Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
Bij een longontsteking, medisch bekend als pneumonie, is het longweefsel in de onderste luchtwegen geïnfecteerd. Ook de bronchiën (luchtpijpvertakkingen) en de bronchioli (de kleinste vertakkingen van de luchtpijp) kunnen ontstoken raken. Verschillende ziekteverwekkers kunnen een pneumonie veroorzaken. Typische symptomen zijn hoesten, koorts en ademhalingsproblemen. De behandeling bestaat doorgaans uit medicatie en rust. Een gezonde levensstijl kan de kans op longontsteking verminderen. De vooruitzichten zijn bij de meeste patiënten doorgaans goed.
Anatomie longen en relatie tot longontsteking
De longen bevinden zich in de borstholte en zijn de organen die verantwoordelijk zijn voor de gaswisseling, waarbij zuurstof uit de lucht in het bloed wordt opgenomen en kooldioxide uit het bloed wordt verwijderd. De luchtwegen bestaan uit de luchtpijp (trachea), de bronchiën en de kleinere bronchiolen die naar de longblaasjes (alveoli) leiden. Deze blaasje-structuren zijn essentieel voor de uitwisseling van gassen. Longontsteking, of pneumonie, ontstaat wanneer de longblaasjes ontstoken raken door een infectie, wat de ademhaling bemoeilijkt en kan leiden tot verminderde zuurstofopname in het bloed.
De ontsteking kan optreden in één of beide longen, waarbij de symptomen kunnen variëren afhankelijk van de ernst en locatie van de infectie. In ernstige gevallen kunnen de ontstoken longblaasjes zich vullen met pus en vloeistof, wat de gaswisseling belemmerd en leidt tot ademhalingsproblemen. Longontsteking kan veroorzaakt worden door virussen, bacteriën of schimmels, en het kan zich snel ontwikkelen, vooral bij kwetsbare groepen.
Luchtwegen en longstructuur
De luchtwegen beginnen in de neus en mond en lopen via de luchtpijp naar de bronchiën, die zich verder vertakken naar de kleinere bronchiolen. Deze vertakkingen eindigen in de longblaasjes, waar de zuurstof-uitwisseling plaatsvindt. Bij longontsteking raakt het longweefsel ontstoken, waardoor de ademhalingsfunctie kan verminderen.
Longontsteking en gaswisseling
Longontsteking belemmert de normale gaswisseling in de longen. De ontsteking veroorzaakt zwelling en vloeistofophoping in de longblaasjes, wat resulteert in een verminderde zuurstofopname en kan leiden tot symptomen zoals kortademigheid en cyanose (blauwachtige verkleuring van de huid door zuurstofgebrek).
Epidemiologie
Longontsteking is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van ziekte en overlijden, vooral bij kwetsbare populaties zoals ouderen, jonge kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. De incidentie van longontsteking varieert afhankelijk van de regio, het seizoen en de aanwezigheid van risicofactoren zoals onderliggende ziekten.
Wereldwijd voorkomen
In veel ontwikkelingslanden is longontsteking een belangrijke oorzaak van sterfte, met name door infecties veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae. In ontwikkelde landen wordt het aantal gevallen vaak beïnvloed door griepseizoenen en de opkomst van resistente bacteriën. Jaarlijks worden miljoenen gevallen van pneumonie geregistreerd, en het aantal ziekenhuisopnames blijft hoog, ondanks vooruitgangen in medische zorg.
Seizoensgebonden variaties
Longontsteking komt vaker voor in de koudere maanden, vooral tijdens de griepseizoenen, wanneer virale infecties het immuunsysteem verzwakken en de longen vatbaarder maken voor secundaire bacteriële infecties.
Mechanisme
Longontsteking ontstaat wanneer ziekteverwekkers, zoals bacteriën, virussen of schimmels, de longen binnendringen en de longblaasjes infecteren. Dit leidt tot ontsteking en zwelling van het longweefsel, waardoor de gaswisseling wordt belemmerd. Het lichaam reageert op de infectie door ontstekingsmediatoren vrij te geven die het immuunsysteem activeren.
