Nachtzweten: Oorzaken van nachtelijk transpireren (zweten)

Diverse milde tot ernstige oorzaken kunnen zowel mannen als vrouwen treffen met nachtelijk zweten. Bij nachtzweten zweet de patiënt gedurende de nacht, wat resulteert in doordrenkte nachtkleding en lakens, evenals een oververhitte slaapomgeving. Naast nachtelijk transpireren kunnen soms ook andere symptomen optreden, zoals koorts en rillingen. Aanhoudend zweten zonder bekende oorzaak en een gewijzigd zweetpatroon zijn signalen waarmee de patiënt een arts moet raadplegen. De arts zal verschillende onderzoeken uitvoeren om de oorzaak van het nachtelijk zweten vast te stellen. Zodra de diagnose bekend is, kan de arts de onderliggende aandoening behandelen. In sommige gevallen blijft de oorzaak onduidelijk en zijn zowel medicamenteuze behandelingen als zelfzorgmaatregelen beschikbaar om het probleem te verhelpen.

• Regulatie van de lichaamstemperatuur
• Synoniemen
• Mechanisme
• Oorzaken van nachtzweten
• Bloed- en beenmergaandoeningen
• Hartproblemen
• Hormonale (endocriene) stoornissen
• Longaandoeningen
• Neurologische aandoeningen
• Psychische aandoeningen
• Andere aandoeningen
• Omgevingsfactoren en nachtelijk zweten
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen voor nachtelijk zweten
• Onderliggende oorzaak
• Tips
• Medicatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van nachtelijk zweten

Regulatie van de lichaamstemperatuur

Zweten is het natuurlijke mechanisme van het lichaam om oververhitting te voorkomen. De hypothalamus in de hersenen reguleert de lichaamstemperatuur door meer dan twee miljoen zweetklieren te stimuleren die helpen het lichaam koel te houden. Wanneer het waterige zweet van de huid verdampt, wordt er warmte-energie afgegeven, wat bijdraagt aan het afkoelen van het lichaam. Diverse onderliggende milde tot ernstige problemen kunnen echter leiden tot nachtelijk zweten.

Synoniemen

Andere benamingen voor nachtzweten zijn:

• nachtelijk transpireren
• nachtelijk zweten
• slaaphidrose / slaaphidrosis
• slaaphyperhidrose / slaaphyperhidrosis

Mechanisme

Nachtzweten wordt gekarakteriseerd door overmatig zweten tijdens de slaap, wat leidt tot doorweekte beddengoed en kleding. Het mechanisme achter nachtzweten kan variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Het reguleren van de lichaamstemperatuur is een complex proces dat beïnvloed wordt door het zenuwstelsel, hormonen, en andere fysiologische factoren.

Thermoregulatie en het autonome zenuwstelsel
De lichaamstemperatuur wordt gereguleerd door het hypothalamus in de hersenen. Wanneer de temperatuur van het lichaam stijgt, bijvoorbeeld door een infectie of stress, geeft de hypothalamus signalen af die het autonome zenuwstelsel activeren om transpiratie te stimuleren. Dit is bedoeld om de lichaamstemperatuur te verlagen. Nachtzweten kan optreden wanneer dit systeem verstoord raakt, bijvoorbeeld door hormonale schommelingen, ziekten of medicijnen.

Hormonale invloeden
Hormonale schommelingen kunnen een belangrijke rol spelen bij nachtzweten. Bij vrouwen kunnen bijvoorbeeld periodes van overgang of zwangerschap leiden tot verhoogde warmteproductie en transpiratie tijdens de slaap. Bij mannen kan een disbalans in testosteronniveaus, bijvoorbeeld als gevolg van veroudering, ook nachtzweten veroorzaken.

Geneesmiddelen en stoffen
Sommige geneesmiddelen, zoals antidepressiva, koortsmedicatie en hormoontherapie, kunnen nachtzweten veroorzaken als bijwerking. Dit komt doordat ze de thermoregulerende mechanismen in het lichaam kunnen verstoren. Het gebruik van bepaalde stoffen zoals alcohol of cafeïne kan ook bijdragen aan nachtelijk zweten door hun invloed op het zenuwstelsel en de lichaamstemperatuur.

