Droge hoest (kriebelhoest): Oorzaken en behandeling

Bij een droge hoest produceert de patiënt geen slijm. Deze vervelende hoest komt vaak voort uit een reflex en vormt doorgaans geen reden tot bezorgdheid. Soms kan een droge hoest echter wijzen op een onderliggende aandoening of infectie. Meestal is ook dan geen sprake van een ernstig gezondheidsprobleem, omdat veel patiënten lijden aan een verkoudheid. Slechts sporadisch duidt een droge hoest op een ernstig of chronisch gezondheidsprobleem. Een kriebelhoest houdt meestal enkele dagen tot weken aan, maar bij chronische aandoeningen kunnen de klachten langer duren. Diverse zelfzorgmaatregelen kunnen een droge hoest verhelpen, maar in sommige gevallen is medisch advies en een zorgvuldige medische behandeling nodig om de onderliggende oorzaak van de kriebelende hoest aan te pakken.

• Wat is een droge hoest?
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Aandoeningen en kriebelende hoest
• Omgevingsfactoren en kriebelhoest
• Risicofactoren voor droge hoest (kriebelhoest)
• Risicogroepen
• Symptomen geassocieerd met kriebelhoest
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is een droge hoest?

Een droge hoest is een hoest waarbij er geen slijm wordt opgehoest. Het wordt veroorzaakt door een irritatie van de luchtwegen, waardoor het lichaam reflexmatig probeert de irritatie te verhelpen door te hoesten.

Epidemiologie

Droge hoest, ook wel kriebelhoest genoemd, komt wereldwijd voor en is een veelvoorkomende klacht bij patiënten van alle leeftijden. Het wordt vaak waargenomen als een tijdelijke aandoening die het gevolg is van een infectie van de luchtwegen, zoals verkoudheid of griep. Hoewel het meestal een kortdurend symptoom is, kan het bij sommige mensen langer aanhouden, vooral bij patiënten met aandoeningen zoals astma of chronische obstructieve longziekte (COPD). Droge hoest kan zich ook ontwikkelen als gevolg van allergieën of irritatie van de luchtwegen door omgevingsfactoren zoals tabaksrook of vervuiling.

Prevalentie van droge hoest

De prevalentie van droge hoest varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de demografische kenmerken van de patiëntengroep. Bij kinderen wordt droge hoest vaak gezien als gevolg van virale infecties, maar het kan ook voorkomen als symptoom van astma of allergieën. Bij volwassenen is droge hoest vaker geassocieerd met infecties, maar ook met chronische aandoeningen zoals gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) of als bijwerking van medicijnen, zoals ACE-remmers. Epidemiologische studies tonen aan dat droge hoest een belangrijke klacht is in de huisartsenpraktijk en een significant aantal patiënten leidt naar medische consulten.

Seizoensgebonden variaties in droge hoest

Seizoensgebonden veranderingen kunnen de incidentie van droge hoest beïnvloeden, vooral in de herfst en wintermaanden, wanneer virale infecties zoals verkoudheid en griep vaker voorkomen. In deze periodes kunnen de luchtwegen gemakkelijker geïrriteerd raken door infecties, waardoor hoestklachten toenemen. Daarnaast kunnen allergieën voor pollen in de lente en zomer ook bijdragen aan een verhoogde frequentie van droge hoest.

Mechanisme

De mechaniek achter droge hoest is vaak gerelateerd aan de stimulatie van hoestreflexen door irritatie van de luchtwegen. De hoestreflex is een beschermend mechanisme van het lichaam dat ervoor zorgt dat irritaties of vreemde stoffen uit de luchtwegen worden verwijderd. Bij droge hoest wordt de hoestreflex vaak geïnitieerd door een verhoogde gevoeligheid van de hoestreceptoren in de luchtwegen, zonder dat er significant slijm wordt geproduceerd.

Prikkels voor droge hoest

Droge hoest kan worden veroorzaakt door verschillende prikkels, zoals virale of bacteriële infecties, allergenen, of chemische stoffen. Wanneer de luchtwegen geïrriteerd raken, kunnen de hoestreceptoren in de keel of de longen gevoelig worden voor deze prikkels, wat leidt tot het activeren van de hoestreflex. In sommige gevallen kan een overreactie van het immuunsysteem bijdragen aan de prikkeling van de luchtwegen, bijvoorbeeld bij allergieën of astma. De hoest zelf kan op zijn beurt de luchtwegen verder irriteren, wat het mechanisme van hoesten in stand houdt.