Bacteriële longontsteking
De meest voorkomende oorzaak van longontsteking is een bacteriële infectie, meestal door Streptococcus pneumoniae. Deze bacteriën koloniseren de bovenste luchtwegen en kunnen zich naar de longen verspreiden, waar ze ontsteking en infectie veroorzaken.
Virale longontsteking
Virale infecties, zoals het influenzavirus, kunnen de longen rechtstreeks infecteren en ontsteking veroorzaken. Virale longontsteking kan ook leiden tot secundaire bacteriële infecties, die de situatie verder verergeren.
Immuunrespons en ontsteking
De immuunrespons bij longontsteking veroorzaakt de afgifte van ontstekingsmediatoren die bijdragen aan zwelling van de luchtwegen en ophoping van vloeistof in de longblaasjes. Dit vermindert de longcapaciteit en belemmert de zuurstofopname.
Oorzaken van pneumonie: Ziekteverwekkers
Ziekteverwekkers
Een longontsteking kan worden veroorzaakt door virussen, bacteriën of andere micro-organismen, vooral wanneer het afweersysteem verzwakt is. Dit gebeurt vaak bij mensen met een
verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel),
griep, of een chronische aandoening. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals ouderen, mensen met hiv, en patiënten die herstellen van een zware ziekte, hebben een verhoogd risico op pneumonie. Bij hen zijn de longen vaak kwetsbaarder, wat de kans op een
ontsteking vergroot. Ziekteverwekkers dringen de longblaasjes binnen, wat leidt tot een opvulling van de blaadjes met
sputum (slijm). Ook het inslikken van braaksel kan leiden tot een
aspiratiepneumonie.
Voorbeelden
Een
virale longontsteking komt vaak voor bij
kinderen, bijvoorbeeld door het
respiratoir syncytieel virus (RSV) of het
para-influenzavirus. Een
bacteriële longontsteking kan worden veroorzaakt door bacteriën zoals de pneumokok (de meest voorkomende oorzaak),
Streptococcus pneumoniae en
Haemophilus influenzae. Bij volwassenen kan ook een atypische longontsteking voorkomen, waarbij de patiënt niet goed reageert op standaard antibiotica. Voorbeelden van pathogenen die atypische pneumonie kunnen veroorzaken zijn
Mycoplasma pneumoniae,
Legionella pneumophila (
veteranenziekte) en
Chlamydia pneumoniae. Nosocomiale infecties (ziekenhuisinfecties) worden vaak veroorzaakt door bacteriën zoals
Klebsiella pneumoniae en
tuberculose.
Pneumocystis jiroveci-pneumonie, veroorzaakt door een schimmel, komt vaak voor bij mensen met hiv (
aidspatiënten). Radiotherapie kan ook leiden tot een longontsteking, wat bekend staat als
radiatiepneumonitis.
Risicofactoren
Verschillende risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van longontsteking. Deze risicofactoren kunnen het immuunsysteem verzwakken of de longen kwetsbaarder maken voor infecties.
Roken
Roken verzwakt de afweermechanismen van de luchtwegen, wat de kans op infecties vergroot. Rokers hebben een hoger risico op het ontwikkelen van longontsteking, vooral bij virale of bacteriële infecties.
Chronische ziekten
Mensen met chronische aandoeningen zoals diabetes, hartziekten of COPD hebben een verhoogd risico op longontsteking. Deze ziekten kunnen het immuunsysteem verzwakken, waardoor het lichaam minder goed bestand is tegen infecties.
Verzwakt immuunsysteem
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met hiv, kanker of die immuunsuppressieve medicijnen gebruiken, hebben een groter risico op het ontwikkelen van longontsteking, omdat hun lichaam minder in staat is om infecties af te weren.
Risicogroepen
Bepaalde groepen mensen lopen meer risico om ernstige longontsteking te ontwikkelen, inclusief ouderen, jonge kinderen en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen.
Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op longontsteking vanwege een verzwakt immuunsysteem, verminderde longcapaciteit en de aanwezigheid van andere chronische ziekten. Longontsteking bij ouderen kan leiden tot ernstige complicaties, waaronder ziekenhuisopnames en sterfte.
