Gedissemineerde tuberculose: Verspreide bacteriële infectie

Gedissemineerde tuberculose is een ernstige vorm van tuberculose waarbij de bacterie Mycobacterium tuberculosis zich via het bloed of lymfesysteem vanuit de longen naar andere delen van het lichaam verspreidt. Deze aandoening kan verschillende organen aantasten en leidt tot uiteenlopende symptomen, afhankelijk van de aangetaste organen. De diagnose wordt bevestigd door middel van laboratoriumonderzoeken en beeldvormende technieken. De behandeling bestaat uit een langdurige antibioticakuur, en de prognose voor behandelde patiënten is doorgaans goed.

• Synoniemen
• Oorzaken: Bacterie Mycobacterium tuberculosis
• Risicofactoren van gedissemineerde tuberculose
• Symptomen
• Locaties
• Kenmerken
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gedissemineerde tuberculose
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van gedissemineerde tuberculose
• Levensstijl en nazorg

Synoniemen

Gedissemineerde tuberculose staat ook bekend onder de volgende benamingen:

• expulmonale tuberculose
• miliaire tuberculose
• wijdverspreide tuberculose

Oorzaken: Bacterie Mycobacterium tuberculosis

Tuberculose wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Deze bacterie verspreidt zich via druppelinfectie. Wanneer een geïnfecteerde persoon hoest of niest, kunnen de bacteriën in de lucht komen en door anderen worden ingeademd. De initiële infectie betreft meestal de longen en staat bekend als pulmonale tuberculose.

In sommige gevallen kan de infectie zich uitbreiden en andere organen aantasten, wat leidt tot gedissemineerde tuberculose. Deze vorm van tuberculose ontwikkelt zich vaak bij mensen met een verzwakt immuunsysteem die de primaire longinfectie niet adequaat kunnen bestrijden.

Risicofactoren van gedissemineerde tuberculose

Mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen een verhoogd risico op gedissemineerde tuberculose. Dit kan het gevolg zijn van aandoeningen zoals hiv/aids, diabetes mellitus, silicose (een longaandoening door blootstelling aan silica), of nierfalen. Ook het gebruik van immunosuppressiva, zoals chemotherapie voor de behandeling van kanker, verhoogt het risico. Baby’s en ouderen zijn eveneens vatbaar.

Andere risicofactoren zijn:

• een slechte voeding
• leven in overvolle of onhygiënische omstandigheden
• woonen in gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg
• contact met mensen met tuberculose, vooral tijdens reizen naar gebieden waar tuberculose endemisch is

Symptomen

Locaties

Gedissemineerde tuberculose kan diverse organen en weefsels aantasten, waaronder:

• de botten en gewrichten (veroorzaakt tuberculose osteomyelitis)
• de darmen (gastro-intestinale tuberculose)
• de hersenvliezen (meningeale tuberculose)
• de huid (huidtuberculose)
• de lymfeknopen (tuberculose lymfadenitis)
• de maag (maagtuberculose)
• de nieren
• de ogen (oculaire tuberculose)
• de organen van het reproductieve en urinaire systeem (urologische tuberculose)
• de wervelkolom (spondylitis tuberculosa)
• het pericardium (tuberculeuze pericarditis)
• het peritoneum (peritoneale tuberculose)
• het strottenhoofd (larynx tuberculose)

Kenmerken

De symptomen van gedissemineerde tuberculose kunnen enkele weken na de initiële infectie optreden, maar soms kan de aandoening pas jaren later zichtbaar worden. De symptomen variëren afhankelijk van de aangetaste organen. Veel voorkomende algemene symptomen zijn koorts, koude rillingen, nachtelijk zweten, algemeen ziek voelen, gewrichtspijn, gewichtsverlies, vermoeidheid, bleekheid (door bloedarmoede), gezwollen lymfeklieren, een hoest en kortademigheid. Andere symptomen kunnen zijn: botpijn, diarree, buikpijn en zwelling of bloed in de urine.

Diagnose en onderzoeken

Tijdens een lichamelijk onderzoek kan de arts tekenen van hepatomegalie (vergroting van de lever) en splenomegalie (vergroting van de milt) opmerken, naast andere symptomen. De diagnose van gedissemineerde tuberculose kan lastig zijn en vereist meestal meerdere tests. Röntgenfoto’s of andere beeldvormende onderzoeken kunnen helpen bij het visualiseren van de infectie in de longen of andere organen. Een huidtest, zoals de tuberculinehuidtest, kan ook worden gebruikt. Hierbij injecteert de arts een kleine hoeveelheid tuberculine onder de huid van de onderarm. De reactie op de injectie wordt 48-72 uur later beoordeeld. Een positieve test vertoont zwelling op de injectieplaats, wat aangeeft dat de patiënt eerder is blootgesteld aan Mycobacterium tuberculosis. Voor een definitieve diagnose kan de arts ook een biopsie van het getroffen orgaan uitvoeren en het monster in een laboratorium testen. Afhankelijk van de aangetaste organen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn.

Behandeling van gedissemineerde tuberculose

De behandeling van gedissemineerde tuberculose omvat doorgaans een combinatie van antibiotica die de patiënt meestal zes tot twaalf maanden moet innemen. Deze behandeling is vergelijkbaar met die voor pulmonale tuberculose, maar voor de gedissemineerde vorm is vaak een langere antibioticakuur vereist om de infectie volledig te bestrijden.

Prognose

De meeste patiënten ervaren verbetering van de symptomen na twee tot drie weken van behandeling. De vooruitzichten zijn doorgaans goed voor de meeste patiënten, hoewel het herstel vaak meerdere maanden tot een jaar kan duren. Onbehandelde gedissemineerde tuberculose kan leiden tot ernstige complicaties, die mogelijk fataal kunnen zijn. Bij patiënten met hiv of andere aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken, hangt de prognose af van verschillende factoren en kan deze moeilijk te voorspellen zijn.

Complicaties

Mogelijke complicaties van gedissemineerde tuberculose zijn:

• Acute respiratory distress syndrome (ARDS), wat kan leiden tot acuut longfalen
• Leverontsteking
• terugval van de ziekte

Bijwerkingen van de medicatie kunnen zijn:

• Huiduitslag
• leverontsteking
• oranje of bruine kleur van tranen
• Oranje of bruine urine
• veranderingen in het gezichtsvermogen

Preventie van gedissemineerde tuberculose

Reizigers naar gebieden waar tuberculose veel voorkomt, wordt aangeraden zich te laten vaccineren met het BCG-vaccin of zich na terugkeer te laten testen op tuberculose. Personen met een tuberculose-infectie dienen hun volledige antibioticakuur te volgen om de infectie volledig te genezen en verdere verspreiding te voorkomen.

Levensstijl en nazorg

Om het risico op gedissemineerde tuberculose te verminderen, is het belangrijk om een gezonde levensstijl te handhaven. Dit omvat goede voeding, regelmatige medische controles, en het vermijden van risicovolle omstandigheden zoals slechte hygiëne en overbevolking. Mensen met tuberculose moeten nauwlettend de instructies van hun arts volgen en alle voorgeschreven medicijnen inname om de infectie volledig te bestrijden en de kans op complicaties te minimaliseren.

Lees verder

• Tuberculose: Bacteriële infectie met longproblemen