Oorzaken van nachtzweten

Bloed- en beenmergaandoeningen

Verschillende bloed- en beenmergaandoeningen kunnen nachtzweten veroorzaken, waaronder:

• Acute lymfatische leukemie: acute vorm van bloedkanker
• Acute myeloïde leukemie: acute vorm van bloedkanker
• Chronische lymfatische leukemie: vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie: vorm van bloedkanker
• Burkitt-lymfoom: snelgroeiende kanker van lymfocyten
• Haarcelleukemie: bloedkanker met overmatige, harige B-cellen
• Hodgkin-lymfoom: kanker van het lymfesysteem
• Non-Hodgkin lymfoom: kanker in lymfocyten van het immuunsysteem
• Myelofibrose: beenmergaandoening met tekort aan bloedcellen
• Polycythemia vera: bloedziekte met toename van alle bloedcellen
• Takayasu-arteritis: zeldzame ontsteking van de bloedvaten
• Vasculitis: ontsteking van bloedvaten door ziekte of medicatie

Hartproblemen

Nachtelijk zweten kan ook voortkomen uit hartproblemen zoals acute pericarditis (ontsteking van het hartzakje), endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart) en andere cardiovasculaire aandoeningen.

Hormonale (endocriene) stoornissen

Enkele hormonale aandoeningen en endocriene stoornissen kunnen leiden tot nachtelijk transpireren:

• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Feochromocytoom
• Het carcinoïdesyndroom
• Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• Hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel)
• Menopauze (opvliegers)
• Puberteit
• Schildklieraandoeningen
• Zwangerschap

Longaandoeningen

De volgende longgerelateerde aandoeningen zijn geassocieerd met nachtelijk zweten:

• Aspergillose: schimmelinfectie met longproblemen
• Berylliose: metaalvergiftiging door blootstelling aan beryllium
• Blastomycose: schimmelinfectie met aantasting van huid en longen
• CMV-pneumonie (cytomegalovirus): longinfectie
• Coccidioïdomycose: milde schimmelinfectie
• Cryptokokkose: schimmelinfectie met aantasting van longen en huid
• Empyeem (pus of etter) in de longen, vaak door longontsteking
• Leishmaniasis: infectie met symptomen aan huid en ingewanden
• Longabces: bacteriële infectie met abces in de longen
• MRSA: bacteriële infectie met resistentie tegen antibiotica
• Nocardia-infectie: symptomen aan longen, hersenen en huid
• Pleuritis: borstvliesontsteking met pijn op de borst
• Pulmonale actinomycose: bacteriële infectie aan de longen
• Tuberculeuze artritis: tuberculose (infectie) van het gewricht
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• Q-koorts: bacteriële infectie met griepachtige symptomen

Neurologische aandoeningen

Sommige neurologische aandoeningen kunnen nachtzweten veroorzaken, zoals:

• Autonome dysreflexie (symptomen ontstaan door een prikkel onder het ruggenmergletsel)
• Autonome neuropathie (schade aan autonome zenuwen)
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• Posttraumatische syringomyelia
• Ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)

Psychische aandoeningen

Psychische klachten zoals burn-out, angststoornissen, depressie en stress kunnen ook overmatig zweten tijdens de nacht veroorzaken.

Andere aandoeningen

Daarnaast kunnen ook andere aandoeningen nachtelijk zweten veroorzaken:

• Anorectaal abces: verzameling van pus rond anus en rectum
• Arteriitis temporalis: ontsteking van de slagaders bij de slapen
• Churg-Strauss-syndroom: auto-immuunaandoening
• Gastro-oesofageale refluxziekte: het primaire symptoom is brandend maagzuur, maar nachtelijk zweten is ook een veelvoorkomend kenmerk
• Granulomatose met polyangiitis (Wegener): auto-immuunziekte
• Heerfordt-syndroom: sarcoïdose met bijkomende symptomen
• HIV / AIDS
• Niercelcarcinoom (nierkanker): tumor in de nier met pijn in de zij
• Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS): slaapstoornis; bij patiënten met onbehandelde OSAS komt nachtelijk zweten drie keer vaker voor