Kinderen onder de vijf
Jongetjes en meisjes jonger dan vijf jaar hebben een hoger risico op longontsteking door hun onvolgroeide immuunsysteem. In veel gevallen wordt de ziekte veroorzaakt door virale infecties zoals het respiratoir syncytieel virus (RSV).
Patiënten met chronische aandoeningen
Mensen met aandoeningen zoals COPD, astma, hartziekten en diabetes lopen een hoger risico op het ontwikkelen van longontsteking. Deze aandoeningen kunnen de longfunctie en het immuunsysteem verzwakken, waardoor het lichaam kwetsbaarder wordt voor infecties.

Pijn op de borst komt voor bij een longontsteking /
Bron: Pexels, PixabaySymptomen: Hoesten, koorts en ademhalingsproblemen
De symptomen van longontsteking variëren afhankelijk van de oorzaak van de infectie.
Bacteriën
Bacteriële longontsteking veroorzaakt vaak plotselinge symptomen zoals:
Virussen en Mycoplasma
Bij longontsteking door virussen of
Mycoplasma kunnen minder ernstige symptomen optreden zoals
hoofdpijn, milde koorts, een droge hoest en een algemeen ziek gevoel (malaise). Vooral bij
Mycoplasma pneumoniae ervaart de patiënt vaak aanvankelijk veel hoofdpijn in plaats van ademhalingsproblemen.
Andere symptomen
Een longontsteking kan ook leiden tot
acute buikpijn (plotselinge ernstige buikpijn) en af en toe aanhoudend
hikken.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van longontsteking wijzen op een ernstigere vorm van de ziekte en vereisen onmiddellijk medische aandacht. Het tijdig herkennen van deze symptomen kan levens redden.
Koorts en koude rillingen
Hoogwaardige koorts en koude rillingen zijn veel voorkomende symptomen van longontsteking. Deze kunnen wijzen op een ernstige infectie die snel behandeld moet worden om verdere complicaties te voorkomen.
Kortademigheid en snelle ademhaling
Patiënten met longontsteking kunnen last hebben van kortademigheid, vooral bij lichamelijke inspanning. Snelle ademhaling is ook een teken dat het lichaam moeite heeft met het leveren van voldoende zuurstof aan de weefsels.
Pijn op de borst
Pijn op de borst, vooral bij het ademhalen of hoesten, kan wijzen op longontsteking. Deze pijn kan optreden door ontsteking van de longvliezen of door de verergering van de infectie.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De arts begint met het bevragen van de patiënt over symptomen en medische geschiedenis. Vervolgens voert de arts een
auscultatie uit met een stethoscoop om naar ademgeluiden te luisteren. Tijdens deze auscultatie kunnen afwijkende geluiden zoals
reutels worden gehoord, wat kan wijzen op vocht in de longblaasjes.
Diagnostisch onderzoek
De arts maakt een
thoraxfoto (
röntgenfoto van de
borstkas) om eventuele schaduwen of afwijkingen op de longen te identificeren. Om de oorzaak van de longontsteking te achterhalen, kan een
sputumcultuur (kweek van opgehoest slijm) en een
bloedonderzoek worden uitgevoerd. De resultaten van deze tests helpen de arts bij het bepalen van de meest geschikte behandeling.
Differentiële diagnose
Longontsteking kan soms worden verward met andere aandoeningen. Voorbeelden van aandoeningen met symptomen die op een longontsteking kunnen lijken, zijn:
Behandeling
De behandeling van pneumonie hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Bij bacteriële pneumonie worden vaak antibiotica voorgeschreven. In ernstige gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor intraveneuze antibiotica en ondersteunende zorg. Voor virale pneumonie zijn antivirale middelen niet altijd effectief, maar er kunnen wel medicijnen worden gegeven om symptomen te verlichten. Bij een ernstige longontsteking is ziekenhuisopname vaak noodzakelijk.
