), eczeem, pyoderma en telangiectasia kunnen ook voorkomen. Daarnaast kunnen er symptomen zijn van een onderliggende bloedaandoening, zoals bleekheid, petechiën (kleine, rode, vlakke puntbloedingen op de huid), geelzucht en aften. Patiënten met gezwollen lymfeklieren en een vergrote milt kunnen mogelijk lijden aan een hiv-infectie of een Hodgkin-lymfoom.

Diagnose en onderzoeken

Ongeveer twintig tot veertig procent van alle witte bloedcellen zijn lymfocyten. Bij volwassenen ligt een normaal aantal lymfocyten meestal tussen 1.000 en 4.800 lymfocyten per microliter bloed. Voor kinderen ligt het normale aantal lymfocyten meestal tussen 3.000 en 9.500 lymfocyten per microliter bloed. De term 'lymfocytopenie' verwijst naar een lymfocytenaantal van minder dan 1.000 per microliter bloed bij volwassenen, of minder dan 3.000 per microliter bloed bij kinderen. Lymfocytopenie wordt gediagnosticeerd door de arts via een volledig bloedonderzoek.

Behandeling van lymfocytopenie

De arts zal eventuele bijbehorende infecties en de onderliggende oorzaken van lymfocytopenie behandelen. Soms kan intraveneus (via een ader) of subcutaan (onderhuids) immuunglobuline worden toegediend, vooral als patiënten lijden aan chronische IgG-deficiëntie, lymfocytopenie en recidiverende infecties. Een hematopoietische stamceltransplantatie kan een optie zijn voor patiënten met aangeboren immunodeficiënties en kan leiden tot genezing van de ziekte.

Prognose van lymfocytopenie

Lymfocytopenie kan variëren van mild tot ernstig. Lymfocytopenie die het gevolg is van infecties verdwijnt meestal zodra de infectie is behandeld. Patiënten met idiopathische CD4+ lymfocytopenie hebben abnormaal lage maar stabiele CD4+ celtellingen, of abnormaal lage en progressief dalende CD4+ celtellingen. Deze laatste vorm is zeer ernstig.

Complicaties

Patiënten met lymfocytopenie hebben vaak terugkerende infecties of infecties met ongewone organismen. Pneumocystis jirovecii, het cytomegalovirus, rubeola en varicella pneumonias kunnen vaak dodelijk zijn. Lymfocytopenie verhoogt ook het risico op het ontwikkelen van kanker en auto-immuunziekten.

Preventie van lymfocytopenie

Er zijn geen specifieke manieren om lymfocytopenie volledig te voorkomen, maar het handhaven van een gezonde levensstijl kan helpen om de risico's te minimaliseren. Dit omvat:

• regelmatige medische controles om vroegtijdige detectie van aandoeningen mogelijk te maken
• het vermijden van risicovolle gedragingen zoals overmatig alcoholgebruik en het niet naleven van medische adviezen
• een gebalanceerd dieet dat rijk is aan essentiële vitaminen en mineralen
• het handhaven van goede hygiëne om infecties te voorkomen

Ondersteuning en levensstijl bij lymfopenie

Patiënten met lymfocytopenie kunnen baat hebben bij ondersteuning van zorgverleners en het volgen van specifieke levensstijladviezen:

• regelmatige opvolging door een immunoloog of hematoloog om de voortgang te monitoren
• het volgen van advies over vaccinaties en het vermijden van blootstelling aan ziekten
• deelname aan ondersteuningsgroepen voor mensen met vergelijkbare gezondheidsproblemen
• het aanleren van technieken voor stressmanagement om de algehele gezondheid te bevorderen