Longontsteking bij kinderen (pediatrische pneumonie)

Een longontsteking is een infectie waarbij de luchtzakjes van de longen aangetast zijn. Wanneer de ontsteking van de longen optreedt bij een kind jonger dan tien jaar, spreken artsen over ‘pediatrische pneumonie’ of ‘infantiele pneumonie’. De belangrijkste symptomen zijn koorts, hoesten en kortademigheid. Deze symptomen starten soms vrij plotseling of volgen op een andere ziekte, zoals een verkoudheid of de griep. De arts moet eerst zeker weten wat de oorzaak is van de longontsteking en zet dan de juiste medicijnen in om de oorzaak van de aandoening te verhelpen. De vooruitzichten zijn zeer goed wanneer het kind een passende behandeling krijgt. Het is tot slot via diverse manieren mogelijk om een ontsteking van de longen te voorkomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren van longontsteking bij kinderen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pediatrische pneumonie
• Prognose
• Preventie

Epidemiologie

Van pediatrische pneumonie is sprake wanneer kinderen jonger dan tien jaar getroffen zijn door de longontsteking. Wereldwijd zijn jaarlijks 155 miljoen kinderen getroffen, waarvan 2 miljoen sterfgevallen bij kinderen jonger dan vijf jaar (Family Practice Notebook, oktober 2020).

Oorzaken

De luchtzakjes in de longen zijn getroffen bij een longontsteking. Virussen zijn een veelvoorkomende oorzaak van longontsteking bij kinderen (80% van de gevallen bij kinderen jonger dan twee jaar). Bacteriële oorzaken komen minder vaak voor. Andere oorzaken zijn nog zeldzamer, zoals een ander organisme (zoals mycoplasma, een bacterie die geen celwand heeft) of aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van een vreemd voorwerp). De symptomen van pediatrische pneumonie zijn het gevolg van een infectie en ontsteking in de longen, waardoor vocht zich in de longzakjes verzamelt.

Risicofactoren van longontsteking bij kinderen

Pasgeborenen en kinderen met andere medische aandoeningen zoals hiv, stofwisselingsziekten en aangeboren luchtwegafwijkingen hebben meer kans op het ontwikkelen van een longontsteking. Jongens zijn ook vaker dan meisjes getroffen. Kinderen die zijn blootgesteld aan tabak (roken) en (lucht)vervuiling lijden tevens vaker aan een longontsteking. Kinderen met ondervoeding hebben bovendien sneller een longontsteking. Tot slot komt de longontsteking vaker voor bij kinderen die zich in een kinderopvang bevinden.

Symptomen

Typische symptomen van een pediatrische pneumonie zijn:

• aanspannen van de neusvleugels
• aanspannen van de spieren in de nek en de spieren net onder de ribben
• braken
• buikpijn (pijn in de borststreek): Buikpijn is een meer voorkomende presentatie bij kinderen jonger dan vijf jaar.
• cyanose (blauwzucht: bleke of grauwe verschijning van de huid, de lippen en de nagels)
• diarree
• een piepende ademhaling
• een verminderde eetlust
• een verminderde urineproductie (oligurie)
• een versnelde ademhaling (tachypneu)
• hoesten
• klappertanden
• koorts
• kortademigheid
• misselijkheid
• pijn op de borst
• prikkelbaarheid
• rillingen
• slecht drinken
• uitdroging
• vermoeidheid
• weinig energie

Deze symptomen starten vrij plotseling of komen tot stand na een andere ziekte, zoals een verkoudheid of de griep.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van pediatrische pneumonie gebeurt op basis van het beoordelen van de symptomen, een lichamelijk onderzoek van het kind en een sputumcultuur. De arts hoort bij een auscultatie (luisteronderzoek met behulp van een stethoscoop) reutelende longgeluiden (reutels) en verminderde ademgeluiden. De arts laat bij een sputumcultuur het materiaal (slijm) testen dat een patiënt ophoest. In het laboratorium wordt dan bepaalde of de longaandoening het gevolg is van virussen, bacteriën of andere nog andere oorzaken heeft. Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) is vaak ook nodig om zeker te zijn van de diagnose.

Behandeling van pediatrische pneumonie

De arts moet zeker zijn van de oorzaak van de infectie alvorens hij start met de behandeling. Afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de symptomen, zet de arts een antibioticum (bacteriële oorzaken) of een antiviraal medicijn (virale oorzaken) in. Kinderen met een ernstige longontsteking krijgen een ziekenhuisopname waar ze een behandeling krijgen met zuurstoftherapie en soms ook extra vocht toegediend krijgen. Kinderen die in het ziekenhuis liggen met een longontsteking, krijgen bovendien een nauwgezette opvolging.

Prognose

Dankzij de medicatie herstelt een kind volledig binnen enkele dagen tot een week. De hoest blijft soms nog wel een tijdje aanwezig. Wanneer de koorts verdwenen is, het kind weer goed eet, drinkt, slaapt en voldoende energie heeft, de hoest verminderd is, en de ademhaling weer rustig is, mag het kind weer naar de dagopvang of naar school. Het kind moet wel blijven drinken om uitdrogingsverschijnselen te voorkomen.

Preventie

Het voorkomen van de verspreiding van verkoudheid of de griep in huis en in de omgeving helpt af en toe om een longontsteking bij kinderen te voorkomen. Verder is het aanbevolen om kinderen alle vaccinaties te laten geven zodat pediatrische pneumonie als gevolg van bepaalde virale en bacteriële ziekten niet tot stand komt. Als een kind te jong is voor een vaccinatie, helpt het soms dat familieleden boostervaccinaties hebben gehad. De arts injecteert dan na een bepaalde tijd opnieuw het vaccin om het immuunsysteem te versterken of herstellen.

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen