Tyfus: Bacteriële infectie door besmette insectenbeet

Tyfus is een verzamelnaam voor verschillende zeldzame bacteriële infecties die worden overgedragen door besmette insectenbeten. Er zijn verschillende typen tyfus, elk veroorzaakt door andere insecten. Slechte hygiënische omstandigheden verhogen het risico op infectie. De symptomen omvatten vaak koorts, hoofdpijn en huiduitslag. Vroege diagnose en behandeling met antibiotica zijn cruciaal voor herstel. Preventie richt zich vooral op het verminderen van blootstelling aan de besmette insecten.

• Epidemiologie
• Prevalentie en incidentie
• Seizoensgebondenheid
• Demografische kenmerken
• Oorzaken: Besmetting door insectenbeten
• Risicofactoren van tyfus
• Risicogroepen
• Bewoners van endemische gebieden
• Reizigers naar endemische gebieden
• Immunogecompromitteerde personen
• Symptomen
• Algemene tekenen
• Ziekte van Brill-Zinsser
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Zonder behandeling
• Met behandeling
• Herstelperiode
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

De epidemiologie van tyfus biedt inzicht in de wereldwijde verspreiding, risicogebieden en trends in incidentie. Tyfus, veroorzaakt door Salmonella typhi, blijft een ernstig gezondheidsprobleem in ontwikkelingslanden.

Prevalentie en incidentie

Jaarlijks worden wereldwijd naar schatting 11 tot 20 miljoen gevallen van tyfus gerapporteerd, met 128.000 tot 161.000 sterfgevallen. De hoogste incidentie wordt waargenomen in Zuid-Azië, Zuidoost-Azië en delen van Afrika.

Seizoensgebondenheid

Tyfus komt vaker voor tijdens het regenseizoen in endemische gebieden. Overstromingen en slechte sanitaire voorzieningen dragen bij aan de verhoogde transmissie.

Demografische kenmerken

Tyfus treft voornamelijk kinderen en jongvolwassenen in endemische gebieden, hoewel alle leeftijdsgroepen vatbaar zijn.

Oorzaken: Besmetting door insectenbeten

Tyfus is een bacteriële infectie die wordt overgedragen door de beet van besmette insecten. De specifieke bacteriën die tyfus veroorzaken variëren afhankelijk van het type tyfus:

• Endemische Tyfus (Muriene Tyfus): Opgelopen door een beet van katten- of rattenvlooien geïnfecteerd met de bacterie Rickettsia typhi.
• Epidemische Tyfus (Vlektyfus): Veroorzaakt door een beet van lichaamsluizen of teken geïnfecteerd met Rickettsia prowazekii.
• Scrubtyfus: Geïnduceerd door een beet van een oogstmijt geïnfecteerd met Orientia tsutsugamushi. Dit type tyfus komt voornamelijk voor in Azië en Noord-Australië.

Risicofactoren van tyfus

De kans op tyfus neemt toe onder de volgende omstandigheden:

• Contact met Vlooien: Blootstelling aan vlooien van huisdieren of wilde dieren zoals knaagdieren.
• Luizenbesmetting: Het oplopen van luizen verhoogt het risico.
• Wandelen of Kamperen in Hoge Bosdichtheid: Vooral in gebieden waar mijten aanwezig zijn.
• Reizen naar Endemische Gebieden: Gebieden waar tyfus veel voorkomt.
• Drukke en Slechte Hygiënische Omstandigheden: Tijd doorbrengen in overbevolkte gebieden, vooral met slechte hygiëne of in de nabijheid van geïnfecteerde personen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op tyfus door geografische, sociale en gezondheidsfactoren.

Bewoners van endemische gebieden

Mensen die in gebieden met een hoge incidentie van tyfus wonen, hebben het grootste risico vanwege de omgevingsfactoren.

Reizigers naar endemische gebieden

Reizigers naar landen met slechte sanitaire voorzieningen lopen een verhoogd risico op infectie.

Immunogecompromitteerde personen

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-patiënten, zijn vatbaarder voor ernstige infecties.