Zenuwimpulsen en hoestreflex

De hoestreflex wordt gemedieerd door zenuwimpulsen die van de hoestreceptoren naar de hersenen worden gestuurd. De hersenen interpreteren deze signalen als de behoefte om de luchtwegen te zuiveren, wat resulteert in het activeren van de spieren die betrokken zijn bij hoesten. Bij droge hoest is er vaak sprake van een overgevoeligheid van deze zenuwimpulsen, waardoor de hoestreflex wordt getriggerd, zelfs bij lichte prikkels die normaal geen hoest zouden veroorzaken.

Oorzaken

Er zijn diverse oorzaken van droge hoest, die kunnen variëren van tijdelijke infecties tot chronische aandoeningen. De meeste gevallen van droge hoest zijn het gevolg van virale infecties van de luchtwegen, maar er kunnen ook andere onderliggende oorzaken zijn, zoals allergieën, irritatie door omgevingsfactoren, of gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). In sommige gevallen kan droge hoest een bijwerking zijn van medicijnen, zoals ACE-remmers, die vaak worden voorgeschreven voor hypertensie en hartziekten.

Virale infecties als oorzaak

Virale infecties zijn een van de meest voorkomende oorzaken van droge hoest, met name infecties van de bovenste luchtwegen zoals verkoudheid en griep. Deze infecties kunnen de slijmvliezen van de luchtwegen irriteren, wat leidt tot een ontstekingsreactie en de ontwikkeling van hoest. In de meeste gevallen is de hoest tijdelijk en verdwijnt deze zodra de infectie is genezen. Bij sommige virale infecties, zoals het respiratoir syncytieel virus (RSV) of influenza, kan de hoest echter langer aanhouden.

Allergieën en omgevingsfactoren

Allergieën voor stoffen zoals pollen, huisstofmijt of schimmels kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van droge hoest. Deze allergenen irriteren de luchtwegen en kunnen leiden tot ontstekingen en hoesten. Naast allergieën kunnen omgevingsfactoren zoals tabaksrook, vervuiling of chemische stoffen in de lucht ook de luchtwegen irriteren, wat resulteert in droge hoest. Deze factoren kunnen de hoestreflex versterken, zelfs bij mensen die anders gezond zijn.

Aandoeningen en kriebelende hoest

Allergieën

Een droge hoest kan ontstaan wanneer een patiënt allergische reacties heeft op inhalatieallergenen zoals pollen (hooikoorts), stof, of huidschilfers van huisdieren. Deze allergische reacties kunnen leiden tot irritatie van de luchtwegen en een droge hoest veroorzaken.

Astma

Niet alle patiënten met astma ervaren de typische symptomen zoals kortademigheid of een piepende ademhaling. Bij sommige patiënten kan astma zich uiten als een droge hoest, vooral na blootstelling aan irriterende stoffen zoals koude lucht of omgevingsrook.

Bronchitis

Acute bronchitis
Bronchitis is een ontsteking van de bronchiën, de luchtwegen die lucht naar de longen transporteren. Acute bronchitis veroorzaakt een kriebelende hoest die na een paar dagen kan overgaan in het ophoesten van geel of groen slijm. Andere symptomen zijn keelpijn, kortademigheid, een piepende ademhaling, en een beklemd gevoel op de borst. Acute bronchitis wordt meestal veroorzaakt door een virus en de klachten verdwijnen doorgaans binnen één tot twee weken.

Chronische bronchitis
Chronische bronchitis is gekarakteriseerd door een aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen. Dit leidt vaak tot een hoest die slijm produceert, samen met kortademigheid, piepende ademhaling, en beklemming op de borst. Chronische bronchitis is vaak levenslang aanwezig en wordt vaak geassocieerd met langdurige blootstelling aan irriterende stoffen zoals tabaksrook.

Chronische Obstructieve Longziekte (COPD)

COPD (chronisch obstructief longlijden) is een progressieve longaandoening veroorzaakt door langdurige blootstelling aan irriterende stoffen, zoals sigarettenrook of luchtvervuiling. De symptomen omvatten kortademigheid, verminderde inspanningstolerantie, hoesten, vermoeidheid, en slaapproblemen. Een verkoudheid of andere infecties kunnen de klachten verergeren.

Gastro-oesofageale reflux

Patiënten met gastro-oesofageale refluxziekte kunnen een aanhoudende droge hoest ervaren, vooral 's nachts. Bij deze aandoening stroomt zure maaginhoud terug in de slokdarm, wat symptomen van brandend maagzuur veroorzaakt en irritatie van de luchtwegen kan veroorzaken.

