Berylliose: Metaalvergiftiging door blootstelling beryllium

Berylliose is een vorm van metaalvergiftiging veroorzaakt door het vaak beroepsmatig inademen van stof, damp of verbindingen van beryllium of door het indringen van deze stof in de huid. De toxische effecten van beryllium treden het vaakst beroepsmatig op. Kortademigheid en hoesten zijn de vaakst voorkomende symptomen van deze ziekte. De behandeling bestaat uit het voorkomen van de blootstelling aan de stof beryllium en medicatie.

• Synoniemen van berylliose
• Epidemiologie
• Oorzaken: Metaalvergiftiging door blootstelling aan beryllium
• Soorten en symptomen acute en chronische berylliose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties
• Prognose

Synoniemen van berylliose

Berylliose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• beryllium granulomatose
• beryllium pneumonosis
• beryllium vergiftiging

Epidemiologie

Ongeveer 1 tot 16% van de werknemers die zijn blootgesteld aan beryllium lijden aan berylliose. De ziekte treft mannen en vrouwen in gelijke aantallen. Voorts kent berylliose geen etnische voorliefde. Chronische berylliose is gemeld in alle leeftijdsgroepen, van kinderen (als gevolg van secundaire blootstelling) tot ouderen. Omdat berylliose vooral een beroepsziekte is, zijn de meest getroffen patiënten volwassenen.

Oorzaken: Metaalvergiftiging door blootstelling aan beryllium

Beryllium is een metalen element gebruikt in vele industrieën, waaronder de luchtvaart, de elektronica, de metaalwinning, de raketmotorindustrie, de vliegtuigindustrie en de nucleaire sector. Het metaal wordt gebruikt bij de vervaardiging van tientallen items, waaronder auto's, computers, golfclubs en elektrische apparatuur. Beryllium is voorts licht, niet-magnetisch, en een goede geleider van warmte en elektriciteit. Het risico van blootstelling aan beryllium treedt op in een omgeving waarin beryllium of verbindingen daarvan zich in de lucht bevinden. Bij landgurige blootstelling of blootstelling aan hoge concentraties treedt berylliose op, een vorm van een stoflongziekte (pneumoconiose).

Soorten en symptomen acute en chronische berylliose

Acute berylliose

Bij acute berylliose, dat door de strikte veiligheidsnormen op het werk haast niet meer optreedt, ontstaan de longproblemen plotseling en snel. De patiënt heeft een ernstige longontsteking (pneumonie), waarbij hoesten en kortademigheid (dyspneu) optreden. Sommige getroffen patiënten ontwikkelen een keelontsteking, een neusslijmvliesontsteking (rhinitis) en bijbehorende loopneus en een ontsteking van de luchtpijp en de luchtwegen van de longen (tracheobronchitis). Bovendien zijn bij sommige patiënten de huid of de ogen aangetast. Hoewel de meeste patiënten met acute berylliose volledig herstellen zonder resterende gezondheidsproblemen, treden soms levensbedreigende complicaties op. De ernst van de aandoening hangt af van de blootstellingsduur, de concentratie van de irriterende stof en/of andere factoren.

Chronische berylliose
De meest voorkomende, chronische vorm van de ziekte ontwikkelt zich langzamer en in sommige gevallen soms pas maanden of jaren, of zelfs decennia na de eerste blootstelling aan beryllium. Chronische berylliose kenmerkt zich door de abnormale vorming van inflammatoire knobbeltjes (granulomen) binnen bepaalde weefsels en organen en wijdverbreide littekenvorming en verdikking van diepe longweefsel (interstitiële longfibrose). De granulomen treffen vooral de longen, al zijn deze eveneens mogelijk in andere lichaamsweefsels en organen, zoals de huid en het onderliggende (onderhuidse) weefsel van de lever. Bij patiënten met chronische berylliose zijn volgende symptomen mogelijk: een droge hoest, vermoeidheid, gewichtsverlies, pijn op de borst, toenemende kortademigheid, koorts, een verlies van eetlust (anorexia), gewichtsverlies, gezwollen klieren en nachtelijk zweten. Sommigen patiënten ontwikkelen ook roodgekleurde vlekken of kleine verhoogde vlekken op de huid. Naarmate de ziekte vordert, ontstaat meer ernstige longschade, met als gevolg dat de patiënt ademhalingsproblemen heeft bij een kleine inspanning, leverschade optreedt en nog andere levensbedreigende complicaties mogelijk zijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Patiënten met een onverklaarbare hoest, ademhalingsmoeilijkheden, vermoeidheid, gewichtsverlies, en/of huiduitslag die zijn blootgesteld (geweest) aan beryllium, bezoeken best de arts. De arts bevraagt de patiënt inzake zijn (vorige) beroepssituatie en de huidige symptomen. Bij auscultatie (onderzoek met stethoscoop) hoort de arts abnormale longgeluiden. Ook zijn de lymfeklieren vaak gezwollen (gezwollen lymfeklieren: lymfadenopathie). Daarnaast treedt een zwelling op van zowel de lever (hepatomegalie) als de milt (splenomegalie). Het begin van de ziekte is evenwel moeilijk te diagnosticeren en de wel aanwezige symptomen komen pas in een later stadium van de aandoening tot uiting.

Diagnostisch onderzoek

Een longfunctieonderzoek en een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) zijn nodig. Daarnaast neemt de arts een biopsie (weefselmonster) van het longweefsel en laat hij dit verder microscopisch onderzoeken. De longbiopsie onthult meestal granuloomontwikkeling. Omdat de granuloomvorming ook voorkomt bij sarcoïdose, is een gespecialiseerd bloedonderzoek nodig om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose

Symptomen van de volgende aandoeningen lijken op deze van berylliose. Daarom zijn ze bruikbaar voor een differentiële diagnose:

• Blootstelling aan andere harde metalen, zoals chroom, titanium dioxide, of kobalt
• Idiopathische longfibrose
• Overgevoeligheidspneumonitis
• Sarcoïdose
• Tuberculose

Behandeling

Zelfzorg

Beschermende maatregelen zijn nodig om de blootstelling aan beryllium op de werkplek te minimaliseren. Dit houdt in dat de patiënt veiligheidsvoorschriften volgt en speciale veiligheidskledij draagt. Indien mogelijk vermijdt de patiënt de blootstelling aan beryllium volledig.

Professionele medische zorg

Bij acute berylliose krijgt de patiënt een behandeling met corticosteroïden, ademhalingsondersteuning en/of andere ondersteunende hulpmiddelen. De chronische vorm is niet te genezen, en daarom is een vroegtijdige herkenning van patiënten die mogelijk gevaar lopen heel belangrijk. Corticosteroïden zijn ook mogelijk bij deze patiënten. Deze medicatie verlichten de symptomen. Andere behandelingen zijn voornamelijk symptomatisch en ondersteunend gericht.

Complicaties

Longkanker komt aanzienlijk vaker voor bij patiënten die zijn blootgesteld aan beryllium. Daarnaast ontstaat soms een vergroot hart (cardiomegalie) of een andere hartafwijking. Bijwerkingen van medicijnen zijn eveneens mogelijk.

Prognose

Met een snelle, passende behandeling herstellen de meeste getroffen patiënten volledig.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)