Sputumcultuur (onderzoek) bij longgerelateerde aandoeningen

Wanneer de patiënt een luchtweginfectie of een longgerelateerde aandoening heeft, produceren de longen een dikke, taaie stof die in medische termen bekend staat als sputum (slijm). Dit sputum, dat niet hetzelfde is als speeksel of spuugsel, maakt het voor de patiënt moeilijk om te ademen en hoesten. De arts onderzoekt bijgevolg het sputum om te weten welke ziekteverwekker de oorzaak is van deze longgerelateerde problemen. Een standaard sputumcultuur is dan ook een laboratoriumonderzoek waarbij de laborant zoekt naar organismen die infecties veroorzaken. Dankzij de resultaten is hij in staat om de meest effectieve medicatie voor te schrijven. Het onderzoek biedt heel wat voordelen: Het is snel, relatief pijnloos, veilig en de patiënt hoeft weinig speciale voorbereidingen te treffen.

• Indicatie sputumcultuur: Longgerelateerde aandoeningen
• Voor het onderzoek
• Tijdens het onderzoek: Diep hoesten om sputum te verzamelen
• Na het onderzoek: Arts onderzoekt sputummonster
• Resultaten bij de patiënt
• Complicaties bij patiënten: Mogelijk lichte pijn op borst

Indicatie sputumcultuur: Longgerelateerde aandoeningen

Door middel van het onderzoek identificeert de arts de bacteriën of andere ziekteverwekkers die een infectie in de longen of luchtwegen (bronchiën) veroorzaken. Typische symptomen van een longgerelateerde aandoening omvatten hoesten, koorts of rillingen, ademhalingsproblemen, pijn op de borst, spierpijn, vermoeidheid en verwardheid. Hierdoor besluit de arts mogelijk tot een sputumcultuur. Hij is dankzij de resultaten in staat om een gepaste behandelingsmethode voor de patiënt voor te stellen. Daarnaast voorkomt dit niet-invasieve onderzoek mogelijk een bronchoscopie, wat een invasievere onderzoeksmethode is.

Voor het onderzoek

Voor het onderzoek meldt de patiënt aan de arts of hij onlangs antibiotica heeft genomen. De patiënt drinkt voorts best veel water en andere vloeistoffen de avond vóór het onderzoek. Zo is het eenvoudiger om sputum (slijm) op te hoesten. Stoominhalatie of een warme douche vlak voor het onderzoek is ook nuttig bij het losmaken van het slijm. Het is mogelijk ook nodig om de tanden te poetsen en de mond met water te spoelen voorafgaand aan het onderzoek. De patiënt mag wel geen mondwater gebruiken voorafgaand aan het onderzoek. Soms mag een patiënt één à twee uur voor het onderzoek niet eten. Deze informatie krijgt hij voor het onderzoek mee van de behandelende arts of het ziekenhuis waar dit onderzoek doorgaat. De patiënt doet tevens zijn kunstgebit uit voor het onderzoek. Verder zijn geen speciale voorbereidingen vereist.

Tijdens het onderzoek: Diep hoesten om sputum te verzamelen

Bij dit onderzoek, dat voornamelijk in de vroege ochtend plaatsvindt, is slechts een minimale inspanning van de patiënt vereist. Het is van belang dat de arts minstens 2 ml sputum van de patiënt verkrijgt bij het onderzoek. Hiervoor bestaan enkele technieken. Het is mogelijk dat de patiënt gedurende enkele minuten stoomlucht (steriele zoutoplossing) of glycerine aerosol moet inademen zodat het ophoesten van sputum makkelijker verloopt. De arts tikt of klopt hiervoor soms ook wat op de borst om diep slijm los te maken. De patiënt ademt vervolgens drie keer diep in alvorens krachtig te hoesten. De patiënt moet na het diep hoesten het sputum uitspugen in een speciaal steriel potje of kopje. Wel geeft het voor de patiënt soms een vervelend gevoel of is het pijnlijk op de borst omdat hij diep "moet" hoesten. Het lastigste aan het onderzoek is namelijk dat de arts voldoende sputum nodig heeft voor het laboratoriumonderzoek.

Na het onderzoek: Arts onderzoekt sputummonster

Bij de sputumcultuur verkrijgt de arts een sputummonster of sputumkweek. Het opgehoeste sputummonster gaat binnen één tot twee uur na het onderzoek naar een laboratorium. De laborant plaatst het sputum vervolgens op een speciaal plaatje (een cultuur). Op dit plaatje bevindt zich een speciale voedingsstof waardoor bacteriën of andere ziekteverwekkers die aanwezig zijn in het sputum, gaan groeien. Hierdoor is de laborant in staat om te zien of bacteriën of andere ziekteverwekkende organismen aanwezig zijn in het sputummonster en groeien. De laborant geeft de onderzoeksresultaten mee aan de arts die deze op zijn beurt bespreekt met de patiënt.

Resultaten bij de patiënt

Normale resultaten

In een normaal sputummonster bevinden zich geen ziekteverwekkende organismen.

Abnormale resultaten

Als het sputum monster abnormaal is, zijn de resultaten "positief". Het identificeren van de bacteriën, schimmels of virussen helpt bij het vaststellen van de oorzaak van o.a. volgende aandoeningen:

• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• een longabces
• een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• een opflakkering van chronisch obstructief longlijden (COPD)
• mucoviscidose (taaislijmziekte)
• tuberculose

Complicaties bij patiënten: Mogelijk lichte pijn op borst

Aan dit onderzoek zijn geen risico’s verbonden. Bij het verkrijgen van het monster heeft de patiënt mogelijk wat pijn op de borst door de zware hoestinspanning.