Hartfalen

Soms kan een zwak hart door hartfalen vocht in de longen veroorzaken, wat leidt tot een kriebelhoest. Andere symptomen van hartfalen zijn onder andere:

• concentratieproblemen
• een verlies van eetlust of misselijkheid
• een snelle hartslag (tachycardie) of een onregelmatige hartslag
• een zwelling in de benen
• een zwelling in de enkels en voeten
• zwelling van de buik
• kortademigheid
• vermoeidheid en zwakte
• vochtretentie (het vasthouden van vocht)

Kinkhoest

Kinkhoest (pertussis) is een besmettelijke aandoening die gekenmerkt wordt door ernstige, droge hoestbuien. In een vroeg stadium kan kinkhoest worden verward met een verkoudheid, maar uiteindelijk leiden de aandoening tot oncontroleerbare hoestbuien. De meeste kinderen worden gevaccineerd tegen kinkhoest.

Klaplong

Een klaplong (pneumothorax) treedt op wanneer de longen plotseling worden aangedaan door een blessure aan de borstkas of spontaan. Dit kan leiden tot een droge hoest, samen met plotselinge pijn op de borst en kortademigheid.

Longembolie

Longembolie (afsluiting van een slagader in de longen door bloedstolsels) is een potentieel levensbedreigende aandoening. Symptomen die vaak optreden bij longembolie omvatten pijn op de borst, kortademigheid, en een plotselinge, droge hoest.

Longkanker

Ongeveer de helft van de patiënten met longkanker heeft een aanhoudende kriebelende hoest. Zware rokers of mensen met een familiegeschiedenis van longkanker moeten regelmatig medisch worden gecontroleerd. Bij longkanker komen vaak de volgende symptomen voor:

• bloed ophoesten
• een piepende ademhaling
• heesheid
• kortademigheid
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• pijn op de borst

Longontsteking
Bacteriële longontsteking
Bacteriële pneumonie (longontsteking) is een infectie van de longen veroorzaakt door bacteriën. Symptomen zijn onder andere vermoeidheid, hoesten, hoofdpijn, verlies van eetlust, en kortademigheid. De meeste patiënten herstellen binnen één tot drie weken.

Virale longontsteking
Virale pneumonie ontstaat door een virale infectie van de longen. Dit type longontsteking komt vaak voor in openbare ruimtes zoals op het werk, op school of in de supermarkt. Symptomen omvatten vermoeidheid, hoofdpijn, een droge hoest, kortademigheid, en verlies van eetlust. De symptomen verbeteren doorgaans binnen enkele dagen.

Menopauze

Hormonale veranderingen tijdens de menopauze kunnen leiden tot veranderingen in de luchtwegen. Een afname van de oestrogeenspiegels kan de slijmvliezen van de luchtwegen uitdrogen, wat resulteert in symptomen zoals een piepende ademhaling en een droge hoest.

Postinfectieuze hoest

Postinfectieuze hoest van de bovenste luchtwegen kan optreden na een eerdere luchtweginfectie. Bij volwassenen is dit de meest voorkomende oorzaak van een chronische hoest. Symptomen kunnen onder andere een kriebelhoest, een verstopte neus, een loopneus, postnasale drip (keelslijmen), en een hees stemgeluid zijn.

Slaapapneu

Patiënten met slaapapneu kunnen een chronische droge hoest ervaren. Deze hoest ontstaat door irritatie van de achterkant van de keel, wat na verloop van tijd kan leiden tot een aanhoudende, droge hoest bij het ontwaken.

Tuberculose

Tuberculose is een zeer besmettelijke bacteriële infectie die voornamelijk de longen aantast. In de vroege stadia kan tuberculose een aanhoudende droge hoest veroorzaken.

Verkoudheid

Een verkoudheid is een virale infectie van de bovenste luchtwegen. Symptomen zijn vermoeidheid, hoofdpijn, hoesten, keelpijn, en een verstopte neus. De verkoudheid verdwijnt meestal binnen zeven tot tien dagen. Bij ongeveer een op de vier patiënten kan de hoest echter tot vier weken aanhouden.

Virale keelontsteking

Een virale keelontsteking veroorzaakt keelpijn, hoesten, een verstopte neus, koorts, en/of een schorre stem. De klachten verbeteren meestal binnen één tot drie dagen.

Omgevingsfactoren en kriebelhoest

Ingeademd Voorwerp

Een ingeademd vreemd voorwerp, zoals voedsel of andere objecten die per ongeluk zijn ingeademd, kan een kriebelhoest veroorzaken. Dit komt vaak voor bij baby's en jonge kinderen.

