Tyfus: Bacteriële infectie door besmette insectenbeet

Tyfus staat voor een groep zeldzame bacteriële infecties die tot stand komen door een besmette insectenbeet. Er zijn meerdere soorten tyfus, veroorzaakt door verschillende insecten. Slechte hygiënische omstandigheden verhogen de kans op het krijgen van tyfus. Veel voorkomende symptomen zijn koorts, hoofdpijn en een huiduitslag. Dankzij een snelle behandeling met antibiotica verdwijnen de symptomen. De preventie bestaat uit het verminderen van de blootstelling aan de organismen die de ziekte verspreiden.

• Oorzaken: Door besmette insectenbeet
• Risicofactoren van tyfus
• Symptomen
• Algemene tekenen
• Ziekte van Brill-Zinsser
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van bacteriële infectie
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken: Door besmette insectenbeet

De bacteriële infectie tyfus loopt een patiënt op door een besmette insectenbeet. Tyfus kent diverse types, die allen veroorzaakt zijn door een ander insect.

• Endemische tyfus (muriene tyfus) is het gevolg van een beet van katten- of rattenvlooien die geïnfecteerd zijn met de bacterie Rickettsia typhi.
• Epidemische tyfus (vlektyfus) resulteert uit een beet van lichaamsluizen of teken die zijn geïnfecteerd met de bacterie Rickettsia prowazekii.
• Scrubtyfus is het resultaat van een beet van een oogstmijt die geïnfecteerd is met de bacterie Orientia tsutsugamushi. Dit type tyfus is vooral aanwezig in Azië alsook in Noord-Australië.

Risicofactoren van tyfus

Een aantal factoren verhogen de kans op het ontwikkelen van tyfus:

• in contact komen met vlooien (huisdieren of wilde dieren, zoals knaagdieren)
• luizen hebben opgelopen
• recent gewandeld of gekampeerd hebben in gebieden met een hoge bosdichtheid waar mijten kunnen leven
• reizen naar een gebied waar tyfusinfecties aanwezig zijn
• tijd doorbrengen in zeer drukke omstandigheden, vooral vlakbij dieren of patiënten in slechte hygiënische omstandigheden

Symptomen

De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmette insectenbeet en het tot uiting komen van de klachten) is meestal vijf à veertien dagen.

Algemene tekenen

Volgende symptomen komen mogelijk tot stand bij tyfus:

• braken (vooral bij endemische tyfus)
• delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie)
• diarree (vooral bij endemische tyfus)
• een coma
• een donkere korst of beten op de huid (vooral bij scrubtyfus)
• een droge hoest (vooral bij endemische tyfus)
• een huiduitslag die meestal start op de romp en zich verspreid naar de ledematen en de rest van het lichaam; het gezicht, de handpalmen en de voetzolen worden gespaard
• een lage bloeddruk (vooral bij epidemische tyfus)
• een snelle ademhaling
• een verlies van eetlust (vooral bij muriene tyfus)
• fotofobie (overgevoeligheid voor licht) (vooral bij epidemische tyfus)
• gezwollen lymfeklieren (vooral bij scrubtyfus)
• hoesten (vooral bij scrubtyfus)
• hoofdpijn (vooral bij epidemische tyfus)
• koorts (vooral bij epidemische tyfus)
• misselijkheid (vooral bij endemische tyfus)
• rillingen
• spierpijn (vooral bij epidemische tyfus)
• vermoeidheid (vooral bij scrubtyfus)
• verwardheid (vooral bij epidemische tyfus)

Ziekte van Brill-Zinsser

Vooral bij patiënten met een zwak immuunsysteem verschijnen tyfustekenen maanden tot jaren nadat de eerste infectie is opgetreden. Dit staat bekend als de ziekte van Brill-Zinsser.

Alarmsymptomen

Een arts moet meteen geraadpleegd worden wanneer:

• de symptomen niet binnen enkele dagen na een opstart van antibiotica verdwenen zijn
• nieuwe symptomen ontstaan na het nemen van antibiotica
• tekenen van tyfus tot uiting komen bij een baby of oudere patiënt met een verzwakt immuunsysteem
• verkoudheid of griepachtige symptomen verdwijnen niet vanzelf

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een huidbiopsie en een uitgebreid bloedonderzoek uit om tyfus te diagnosticeren. Omdat de resultaten van het bloedonderzoek vaak pas na enkele weken bekend zijn, start de arts meestal meteen met een antibioticabehandeling.

Differentiële diagnose
De ziekte wordt vaak verkeerd gediagnosticeerd door de arts. Het is niet eenvoudig om de oorzaak te achterhalen omdat de incubatietijd lang is. Daarnaast bootst de ziekte de symptomen van andere virale infecties na, zoals een verkoudheid en de griep. Ook knokkelkoorts, malaria en brucellose zijn differentiële diagnoses voor tyfus. Het is dan ook belangrijk om bij de aanwezigheid van één of meer risicofactoren een arts te bezoeken en alle mogelijke informatie hierover aan hem te melden.

Behandeling

Doxycycline, een antibioticum, behandelt de drie vormen van tyfus. Het antibioticum chlooramfenicol is een optie voor zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven. Voor volwassen patiënten die geen doxycycline kunnen gebruiken, zet de arts ciprofloxacine in. De behandelingsduur bedraagt meestal zeven à tien dagen maar soms is een langere behandeling nodig.

Prognose van bacteriële infectie

Wanneer een patiënt onmiddellijk start met een antibioticabehandeling, is de prognose uitstekend.

Complicaties

Enkele complicaties van tyfus zijn onder meer:

• een afname van het bloedvochtvolume (hypovolemie)
• een darmbloeding (gastro-intestinale bloeding)
• een leverontsteking (hepatitis)
• een longontsteking
• een ontsteking van de hersenvliezen (meningitis)
• een septische shock

Zonder een snelle behandeling is tyfus soms nog steeds dodelijk.

Preventie

Er zijn anno januari 2020 geen vaccins om tyfus te voorkomen en er is geen andere manier om de preventie ervan te garanderen. Volgende stappen verlagen echter het risico op tyfus en dan vooral tijdens het reizen:

• dichte bossen vermijden
• een goede persoonlijke hygiëne hanteren
• het dragen van kledij met lange mouwen en sokken tijdens het kamperen
• insectenwerende middelen gebruiken
• kleding regelmatig wassen
• verschillende kleding dragen