Omgevingsfactoren en nachtelijk zweten

Veel voorkomende omgevingsfactoren die bijdragen aan nachtzweten zijn alcoholgebruik, een te warme slaapkamer, lichamelijke inspanning vlak voor het slapen, obesitas, ongepaste kleding of beddengoed, en het consumeren van gekruid voedsel of warme dranken voor het slapengaan. Ook het gebruik van bepaalde medicijnen kan nachtzweten veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn antidepressiva, hormonen, diabetesmedicijnen, pijnstillers, en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers). Melatonine kan mogelijk ook nachtelijk zweten veroorzaken, hoewel hierover verschillende meningen bestaan. Verder wordt het gebruik van drugs, vooral heroïne, geassocieerd met nachtelijk zweten.

Risicofactoren

Nachtzweten kan door verschillende factoren worden beïnvloed. Sommige van deze risicofactoren zijn lichamelijk, terwijl andere verband houden met levensstijlkeuzes of omgevingsomstandigheden.

Gezondheidsproblemen
Bepaalde gezondheidsproblemen kunnen nachtzweten veroorzaken, zoals infecties (bijvoorbeeld tuberculose), hormoonstoornissen (zoals hyperthyreoïdie), of bepaalde vormen van kanker (zoals lymfoom). Auto-immuunziekten en neurologische aandoeningen kunnen ook bijdragen aan nachtzweten.

Medicamenteuze behandelingen
Zoals eerder vermeld, kunnen bepaalde medicijnen nachtzweten veroorzaken. Deze omvatten antidepressiva, pijnstillers, antipyretica (koortsverlagers) en hormoontherapieën. Het stoppen of aanpassen van deze medicijnen kan soms verlichting bieden.

Levensstijl en omgevingsfactoren
Stress, overgewicht en ongezonde gewoonten zoals overmatig alcoholgebruik of het gebruik van stimulerende middelen kunnen bijdragen aan nachtzweten. Een te warme slaapomgeving of het dragen van zware beddengoed kan ook het risico verhogen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op nachtzweten, afhankelijk van hun gezondheidstoestand, leeftijd of levensstijl.

Vrouwen in de overgang
Vrouwen die de overgang doormaken, ervaren vaak hormonale veranderingen die nachtzweten kunnen veroorzaken. Veranderingen in oestrogeenniveaus beïnvloeden de thermoregulatie en kunnen leiden tot opvliegers, die vaak gepaard gaan met nachtzweten.

Mensen met chronische aandoeningen
Personen die lijden aan chronische ziekten zoals diabetes, hypertensie of hiv/aids kunnen nachtzweten ervaren als gevolg van de ziekte zelf of de medicatie die ze gebruiken.

Patiënten die bepaalde medicijnen gebruiken
Mensen die antidepressiva, antipyretica of andere geneesmiddelen gebruiken die invloed hebben op het zenuwstelsel, hebben een verhoogd risico op nachtzweten. Het aanpassen van de medicatie kan in sommige gevallen helpen om het probleem te verminderen.

Symptomen

Nachtelijk zweten kan ervoor zorgen dat beddengoed doordrenkt raakt van zweet. Bij sommige patiënten die blozen tijdens de nacht, kan het moeilijk zijn om dit te onderscheiden van echt nachtzweten, hoewel blozen soms ook gepaard kan gaan met nachtelijk zweten. Andere symptomen die samen met nachtzweten kunnen optreden, afhankelijk van de oorzaak, zijn blozen, koorts, onverklaarbaar gewichtsverlies, rillingen of koud zweten. Daarnaast kunnen symptomen van het onderliggende probleem optreden, zoals long- en hartproblemen, neurologische tekenen, enzovoort.

Alarmsymptomen

Nachtzweten kan een symptoom zijn van een onderliggende aandoening die medische aandacht vereist. Het is belangrijk om op de volgende alarmsymptomen te letten die kunnen wijzen op een ernstigere oorzaak.

