Bloedarmoede, aplastische anemie

Bloedarmoede is een tekort aan rode bloedcellen. Maar het bloed bestaat ook nog uit witte bloedcellen en bloedplaatjes. De bloedplaatjes zorgen voor de stolling van het bloed, de witte bloedcellen zijn belangrijk bij de lichamelijke afweer. Wanneer er een tekort aan deze drie ontstaat spreken we van aplastische anemie. De oorzaak is soms erfelijk of een auto-immuunziekte. Veelvuldige blootstelling aan straling of stoffen als benzeen kunnen ook de oorzaak zijn. Symptomen zijn vaak een slechte afweer met snel infecties, en klachten die horen bij bloedarmoede. Ook niet te stelpen wonden horen bij de symptomen.

Bloedarmoede: definitie

Bij bloedarmoede is er sprake van te weinig rode bloedcellen in het bloed. Het bloed bestaat voor 45 procent uit bloedcellen:

• Rode bloedcellen: 4 miljard per 1 liter bloed
• Witte bloedcellen: 4 miljoen per liter bloed
• Bloedplaatjes: 250 miljoen per liter bloed

De rode bloedcellen leven ongeveer 120 dagen (4 maanden). Daarna worden ze afgebroken en vervangen. De bloedcellen worden vanuit het beenmerg aangemaakt. Beenmerg vinden we in de botten van de schedel en de romp (ribben, ruggenwervels, borstbeen en bekken). Bij kinderen zit beenmerg nog overal verspreid: dit verdwijnt bij het ouder worden. Beenmerg ziet er rood en sponsachtig uit. Het is altijd het binnenste gedeelte van het bot. In beenmerg zitten stamcellen. Deze zijn multipotent. Dit houdt in dat er vanuit deze stamcellen allerlei soorten cellen aangemaakt kunnen worden. Dus ook rode bloedcellen.

Terug naar bloedarmoede. Hierbij zijn er te weinig rode bloedcelen aanwezig, of werken deze bloedcellen niet goed. Dit geeft verschillende klachten en kan ook meerdere oorzaken hebben. Maar bloedarmoede is nog geen aplastische anemie.

Wat is aplastische anemie?

De term bloedarmoede gaat bij aplastische anemie maar gedeeltelijk op. Bij bloedarmoede is er namelijk een tekort aan rode bloedcellen. Bij aplastische anemie is er ook een tekort aan witte bloedcellen en aan bloedplaatjes. Natuurlijk heeft ook dit gevolgen voor de gezondheid. Daarom is het belangrijk om te weten waar alle typen bloedcellen voor dienen:

• Rode bloedcellen: nemen zuurstof op en transporteren dit.
• Witte bloedcellen: spelen een belangrijke rol in de lichamelijke afweer (immuunsysteem).
• Bloedplaatjes: zijn verantwoordelijk voor de bloedstolling.

Oorzaken

Zoals met veel ziekten, kan ook aplastische anemie aangeboren en erfelijk zijn. Dit komt echter maar zelden voor. We noemen deze aangeboren ziekte ook wel fanconi-anemie. Hierbij zal het beenmerg falen en is er een sterk vergrote kans op het ontstaan van kanker.

Een andere, meer voorkomende oorzaak is beschadiging van de werking van het beenmerg als gevolg van straling. Het gaat hier om röntgenstraling, microgolven, radioactief materiaal of hoog energetische straling. Wanneer iemand veel wordt blootgesteld aan dit soort stralingen, kan het beenmerg minder bloedcellen gaan produceren. Ook stoffen als benzeen, goudverbindingen of andere giftige stoffen kunnen ervoor zorgen dat het beenmerg beschadigd raakt.

Een infectie met een virus kan ook de oorzaak zijn. Niet ieder virus is echter even schadelijk. Vooral het hepatitis B- en C-virus kunnen de stamcellen ernstig beschadigen. In een aantal gevallen is de oorzaak te vinden in een te heftige reactie van de eigen cellen tegen de stamcellen. De T-lymfocyten, de afweercellen, vallen de stamcellen aan. Dit heet ook wel een auto-immuunziekte. Soms zijn medicijnen de oorzaak.

Symptomen en klachten

Bij deze ziekte is het beenmerg arm aan cellen. Het bevat in ieder geval minder dan 30 procent aan cellen. Een tekort aan rode bloedcellen veroorzaakt symptomen die gelijk zijn aan die van bloedarmoede. Er ontstaat een vermoeid en zwak gevoel. Soms is er de neiging tot flauwvallen en duizeligheid. Zweten, hartkloppingen en kortademigheid treden op. Hoofdpijn is een veel gehoorde klacht. Daarnaast kunnen de oren gaan suizen.

Een tekort aan witte bloedcellen leidt tot een verhoogde kans aan infecties. De lichamelijke afweer is immers verlaagd. Een simpele verkoudheid kan daardoor ernstig verlopen. Bij te weinig bloedplaatjes zal het bloed moeilijker stollen. Hierdoor zijn bloedingen moeilijk te stelpen.

Bij aangeboren anemie zien we vaak diverse ontwikkelingsstoornissen zoals oogafwijkingen, vergroeiingen of hartafwijkingen.

Behandeling en herstel

Gekeken moet worden naar de oorzaak. Wanneer bepaalde medicijnen de oorzaak zijn, dan moeten deze vervangen worden door andere goed werkende medicijnen. Bij een lage concentratie aan witte bloedcellen wordt de patiënt ten alle tijden opgenomen in het ziekenhuis. De kans op infectie is dan erg groot. Er zal antibiotica en/of prednison worden toegediend. Daarnaast zal behandeling ook afhankelijk zijn van de oorzaak. Wanneer T-lymfocyten de eigen stamcellen aanvallen, moeten de T-lymfocyten tijdelijk uitgeschakeld worden. Dit kan met behulp van medicatie. Maar ook nu komt de lichamelijke afweer in gevaar: deze zal nog lager worden. Een bloedtransfusie behoort ook tot de mogelijkheden.

Soms wordt een stamceltransplantatie gedaan, waarbij alle stamcellen vervangen worden. Op deze manier is de kans op genezing erg groot. Niet iedereen is lichamelijk in staat een stamceltransplantatie te ondergaan. Bij 10 procent van de mensen met aangeboren anemie ontstaat leukemie, ook wel bloedkanker genoemd. Dit ontstaat voornamelijk op kinderleeftijd. Ook op volwassen leeftijd is de kans op kanker sterk verhoogd. Hoewel kanker tegenwoordig goed behandeld kan worden, zullend e meeste mensen met aangeboren anemie niet ouder worden dan 25 tot 35 jaar.

Bij lichte vormen van aplastische anemie is vaak geen of een milde behandeling nodig. De patiënt is uitstekend in staat om hiermee te leven.