Sputumcultuur (onderzoek) bij longgerelateerde aandoeningen

Wanneer de patiënt een luchtweginfectie of een longgerelateerde aandoening heeft, produceren de longen een dikke, taaie stof die in medische termen bekendstaat als sputum (slijm). Dit sputum, dat niet hetzelfde is als speeksel of spuugsel, maakt het voor de patiënt moeilijk om te ademen en te hoesten. De arts onderzoekt het sputum om te bepalen welke ziekteverwekker de oorzaak is van deze longgerelateerde problemen. Een standaard sputumcultuur is een laboratoriumonderzoek waarbij de laborant zoekt naar organismen die infecties veroorzaken. Dankzij de resultaten kan de arts de meest effectieve medicatie voorschrijven. Het onderzoek biedt veel voordelen: het is snel, relatief pijnloos, veilig en de patiënt hoeft weinig speciale voorbereidingen te treffen.

• Indicatie sputumcultuur: Longgerelateerde aandoeningen
• Voor het onderzoek
• Tijdens het onderzoek: Diep hoesten om sputum te verzamelen
• Na het onderzoek: Arts onderzoekt sputummonster
• Resultaten bij de patiënt
• Complicaties bij patiënten: Mogelijk lichte pijn op de borst
• Vooruitgang in sputumonderzoek
• Alternatieven voor sputumcultuur

Indicatie sputumcultuur: Longgerelateerde aandoeningen

Door middel van het onderzoek identificeert de arts de bacteriën of andere ziekteverwekkers die een infectie in de longen of luchtwegen (bronchiën) veroorzaken. Typische symptomen van een longgerelateerde aandoening omvatten hoesten, koorts of rillingen, ademhalingsproblemen, pijn op de borst, spierpijn, vermoeidheid en verwardheid. Hierdoor besluit de arts mogelijk tot een sputumcultuur. Dankzij de resultaten kan hij een gepaste behandelingsmethode voor de patiënt voorstellen. Bovendien kan dit niet-invasieve onderzoek mogelijk een bronchoscopie voorkomen, wat een invasievere onderzoeksmethode is.

Voor het onderzoek

Voor het onderzoek meldt de patiënt aan de arts of hij onlangs antibiotica heeft genomen. De patiënt drinkt voorts best veel water en andere vloeistoffen de avond vóór het onderzoek. Dit vergemakkelijkt het ophoesten van sputum (slijm). Stoominhalatie of een warme douche vlak voor het onderzoek kan ook nuttig zijn bij het losmaken van het slijm. Het kan ook nodig zijn om de tanden te poetsen en de mond met water te spoelen voorafgaand aan het onderzoek. De patiënt mag echter geen mondwater gebruiken vóór het onderzoek. Soms mag een patiënt één à twee uur voor het onderzoek niet eten. Deze informatie krijgt hij voor het onderzoek mee van de behandelende arts of het ziekenhuis waar het onderzoek plaatsvindt. De patiënt doet tevens zijn kunstgebit uit voor het onderzoek. Verder zijn geen speciale voorbereidingen vereist.

Tijdens het onderzoek: Diep hoesten om sputum te verzamelen

Bij dit onderzoek, dat voornamelijk in de vroege ochtend plaatsvindt, is slechts een minimale inspanning van de patiënt vereist. Het is van belang dat de arts minstens 2 ml sputum van de patiënt verkrijgt. Hiervoor bestaan enkele technieken. Het kan zijn dat de patiënt gedurende enkele minuten stoomlucht (steriele zoutoplossing) of glycerine-aerosol moet inademen om het ophoesten van sputum te vergemakkelijken. De arts kan ook op de borst tikken of kloppen om diep slijm los te maken. De patiënt ademt vervolgens drie keer diep in alvorens krachtig te hoesten. Na het diep hoesten moet de patiënt het sputum uitspugen in een speciaal steriel potje of kopje. Het kan voor de patiënt soms een vervelend gevoel geven of pijnlijk zijn op de borst door de diepe hoestinspanningen. Het lastigste aan het onderzoek is namelijk dat de arts voldoende sputum nodig heeft voor het laboratoriumonderzoek.

Na het onderzoek: Arts onderzoekt sputummonster

Bij de sputumcultuur verkrijgt de arts een sputummonster of sputumkweek. Het opgehoeste sputummonster wordt binnen één tot twee uur na het onderzoek naar een laboratorium gestuurd. De laborant plaatst het sputum vervolgens op een speciaal plaatje (een cultuur). Op dit plaatje bevindt zich een speciale voedingsstof waardoor bacteriën of andere ziekteverwekkers die aanwezig zijn in het sputum, kunnen groeien. Hierdoor kan de laborant zien of bacteriën of andere ziekteverwekkende organismen aanwezig zijn in het sputummonster en groeien. De laborant geeft de onderzoeksresultaten aan de arts, die deze op zijn beurt met de patiënt bespreekt.

Resultaten bij de patiënt

Normale resultaten

In een normaal sputummonster bevinden zich geen ziekteverwekkende organismen.

Abnormale resultaten

Als het sputummonster abnormaal is, zijn de resultaten "positief". Het identificeren van de bacteriën, schimmels of virussen helpt bij het vaststellen van de oorzaak van onder andere de volgende aandoeningen:

• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• een longabces
• een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• een opflakkering van chronisch obstructief longlijden (COPD)
• mucoviscidose (taaislijmziekte)
• tuberculose

Complicaties bij patiënten: Mogelijk lichte pijn op de borst

Aan dit onderzoek zijn geen risico’s verbonden. Bij het verkrijgen van het monster kan de patiënt echter wat pijn op de borst ervaren door de zware hoestinspanning.

Vooruitgang in sputumonderzoek

Met de vooruitgang in laboratoriumtechnologieën worden moderne sputumculturen steeds efficiënter en sneller. Geavanceerdere technieken zoals moleculaire diagnostiek kunnen sneller en nauwkeuriger de aanwezigheid van pathogenen vaststellen, wat leidt tot gerichter en effectiever behandeladvies.

Alternatieven voor sputumcultuur

In sommige gevallen kan het gebruik van alternatieve diagnostische methoden zoals bloedonderzoek of beeldvormingstechnieken helpen bij het identificeren van longinfecties. Deze methoden kunnen aanvullende informatie bieden, vooral als sputumonderzoek moeilijk uitvoerbaar is of onvoldoende informatie oplevert.