Medicatie

Een kriebelhoest kan een bijwerking zijn van bepaalde geneesmiddelen. Bijvoorbeeld, een droge hoest is een bekende bijwerking van de meeste ACE-remmers, medicijnen die vaak worden voorgeschreven voor de behandeling van hoge bloeddruk.

Roken
Roken irriteert de keel, wat kan leiden tot een droge en aanhoudende hoest. Zwaardere rokers hebben vaak een nattere rokershoest, die meestal erger is in de ochtend.

Risicofactoren voor droge hoest (kriebelhoest)

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van droge hoest kunnen verhogen. Deze risicofactoren zijn vaak gerelateerd aan onderliggende medische aandoeningen, maar kunnen ook worden beïnvloed door externe omgevingsomstandigheden. Het begrijpen van deze risicofactoren kan helpen bij het identificeren van patiënten die mogelijk een hogere kans hebben op het ontwikkelen van droge hoest en bij het bepalen van de juiste behandelingsopties.

Verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen

Mensen die een verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen hebben, zoals bij astma of chronische bronchitis, lopen een groter risico op het ontwikkelen van droge hoest. Bij deze patiënten kunnen zelfs milde irritaties de hoestreflex activeren. Deze verhoogde gevoeligheid kan ook optreden na een virale infectie van de luchtwegen, die de luchtwegen meer ontvankelijk maakt voor irritatie.

Blootstelling aan omgevingsfactoren

Blootstelling aan omgevingsfactoren zoals vervuiling, rook, of droge lucht kan de kans op het ontwikkelen van droge hoest verhogen. Mensen die in stedelijke gebieden wonen of veel in contact komen met chemische stoffen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van irritatie van de luchtwegen, wat kan leiden tot hoesten. Dit kan ook gelden voor mensen die vaak in klimaten met lage luchtvochtigheid verblijven.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico om droge hoest te ontwikkelen. Dit kunnen mensen zijn met een chronische aandoening, maar ook mensen die herhaaldelijk worden blootgesteld aan irritante stoffen. Het identificeren van risicogroepen kan helpen bij het voorkomen van hoest en het gericht behandelen van patiënten met een verhoogd risico op complicaties.

Patiënten met ademhalingsaandoeningen

Patiënten met bestaande ademhalingsaandoeningen, zoals astma, chronische obstructieve longziekte (COPD), of chronische bronchitis, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van droge hoest. Deze aandoeningen verhogen de gevoeligheid van de luchtwegen voor irritatie, waardoor patiënten vaker last hebben van hoest, vooral wanneer ze worden blootgesteld aan prikkels zoals koude lucht of allergenen.

Patiënten die medicijnen gebruiken die hoest veroorzaken

Sommige medicijnen, zoals ACE-remmers, kunnen als bijwerking droge hoest veroorzaken. Patiënten die deze medicijnen gebruiken, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een aanhoudende droge hoest. Dit kan soms leiden tot het stoppen van het medicijn, vooral als de hoest ernstig of storend is.

Symptomen geassocieerd met kriebelhoest

Een droge hoest kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• de afwezigheid van slijm
• een kriebelend gevoel in de keel
• keelpijn
• slaapproblemen

Alarmsymptomen

Hoewel de meeste symptomen van een droge hoest binnen één tot twee weken verdwijnen, kunnen sommige virale infecties leiden tot hoestbuien die tot acht weken aanhouden. Als de hoest langer dan acht weken (of vier weken bij kinderen) aanhoudt, kan er sprake zijn van een chronische hoest. Raadpleeg een arts als één of meer van de volgende symptomen optreden:

• bloed ophoesten
• ernstige en intensieve hoest
• ernstige hoofdpijn
• ernstige oorpijn
• koorts
• pijn op de borst

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van een droge hoest vast te stellen, zal de arts een aantal vragen stellen over de klachten, een lichamelijk onderzoek uitvoeren en mogelijk aanvullende onderzoeken aanvragen, zoals:

• Luisteronderzoek van de longen: Met een stethoscoop luistert de arts naar de longen om afwijkingen te horen.
• Röntgenfoto van de thorax: Een röntgenfoto kan helpen om afwijkingen in de longen op te sporen.
• Bloedonderzoek: Een bloedonderzoek kan helpen om infecties of ontstekingen aan te tonen.
• Allergietest: Als allergieën worden vermoed, kan een allergietest worden uitgevoerd.