Onverklaarbare gewichtsverlies
Als nachtzweten gepaard gaat met onverklaarbaar gewichtsverlies, kan dit wijzen op een infectie, kanker of een hormonale aandoening die medische evaluatie vereist.

Langdurige koorts
Wanneer nachtzweten gepaard gaat met een langdurige koorts, vooral boven de 38°C, kan dit duiden op een infectie zoals tuberculose of hiv, die verdere diagnostiek nodig heeft.

Ernstige vermoeidheid of zwakte
Als nachtzweten gepaard gaat met extreme vermoeidheid of zwakte, kan dit wijzen op een onderliggende aandoening zoals een chronische infectie of endocriene stoornis, zoals de ziekte van Addison of hyperthyreoïdie.

Pijn op de borst of ademhalingsproblemen
Wanneer nachtzweten gepaard gaat met pijn op de borst of ademhalingsmoeilijkheden, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te roepen, aangezien dit symptomen kunnen zijn van hart- of longproblemen, zoals een hartaanval of longembolie.

Diagnose en onderzoeken

Raadplegen van een arts
Nachtelijk zweten is een veelvoorkomend probleem en kan vaak worden toegeschreven aan slapen in minder ideale omstandigheden. Wanneer mensen echter merken dat ze doordrenkt zijn door nachtzweten of een gewijzigd zweetpatroon ervaren, is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Diagnostisch onderzoek
Om de oorzaak van nachtzweten vast te stellen, zal de arts een gedetailleerde medische geschiedenis afnemen. Vervolgens kunnen aanvullende onderzoeken worden aangevraagd, zoals een bloedonderzoek, beeldvormende onderzoeken (zoals röntgenfoto's of een CT-scan), en verdere gespecialiseerde tests.

Behandelingen voor nachtelijk zweten

Onderliggende oorzaak

Het is cruciaal om een arts te raadplegen voor onverklaarbaar en aanhoudend nachtzweten, aangezien er vaak een behandelbare oorzaak is. De behandeling van nachtelijk zweten hangt af van de onderliggende oorzaak. De arts zal gericht behandelen, wat kan omvatten: medicatie, medische behandelingen, of chirurgische ingrepen. In gevallen waarin geen definitieve oorzaak kan worden gevonden (idiopathische hyperhidrose), zal de arts preventieve tips geven en medicatie voorschrijven om het nachtzweten te verminderen of te voorkomen.

Tips

De volgende tips kunnen helpen om nachtzweten te verminderen of te voorkomen:

• Alcohol, cafeïne en pittig voedsel vermijden
• Een andere matras aanschaffen: Een hybride matras die traditionele veren met traagschuim of latex combineert, is beter dan een matras die uitsluitend uit traagschuim of latex bestaat, omdat deze matrassen warmte vasthouden. Een stevige matras is ook beter dan een zachte matras, omdat mensen dieper in een zachte matras zakken, wat lucht en dus warmte vasthoudt. Matrassen speciaal ontworpen om nachtelijk zweten te verminderen, zoals thermo-matrastoppers, zijn ook beschikbaar.
• Een antitranspiratiemiddel met klinische weerstand aanbrengen op de meest zweetgevoelige lichaamsdelen zoals de oksels, de handen, de voeten, de haarlijn, de rug, de borst of de lies
• Een gezond gewicht behouden
• In een kamer met airconditioning slapen of een ventilator gebruiken
• In een koele omgeving slapen met lichte, ademende, niet-synthetische nachtkleding en beddengoed
• Naakt slapen: een koelere huid leidt vaak tot een betere slaap
• Ontspannings- en ademhalingsoefeningen doen voor het slapengaan en na het ontwaken
• Overdag veel water drinken
• Ten minste twee à drie uur voor bedtijd eten
• Voeding met veel vet en suiker vermijden
• Voldoende dagelijkse lichaamsbeweging behouden
• Zich niet oprollen of een zwaar dekbed gebruiken

Medicatie

Anticholinergica, medicijnen die spierbewegingen remmen, kunnen worden gebruikt om nachtzweten te verminderen. Deze geneesmiddelen moeten alleen op doktersvoorschrift worden ingenomen. Ze blokkeren de overdracht van zenuwimpulsen binnen het zenuwstelsel, wat helpt het zweten te verminderen.