Na de behandeling is het belangrijk om de aanwijzingen van de arts op te volgen, het volledige behandelingsregime af te maken en voldoende rust te nemen. Revalidatie en fysiotherapie kunnen nuttig zijn bij het herstel en het verbeteren van de longfunctie.
Prognose
De vooruitzichten bij longontsteking hangen af van de oorzaak, de algehele gezondheid van de patiënt en de tijdige behandeling. De meeste mensen herstellen volledig van een longontsteking, vooral als deze tijdig en adequaat wordt behandeld. Bij mensen met chronische aandoeningen of een verzwakt immuunsysteem kan het herstel langer duren en kunnen er complicaties optreden.
Complicaties
Mogelijke complicaties van longontsteking zijn:
Preventie
Preventie van longontsteking richt zich op het versterken van het immuunsysteem, het vermijden van risicofactoren en het beschermen van kwetsbare groepen.
Vaccinaties
Vaccinaties tegen pneumokokken, griep en andere virale infecties kunnen helpen om het risico op longontsteking te verminderen. Vooral ouderen en mensen met chronische ziekten wordt geadviseerd deze vaccinaties te krijgen.
Gezonde levensstijl
Het handhaven van een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken, kan het immuunsysteem versterken en het risico op longontsteking verlagen.
Handhygiëne
Regelmatig handen wassen en het vermijden van contact met zieke personen kan de verspreiding van infecties verminderen. Het dragen van een mondkapje kan ook helpen bij het voorkomen van de verspreiding van luchtweginfecties.
Praktische tips voor het leven met / omgaan met longontsteking
Longontsteking, ook wel pneumonie genoemd, is een infectie van de longen die ervoor zorgt dat de luchtzakken in je longen ontsteken. Dit kan leiden tot pijn, hoesten, kortademigheid en koorts. Het is belangrijk om goed voor jezelf te zorgen en tijdig medische hulp in te schakelen. Hier volgen praktische tips om het leven met longontsteking te vergemakkelijken.
Zorg goed voor jezelf
Als je longontsteking hebt, is het belangrijk om voldoende rust te nemen. Je lichaam heeft tijd nodig om de infectie te bestrijden, dus probeer activiteiten te minimaliseren die veel energie kosten. Zorg ervoor dat je voldoende slaapt en je omgeving rustig en comfortabel is. Als je koorts hebt, kan het helpen om lichte kleding te dragen en voldoende water te drinken om gehydrateerd te blijven.
Let op je ademhaling en hoestpatroon
Ademhaling kan moeilijker worden bij longontsteking, dus let goed op hoe je ademt. Probeer langzaam en diep in te ademen om je longen te vullen met zuurstof. Als je hoest, probeer dan in een zakdoek of je elleboog te hoesten om de verspreiding van bacteriën te voorkomen. Soms kan een hoestdrank of inhalatiebehandeling helpen om de luchtwegen te openen en de hoest te verlichten. Raadpleeg je arts voor advies over de beste behandelingen.
Volg de voorgeschreven behandeling nauwkeurig
Als je een antibioticakuur hebt gekregen voor longontsteking, is het belangrijk om deze volledig af te maken, zelfs als je je beter voelt. Stoppen met de medicatie te vroeg kan de infectie niet volledig behandelen en kan leiden tot resistentie. Als je bijwerkingen ervaart van de medicatie, neem dan contact op met je arts om alternatieven te bespreken. Regelmatige controleafspraken bij je arts zijn belangrijk om te controleren of je goed herstelt en om te zorgen dat de infectie volledig is verdwenen.
Pas je voedingspatroon aan
Bij longontsteking kan je eetlust verminderd zijn, maar het is belangrijk om voldoende te eten om je energie op peil te houden en je immuunsysteem te ondersteunen. Kies voor licht verteerbare, voedzame maaltijden. Denk aan soepen, smoothies en zacht voedsel dat gemakkelijk te slikken is. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon met veel vitamine C (bijvoorbeeld citrusvruchten) en andere voedingsstoffen die je lichaam helpen herstellen.