Behandeling

Zelfzorg

Het is belangrijk om onmiddellijk behandeling voor een droge hoest te starten, omdat het anders moeilijker kan worden om de oorzaak aan te pakken. Enkele effectieve zelfzorgmaatregelen zijn het gebruik van hoestsiropen, hoestremmers, het drinken van meer vocht (water), water met honing en citroen, en gorgelen met zout water. Het is ook verstandig om uitlokkende factoren zoals koude en droge lucht, vervuiling, sigarettenrook, en overmatig praten of schreeuwen te vermijden. Vrij verkrijgbare medicijnen zoals antihistaminica (helpen ook bij slaapproblemen), decongestiva, pijnstillers, en koortsverlagende middelen zoals paracetamol kunnen nuttig zijn.

Professionele medische zorg

Een arts zal de onderliggende medische aandoening die verantwoordelijk is voor de droge hoest behandelen. De arts kan sterkere hoestonderdrukkers, antihistaminica (die ook helpen bij slaapproblemen), en decongestiva (die zwelling van de slijmvliezen in de neus verlichten) voorschrijven. Ook kunnen zoutoplossingen voor de neus en neussprays met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) worden voorgeschreven. Bij gastro-oesofageale reflux kunnen maagzuurremmers, zoals antacida en protonpompremmers, nuttig zijn.

Prognose

De prognose van droge hoest hangt grotendeels af van de onderliggende oorzaak en de algehele gezondheid van de patiënt. In de meeste gevallen is droge hoest tijdelijk en verdwijnt deze vanzelf na het genezen van de infectie of het elimineren van de irriterende factor. Bij patiënten met chronische aandoeningen of die langdurig worden blootgesteld aan risicofactoren, kan de hoest echter aanhouden en mogelijk leiden tot complicaties.

Zelfbeperking en herstel

Bij de meeste gevallen van droge hoest, vooral die veroorzaakt door een virale infectie, is de prognose goed. De hoest zal meestal binnen enkele weken verdwijnen, samen met de andere symptomen van de infectie. Het is echter belangrijk dat patiënten goed worden geïnformeerd over het verloop van de ziekte, zodat ze niet onterecht bezorgd raken over de hoest.

Langdurige of chronische hoest

In sommige gevallen kan droge hoest langdurig of chronisch worden, vooral bij patiënten met aandoeningen zoals astma of gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). Bij deze patiënten kan de hoest meer dan acht weken aanhouden, wat kan leiden tot slapeloosheid, vermoeidheid, of andere negatieve gevolgen voor de levenskwaliteit. In dergelijke gevallen is een meer gerichte behandeling vereist.

Complicaties

Een ernstige kriebelhoest kan leiden tot complicaties zoals uitgetrokken borstspieren en zelfs gebroken ribben door de kracht van het hoesten.

Preventie

De preventie van droge hoest is vaak gericht op het verminderen van blootstelling aan prikkels die de luchtwegen kunnen irriteren. Dit kan worden bereikt door veranderingen in het levenspatroon, zoals stoppen met roken of het vermijden van blootstelling aan luchtvervuiling, maar ook door het versterken van het immuunsysteem via vaccinaties en het verbeteren van de algehele gezondheid.

Vaccinatie en infectiepreventie

Een van de beste manieren om droge hoest te voorkomen die wordt veroorzaakt door virale infecties, is het nemen van vaccinaties, zoals de jaarlijkse griepprik. Deze vaccinaties helpen het immuunsysteem versterken, waardoor de kans op het ontwikkelen van hoest als gevolg van infecties afneemt. Bovendien kunnen goede hygiënepraktijken, zoals regelmatig handen wassen, het risico op infectie verminderen.

Vermijden van omgevingsprikkels

Het vermijden van irriterende omgevingsfactoren is ook belangrijk voor het voorkomen van droge hoest. Dit kan inhouden dat men blootstelling aan rook, vervuiling of andere luchtvervuilende stoffen vermijdt. Het gebruik van luchtreinigers of het dragen van een mondmasker kan helpen bij het beschermen van de luchtwegen tegen deze prikkels.

Lees verder

• Hoesten: Oorzaken, soorten en behandeling van kuchen
• Chronisch hoesten: Oorzaken aanhoudende (hardnekkige) hoest
• Natte (productieve) hoest: Oorzaken van hoesten met slijm
• Hoesthoofdpijn: Hoofdpijn na hoesten, niezen of persen
• Hoestmiddelen: Soorten medicatie voor verlichten van hoest