Prognose

De prognose voor een patiënt met nachtelijk zweten is afhankelijk van de onderliggende gezondheidstoestand en de oorzaak van het nachtzweten. Nachtelijk zweten gerelateerd aan de menopauze verbetert meestal na verloop van tijd na de menopauze.

Complicaties

Slaapstoornissen
Nachtelijk zweten kan de slaap verstoren door nachtelijke episodes van transpireren en ongemak. Dit kan leiden tot slaaptekort en vermoeidheid gedurende de dag. Chronische vermoeidheid kan de algehele gezondheid en het welzijn beïnvloeden, de concentratie verminderen en het risico op andere gezondheidsproblemen verhogen.

Huidproblemen
Aanhoudend contact met zweet kan huidirritatie, uitslag, en infecties zoals schimmelinfecties of huidontstekingen veroorzaken. Langdurige huidproblemen kunnen leiden tot ongemak en complicaties zoals cellulitis of eczeem.

Psychologische impact
Nachtelijk zweten kan leiden tot schaamte, stress en angst, vooral als het invloed heeft op het dagelijks leven en sociale interacties. Dit kan bijdragen aan mentale gezondheidsproblemen zoals depressie en angststoornissen.

Verlies van vloeistoffen
Overmatig zweten kan leiden tot uitdroging als het niet wordt gecompenseerd door voldoende vochtinname. Uitdroging kan leiden tot symptomen zoals duizeligheid, hoofdpijn, en verminderde nierfunctie.

Complicaties van onderliggende aandoeningen
Als nachtelijk zweten wordt veroorzaakt door een ernstige aandoening zoals kanker, diabetes, of neurologische aandoeningen, kunnen er aanvullende gezondheidscomplicaties optreden. Onbehandelde onderliggende aandoeningen kunnen verergeren en leiden tot ernstigere gezondheidsproblemen.

Preventie van nachtelijk zweten

Optimaliseer de slaapomgeving
Zorg voor een koele, goed geventileerde slaapkamer. Gebruik ademende beddengoed en kleding die het zweet kunnen afvoeren. Dit kan helpen om de lichaamstemperatuur te reguleren en nachtelijk zweten te verminderen.

Beperk stimulerende middelen
Vermijd alcohol, cafeïne, en gekruid voedsel voor het slapen. Deze stoffen kunnen de lichaamstemperatuur verhogen en zweten bevorderen. Dit helpt om de kans op nachtelijk zweten te verminderen.

Ondersteun een gezond gewicht
Handhaaf een gezond gewicht door een evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging. Overgewicht kan bijdragen aan verhoogd zweten; een gezond gewicht kan dit helpen verminderen.

Gebruik geschikte antitranspiranten
Breng antitranspiratiemiddelen aan op de meest zweetgevoelige gebieden, zoals de oksels, voor het slapen. Dit kan helpen om zweetproductie te verminderen en nachtelijk zweten te voorkomen.

Beperk stress en angst
Pas ontspanningstechnieken toe, zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, of yoga, om stress te beheersen. Stress kan nachtelijk zweten verergeren; ontspanning kan helpen om het te verminderen.

Hydrateer goed
Drink voldoende water gedurende de dag om uitdroging te voorkomen. Goede hydratatie helpt om de vochtbalans in het lichaam te behouden, wat belangrijk is bij nachtelijk zweten.

Eet slim voor het slapen
Eet minstens twee à drie uur voor bedtijd en vermijd zware, vette maaltijden. Dit kan helpen om spijsverteringsproblemen en gerelateerd nachtelijk zweten te voorkomen.

Raadpleeg een arts bij aanhoudende klachten
Zoek medische hulp als nachtelijk zweten aanhoudt of gepaard gaat met andere verontrustende symptomen. Tijdige diagnose en behandeling kunnen ernstige onderliggende aandoeningen voorkomen en de symptomen verlichten.

Lees verder

• Hyperhidrose: Overmatig zweten door overactieve zweetklieren
• Klamme huid: Oorzaken en symptomen van klam aanvoelende huid