Let op je omgeving
Zorg ervoor dat je omgeving goed geventileerd is. Frisse lucht kan helpen om je ademhaling te verbeteren. Als je in een omgeving met veel rook, stof of andere luchtvervuiling bent, kan dit je herstel belemmeren. Vermijd roken en blijf uit de buurt van mensen die verkouden of grieperig zijn om te voorkomen dat je opnieuw ziek wordt.
Wees geduldig met je herstel
Het herstel van longontsteking kan tijd kosten. Het is normaal dat je je in het begin moe en zwak voelt, zelfs nadat de infectie is behandeld. Geef jezelf de tijd om volledig te herstellen en forceer jezelf niet om meteen weer actief te worden. Geduld is essentieel, en als je je zorgen maakt over je herstel of symptomen die aanhouden, neem dan contact op met je arts.
Betrek je naasten bij je herstel
Longontsteking kan een zware aandoening zijn, zowel fysiek als mentaal. Het kan nuttig zijn om je naasten te betrekken bij je herstelproces. Vraag hen om hulp bij dagelijkse taken, vooral als je je zwak voelt. Ze kunnen ook een belangrijke rol spelen in je emotionele welzijn door je gezelschap te houden en je te ondersteunen terwijl je herstelt.
Bij ernstige gevallen van longontsteking of als je symptomen verergeren, zoek dan onmiddellijk medische hulp. Longontsteking kan in sommige gevallen leiden tot complicaties, dus het is belangrijk om alert te blijven en je gezondheid serieus te nemen.
Misvattingen rond longontsteking
Longontsteking is een ernstige infectie van de longen die veroorzaakt kan worden door bacteriën, virussen of schimmels. Ondanks de medische vooruitgang bestaan er nog veel misverstanden over deze aandoening. Hieronder worden enkele veelvoorkomende misvattingen besproken.
Longontsteking wordt altijd veroorzaakt door een bacterie
Hoewel bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae een veelvoorkomende oorzaak zijn, kan longontsteking ook het gevolg zijn van virussen of schimmels. Vooral virale longontsteking komt regelmatig voor, bijvoorbeeld als complicatie van een griep- of COVID-19-infectie. De behandeling hangt af van de oorzaak, en antibiotica helpen alleen bij bacteriële infecties.
Alleen ouderen en kwetsbare personen krijgen longontsteking
Hoewel ouderen, jonge kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem een hoger risico lopen, kan longontsteking iedereen treffen. Zelfs gezonde volwassenen kunnen de aandoening ontwikkelen, vooral na een zware griep, een luchtweginfectie of blootstelling aan irriterende stoffen zoals sigarettenrook.
Longontsteking is altijd ernstig en levensbedreigend
De ernst van longontsteking varieert sterk. Sommige gevallen zijn mild en kunnen thuis behandeld worden, terwijl andere levensbedreigend kunnen zijn en ziekenhuisopname vereisen. Factoren zoals leeftijd, algehele gezondheid en de oorzaak van de infectie spelen een grote rol in het verloop van de ziekte.
Een natte of koude omgeving veroorzaakt longontsteking
Veel mensen denken dat kou of nat worden leidt tot longontsteking, maar dit is een misvatting. Longontsteking wordt veroorzaakt door infectieuze micro-organismen, niet door blootstelling aan koude temperaturen. Wel kan koude het immuunsysteem verzwakken, waardoor men vatbaarder wordt voor infecties.
Vaccinaties kunnen alle gevallen van longontsteking voorkomen
Er bestaan vaccins tegen bepaalde veroorzakers van longontsteking, zoals de pneumokokken- en griepvaccins, maar deze beschermen niet tegen alle vormen van de ziekte. Een vaccin kan de kans op longontsteking verminderen en complicaties voorkomen, maar het biedt geen volledige garantie tegen infectie.
Longontsteking geneest vanzelf zonder behandeling
Hoewel sommige milde gevallen van virale longontsteking vanzelf kunnen verbeteren, kan onbehandelde longontsteking ernstige complicaties veroorzaken, zoals
longschade of sepsis. Het is belangrijk om bij symptomen zoals aanhoudende hoest, koorts en kortademigheid medische hulp te zoeken om tijdig de juiste behandeling te krijgen.
Lees verder