Symptomen

De incubatietijd van tyfus varieert meestal tussen de vijf en veertien dagen na de insectenbeet. De symptomen kunnen variëren afhankelijk van het type tyfus:

Algemene tekenen

• Braken (vooral bij endemische tyfus)
• Delirium (acute verwardheid)
• Diarree (vooral bij endemische tyfus)
• Coma
• Een donkere korst of beten op de huid (vooral bij scrubtyfus)
• Droge hoest (vooral bij endemische tyfus)
• Een huiduitslag die meestal begint op de romp en zich verspreidt naar de ledematen, het gezicht, de handpalmen en voetzolen worden gespaard
• Lage bloeddruk (vooral bij epidemische tyfus)
• Snelle ademhaling
• Verlies van eetlust (vooral bij muriene tyfus)
• Fotofobie (overgevoeligheid voor licht) (vooral bij epidemische tyfus)
• Gezwollen lymfeklieren (vooral bij scrubtyfus)
• Hoesten (vooral bij scrubtyfus)
• Hoofdpijn (vooral bij epidemische tyfus)
• Koorts (vooral bij epidemische tyfus)
• Misselijkheid (vooral bij endemische tyfus)
• Rillingen
• Spierpijn (vooral bij epidemische tyfus)
• Vermoeidheid (vooral bij scrubtyfus)
• Verwardheid (vooral bij epidemische tyfus)

Ziekte van Brill-Zinsser

Bij sommige patiënten, vooral met een verzwakt immuunsysteem, kunnen tyfussymptomen maanden tot jaren na de eerste infectie opnieuw optreden. Dit staat bekend als de ziekte van Brill-Zinsser.

Alarmsymptomen

Neem onmiddellijk contact op met een arts als:

• De symptomen niet binnen enkele dagen na het starten van antibiotica verbeteren.
• Nieuwe symptomen ontstaan na antibioticabehandeling.
• Tyfussymptomen optreden bij een baby of oudere patiënt met een verzwakt immuunsysteem.
• Verkouden of griepachtige symptomen verdwijnen niet vanzelf.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Een arts zal een huidbiopsie en uitgebreid bloedonderzoek uitvoeren om tyfus te diagnosticeren. Aangezien de resultaten van bloedonderzoek vaak enkele weken op zich laten wachten, begint de arts vaak direct met een antibioticabehandeling om de infectie te bestrijden.

Differentiële diagnose
Tyfus kan gemakkelijk worden verward met andere aandoeningen, zoals verkoudheid, griep, knokkelkoorts, malaria en brucellose. Dit maakt het noodzakelijk om een arts te raadplegen bij het optreden van symptomen, vooral als er risicofactoren aanwezig zijn.

Behandeling

Doxycycline is het eerste-keuze antibioticum voor de behandeling van tyfus. Voor zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, kan chlooramfenicol worden gebruikt. Voor patiënten die geen doxycycline kunnen gebruiken, kan ciprofloxacine worden voorgeschreven. De behandelingsduur bedraagt doorgaans zeven tot tien dagen, hoewel een langere behandeling soms noodzakelijk is.

Prognose

De prognose van tyfus varieert afhankelijk van de tijdige diagnose, behandeling en complicaties.

Zonder behandeling

Zonder adequate behandeling kan tyfus levensbedreigende complicaties veroorzaken, zoals darmperforatie en sepsis, met een sterftecijfer van 10-20%.

Met behandeling

Met tijdige antibiotische therapie is de prognose aanzienlijk beter, met een sterftecijfer van minder dan 1%.

Herstelperiode

Hoewel de meeste patiënten volledig herstellen, kan de herstelperiode weken tot maanden duren, afhankelijk van de ernst van de infectie.

Complicaties

Mogelijke complicaties van tyfus omvatten:

• Een afname van het bloedvochtvolume (hypovolemie)
• Darmbloeding (gastro-intestinale bloeding)
• Leverontsteking (hepatitis)
• Longontsteking
• Ontsteking van de hersenvliezen (meningitis)
• Septische shock

Zonder tijdige behandeling kan tyfus in ernstige gevallen dodelijk zijn.

Preventie

Anno augustus 2024 zijn er geen vaccins beschikbaar om tyfus te voorkomen, maar er zijn wel maatregelen die het risico op infectie kunnen verlagen, vooral tijdens het reizen:

• Vermijd gebieden met dichte bossen waar besmette mijten kunnen voorkomen.
• Handhaaf een goede persoonlijke hygiëne.
• Draag kledij met lange mouwen en sokken tijdens het kamperen.
• Gebruik insectenwerende middelen.
• Was kleding regelmatig en draag verschillende sets om blootstelling te minimaliseren.